Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    1 bilatu.
    etimologikoa
    Etim. Préstamo románico; relacionado probablemente con el gallego-port. ant. fillar, filhar 'tomar, recibir, obtener', reflexivo 'ponerse a'.
    sense-1
    1. (gral., (al Norte -lh-);Lcc, Urduñ Berb 399, Lecl; -ll- Ht VocGr, VP 91v, Lar, Añ, H; -lh- SP, Urt Gram 397, Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H); billetu (AN-olza) Ref.: A; Bon-Ond 157; Etxba Eib; Holmer ApuntV; Zam Voc.
     Buscar; procurar. "Chercher" SP. "Escudriñar", "examinar", "explorar", "inquirir", "rebuscar" Añ. "Nonbaitik beharko dugu dirua bilhatu, il nous faudra nous procurer l'argent de quelque part" H. v. xerkatu. Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos excepto en suletino (si bien es empleado por Oihenart y Tartas). Lazarraga lo emplea con aux intrans. En DFrec hay 125 ejs. de bilatu y 31 de billatu.
    Ezen eskatzen den guziak, rezebitzen du; eta bilhatzen duenak, erideiten du. Lç Mt 7, 8 (He, TB, Ur (V y G), Dv, Echn, Samper, Leon, Arriand, IBk, Ibe bi(l)l(h)atu; Ip, Hual txerk(h)atu, SalabBN xerkhatu, Or, Ker billa ibilli). Eta gizonetarik eztugu gloriarik bilhatu ukhan. Lç 1 Thess 2, 6. Eriden izan naiz bilhatzen ez nindutenéz. Lç Rom 10, 20. Remedioa bila zitezen, / eurenzat gora kostarik. Lazarraga 1179v. Beste amore bilatuko nax, / amore bear banadi. Ib. 1165r. Beti nax jaio azkero bilaetan / gauzea nola al zaidan kontentadu. Ib. (B), 1193rb. Etorri badakik billaetan doan gatxa gondu dakiala. "El daño que buscas". RS 514. Bilha ezazu zenbait leku apartatu. Mat 309s. Dirade mundu onetako plazerak eta gustoak billatzen eztituztenak. Ber Doc 165v. Hain guti da barkhamendu eskatzeko lekhurik / Eta ezta zeren billhatu handien faborerik. EZ Man I 84. Bilhatu zituen zuri / aspertzeko atizak. EZ Noel 167. Ene arimak zu bethi bilha zaitzan. Harb 217. Eztot nik bilatuko sakrifizioak / eska badakidaz miserikordiak. EgiaK 87. Ahal diratekeien habeak, sostenguak eta erremedioak bilha ditzagun. Ax 365 (V 241). Gutzaz iendek zer erraiten duten ez bilhatzea eta ez galdegitea. Ib. 311 (V 207). --Zer da kristinaua obligadu leelengo egiten? --Bilatu fin prinzipala zetarako sortu zan. Cap 23. Aldiz naiz latzen, / Bilhatuz batzen. O Po 13. Bere nahiz eri denari, nork bilha dezakeio osagarri? O Pr 94. Arbuia itzatzu lurreko gauzak Iainkoaren amorioz zerukoak bilhatzea gatik. Hm 227. Nitaz bezanbatean eztut atseginik bilhatuko ene flakotasunetan baizen. SP Imit III 40, 5. Berek billhatu dutena / Dute poseditua: / Ezin utz dezaketena, / Bethikotz ifernua. Arg DevB 14. Zikada elgerra gosiak hiltzen diala, udan, negiaren igaraiteko, bere bazkaren bilatu faltaz. Tt Onsa 82. Geroengo fina bilatzera. CatAnz 2. Bilha zazue eta eridenen duzue. Gç 97. Eztut bilhatu estalkirik ene injustiziarentzat. Ib. 44. Gasna berak egiten ezpadu eztadiela billa. CartNav 142.
    ( s. XVIII) Billatu beza Konfesore dokto bat. OA 134. Egia bilhatu behar da. ES 199. Juduek eta mondanoek billha bezate elkharri ematen diten loria. Ch III 40, 6. Esta berze arraziorik zer bilatu. SermAN 7. Baldin primoak ezin kausi badaitezke ungi bilhatu diren ondoan. CatLav 139 (V 73). Hitzera ona, beardanezkoa zein dan, eztezu aietan aurkituko, ezta billatu bear ere. Lar Carta a Mb 280. Ikasi nai bagenu Jesusek erakutsi nai diguna, billatzen degun baño maizago billatuko genuke Jesus. Mb JBDev 68. Gauza bera erran daiteke emazteki batez, zeinek ukho egiñ ondoan bere amodio gaxtoei lakhet baitu eta atsegiñ oraiño bilhatua eta balakatua izatea. He Phil 27. Kriatura guziak deadarrez dagozkit: nere animaz begira dezadala, nere fin zorionekoa billa dezadala. Cb Eg II 23. Bilhatu zuen Ejiptoko erregeren urkhotasuna edo allientzia. Lg I 325. Ta bilatzen baita esperanzagátik ezi elkár lagundukodiréla eginasgerós biak bát bekála. LE Matr2 81. Nola eta non behar den Jesus bilhatu. Mih 118. Eta ez dezadan zutaz kanpoan bilha kontsolazionerik. Brtc 71. Aingeru batek esan zion, billa zezala San Pedro, edo eraman-arazi zezala bere Etxera. Ub 103.
    ( s. XIX) Amatzera ta serbitzera Jaun anbeste pazienziarekin itxaran dizuna, ta zu billatu zaituana. Mg CC 180. Zuri, zein zarian neure Aita, ta Aita neure ona billatu dozuna agiraka egiten zeunstanian bere. Mg CO 55. Guzia billatzea dala guzia galtzea. VMg 6. Onetara, billatu, ta arakatu bear ditu bakotxak bere biotzeko ezkutuak. Añ LoraS 18. Zuen egiazko zoriona alperrik billatuko dezuela munduko honra, ondasun eta atsegiñetan. Gco I 401. Billatu zuen atzenean onetarako gizon trebe-jakintsu bat. AA I 531. Eztuk bertzerik bilhatu gorphutz pustel guriki ekhartzea, ederki estaltzea, atseginez asetzea baizen. Dh 149. Gauza guztijak baño leenago billatu biar doguna. Astar II 255. Alfer eta nagia / ez bada gizona, / emen arkituko du / billatzen duena. Echag 256. Haren baithan bilhatu zuten zerbeit kontsolazione. MarIl 89. Bilha dezagun Jainkoaren estimua, eta mespreza gizonena. Jaur 144. Jardun izan zuten aitzari menasta billatzen bi illabete igaroan. Izt C 69. Azote, baru, eta nekegarrijen lekuan, billatu ditut atsegiñak, ereguak eta gozotasunak. Ur MarIl 64. Gauzari zentzurik billhatu nahia. Gy 197. Bilhatu dut zer zion iztorioak mendetan agertu direlako Yainkoez. Hb Egia 50. Eska ezazute, eta emango zatzute; billa ezazute, eta arkituko dezute. Lard 385. Nola lurreko gauzak nahi izan edo bilha detzazket? Dv LEd 54. Zaphaldi on bat eman dezola gizonak bere naturalezari, eta naturalezak iphizta guti bilhatuko dio. Laph 167. Onek bere barrunbean zu despreziatuaz, bakarrik bere protxua billatzen du. Arr GB 90. Lugartzak billatzen dute eguzkiya, ta bariak eta karakolak estalkiya edo bustiya. Sor Bar 63. Billatu zuan azkenik eta arkitu zuan leku bat nai zuan bezelakua. Bv AsL 148. Itz ederrak dituzu zuk ere billatzen. AB AmaE 398. Eskualdunen ona eta ohorea bilhatzen duten gizon argitu guziek. Zby RIEV 1908, 84. Bilhatzen San Ligorioren Theolosia moralean, hek ezaguzten ez zituzten bekhatu mortalak, preseski heien egiteko. Elsb Fram 177. Ifernuko etsaiak, bilhatzen du gure fedearen kordokatzea. Lap 27 (V 16). Zer ginuke bilhatzeko? / Zerua da lurrean! Arb Igand 68. Bere barnetik zerbeitek zerrakion, ongi bilatuz, hatzemanen zuela. HU Aurp 76. Bilatu daigun nun estaldu dan / igas ioan dan egia. Azc PB 310. Euskaldunen alde atxakiak billatutea. Ag AL 151.
    ( s. XX) Jainkoaren loria eta Lagunaren salbamendua bakharrik bilhatu. CatJauf 129. Askotan, jatorduetan, etzirean agertuten etxera, ta billatu bear izaten zirean etxeratzeko. Echta Jos 29. Lana eskaini edo bilhatu ondoan, aitamen lekuko bezala begia atxik lezokete. JE Bur 210. Manuel, billatu zazu Jose... edo bestela neuk billatuko det, baita lurpean badago ere! Ag G 295. Ekin ba lanari, emaztegeia billatu, ta onerako ixan daitela. Kk Ab I 46. Beste ezer baño len eta gogotikago Jaungoikoaren erreinua billatzeko. Inza Azalp 136. Heien bien ukaldiek... jendea zuten bilatzen, bainan... makila baizik ez kausitzen sekulan! Barb Sup 183. Jesus Nazaretharra duzue bilhatzen? Ox 82. Oinbeste izar artean billatuko dut biotz maite bat, eragozpenik bage maitatzeko. Or Mi 149. Ezagupide oriek xeheki bilatu eta argiki eman nahi ditugu. FIr 184. Ze, atzeman duna bilatzen hiniena? Zub 107. Azke bixi danak eztau billatu biar atxillo ixaterik. Otx 14. Billa dezagun orain Donostiako erdi-samarrean, kale-oñean, toki on bat. Ldi IL 116s. Nola izan dezakezue siñestea, elkarrengandiko ospea billatu ta Yainkoagandiko ospea billatzen ez duzuen oiek? Ir YKBiz 109. Oztoporik alper da / zuri bilatzea. Or BM 116. Zertako bilhatu nauzue? Ala ez dakizue Aitak nahi dituen guziak egin behar ditudala? Zerb IxtS 84. Bilhatzen dute borda batzuetan, oihan-azpietan, sasi handien gibelean. Lf Murtuts 7. Otoitzean beren burua billatzen duten oriek. Or QA 146. Hemen ere, beren teoriari legokiokeen atzalpen bat bilatu dute ukigaizaleek. Mde Pr 323. Zertarako eman zait bestela adimenaren argia, billatzeko baizik? Txill Let 113. Beti haren ona bilatuz. JEtchep 58. Guk lurreko izakietan billatu oi duguna, zera da, infinitua. Vill Jaink 128. Ez dioia Mixelek zure semeari kalapita bilhatu? Larz Senper 76. "Arin aire" bat hartua baitzuen Nafarroak, bere nausiak eskontzaz bilatuz nungo nahiko tokietan. Ardoy SFran 37. Baña norberak billatu bear / bizimoduko bideak. Uzt Sas 119. Guhaurek bilaturik zure ehorztea, / jasan beharra dugu gaztigu dorpea. Xa Odol 208. Denak dira emakumeak / eta gorputz uxatuaren xarma ustela bilatzen dugu. Lasa Poem 69. Aski bilatu ondoan arrapatu nuen neskato gazte bat. Etchebarne 144. Artzai asko izaten zan denbora aietan, eta billatzen ziran inguru aietako larreak ederki. BAyerbe 41. Norberak billatuko / gaixoa da droga. Ayesta 68. Hutsik nabarmenenak ere, egingo nuke, ez dituzte behar den lekuan bilatzen. MIH 373.
    azpiadiera-1.1
    (Part. en función de adj.). "Frecuentada, la persona más necesaria y necesaria [sic], personarik bearrena ta billatuena" Izt 53r.
    Naasteko dantzia, diabrubak, ta pekatarijak olgeetako, Jaungoikua ukatuteko, santubak desondreetako, ta zeruba tristetuteko toki apartekua ta billatuba da. fB Olg 188.
    sense-2
    2. (-lh- S; SP, Urt Gram, Gèze, Dv (S), H) Ref.: A; Lh.
     "S'aneantir, ezdeus egitéa ou billhatzéa, billhatu egiñ" Urt Gram 383. "Changer, procurer, devenir, former, transformer" Gèze. "Transformarse, hacerse" A. "Haur bilhatu (S-saug), tombé en enfance" Lh. v. 1 bilakatu. Tr. Documentado desde Leiçarraga, es usado por autores septentrionales, sobre todo suletinos y bajo-navarros.
    Zein baita hazi guzietako xipiena, baina handitu denean, berze belharrak baino handiago da: eta arbore bilhatzen da. Lç Mt 13, 32 (Ip bilhatü; He, TB, Ur, Hual, Samper, Ol, Or, Ker, IBk, IBe egin, Dv, SalabBN bilhakatu; Leon arboldu). Eta hari beatu izan zaizkan guziak hautsi izan dirade eta ez-deus bilhatu. Lç Act 5, 36. Iguzkia illhundu zen, / illhargia itsutu: / zeruko izar argiena / tinta legez billhatu. EZ Noel 98. Lanzak erdiratu zuen / saihets iustuarena, / lurra ikharatu eta / gau billhatu eguna. Ib. 100. Zurekin batu / Et' aise gabe, / Su naiz bilhatu, / Ta kisu labe. O Po 46. Ardi bilha adi, nahiz bake, otsoak ian ezake. O Pr 545. Ore huna dühürü bilha dakiala! "Que ton de quoi soit réduit à de l'argent". Bela 40. Gizonak zerbait gaixtoki desiratzen badü, berhala bere beithan erreüs bilhatzen da. Mst I 6, 1 (Ip bilhatzen). Mirakulu hartzaz espantaturik nahi zizien begira zezan har perla bilhatu hura. AR 326. Eta berriz har bilhaturik. Ib. 326. Otoitzeko etxea / Ohoinen gerizea / Orai da bilatu. Monho 30. Eztizie, Sira, oiek / jalkiteko korajerik; / horien odolak dütüzü / oro hur bilatürik. Xarlem 266. Irinarentako badie beste [sabel] bat, eta han ezko bilhatzen da. Ip Dial 12 (It biurtzen, Ur biurtuten, Dv bilhakatzen). Frantzia judu bilatzen ari dela. HU Aurp 59.
    azpiadiera-2.1
    Zertara bilhatzen dira Jinkuaren hamar manamendiak? CatLan 81.
    sense-3
    3. (V-ger-gip, G; -ll- Ht VocGr; VP 92v; -lh- VocBN ); billetu (AN-olza-ulz) Ref.: Bon-Ond 156; Etxba Eib; Iz Als; EAEL 270; Elexp Berg.
     Encontrar. "Trouver en cherchant" VocBN . "Erdaraz "buscar" eta "encontrar" bereizten badira ere, Bergaran, gaur behintzat, "buscar" billa ibilli esan ohi da, batik bat, eta "encontrar" billau edo topau" Elexp Berg. En AxN se vexplica edireitera (364) por billatzera Tr. Documentado en textos meridionales desde principios del s. XVIII.
    Aurkitzen bada pekadorea pekatu txit grabe ta itsusi batekin, edo askorekin, billatuko du remedioa Erromara joan gabe? --Ero zein Konfesore[k] billatuko dio remedioa Erromara joan gabe. Iraz 64s. Billatu zuen bada Otsoa zetzala kerizpe batean. VMg 82. Baitaré árdi galduaréna, nola billaturik Arzáiak artuzuén soñean. LE Ong 48r. Etzutela billatu / zu zeunden tokiya. FrantzesB II 41. Billatu zituban bidian ganadu ta artzain batzuk. JJMg BasEsc 55. Zer? Esan zadazu: / orren laister zuk eiza / billatu didazu? It Fab 245. Nere jaioterriko soro batean billatu izan det, beste askoren artean, arto landare bat lau buru ondo beteakin. Izt C 29. Ez diyotek tatxikan / billatuko iñon. Bil 119. Nola ordea papeltxo bat ere billatu etzioten. Aran SIgn 42. Billa ibilli ziran / berriz jiratuta, / ura pena San Josek / eziñ billatuta! Xe 159. Penagarria billatu zuan / zakar tartian zetzala. Ud 116. Onek billatu zuan Arriestueta deritzaion Jaizkibel-mendiko arrobian nai zuan bezelako arri galant bat. Zab Gabon 106. Zer? [...], billatuko ote dek nun nai apaiz bat D. Pedro bezelakua iretzat onginaiz betia? Bv AsL 51. Nik ez det oraindikan oberik billatu, / Lur asko egin arren munduan aratu. AB AmaE 288. Ongi ezagututzen zituan lapur aietako batek etxe aretako zokoak, bada zuzen billatu zituzten, batere okerrikan gabe, ondo izkutatuak zeuden ontzako zarrak. Apaol 72. Eztakienen ondo esatea / eztot nik inon bilatu. Azc PB 245. Prankotar gizon eder bat zan. --Prankotarra! Non billatu dok? Ag AL 58.
    ( s. XX) Bidean billatu eban lagunari zearkera begiratuaz. Ag Kr 104. Mirabe gazte bat billatu dute kofre gorri batian sartua. Iraola 115. Baño etzuan billatu arrobian, argintzan edo lurra jasotzen euskalduna bezelako gizonik. Ag G 114. Arratserako ostatu ona / debalde zuben billatu. JanEd II 89. Baña ezin billau mutilla, ango ardi-narru artin sartuta zeun da. (G-azp). JMB Mund I 44. T'an beeran zoragarrizko neska gazte eeeder bat billau ementzoon. (G-goi). Ib. 84. Joaniko bilatu ta yurre-yurre ein eudien. (V-ger). Ib. 94. Billatutako gauza jabeari eman bear zaio. ArgiDL 28. Iñork billatzen badu / ekarri gugana. Tx B II 126. Txarri abillagorik ezin lei billatu. Enb 184. Ogei bertso billatu baietz beren ustetan Yauregirena baño yatorragoak. Ldi IL 83. Estolari mun, bikoa bota, / erreza "Aitagure" bana, / Eliz-atea billatu dute / --ez nekatu nai belauna. "Encuentran la puerta de la Iglesia". Or Eus 418. Tabernan ere sartzen ez dira / elkar ez an billatzeko. Ib. 183. Beste iñun ikusi ez dedan zugaitza ere antxe billatu det. Munita 104. Kattalin bere emaztea leio ondoan kokatua billatu zun argi-egarri. Etxde JJ 79. Ez didate papelik billatuko aldean... guziak aurretik erre baititut. NEtx Antz 109. Atea ezin billaturik. Anab Poli 115. An billau eban lagatako lekuan bertan. SM Zirik 75. Gabardiñen bat billatu arte. Bilbao IpuiB 14. Eztut orain artean bilatu nun pausa, / bidearen luzea eztakidan luza. Arti MaldanB 229. Dontzella egoki bat bilatu diat andretzat, damatxo galanta gero. Arti Ipuin 77. Oraindik petrolio-lurriña bakarrik billatu dute. Anab Aprika 83. Ta txaleko batian billatu nun duro bat zillarrezkua. Auspoa 77-78, 29. Mendi ortantxe billatu dute / ar-zuloren bat bikaiña. Uzt Sas 54. Nonbait bilatzen badut basurde larrurik, / agertuko naiz hura soinean harturik. Xa Odol 257. Egazkiñen bat itxasoan billatuta, errira eroan ebela. Etxabu Kontu 218. Amaika lekutan galdera egiñaz, billatu ziteken etxe au. Ataño TxanKan 257s.
    azpiadiera-3.1
    "Oso nerbioso billau nuen (G-azp)" Gte Erd 235.
    Seme bat badek ire errian / Askozaz altuagoa, / Zeiñen oñ-alki, gaur ipintzeko / Ez aut billatzen naikoa. AB AmaE 102. Patxik billatu zuan andra Josepa sekula baño umore obean. Apaol 38. Aita itxasotik eldu zanean, illuntxo billatu zituan ama-semeak. Ag Kr 110. Maxkar billatze aut. Gaixorik alago? Ag G 130. Aita, lenago baiña erratsuago billatu zun bere aurka. Etxde JJ 26. Urdaiten bidea garbi billatu zuten. Ib. 45. Ordurako ez nuan nere burua ondo billatzen. Albeniz 215.
    azpiadiera-3.2
    "Nik ori oso gaizki billatzen det (G-azp), txarto erezten deutsat (V-arr)" Gte Erd 163.
    Nere buruaren kaltean dala jakiñik, berriz, oso bidezkoa billatzen det lanari uztea. BBarand 8.
    sense-4
    4. Recoger. v. bildu.
    Emak zaretaz, bilha eztirok ahurretaz. "Baille à plain panier, & tu ne pourras [pas en] recouvrer qu'à poignées". O Pr 133. Emanen dütügü kartilla berhezi batetan bilhatü ahal izan diren Noelak oro. UNLilia 2.
    azpiadiera-4.1
    "Erleek billatu, operación de quitar la miel a la abeja" Asp Leiz2.
    sense-5
    5. Llegar a, entrar en.
    Haien aski orduz jin edo arribatu faltaz egunaz gau ilhuna eta beltza bilhatu zuten. Tt Onsa 72.
    sense-6
    6. -ll- (Lar, Añ).
    "Adquirir" Lar, Añ. "Hábito infuso, aztura sortua, adquirido, billatua" Lar. "Ciencia infusa, jakituria sortua, adquirida, billatua" Añ.
    sense-7
    7. Esforzarse, empeñarse.
    Akuditzea, posible bada, bere elizara, aitzea prediku edo doktrina, barinbadá, adelantatunaiés Jangoikoaren eskólan, ta orgátik bilátzea. 'Esforzándose en ello'. LE Prog 104.
    sense-8
    8. "Billatu, sobornar, comprar un agente o profesional. Cohechar. Abogadue billauta euki tipo ark!" Gketx Loiola.
    sense-9
    9. Haber.
    Baiña lastaidatik jergoira alde aundia billatzen zan. BAyerbe 48.
    azpisarrera-1
    BILATU ERAGIN; BILA-ERAGIN (billeragin Urt).
    Hacer buscar. "Accersire, [...] billharazi, billheragin" Urt I 75. v. bilarazi.
    Zeruko ondasunak gogotiago deseatu, eta billatu eragiteko [bialdu oi dizkigu Jaungoikoak neke denboralak] . Gco I 499s. Prudenziak billa eragiten digula fin ona. Gco II 84. Aren kezka eta ardurarik andiena Jenobeba zana non ote zetzan billaeragitea zan. Arr GB 99.

    bilatu

    bilatu
    << bihurtu 0 / 0 bildots >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper