Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    sakon.
    tradizioa
    Tr. Documentado en textos meridionales desde Lazarraga. La forma general es sakon. Hay zakon en Añibarro, Zavala, Arrese Beitia y Cocinan , y, junto a sakon, en D. Aguirre y Anabitarte; zokon en Beovide, Uriarte (junto a sakon ), Arrue y Goñi; txakon en Txirrita y txokon en Salaverria (junto a sakon ). En DFrec hay 173 ejs. de sakon, todos menos uno meridionales.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (V, G, L; H, Zam Voc); zakon (H); zokon (H (G)); txokon (G-bet) Ref.: A; Lh; Etxba Eib; Zt (txokon); Elexp Berg; Gte Erd 263.
     Profundo, hondo. "Ibaia zakona, rivière profonde. [...] Zauri zokona, plaie profonde" H. "Itxaso sakona eta asarria" Etxba Eib. . "Toki txokonetan oñak (zapatak) dittut eta busti egin zaizkit" Zt (comunicación personal). "Potzu sakonak dare errekan. [...]. Etzaitzez joan ur sakonetara" Elexp Berg. "Osiña ori oso beera dago (G-azp-goi), oso sakona (V-gip)" Gte Erd 263.
    Gauza sakona bide da, izan / itsaso ondarbagea. Lazarraga 1196v. Penitenzia egiazko batekin biurtzen ezpadira mugonez, eroriko dira infernuko osin ondo sakonean. Mg CC 191. Arantzazko koroiak egin eutsazan buruan irurogeta amabi zillo zakon. Añ EL2 212. Errekondo sakon bat noizean beñ. Ag Kr 138 (AL 23 zakon). Leaburu ta Gazteluren bitarteko zoko sakon ori lurrez betetzeko. A Ardi 32. Zulo sakon batera mutil zorigaiztokua jausi ta itto zan. Altuna 68. Jakindiaren itxaso sakon, / onez ona baño obia. Enb 108. Yainko-gizon auen soñekoak bai kolkope sakona! Ldi IL 76. Ez luze, ez zabal, ez sakon, / baino or zaitut / guzi oien irozgarri. "Profundo". Or BM 30. Urdailburuan egin zioten eten sakona. TAg Uzt 20. Toki sakon da aize gordea bada, insignis bera ez dezu txarra. Munita 96. Azkenean leze sakon batera heltzeko. Mde Pr 112. Mithoa desegin ta tirrikazioak deuseztuta, biotza zizpilduta, sakonago egin da utsunea. Txill Let 80. Bat ur sakonean txirri-pilika nola ondoratzen zan begira zegoala. Anab Poli 15. Bion artean amiltegi sakon bat egon zen. Arti Ipuin 76. Ezpain-lodiak, abo-aundiak, begi-sakonak. Anab Aprika 98 (v. tbn. begi sakonak en TAg Uzt 179). Suangillentzat gertuten zituan ziegak ez ziran sakon-ondarrak izaten. Erkiag BatB 39. Biak beso-alki sakon banan exeri eta Mrs. Mocotyk, orpo altuzko zapatak erantzi. Osk Kurl 21. Orain bertan ere Arantzazuko auzo onetan ezaguna da (zaharren artean) itz eder bat, ostondo, zeru barrena edo sakona adierazteko: izarrak dauden zeru-ondoa, alegia. Vill Jaink 222. Enborrak mozten dira eta ziriekin ebaki sakon bat egiten da. Ibiñ Virgil 84. Itsaso zabala ta ortze sakona. Ib. 43. Ik eztakik, maitea, / zein leize sakona dan nere gogoa! NEtx LBB 207. Nere biotzeko zauri sakonak. Berron Kijote 157. Ain zan erreka zulo sakona eta ostrope illuna. Gerrika 159. Hizkerarekikoa da gutxiena, ez baita hori barren sakonean dabilen zurrunbiloaren gaina eta axala baizik. MIH 292. Zakutto bat alde batean eta zaku sakon-zabala bestean. MEIG VII 188.
    v. tbn. Ur MarIl 49. Itz Azald 15. MendaroTx 101. Kk Ab II 135. Ir YKBiz 141. Laux AB 57. JMB ELG 41. Etxde JJ 116. Bilbao IpuiB 218. Zait Plat 38. Basarri 54. Gand Elorri 133. BEnb NereA 89. Gazt MusIx 169. Zakon: AB AmaE 437.
    azpiadiera-1.1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Sartutzen naute, esan dezake Profeta baten itzekin, leiza edo kobao sakon sakon baten. Mg CC 247s. Zulo sakon-sakonetan eta kare-biziz estaliaz lurperatu. EAEg 5-12-1936, 462. Josetxuk, erestuna atzamarretik atara ezin-da, atzamar da guzti bota eban pozu sakon-sakon batera. Bilbao IpuiB 177.
    azpiadiera-1.1.2
    (V-gip ap. Elexp Berg; H).
    Profundo, elaborado, sesudo (ref. a pensamientos, estudios, trabajos, escritos...). "Oso gauza sakonak esaittu Azurmendik" Elexp Berg. .
    Ea gizonak / lan on zakonak / onexegaz aberatsik. Zav Fab, RIEV 1909, 35. Euskerea antxiñetako izkera-guraso eder, mamintsu ta zakona da. Ag Kr 95. Aita Batizen itzaldi sakon sutsu ederra. A Ardi 114 (v. tbn. itzaldi sakon en Muj PAm 9). Ainbeste / olerki / eder, sakon, egoki / zituan iturrija, / gure itxopen aundija. Enb 88. Gai sakon eta barnekoak. Aitzol (in Laux BBa XV; v. tbn. 142). Ikasi det, ordea, izneurgintzaz-atekako lan sakon bati burua lotzer dezula. Ldi IL 89. Poesi iatorra, benetan gogokoia, bere-beregandikoa, sakon, goitar, xume agertzen dana. (In Or BM 24). Aste bitako ezaguera ezin diteke oso sakona izan. NEtx Nola 31. Aldizkari eder eta sakon harren idazle jaun batzu. Mde Pr 75. Ez baitidazu alperrik utzi oinbeste orrialde illun eta sakon idazten. Or Aitork 305. Jaungoikoaren asmo sakonai nork igarri? Etxde JJ 230. Ia nork kontetan dauazan debalde orren ipuin polit-sakonak! Bilbao IpuiB 71. Galdekizun sakon oietan urtua zegoen iakintzale gaixoa. Zait Plat 90. Bere arrazoiak eztu indarrik joera sakon orren kontra joateko. Vill Jaink 171. Arimeari buruz, errudunak autor-entzuleari egiten deutsan agerpen sakona. Erkiag BatB 195. Alperrik idatzi ditut nik astiro astiro horri hek, liburu sakonetik sakonena athera ta. Osk Kurl 176. Ezta berezienik aitorrezko jakitearen berria, errotiko adirazte sakona baño. Gazt MusIx 62. Bordel bertsolariaren ganean lan sakon bi. Alzola Atalak 124. Oneri gaia, beti bezela, sakona jartzen diogu. In . Xa Odol 343. Azterketa polita eta sakona. Berron Kijote 75. Arrazoi sakon au eman zigun erderaz. Alkain 78. Estatutoaren aurkako idazlan sakon bat baiño geiago argitaratu eban. Etxabu Kontu 67. Orentto batzuek noiz edo noiz formakuntza sakonago eta barnagoko batentzat. Larre ArtzainE 321. Zenbat gogoeta sakon, zenbat hitz zorrotz. MIH 165. Aurkikunde zabal-sakonak. MEIG VIII 121.
    v. tbn. GMant Goi 36. JArt Y 1933, 323. Basarri 47. 126.
    azpiadiera-1.1.3
    Grande, enorme; profundo, fuerte; amplio.
    Yakin egizu eze, seigarreneko gauzeetan eztagoala gauza txikirik; guztiak dira astunak eta zakonak. Añ EL2 148. Nekeak iasoteko daukadan baiño barru sakonagoa baneuka bere, or zaukadaz deika ta deiez, barrurik sakonenari ganez eragiteko bestean. A BeinB 40. Paper geiago bear, zabalkunde sakonagoa. Ldi IL 75. Kanpotar zapalketaren denboran baino ingleste sakonago, ekonomiaren gelditze, erbesteratze, herria jendez hustutze etabar. Mde Pr 44. Gaxuxak musu sakon eta maitakor batekin erantzun zion. Etxde JJ 65. Bere bihotzean duda sakon bat egin zitzaion. Arti Ipuin 37. Etorkizunaren oztopo bakar ta sakonak lez. Erkiag BatB 87. Itzen / edertasuna baiño sakonago dan / edertasun barren eta apal batez. Gand Elorri 30. Dardara ura sakona izan zan benetan. Vill Jaink 43. Biotza euskaldun utsa, / argi, jakintsu, sakona. BEnb NereA 194. Bera bezelako biotz sakon, orotariko susno-ekarle, Fray Luisena! Gazt MusIx 68s. Ezkutuki sakonagoak erakusteko eta mesede aundiagoak egiteko asmoa badit. "Mayores". Berron Kijote 117. Euskal kultur-gizonari buruz ere, aldakuntza sakona izan da gutartean. Txill (in MEIG I 260). Aldaketa sakonak. Gerrika 95. Agur egiñaz emango zendun / besarkada bat sakona. Insausti 122.
    azpiadiera-1.1.4
    (Ref. a ruidos). Profundo, sonoro, grave.
    Kanpai ots astunak, iru, iru eta iru, burrundara ta durundu sakona zabaldu eben. Erkiag Arran 28. Haren botz eder sakona entzun genuen goraki kantatzen. Mde Pr 292. Jarraitu zun asperen sakon bat egin ondoren. Etxde JJ 245. Uren ots sakon bat / azpitik azpira. Gand Elorri 169.
    azpiadiera-1.1.4.1
    Eztanda sakona esaten zaion tokian [...] dago [...] putzu zulo bat. Izt C 93.
    azpiadiera-1.1.4.2
    Gero ixilaldi luze eta sakon bat izan zen. Mde Pr 114. Isiltasun sakon bat da galdera honi ematen zaion erantzuna. Arti Tobera 265. Isiltasun sakon eta misteriotsu honetan. Larz Senper 268.
    azpiadiera-1.1.5
    Profundo, oscuro, espeso.
    Iru sartu dira Irutxetako txara-sakonean, eta besteak berriz Egurtzeko gaztañari goenera egin dute. Zab Gabon 65. Ene lei bixijok, orra gau sakona! Laux BBa 116. Oihan sakonetako zuhaitz sainduen gerizan. Mde Pr 225. Ni bezelaxe otz-ikaraz zaudete gau beltz sakonean. NEtx Antz 92. Basoak eta oian sakonak barna zezenaren atzetik nekaturik dabillen bigantxa. Ibiñ Virgil 56. Nola nahi duzu nik izkutu sakon hori azaltzea? MIH 215. Mintzatzen ikasi nahi duenak ez dauka gramatikaren misterio sakonetan murgiltzeko gogorik. MEIG III 62.
    azpiadiera-1.1.5.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Julitxo ta Libetxo baso sakon-sakonean, bakartade bildurgarrian, dakusguz barriz be. Bilbao IpuiB 213.
    azpiadiera-1.1.6
    (Ref. al dolor, sentimientos, etc.). Profundo, verdadero, sentido. "Au fig., en parlant de sentiments. Egin dit atsekabe zakon bat, il m'a fait une profonde peine" H.
    Maitetasun andi, sakon, neurrigabearen goraberak. Ag G 243. Erriarenganako maitetasuna geroago ta sakonagoa ta samurragoa dala uste det. A Ardi 6. Igorrazu, anai, oinhaze ernegarri, / Iainko-min sakona, barne-gogo bizi. Or BM 134. Sakonak eta larriak izan ziran, benetan, aren biotzak artu zituan zauriak. TAg Uzt 315. Gure asabak beren jaieraetan sakonena, bioztiena, auxe izan zuten. SMitx Aranz 125n. Sakonago da naikundeari darraikon tristura. Txill Let 102. Saihets-artean dudan arbuio sakona. Arti MaldanB 219. Amatasun-lera sakona. Erkiag BatB 131. Ordenaren sentimendu sakona. Vill Jaink 164. Osalari lez aundi, / geiago gizona, / borondatez indartsu, / maitasun sakona. BEnb NereA 227. Agertu nai diot nere esker-onik sakonena. Ibiñ Virgil 23. Iruren arteko alkartasun eta maitasun sakona zitzaien, ondasunik bikaiñena. NEtx LBB 94. Antzerki orren alaitasuna / oso izan da sakona. Lasarte (in Uzt Noiz 128). Ama Handiari ekartzen zioten kar samur sakon bat. Lf CEEN 1973, 129. Munduan itxi ebazan baiño be maitasun garbi ta sakonagoak idoro zituan. Onaind STeresa 30. Sorkaldeko erlijioek [...] oso lilura sakona biztutzen dute Europako gizonarengan. MIH 337.
    azpiadiera-1.1.7
    (Ref. a la mirada). Profundo, intenso.
    Aiztoa bezela sartzen zan aurpegian aren begiratu sakona. TAg Uzt 177. Piarresen begiratua, zorrotza, sakona eta etsaitik etsairakoa zen. Etxde JJ 196.
    azpiadiera-1.1.8
    (Referido a los colores).
    Ozkarbi urdiñ sakonean, agertu zuan bere argi atsegiña. Ag G 282.
    azpiadiera-1.1.9
    (Ref. a personas).
    Gaurko idazlerik bikañenak, sakonenak, Azelain ta Landazabal Aba dituk. Lab EEguna 84. Agirretarren adiskiderik sakonenak ezteietara ots egin bage. Etxde AlosT 70. James, amerikatar psikologilari sakona. Mde Pr 317. Adimenez sakon eta zorrotz eta gogoz zindo ta aitorseme izan da. Zait Plat 43. Irakasle ta izlari gartsu, idazle sakon mamiña. BEnb NereA 128. Pentsalari sakon eta zorrotza. Alzola Atalak 115. Ez ahal da bertsolari sakona, gizon bakoitzaren adiskidea? Larre (in Xa Odol 15). Zu izan zera gizona, / trebea eta argiz betea, zure hitzetan sakona. Xa Odol 311. Indartsuak, zentzuz diardutenak [...], ez amesgileak eta pentsalari "sakonak". MIH 392. Payne bera ere ezagutu dut [...] eta ez zitzaidan sakona iruditu. MEIG VIII 34.
    azpiadiera-1.1.10
    (Ref. a algo que penetra hondo).
    Bost sastakai / sakon eukozan ariman! Laux AB 84. Gizarteko gora-bera andiak be, erroak sakon eta urrun. Eguzk GizAuz 17. Zañak lodi, sakon eta ugariak ditu. Munita 44. Bere izatezko indarrak ohoratu behar dizkiogu, horiek baitira, nahiz azalezko nahiz apaleko erro sakon eta beharrezkoenak. Mde Pr 352. Aspaldi ernetako gorroto txingarrak erro sakonak emanak baitzitun dagoneko. Etxde JJ 12. Erro sakon, mamitsu ta tinkoak dituzte aurreragokoen ustekizunetan Platonen irakaskizunek. Zait Plat 27. Jainkoaren ideiak badu beste iturburu eta sustrai sakonagorik. Vill Jaink 31. Ibaiek sentitu zituten altzondoen erro sakonak. Ibiñ Virgil 72. Hitz eta esaldi berdinak erabiltze horrek baditu sustrai sakonagoak. MEIG IV 70.
    azpiadiera-1.1.11
    Zulo bakoitzak 30 zentimetrotik 40 zentimetrora bear ditu zabal eta beste ainbeste sakon. Munita 59. Lurra berrogei bat zentimetro sakonean ondeatu. Ib. 149 (cf. SAKONEAN). Leze edo zulo barneago bat nabaritu genuen, metro eta erdi, edo sakon metro bat zabal, ia bi metro gora. Mde Pr 112. Bear bada zuloek zeiñen sakon bear duten galdetuko duzue. Ibiñ Virgil 88.
    azpiadiera-1.1.12
    Itzaliko al dit aurki lo sakonak kordearen argi aula! Txill Let 37.
    azpiadiera-1.1.13
    Delako "egitura sakonean" mendi + -a + -n + -ko (hots, *mendiango) datza. MEIG VII 107.
    azpiadiera-1.1.14
    Lenengo egin zuten etxe bat Katillu-iturrin eta gero Estopa-sakon esaten zaion lekuan. And AUzta 95.
    azpiadiera-1.1.15
    Aldi bat ba zen Vacarres-ko itsasegi sakona atzeman zula. ' Reculée'. Or Mi 120.
    azpiadiera-1.1.16
    Egiazko garbitasuna eta ez alegiazkoa sakonago zegoen [...], jatortasunaren osinean ezkutatua. MEIG VII 38.
    azpiadiera-1.1.17
    Bakotxak bere eretxien erara igiri egiten daki, batzuk sakonagotik, besteak azalegotik dabiltz. Eguzk GizAuz 37. Lotsagarri da [...], beti hizkuntzaz mintzatzen aritzea, hizkuntza horren bitartez beste sakonagoko zerbait adierazi beharrean. MIH 69.
    azpiadiera-1.2
    2. (V, G; Dv (V, G), H, Zam Voc); zakon (Lar→Dv (V, G), Añ, H); zokon (G; Lar, Hb, Dv, H (G)); sakan (L); txakon (Lar); txokon (G-bet; Lar H <ch->); txolkon (G-goi) Ref.: A (sakon, txolkon, zokon); Lh (sakan); Garate Cont RIEV 1933, 102; Iz ArOñ (apal); Zt (txokon); Elexp Berg. .
     Hondo, cóncavo. "Alinde, espejo cóncavo, espillu, ispillu zakona" Lar. "Ataifor, plato hondo, erratillua, plater zakona" Ib. "Macerina, platillo con encaje para la jícara, plater txakona" Ib. "Plater zakona, assiette, plat profond" H. "Erretillu azalak eta sakonak, platos llanos y cóncavos (soperos)" A. "Hau untzi sakana!, quel vase profond!" Lh. "Al hablar de una tartera apala y sakona se oponen" Iz ArOñ (s.v. apal). "Platera txokona" Zt (comunicación personal). "Platerak bi klasetakoak dare: sakonak eta azalak" Elexp Berg. .
    Ura ontzi zakon baten utsitu. Añ EL2 215. Ez dezu egingo beterik, baizik utsa eta zokona barrendikan, mendian erakutsi zatzun bezela. "Inane et cavum". Ur Ex 27, 8 (Dv kopatu, Ker, BiblE barrua (h)utsik, Bibl barne-huts). Katilu zokon bat. Bv AsL 51. Ipintzen dira kazo zakon batean amabi arrautz gorringo. Cocinan 54. Lurrezko txali zabalak, erretillu andi sakonak. Ag G 15s. Agua va! didarragaz atara eben ontzi sakon eta me bat. Kk Ab II 180. Iñun ziran plater zabal eta sakonak ekarri eutsezan basetxetik. Erkiag Arran 121. Berrogetamar-irurogei oin luzeko ontzitzar sakonak ziran. Etxabu Kontu 115.
    azpiadiera-1.3
    3. "Gison sakona, el hombre gordo, grande y de ánimo inalterable; [...], sakona, tranquilo" Iz ArOñ (s.v. sakonuna).
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    1. (H); zakon (Lar, Añ, H); zokon (H (G)); txokon (Lar).
    Profundidad, hondura; concavidad. "(Lo) hondo de un plato" Lar, Añ. "Zilloaren, uraren, plateraren... zokona, le fond du trou, du plat, de l'eau..." H.
    Mendiaren goienetik botatako arria zenbat barrenera alderatubago, ainbat zokona jo arte azkarrago dijoa. Arr Bearg 273 (ap. DRA). Erdikoak, leio edo aldareak santuak jartzeko izaten dituzten alako zokon bat zirudien. Goñi 25. Geuregan legez, zeugan, beti kezka bat dago. / Sakon ori nok dazau? "Profundidad". Laux BBa 138. Soñutzik ontzi-puntan, sakoneko lemazain, / itxaso-barne nua zidor ezezaunen-gain. Ib. 136. Joan bearko dau inpernuko sakonera nire konjuruen indarrez. Bilbao IpuiB 233. Zergatik lur-ikara, / itxas sakonak nola sumintzen. Gazt MusIx 125. Ama sabel-aundi, / arraiz ta urez izor, / gañean zabaldi, / sakonean malkor. NEtx LBB 350. Begi-ezkutu, azpitik datorren geometri-lanak zuzendutako orearen sakonean. "Profundidad de la masa". MEIG IX 128. (en colab. con NEtx)
    azpiadiera-2.1.1
    Sakonerago Lumentxa (Kalbario) mendiskaren oiñetan erri maiteko etxeak. Erkiag Arran 11.
    azpiadiera-2.1.2
    (G-azp ap. Gketx Loiola ).
    (Fig.). "Sakon aundia bear du gaurko egunean mutillak, soldauskatik garbi ertetzeko" Gketx Loiola. .
    Arakatu dodaz neure biotzeko zakon ezkutuak. Añ EL1 139. Satanen sakonak omen diranak ezagun ez dituzuten guzioi. Ol Apoc 2, 24 (Ker sakon; Ur (V,G) sakontasun). Erori zan bere gozotasunezko jarrilekutik samintasunaren beren berengo sakoneraño. Ag Serm 245. Agidanean axaleko ikutzea zana sakoneko buru-sartzea irudiaziko zion egia aundituta. Anab Usauri 96. Gabaren begijok, maitekorrak yataz, / legunduten nabe! / Euren sakonean betirauna dakust. Laux BBa 116. Antxe, urdiñaren sakonenean, ezer ez duzu ikusten argizko auts-irakin-antzean? Ldi BB 44. Neskatxak diñoen kantea / dardaraz galtzen da mendija. / Bere sakona nok ulertu? Laux AB 46. Euriyak ez nau bustitzen, / ez ere sakon beltzean / iresten arrats illunak. EA OlBe 37. Zure itzen sakon arrigarria, Iauna! Or Aitork 351. Urratzen zuen zauriaren sakonaz eta erratzen zuen suaren garraz. Mde HaurB 99. Zeruko urdiñaren sakona. Etxde JJ 103. Emakume askok biotzaren sakonean izan oi daben ama-griñea. Erkiag BatB 131. Naiz gizona / zauriturik dagona, / duena zartaturik / gogoaren sakona. Azurm HitzB 36. Eta abiapuntu horek bortxatzen eta behartzen gaitu, axaleko nahiz sakoneko gertariak ezagutu nahian gabiltzanean. MEIG VI 127.
    azpiadiera-2.1.3
    Sakona argitu yatan... oro ulerkorra. "Misterio". Laux BBa 100.
    azpiadiera-2.2
    2. zakon (Lar, Añ), zokon (Lar, Añ, Hb). "Abolladura" Lar. "Acombadura" Ib. "Comba, zakona, zokona, biurtza" Ib. "Comba, cóncavo" Añ. "Bosse" Hb.
    azpiadiera-2.3
    3. (V-gip, G-to), zakon, zokon, txakon, txokon. Ref.: Iz To; Elexp Berg. Hondonada. "Hondonada, parte baja de un vallecito. Beixak beeko sakonera iges ein dabe" Elexp Berg. .
    Aldapa, sakona, egutera. Izt C 234 (en una lista de nombres de tierra y productos de agricultura). Zenbat bider etsaiez ase / ziraden emen zakonak! AB AmaE 53. Mendietatik aiseak beeraturik zakonera. Ib. 365. Aizkorarekin egurra ebaitzen / indartsu [...] / sakon ori da orrelakuak / azitzan diran tokiya. EusJok 139. Inguru aietako tontor ta arro, gain ta sakon, mendiska ta zelai. A Ardi VI. Goiko maldan neskatxa kontra / segan ikusten badezu, / azpikaldeko txakonetik zuk / begiratuko diyozu. Tx B I 231. Zakon erdian gelditu zaigu, ez gora ta ez bera. Anab Usauri 143. Sakoneko lañoz gora / tontorrak elurrez. Ldi BB 106. Ludi onen bestaldez loratzen diran landaraen usañak goxalde bakotxak dakarkidaz. Auxe da neure sakona! Laux AB 13. Karaitz-lurrik ez dijoakio ongi; sakon eta ibarretan oso irabazkorra da. Munita 84. Mendi baten beko sakonean eguzkiak gutxi jotzen zuala. Salav 18. Geienak trintxera moduko pendiza edo lubaki luze baten txokonean zeuden. Ib. 83. Bide ondoko txokon batean zegon aspaldiko lizar aundi itzaltsu baten azpian. Ataño TxanKan 196. Mendi-zokon ontan ez baidago urik. Ib. 60. Sakon au guzia ketan estaltzen zutela. Ib. 58. Da emendik muralla orren bitartian dago sakon bat [...], ainbat aldiz entzun dogun Josafateko Zelaia. Gerrika 249.
    v. tbn. AZink 85. Txakon: Zendoia 108.
    azpiadiera-2.4
    4. zokon (G-bet ap. Zt). "Bache pequeño" Zt (comunicación personal).
    azpiadiera-2.5
    5. Fondo, color de fondo.
    Erabilli diteken ikur bakarra auxe da: sakon zuri gañean gurutze gorri bat. "Sobre fondo blanco". EAEg 8-4-1937, 1460.
    sense-3
    III. (Uso adv.).
    azpiadiera-3.1
    Profundamente. "Kontuz, sakonegi ez jo atxurrakin, tubuak dare ta" Elexp Berg. .
    [Iritzi batek] biraltzen ditu sustraiak biotzeraño, lurrean landareak baño askozaz errezago ta sakonago. Ag G 32. Misiolari gartsuaren alleluiak baino sakonago ta itsatsiago nituen, burmuñ-artean sartuta, etxeko andrearen berri sukaldekoak. A Ardi 123. Amorruba sakonago sartu yakon. Kk Ab I 38. Zulatubaz bijotza sakon sartu zeunstazun jostorratz zorrotza. Laux BBa 108. Jokalariek txandaka makhil zorrotz bana jaurtitzen zuten puntaz behera indar guztiaz, ahalik sakonen sartu. Osk Kurl 74. Zugaitz bat landatuko nuke lurrean sakon. Ibiñ Virgil 88.
    azpiadiera-3.1.1
    Profundamente, a conciencia, a fondo.
    Beti-betiko iraun dagijan / badakixu non sakon irarri? Laux BBa 64. Mutillean bear diran gizontasunak sakon ezagutzea. ABar Goi 42. Erri lanak ikustatu bear liraken bezin sakon eta osoro ezin beronekikoak egin. EAEg 7-11-1936, 239. Nik baño milla bider egokiago eta sakonago erantzungo liotekenak galdera oni! Munita 29. Sakonago ezagutzea merezi zun emakumea zan. Etxde JJ 88. Nork aztertuko du sakon? Or Aitork 255. Sakon begiratuta, gure zortziko txikia beti ere tripodio bat da. Lek SClar 125. Nere gaitzerako bada ere, naizena sakon aztertu ta miatzeko. Txill Let 23. Sakon sartu nintzaien aaide-kontuetan. Arti MaldanB 201. Gakizkion aien iardunari sakonago. Zait Plat 151. Munduko problema barri, sakon ei daki. Erkiag BatB 127. Sakon ta zorrotz-asko eman oi da aditzera Sertillanges-en liburu ortan. Vill Jaink 10. Herbetar kulturaren gizabidea ta iraunkorra ain sakon aditzera iritxi. Gazt MusIx 61. Erderaz asko eta asko idatzi dau. Asko eta sakon. Alzola Atalak 125. An ere baziran Basaburuko aur aren berri sakon jakin nai zutenak. NEtx LBB 34. Gure burukidiek ondo eta sakon aztertu eben. Gerrika 57. Ez da gogo gaiztoz bezala begiratzekoa, astiro eta sakon aztertzekoa baizik. MEIG III 89. Badakigu guztiok zein sakon eta errotik ezagutzen duen honek euskal literaturaren bitxirik aberatsen hau. Ib. 135. Gaiak, nolanahi ere, astiroago eta sakonago ikertzea merezi du. MEIG I 234.
    azpiadiera-3.1.2
    (V-gip ap. Elexp Berg ).
    Profundamente, mucho. "Sakon artu arnasa" Elexp Berg. .
    Aitaren Itza Zu, sar zakida sakon / nere belarrian. Or Poem 531. Zoriontasun-pitsak nere erraietako erraiak berak sakon alaitu orduko, zoritxarrezko aragiak loturik-edo, lur bustiaren gañera etorri bear neun berriz. Txill Let 31. Unkitu egin ninduen sakon bere negarrak. Ib. 97. Egin zidan agurra, / sakon sartu zidana barnean ziria. Arti MaldanB 209. Giza-biotzetan sakon errotua. Vill Jaink 110 (v. tbn. sakon errotua en NEtx LBB 231 y TAg Uzt 122). Izketa samurra sakon sartzen jakon biotzeraño. Etxba Ibilt 463.
    azpiadiera-3.1.3
    Intensamente.
    Zein sakon begiratzen duen! ABar Goi 55. Arratsaldean / sakon lo egin ondoren. Arti MaldanB 220.
    azpiadiera-3.1.4
    (Ref. a sonidos).Gravemente.
    [Ezkila] bik, sakonago jotzen dutelarik, gizazeinuak dirudite; beste biak, ots goi meagodun dirala, emaezkilak. A Ardi 45.
    azpisarrera-1
    SAKONEAN.
    De profundo, en profundidad.
    Zabal-sakonean neurrigabea da / alkarrenganako maitetasuna. GMant Goi 61.
    azpisarrera-2
    SAKON EGON. "Sakon eon, sakona, tranquilo" Iz ArOñ (s.v. sakonuna).
    azpisarrera-3
    SAKONTXE (Forma con suf. -(t)xe, de valor aprox.).
    Edozein lurretan, karetsuan ere bai, ondo dator, eze-antza ta sakontxea bada, obetogo. Munita 84.
    azpisarrera-4
    XAKON.
    (Forma con palat. expresiva).
    azpisarrerakoSense-4.1
    a) (H (V, G); xokon Hb, Dv (G), H (V, G)). (Forma con palat.). "Profond (dim. de zokon)" Lh.
    Lertxundi polit, xakon, biguna / udaran izuma-toki. EA OlBe 60. Toxatik artu, / gañezka sartu / kider-buru xakonean. Ib. 70.
    azpisarrerakoSense-4.2
    b) Hondonada.
    Mendi-mendiyan etxe koxkor bat, / lizar batzuek aurrean, / baratze txiki bat inguruko / xakonik babesenean. EA OlBe 87.

    sakon

    sakon
    << sakela 0 / 0 sargu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper