Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    mindu.
    sense-1
    1. (gral.; Urt II 11, Añ, H, Zam Voc ); mintu (S, R; H (+ -th-)) Ref.: A (mindu, mintu); A Apend; Lh (mindu, mintu); Elexp Berg (minddu); Gte Erd 139.
     Llegar a sentir (trans., causar) dolor, apenar(se); hacer(se) daño; resentirse, molestar(se). "Penar" , "picarse, resentirse", "atormentar" Añ. "Ez da aurkituko inor bere erbeste onetan, batetik ezpada bestetik, naigabe ta aranzaren batzuk jo edo minduko ez dabenik" H. "(gral.), dolerse, resentirse" A. "(V, B), incomodarse" Ib. "(V, G), atormentar [... (Ur Apoc 11, 10)" Ib. "Mortificar (V-m)" A Apend. "Mindu dot, ikutu biarragaz, atzo eiñdako zaurixa. [...] Mindu naiz arek ekarri dittuan barrixak entzutziakin" Etxba Eib. "Etza ba nerekin mindduta egongo lengunekuagaittik" Elexp Berg. Cf. bihozmindu, erremindu. v. minberatu. Tr. Al Norte prácticamente desaparece a principios del s. XIX. Para esta acepción hay mint(h)u sólo en Leiçarraga y Tartas (v. tbn. infra (2) los ejs. de Archu, So Egilea, Lafitte y el de Egunaria ). En DFrec hay 33 ejs. de mindu, meridionales.
    Sobera minthurik haién kontra, persekutatzen nituen hiri arrotzetarano. Lç Act 26, 11 (TB fulia batek hartua, IBk amorruaren haundiz, BiblE amorruaren amorruz). Distiatzen du nola milla iguzkik / beherera ezta ageri ez mintzeko begirik. EZ Man I 133. Bere konbersaziño edo platikeetan esan zebeike burlako berbarik besteren bat mindu edo aserratu daiana. Cap 125. Enaiz geiago minduko [...] nitaz erraiten duten halako eta halako tarritagarrizko hitzaz. SP Phil 106 (He 108 minduko). Ez nadilla ezetzaz poztu edo mindu. Lar STomas 1. Jesusen hitz onek agitz mindu zituen judatar mukerrak. Mb IArg I 259. Etzion hargatik ematen erakutsterat mindua zela haren kontra. Lg I 309. Ez arren berba minduko dabenik esan. Mg PAb 154. A, segur neure buruaz / ahalgetua bainintzan, / ezen ez maite bat utzi deus / funtsik gabe mindurik. FrantzesB I 16. Herodias mindu zan S. Juanen kontra alako eran, non [...]. AA III 495. Noren biotza miñdu, zamiñdu edo oñaztuko ez da. JJMg BasEsc VI. Biotza mindu eta laztu zion. Lard 127. Zerren igarla bi oneek minduten zitubezan lurraren ganian bizi ziranak. "Cruciaverunt". Ur Apoc (V) 11, 10 (He tormentatu, Ip marrüskatü, Ur (G) oñazetu, Ol oñazeak ekarri, BiblE samin larria sortu). Agura zar bat miñduta! / Guri uluka. AB AmaE 371. Zer egin bear degu euskaldunak? Arrotzaren belarria mindu eztediñ gure aboa itxi? Ag Serm 585. Alkar zirikatuz, alkar minduz, batak bestea ikusi eziñez. EEs 1916, 305. Eizakia, mindu gabe, ezta atxitzen. A Ardi 122. Mutillak, mindduta, esan eban. Altuna 40. Bideko arrijak oñak minddu ta odoletan ipiñi arren. Ib. 101. Pekatuarekin Jaungoikoa mindu dezulako biotzean damua artu bear dezu. ArgiDL 29. Zure oñazeak oso mindu naute. NEtx Nola 51. Maiz zeruari so nago / naiz arek mindutzenago / nauan. Mde Po 42. Esan eban azeriak guztiz minduta. Bilbao IpuiB 129. Iñor mintzeko moduko itzik / oso gutxitan esana. Basarri 29. Atalen bat mindu orduko atal guziak arekin miñez. Zait Plat 126. Esakune gogorrak mindu deutsaz belarriko mintz eta zuloa. Erkiag BatB 112. Etxeko jauna mindu ez daiten / enoa larregirik luzatuten. BEnb NereA 48. Gauz utsagatik etzaitez mindu. Olea 47. Belarri au gero ta zitalago mintzen ari zaidak. Berron Kijote 118. Ez noa esatera zertzuk ziran itzak; ez dot nai iñor mindu. Etxabu Kontu 59. Aski genin; geiegi mindu gabe ixildu egin giñun. Ataño TxanKan 134. Batzueri eta besteeri berea emaiteko, auzoa mindu gabe. Larre ArtzainE 187. Ez luke gai honetan inor mindu nahi Euskaltzaindiak. MIH 96.
    v. tbn. Hm 134. Ub 14. Añ LoraS 187. fB Olg 4. Izt C 9. AJauregi 214. Urruz Urz 21. Ezale 1897, 4. Azc PB 135. Itz Azald 63. Kk Ab I 121. GMant Goi 20. Inza Azalp 146. Jaukol Biozk 83. TP Kattalin 179. Anab Usauri 98. Laux BBa 78. Ldi UO 26. ABar Goi 21. TAg Uzt 34. Or Poem 533. Etxde AlosT 98. Txill Let 67. Ol Gen 34, 13. Bilbao IpuiB 203. Ibiñ Virgil 112. Arti MaldanB 193. SM Zirik 75. Ugalde Iltz 63. Osk Kurl 167. Gand Elorri 143. Etxba Ibilt 479 (490 miñdu). Uzt Sas 196.
    azpiadiera-1.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Berri txar onek mindu-minduko ditu Euskal-Esnalea-koen biotzak. Muj EEs 1916, 296.
    (Part. en función de adj.). "Comminatus, [...] mindua, mindurikakoa" Urt V 434s. "Dolorido" Lar. Cf. GOSE-MINDU.
    Iazartzera heldu zaio [Sathan] mindua. EZ Man I 106. Gizona, sogizu zertan ziren, oren oroz otso minthu, kruel bat dabila zure aldian inguru. Tt Onsa 138. Mundua jujamenduan, / egun kolerak minduan / herrauts egiñen da suan. Gç 159. [Ez da] izpiritu mindurik [salbatzailleak] maltsotasunerat erakhartzen ez duenik. Lg II 209. Bijotz mindu orrek, tolestu eguak. Laux BBa 116. Argi printzak nere arima mindua argitzen asten diralarik. Txill Let 143. Nigan uztu du alargun minduak. NEtx Antz 33. Ikutu eban alde mindua, eta odolak busti eutsazan esku leen-zikinduak. Erkiag BatB 97. Elorri mindu laidotuaren / anai gaixoen zalako. 'Del estremecido espino'. Gand Elorri 98. Jainkoak biurtu zion / gau artan bular mindua. NEtx LBB 367. Aho mindu honetan / harria jarri zidan poemak. Azurm HitzB 43. Aurpegi lasaiak herriaren bihotz minduak baretzen ditu. MIH 315.
    v. tbn. Lab EEguna 106. Or Mi 49. SMitx Aranz 53. Izeta DirG 12. Zait Plat 99. BEnb NereA 256. Ataño TxanKan 127.
    Troketan jausten diran ur minduak ez dira / aiene! ta aiene! xilioz ixilltzen. AB AmaE 362.
    (Precedido de instr.).
    Bihotz nekez ta naigabez minduei dakarren graziz ta atseginzez eztitzea. Mb IArg I 273. Bixitzaz mindubai itzalez itxi begijak. Laux BBa 32. Otzez mindubak, / bazka barik mendijan. Ib. 104. Neskatxa maitez minduarentzat / alako zurgiñik âl da? Or Eus 76 (cf. maitemindu). Arima maitez minduari maitea gorde, ezkutatu edo or nunbait sartu zaio. Onaind in Gazt MusIx 153.
    azpiadiera-1.2
    "Mínddu, mindduúta, mintzéia, entumecerse (las manos)" Iz ArOñ.
    azpiadiera-1.3
    "Asun beltza zer dan? Beste asunen gisakoa; eztu larriua mintan [...]. ¿Qué es la ortiga negra? Semejante a las otras ortigas; no quema la piel (R-vid)" A (s.v. asunbeltz).
    sense-2
    2. (gral.; Lcc, SP, Urt I 93 y II 7, Lar, Añ, Dv (G, L-côte, BN), H, VocB ); mintu (S, R; Dv (-th-), H (+ -th-)) Ref.: Bon-Ond 154; A (mindu, mintu); Lh (mindu, mintu); Iz ArOñ (minddu).
     Agriar(se), amargar(se); ranciar(se). "Amargar, minda [sic, por mindu]" Lcc. "Ogia mindu da" SP. "(Hacerse) agrio" , "acedarse", "amargar" Lar y Añ. "Avinagrar" Añ. "Picarse, los licores" Ib. "Untzia erdi hutsik uzteak arnoa mintzen du, laisser le vase à demi vidé, cela aigrit le vin. Artharik gabez minthu zaut sagarnoa, mon cidre s'est aigri [...]. Gozoa laster mindu zien, [...]" H. "Ardoa mintu, apuntarse el vino" A.
    Zure atsegin eta plazer guztien mintzeko eta gozo gaitzteko asko da konzientzia gaixtoa. Ax 441 (V 288). Baña gozoa laster mindu zitzaien. Lard 143. Soldaduak Jesusi eskeñi zioten [ardoa] mirrarekin nastuaz gañera, beazunarekin ondo mindua. Ib. 459. Salsa eztela egin berria, / bezperakua, mintzen hasia. ChantP 238. Denai mindu zitzaieten ai gozoa. Ag G 231. Beialde ontan, ugiñik garbiena ere, edan-ala mindu egiten da. '[Elle] devient amère'. Or Mi 124. Agortzen eta mintzen ez den iturburutik edan nai dunak. Ib. 125. Holandar madarikatua iñoren barkura inguratzen bada, ardoa mintzen da. Etxde Itxas 49. Hamabortz egun hainitz dira oraiko mundu zalhuan. Ez ditake hamabortz egun atxik mintu gabe politikako salda, oraiko ortzidun egunetan. SoEg Herr 26-5-1960, 1. Horrelakorik ikusiak ginen lehenago ere, baina ez gara berehalakoan ikustez aspertuko. Gutxitan mintzen baitu ahoa maizegiko goxoak. MEIG I 195.
    azpiadiera-2.1
    Aistuta bizi dira / goiko munduagaz / minduta dagozanak / piper-barruagaz.Azc PB 357.
    azpiadiera-2.2
    (Part. en función de adj.). "Agrio" , "amargado" Lar.
    Soldaduek eman zioten arno mindutik. Lg II 281. Erri artan ardo mindua gozatu zuan, gurutze bat eginta beste gabe. Bv AsL 114. Biek trufaz deitzen gaituzte / arto mindu jaleak. Etcham 75. Ikatz minduak ortzak ikaratu ditik. 'Le charbon amer'. Or Mi 81. Arno-mintu eta sufre usain hura bafadan heldu... Lf Murtuts 16. Ardo mindua edanaz / historiaren tabernan. X. Lete.
    azpiadiera-2.2.1
    Berriak fite xahartzen dire zurekin; xahartzearekin berehala mintu usain bat hartzen dautzute xakurrentzat ere ez baitire on gehiago.HU Zez 143.
    azpiadiera-2.3
    (Ref. a las personas). "Zure anaia mindu hori, ce frère à vous désagréable, insupportable, inquiet, de mauvais caractère, d'humeur insociable" H.
    Zeinak orai baitira ene akusatzailleak, ene lekhukoak, ene iujeak eta ene burrero minduak. Harb 237. Ankak elbarri, burua motel, / ario (talante) mindu, erretxin. EA OlBe 107. Zer desazu, Gexina? Duela zonbait egun zinion zure senarra pasta bat zela! --Ba, bainan geroztik mintu baita! Egunaria 8-3-1969 (ap. DRA ).
    azpiadiera-2.4
    Fermentar (la masa de pan). v. mintatu.
    Altxagarri aphur batek orhe guzia minzen du. "Enaigrit". Lç Gal 5, 9 (He, Dv mintzen; TB alxarazten, Ol artzi egiten, BiblE altxatzen). Aliketa ore guzia gelditu zen artio mindrik. Samper Mt 13, 33 (Hual orantzatruk edo etsitruk).
    sense-3
    3. Viciar, corromper (el aire).
    Khanbarako airea minthüa zen. Aphez gaiak, fisika zakielakoz, eriaren itxuratik ezagütü züen khanbarako aire minthüak osarzüna txartü zeiola. Arch Gram 3.
    sense-4
    4. (VocBN, Hb), mintu (S ap. A; Gèze Dv, H). "Moisir. Mindu ne se dit que du pain de froment, de seigle, de maïs, etc." VocBN. "Enmohecerse" A.
    Zortzi oroz egiten da ber lana gazna sobera idortzen bada edo hasten bada mintzen. Ip Dial 89 (It, Ur lizundu, Dv mutxitzen).
    azpiadiera-4.1
    "Emakume zahar minthua, femme vieille, moisée" H.
    azpiadiera-4.2
    "On l'emploie en langage plus grossière encore, pour exprimer une chose de nulle valeur. Ez nezoke eman kaka minthu bat, je n'en donnerais pas une merde moisie" H.
    sense-5
    5. (G-to, V-gip, L, BN-baig, Sal; vEys, H, VocB ); mintu (S, R; H (+ -th-)) Ref.: A (mindu, mintu); CEEN 1969, 172; Iz ArOñ (minddu).
     Cortarse (la leche). "Beroarekin, bereziki hortzitzen badu, esnea laster mintzen da, [...] le lait s'aigrit promptement" H. "A la leche agriada llaman esne mindia (BN-baig)" CEEN 1969, 172.
    sense-6
    6. Prestarse, preocuparse.
    Norbait ezpada laster minduten / osasuna emotera, / mundutik laster juan bear dau / Ama Euskerak bestera. AB Olerk 19.
    sense-7
    7. Empeorar (el tiempo). "Eguraldia mindu du (G-goi)" Gte Erd 86.
    Jakintsunek diote bederatzi lehen egunek emanen daukutela abendo bat jasangarria, gero mindu behar badu ere. Herr 5-12-1957, 1.
    azpisarrera-1
    MINDU-SAMIN. "Minthusamin, aigre" Arch VocGr.

    mindu

    mindu
    << 1 min 0 / 0 musu >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper