Azpisarrerak (sarrerak) (21)
- ALKANDORA HUTSIK (alkandora)
- ATORRA HUTSIK (atorra)
- AURPEGI-HUTSIK (aurpegi)
- BARAU-HUTSIK (barau)
- BESO-HUTSIK (beso)
- BIZKAR-HUTSIK (bizkar)
- BURU HUTSIK (buru)
- ESKU HUTSIK (1 esku)
- HANKA HUTSIK (hanka)
- HUTS-HUTSIK (1 huts)
- HUTSIK (1 huts)
- HUTSIK ADINEAN (1 huts)
- HUTSIK GABE (1 huts)
- HUTSIK HUTS (1 huts)
- MAHUKA HUTSIK (1 mahuka)
- MAMI-HUTSIK (mami)
- MANGA-HUTSIK (manga)
- ORPO-HUTSIK (orpo)
- SOIN HUTSIK (soin)
- ZANGO-HUTSIK (zango)
- ZARPA-HUTSIK (1 zarpa)
mami.
Tr. Al Norte se documenta desde el s. XVII, aunque su uso disminuye progresivamente hasta casi desaparecer en el s. XX. La forma general es mami . Al Sur su uso es mucho más frecuente, sobre todo en el s. XX. La forma general en textos guipuzcoanos y navarros es mami, y mamin en los vizcaínos; hay ambas formas en Moguel, Azkue, D. Aguirre, Eguzkitza, Etxaide y Gandiaga. En DFrec hay 64 ejs. de mami y 1 de mamiñ , todos ellos meridionales.
I.
(Sust.).
1.
(V-oroz, G, AN, L, BN, S, R; SP, Urt IV 253, Ht VocGr 312, Lar, VP
59r, Añ (G), Lecl, VocBN
, Dv, Lcq 29, H, VocB
, Zam Voc (G)),
mamin (V; Añ (V), Izt 30v, Dv (V), Zam Voc)
Ref.:
A (
mami, mamin
);
Holmer ApuntV;
Echaide Nav 159;
Etxba Eib (
mamiña
);
Iz ArOñ;
Elexp Berg (
mamiñ
);
ZestErret
.
Carne, parte blanda o carnosa; miga; pulpa. "Mie" SP. "Meollo" Lar, VP , Añ. "Médula", "tuétano" Lar, Añ. "Molledo, parte carnosa del cuerpo" Lar. "Pulpa, aragi ezur bagea, mamia " Ib. " Barea dena mami, hezurrik gabe da, la limace est toute chair, sans os. [...] Mami handiko sagarra, udaria, mahatsa, pomme, poire, raisin de beaucoup de chair. [...] Par extension, moelle. Hezurraren barneko mamia, la moelle du dedans de l'os" H. " Txiribiri txitxi, gure txakurrak azurrik asko ta mamirik gitxi " A Morf 677. " Azala jan eta mamiña ollueri bota " Etxba Eib (s.v. ogi-mamiña ). Cf. VocNav s.v. mame. v. HATZ-MAMI, AZTAL-MAMI, BURU-MAMI, ERI-MAMI, OGI-MAMI.
Gariko zenbait ale [...] gelditzen dira azal utsean ta mamirik bage edo mami usteldu galduarekin. Mb IArg I 205. Piláre séndoa izan beárrean, barin badá uts mamirik gábe bárnean, eztá gauza jásteko pizu ándia. LE Urt ms., 86r. Irentsiko dituzte / mami ta ezurrak. Mg ( in VMg 112 ( PAb 85 mamin ) ). Ona goxoa zuretzat, / zopatxo mami saldaz bustiya. Echag 106. Zeatzen da mamia motraidu batean eta pasatzen da zurda bai batean. It Dial 103 (Dv mamia, Ur mamiña ). Ostria bat ikhusten du [...] / mami gixen, umo, eder bat erakhusten duela. Gy 28. Onkailua emanez ausarki lurrari, / egiten zaio mami, nola idiari. Hb Esk 189. Ezurrak guretzako, / berentzat mamiyak. Afrika 134. Ogi mami puxka bat. ECocin 8s. Orain arteraño zauriya mamian zeguan eta erraza sendatzen, baño orain ezurrian dago. Bv AsL 206. Illia zuritu ta / ankak berriz sortu, / mamiak aitu eta / ezurrak gogortu. Urruz Urz 56. Azalaren barneko aldean mami gozo bat daukana. JE Bur 85. Mertxikak duen mami goxoa kirets ezartzen azalak! Ox 30. Erazten dautse / jantzija jopu zikiñak, / soñekuagaz batera baita / bizkar-azal ta mamiñak! Enb 103. Azala ikatz eiña, / mamiya gordiña. MendaroTx 83 ( ib. 42 mamiña ). Nire / baratz zârraren antzalda!, / egi, mami, biur adi. 'Carne' . Ldi BB 152. Odolki, txongo, mami, exurra ta axala, / zerriak diraueño ondua du jana. Or Eus 138. Mendiak lurra du mami ta lurra joan ezkero, mamirik gabe gelditzen da. Munita 136. Zure soin edo gorputzari mamiak kendu ezkero, ezurrak agertzen zaizkio. Ib. 136. [Erensugea] atera zan bere zulotik neskaren mami guriak irentsi bearrez. Etxde JJ 95. Laia utsakin aztertu bear / geure sorotako lurrak, / beti makurka, ondo ezita / mamiak eta ezurrak. And AUzta 129. Aberearen narru-mamiñetan. Erkiag BatB 51. Mami geienak azotez kendu, / ezur asko agirian. Auspoa> 68-69-70, 44. Ai Maria! Ortzik ez dunak ogi-mamia. (AN-5vill). EZBB I 26. Martiko antxobia erdia ur eta erdia mamiña. (V-m). EZBB II 57. Azurrak gogortu ta / mamiñak bigundu. FEtxeb 133. Zugaitzaren azala ta pruituaren mamia uretan egosi. Ostolaiz 55.
v. tbn. Egiat 183. Izt C 165. Bil 44. Arr GB 20. ChantP 236. Ezale 1899, 7b. HU Eskual 24-7-1908, 1. JanEd II 80. Muj PAm 49. Tx B I 148. Zub 70. Alz Burr 14. EA OlBe 33. SMitx Aranz 71. JAIraz Bizia 85. Arti Tobera 268. Zendoia 35. Mamin: JJMg BasEsc (ed. 1845), 88. AB AmaE 203. Azc PB 75. Ag Kr 11. Otx 36. Vill in Bilbao IpuiB 8. Gand Elorri 143.
Carne, parte blanda o carnosa; miga; pulpa. "Mie" SP. "Meollo" Lar, VP , Añ. "Médula", "tuétano" Lar, Añ. "Molledo, parte carnosa del cuerpo" Lar. "Pulpa, aragi ezur bagea, mamia " Ib. " Barea dena mami, hezurrik gabe da, la limace est toute chair, sans os. [...] Mami handiko sagarra, udaria, mahatsa, pomme, poire, raisin de beaucoup de chair. [...] Par extension, moelle. Hezurraren barneko mamia, la moelle du dedans de l'os" H. " Txiribiri txitxi, gure txakurrak azurrik asko ta mamirik gitxi " A Morf 677. " Azala jan eta mamiña ollueri bota " Etxba Eib (s.v. ogi-mamiña ). Cf. VocNav s.v. mame. v. HATZ-MAMI, AZTAL-MAMI, BURU-MAMI, ERI-MAMI, OGI-MAMI.
Gariko zenbait ale [...] gelditzen dira azal utsean ta mamirik bage edo mami usteldu galduarekin. Mb IArg I 205. Piláre séndoa izan beárrean, barin badá uts mamirik gábe bárnean, eztá gauza jásteko pizu ándia. LE Urt ms., 86r. Irentsiko dituzte / mami ta ezurrak. Mg ( in VMg 112 ( PAb 85 mamin ) ). Ona goxoa zuretzat, / zopatxo mami saldaz bustiya. Echag 106. Zeatzen da mamia motraidu batean eta pasatzen da zurda bai batean. It Dial 103 (Dv mamia, Ur mamiña ). Ostria bat ikhusten du [...] / mami gixen, umo, eder bat erakhusten duela. Gy 28. Onkailua emanez ausarki lurrari, / egiten zaio mami, nola idiari. Hb Esk 189. Ezurrak guretzako, / berentzat mamiyak. Afrika 134. Ogi mami puxka bat. ECocin 8s. Orain arteraño zauriya mamian zeguan eta erraza sendatzen, baño orain ezurrian dago. Bv AsL 206. Illia zuritu ta / ankak berriz sortu, / mamiak aitu eta / ezurrak gogortu. Urruz Urz 56. Azalaren barneko aldean mami gozo bat daukana. JE Bur 85. Mertxikak duen mami goxoa kirets ezartzen azalak! Ox 30. Erazten dautse / jantzija jopu zikiñak, / soñekuagaz batera baita / bizkar-azal ta mamiñak! Enb 103. Azala ikatz eiña, / mamiya gordiña. MendaroTx 83 ( ib. 42 mamiña ). Nire / baratz zârraren antzalda!, / egi, mami, biur adi. 'Carne' . Ldi BB 152. Odolki, txongo, mami, exurra ta axala, / zerriak diraueño ondua du jana. Or Eus 138. Mendiak lurra du mami ta lurra joan ezkero, mamirik gabe gelditzen da. Munita 136. Zure soin edo gorputzari mamiak kendu ezkero, ezurrak agertzen zaizkio. Ib. 136. [Erensugea] atera zan bere zulotik neskaren mami guriak irentsi bearrez. Etxde JJ 95. Laia utsakin aztertu bear / geure sorotako lurrak, / beti makurka, ondo ezita / mamiak eta ezurrak. And AUzta 129. Aberearen narru-mamiñetan. Erkiag BatB 51. Mami geienak azotez kendu, / ezur asko agirian. Auspoa> 68-69-70, 44. Ai Maria! Ortzik ez dunak ogi-mamia. (AN-5vill). EZBB I 26. Martiko antxobia erdia ur eta erdia mamiña. (V-m). EZBB II 57. Azurrak gogortu ta / mamiñak bigundu. FEtxeb 133. Zugaitzaren azala ta pruituaren mamia uretan egosi. Ostolaiz 55.
v. tbn. Egiat 183. Izt C 165. Bil 44. Arr GB 20. ChantP 236. Ezale 1899, 7b. HU Eskual 24-7-1908, 1. JanEd II 80. Muj PAm 49. Tx B I 148. Zub 70. Alz Burr 14. EA OlBe 33. SMitx Aranz 71. JAIraz Bizia 85. Arti Tobera 268. Zendoia 35. Mamin: JJMg BasEsc (ed. 1845), 88. AB AmaE 203. Azc PB 75. Ag Kr 11. Otx 36. Vill in Bilbao IpuiB 8. Gand Elorri 143.
(AN ap. A
; SP, Lcq 31).
" Elzaur mamia, noyau de noix" SP. "Albumen, es la parte de almendra que rodea al embrión y está compuesta de un tejido celular lleno de fécula o mucilago que disolviéndose en agua sirve para nutrir el embrión cuando germina" Lcq 31. Cf. VocNav s.v. mame.
" Elzaur mamia, noyau de noix" SP. "Albumen, es la parte de almendra que rodea al embrión y está compuesta de un tejido celular lleno de fécula o mucilago que disolviéndose en agua sirve para nutrir el embrión cuando germina" Lcq 31. Cf. VocNav s.v. mame.
(Pl.).
"Gorduras. Orrek dira darabizuzen mamiñak!
"
Elexp Berg.
Non da orduko mardotasuna? Nora iges egin dute berorren mami galantak? VMg 48. Udarregi ari dala / mamiyak urritzen. AzpPr 85. Maminak urturik, / iateko gogo barik. Azc PB 341. Potolua, berriz, bere mamiñ astunegaittik ez da gauza, salto eiñ biarrian, jausi zan. Etxba Ibilt 461.
Non da orduko mardotasuna? Nora iges egin dute berorren mami galantak? VMg 48. Udarregi ari dala / mamiyak urritzen. AzpPr 85. Maminak urturik, / iateko gogo barik. Azc PB 341. Potolua, berriz, bere mamiñ astunegaittik ez da gauza, salto eiñ biarrian, jausi zan. Etxba Ibilt 461.
2.
(H),
mamin (Añ, Izt 72r).
Meollo, esencia, sustancia. "(La) substancia de las cosas que se dicen, mamiña " Añ.
Fautua duk relijione neronek ifinia / eta mami obra onak, azal zeremonia. EZ Man I 30. Barrena, mamia, Spiritu Sainduak hunetan erran nahi duena. Ax 189 (V 128). [Jainkoak] egia, barreneko mamia agertzen deraue arima garbiei. SP Imit IV 18, 4. Teolojiaren mami hautua bildurik. ES 143. Eskritur Santako azalpe gordean arkitzen zen mamia. Mb IArg I 292. Egin behar du [...] konfesio iduriz ta aintzuraz ez ezik, mamiz ta izatez ere on-zuzena. Ib. 95. Zer dá gero, ezpada entendátzen petizio bakotxaren mámia? LE ( in BOEanm 82 ). Ipuin sustraibaakoak. Oraingo oneek dira sustrai andikoak, mamiñ ederrekoak eta on ta onura zabalekoak. Zav Fab, RIEV 1907, 91. Esan zituan gauzen mamiña au da. Ag AL 104 (en Ezale 1897, 128a mami ). Euskerearen mamiña aztertu, bere yoskera arrigarria. GMant LEItz 73. Ori da zeruko zorionaren azala edo gañekoa, goazen mamira. Inza Azalp 114. Asten da [...] jotzen bere euskal-doiñurik biotzekoenak [...], beste iñoiz ez baitzien gaur bezin barrendik mamia atera. Mok 22. Eta ez uste izan soldadoak direla bakarrik holakoak [...]. Mami beraz eginak dire nausi eta muthilak. Zerb Metsiko 346. Ikas zak untsa liburu baten mamia. Zub 35. Senar-emazteen arteko mamiya, beren zintzotasuna ta alkarganako maitasuna da. Alz Burr 14. Izango dute zer ikusi Oroagindu onen mamiarekin. EAEg 23-11-1936, 369. Euskerak guna, mamia, aberats-aberatsa dauka. Etxde AlosT 8. Koplaren beraren muña, gaia, mamia. Lek SClar 113. Zure itzen mamia agertu bakio ate-ioka ari zaizun oni. Or Aitork 306. [Sokratek] irudia ta azala zuen itsusi, latz eta gaitz, barreneko mamia, berriz, atsegin, gozo ta eder. Zait Plat 82. Linguistikoek [...] eztiote jaramonik egiten irakurten dutenaren mamiari. Osk Kurl 26. Bizitza bere mami hitsean artua, zer da? Vill Jaink 143. Teokritugandik ietxi bait du olerkariak poemaren mamia. Ibiñ Virgil 45. Japonesak baduela eskuararen eite! Itxuraz, baditake. Bainan mamia, zoin bestelakoa! Ardoy SFran 218. Mami gozozko enziklikarik / zuzentzen digu aldizka. Olea 89. Liburu-egille on batek aterako lioke bere mamia. Ataño TxanKan 268. Goitik arturiko doai ta galda bero orrein guna ta mamiña liburura aldatzeko. Onaind STeresa 127. Gatozen mamira eta mamia adierazten saia gaitezen eta hizkuntza saia dezagun. MIH 166. Hitzez hitz itzultzea edota mamia zintzo gorderik azala aldatzea. MEIG II 46. Alegiaren mami gordea batera azaltzen dute batzuek eta bestera besteek. Ib. I 192. Hor dugu gure herriaren izaera, mamiz eta azalez, barne-muinetaraino bereganatu duen gizona. Ib. VI 97.
v. tbn. Hm 99. Ub 58. Egiat 179. Gco I 406. Gy VII. ArgiDL 7. FIr 178. Anab Usauri 144. Aitzol in Laux BBa VIII. Ldi BB 136. Ir YKBiz 57. Eguzk GizAuz 152 (125 mamin). Txill Let 94. Lf in Zait Plat XX. Herr 30-6-1960, 1. Basarri XIX. Gazt MusIx 62. Berron Kijote 176. Insausti 27. Mamin: A Ardi 32. Enb 139. Vill in Bilbao IpuiB 6. BEnb NereA 192.
Meollo, esencia, sustancia. "(La) substancia de las cosas que se dicen, mamiña " Añ.
Fautua duk relijione neronek ifinia / eta mami obra onak, azal zeremonia. EZ Man I 30. Barrena, mamia, Spiritu Sainduak hunetan erran nahi duena. Ax 189 (V 128). [Jainkoak] egia, barreneko mamia agertzen deraue arima garbiei. SP Imit IV 18, 4. Teolojiaren mami hautua bildurik. ES 143. Eskritur Santako azalpe gordean arkitzen zen mamia. Mb IArg I 292. Egin behar du [...] konfesio iduriz ta aintzuraz ez ezik, mamiz ta izatez ere on-zuzena. Ib. 95. Zer dá gero, ezpada entendátzen petizio bakotxaren mámia? LE ( in BOEanm 82 ). Ipuin sustraibaakoak. Oraingo oneek dira sustrai andikoak, mamiñ ederrekoak eta on ta onura zabalekoak. Zav Fab, RIEV 1907, 91. Esan zituan gauzen mamiña au da. Ag AL 104 (en Ezale 1897, 128a mami ). Euskerearen mamiña aztertu, bere yoskera arrigarria. GMant LEItz 73. Ori da zeruko zorionaren azala edo gañekoa, goazen mamira. Inza Azalp 114. Asten da [...] jotzen bere euskal-doiñurik biotzekoenak [...], beste iñoiz ez baitzien gaur bezin barrendik mamia atera. Mok 22. Eta ez uste izan soldadoak direla bakarrik holakoak [...]. Mami beraz eginak dire nausi eta muthilak. Zerb Metsiko 346. Ikas zak untsa liburu baten mamia. Zub 35. Senar-emazteen arteko mamiya, beren zintzotasuna ta alkarganako maitasuna da. Alz Burr 14. Izango dute zer ikusi Oroagindu onen mamiarekin. EAEg 23-11-1936, 369. Euskerak guna, mamia, aberats-aberatsa dauka. Etxde AlosT 8. Koplaren beraren muña, gaia, mamia. Lek SClar 113. Zure itzen mamia agertu bakio ate-ioka ari zaizun oni. Or Aitork 306. [Sokratek] irudia ta azala zuen itsusi, latz eta gaitz, barreneko mamia, berriz, atsegin, gozo ta eder. Zait Plat 82. Linguistikoek [...] eztiote jaramonik egiten irakurten dutenaren mamiari. Osk Kurl 26. Bizitza bere mami hitsean artua, zer da? Vill Jaink 143. Teokritugandik ietxi bait du olerkariak poemaren mamia. Ibiñ Virgil 45. Japonesak baduela eskuararen eite! Itxuraz, baditake. Bainan mamia, zoin bestelakoa! Ardoy SFran 218. Mami gozozko enziklikarik / zuzentzen digu aldizka. Olea 89. Liburu-egille on batek aterako lioke bere mamia. Ataño TxanKan 268. Goitik arturiko doai ta galda bero orrein guna ta mamiña liburura aldatzeko. Onaind STeresa 127. Gatozen mamira eta mamia adierazten saia gaitezen eta hizkuntza saia dezagun. MIH 166. Hitzez hitz itzultzea edota mamia zintzo gorderik azala aldatzea. MEIG II 46. Alegiaren mami gordea batera azaltzen dute batzuek eta bestera besteek. Ib. I 192. Hor dugu gure herriaren izaera, mamiz eta azalez, barne-muinetaraino bereganatu duen gizona. Ib. VI 97.
v. tbn. Hm 99. Ub 58. Egiat 179. Gco I 406. Gy VII. ArgiDL 7. FIr 178. Anab Usauri 144. Aitzol in Laux BBa VIII. Ldi BB 136. Ir YKBiz 57. Eguzk GizAuz 152 (125 mamin). Txill Let 94. Lf in Zait Plat XX. Herr 30-6-1960, 1. Basarri XIX. Gazt MusIx 62. Berron Kijote 176. Insausti 27. Mamin: A Ardi 32. Enb 139. Vill in Bilbao IpuiB 6. BEnb NereA 192.
(Con reduplicación intensiva).
Zortzi zoriontasunak, oietxek bait-dituzu Ebanjelioaren mami-mamia. Munita 154. Olabideren hizkera, [...], gipuzkera soila da mami mamiraino joz gero. MIH 348.
Zortzi zoriontasunak, oietxek bait-dituzu Ebanjelioaren mami-mamia. Munita 154. Olabideren hizkera, [...], gipuzkera soila da mami mamiraino joz gero. MIH 348.
Meollo, centro.
Cf. BIHOTZ-MAMI, MATAZA-MAMI.
Aien alegria azaletik ta kanpotikakoa da, baña gurea mamitik ta barrendikakoa da. Cb Eg III 215. Biotzaren erdi erdiko mamitik txit asko nai dion dama eder bati biraltzen diozkan itzneurtuak. Izt Po 84n. Utsune agiriak idoro dizkit azalean, ustegabeko erkintasuna errai-mamiñean. Ag G II. Bekoki kotor orren mamian, gogo zuzen eta zurra. Lh Yol 9. Kolkoaren mamiñean olako kili-kili gozatsu ori eragiten dakienak? Bilbao IpuiB 10. Kanpotiko burruka zan geienik [...], barne-mamiraiño osorik eltzen etzana. Onaind ( in Gazt MusIx 148 ).
Aien alegria azaletik ta kanpotikakoa da, baña gurea mamitik ta barrendikakoa da. Cb Eg III 215. Biotzaren erdi erdiko mamitik txit asko nai dion dama eder bati biraltzen diozkan itzneurtuak. Izt Po 84n. Utsune agiriak idoro dizkit azalean, ustegabeko erkintasuna errai-mamiñean. Ag G II. Bekoki kotor orren mamian, gogo zuzen eta zurra. Lh Yol 9. Kolkoaren mamiñean olako kili-kili gozatsu ori eragiten dakienak? Bilbao IpuiB 10. Kanpotiko burruka zan geienik [...], barne-mamiraiño osorik eltzen etzana. Onaind ( in Gazt MusIx 148 ).
Aurkeztu ta agertu zion bitezardearen mamiena azaltzen zuben kopia edo erabezta leial bat.
'
Substancia'
.
Aran SIgn 106.
Materia, cosa real.
Beste Batzorde bat erantsi zitzaion, lan asmoa mami biurtu zezan. EAEg 24-11-1936, 375. Zure asmo ori oraintxe bertan mami biurtuko da. Garayalde Elezar 74.
Beste Batzorde bat erantsi zitzaion, lan asmoa mami biurtu zezan. EAEg 24-11-1936, 375. Zure asmo ori oraintxe bertan mami biurtuko da. Garayalde Elezar 74.
3.
(G, AN-gip-5vill-larr-araq-ulz, L-côte, BN-baig; Lar, Aq 402 (G), VP
, VocZeg
286, Dv),
mamin (V-m-gip)
Ref.:
A (
mai, mamin
);
Iz ArOñ (
mamiña
);
Iz To;
Echaide Nav 159;
CEEN
1969, 172;
EAEL
469;
Gte Erd 178;
ZestErret
.
Cuajada. "Requesón, gaztanbera, mamia " Lar. "Nata que sale al suero echándole de nuevo porción de leche y cociéndolo" Aq 402. " Mamia (esnearena), cuajada" VP 63r. "Caillé" Dv (que cita a Bilintx y Manterola). " Mamiña, gaztaia batzeen, quitando el suero y metiendo en el molde" Iz ArOñ. "En la fabricación del queso, se llama así a la fase o forma anterior a la obtención del mismo" Ib. 172n. Cf. Echaide Orio 124. v. ESNE-MAMI, GAZTA-MAMI.
[Auntzen] larru, esne ta mamia. Izt C 188. Esnea degunean zuretzako tela, / mamiya degunean zuretzako gaña. Bil 159. Kaikuko epelean orduerdi batez dagoala, mami biurtzen da esnea. TAg Uzt 89. Bedartza loretuan, / ur, gaztae, mami. Gand Elorri 65. Mami goxua, arkume xamur, / eta gazta usaidunak. Olea 35.
v. tbn. A Ardi 30. Or Eus 369. Garm EskL I 102.
Cuajada. "Requesón, gaztanbera, mamia " Lar. "Nata que sale al suero echándole de nuevo porción de leche y cociéndolo" Aq 402. " Mamia (esnearena), cuajada" VP 63r. "Caillé" Dv (que cita a Bilintx y Manterola). " Mamiña, gaztaia batzeen, quitando el suero y metiendo en el molde" Iz ArOñ. "En la fabricación del queso, se llama así a la fase o forma anterior a la obtención del mismo" Ib. 172n. Cf. Echaide Orio 124. v. ESNE-MAMI, GAZTA-MAMI.
[Auntzen] larru, esne ta mamia. Izt C 188. Esnea degunean zuretzako tela, / mamiya degunean zuretzako gaña. Bil 159. Kaikuko epelean orduerdi batez dagoala, mami biurtzen da esnea. TAg Uzt 89. Bedartza loretuan, / ur, gaztae, mami. Gand Elorri 65. Mami goxua, arkume xamur, / eta gazta usaidunak. Olea 35.
v. tbn. A Ardi 30. Or Eus 369. Garm EskL I 102.
Gogoz estutu zion [eskua Mireleri] Martinek [...]. Taloaren gañean mami zuria.
Anab Usauri 66 (parece que con sdo. próximo al de la expresión 'miel sobre hojuelas').
4.
Bienes, hacienda, caudal.
Gure aitaren mamitik beretzat orrenbesteko aberastasuna bildu du. Ol Gen 31, 1 (Dv ahalaz, Ur ondasunakin ).
Gure aitaren mamitik beretzat orrenbesteko aberastasuna bildu du. Ol Gen 31, 1 (Dv ahalaz, Ur ondasunakin ).
"
Mamiña, fig. abundancia. Diñuen letz, dana mamiña etxe artan
"
Etxba Eib.
II.
(Adj.).
1.
(Gc, L, B ap. A
; Zam Voc),
mamin (V ap. A
; Zam Voc).
Íntimo, entrañable, querido. En AxN se explica malba (275) por mami. v. ADISKIDE MAMI.
Erregeri nik darokat, / ene obra mamirik. Hm 50. Neure adiskide on / irme ta mamia. Izt Po 72. Errege fededunaren konsejatzalle mami arkitzen zala. Izt C 472. Mundu guziak zutik jarrita txalotzen zaitun, / ene Prantzisko mamia. Jaukol Biozk 33. Oraindik amabost egun ez asarretu zirala arras aztuta, askotan bezela, adiskide mamiak zetozen. Anab Usauri (ed. 1986) 33 (ed. 1931, 29 adiskide-kideak ) Gure siñestean zer mamiagorik afari au baiño. "Entrañable" . Or Poem 537. Asperenik mamienak eskeiñiz. "Intimos" . Ib. 550. Orixe euren biozkadarik zoli ta mamiñena. Erkiag Arran 182. Aide garbizko larrosa, neure / inguru mami maitea, / zugan bai argi nazala bizi, / Birjiña Amaren Etxea. Gand Elorri 53.
Íntimo, entrañable, querido. En AxN se explica malba (275) por mami. v. ADISKIDE MAMI.
Erregeri nik darokat, / ene obra mamirik. Hm 50. Neure adiskide on / irme ta mamia. Izt Po 72. Errege fededunaren konsejatzalle mami arkitzen zala. Izt C 472. Mundu guziak zutik jarrita txalotzen zaitun, / ene Prantzisko mamia. Jaukol Biozk 33. Oraindik amabost egun ez asarretu zirala arras aztuta, askotan bezela, adiskide mamiak zetozen. Anab Usauri (ed. 1986) 33 (ed. 1931, 29 adiskide-kideak ) Gure siñestean zer mamiagorik afari au baiño. "Entrañable" . Or Poem 537. Asperenik mamienak eskeiñiz. "Intimos" . Ib. 550. Orixe euren biozkadarik zoli ta mamiñena. Erkiag Arran 182. Aide garbizko larrosa, neure / inguru mami maitea, / zugan bai argi nazala bizi, / Birjiña Amaren Etxea. Gand Elorri 53.
2.
(B ap. A
),
mamin (V ap. A
).
Abundante; de buena calidad, fértil. " Euri mamin, lluvia abundante y buena. Lur mamin, tierra feraz" A. "(B), tierra buena" Ib. v. LUR-MAMI.
Euri ona, euri berera ederra, euri mamiña. A Txirrist 214. Aleginduko giñake gauza polita ta txukuna ateratzen, ez oso aundi baña bai oso mami. Ldi IL 150. Zure euskera mamiaz. Ib. 77. Lehengo Euskaldun gaitzen / kantuak eta dei latzak / haitzetan baitziren sartzen / adar mamiak dakartza. Iratz 80. Zaparrada mamin gizen gogor biurtu ziran. Erkiag Arran 164. Bazkari mamiña eskatu dau Nikanor-ek. Erkiag BatB 167. Irakasle ta izlari gartsu, / idazle sakon mamiña. BEnb NereA 128. [Zumarrari] lur mami ta ezea gustatzen zaio. Ostolaiz 41.
Abundante; de buena calidad, fértil. " Euri mamin, lluvia abundante y buena. Lur mamin, tierra feraz" A. "(B), tierra buena" Ib. v. LUR-MAMI.
Euri ona, euri berera ederra, euri mamiña. A Txirrist 214. Aleginduko giñake gauza polita ta txukuna ateratzen, ez oso aundi baña bai oso mami. Ldi IL 150. Zure euskera mamiaz. Ib. 77. Lehengo Euskaldun gaitzen / kantuak eta dei latzak / haitzetan baitziren sartzen / adar mamiak dakartza. Iratz 80. Zaparrada mamin gizen gogor biurtu ziran. Erkiag Arran 164. Bazkari mamiña eskatu dau Nikanor-ek. Erkiag BatB 167. Irakasle ta izlari gartsu, / idazle sakon mamiña. BEnb NereA 128. [Zumarrari] lur mami ta ezea gustatzen zaio. Ostolaiz 41.
MAMIA HARTU.
" Mamiña artu dau, se ha cuajado (la leche)" Iz UrrAnz. v. mamitu.
" Mamiña artu dau, se ha cuajado (la leche)" Iz UrrAnz. v. mamitu.
MAMI-BELAR
Izpia mami belarrak duño, / gorritu baiño lên alpitz, / ebaki nai du. "Brizna de hierba" . Or Eus 296.
Izpia mami belarrak duño, / gorritu baiño lên alpitz, / ebaki nai du. "Brizna de hierba" . Or Eus 296.
MAMIDUN (Urt IV 253, H).
Urzo eta oillasko / hexur mami-duna franko. Gy 33.
Urzo eta oillasko / hexur mami-duna franko. Gy 33.
(H) .
(Fig.). Sustancioso, denso.
Auek idatzi ditzakete berriak, gero idazkariak zuzenduko dituzte. Ta jakintsuak? Oiek, gauz mamidunak. EEs 1917, 73. Ez uste gero erranera mamidunak, mihi jakintsuenetarik ikasiko ditugula bakarrik. FIr 161.
(Fig.). Sustancioso, denso.
Auek idatzi ditzakete berriak, gero idazkariak zuzenduko dituzte. Ta jakintsuak? Oiek, gauz mamidunak. EEs 1917, 73. Ez uste gero erranera mamidunak, mihi jakintsuenetarik ikasiko ditugula bakarrik. FIr 161.
Beste koplarik ere ba-da gure koplategian olako gotiko-mamidunik.
Lek SClar 113.
MAMI ETA HEZUR.
carne y hueso. v. HEZUR ETA MAMI.
Moruei birrintzeko / mamin ta azurrak. Afrika 62.
carne y hueso. v. HEZUR ETA MAMI.
Moruei birrintzeko / mamin ta azurrak. Afrika 62.
MAMI ETA HEZURREZKO.
De carne y hueso, real.
Maiteminduak amets duena ezta mami ta ezurrezko lagun bizi ura. Vill Jaink 131.
De carne y hueso, real.
Maiteminduak amets duena ezta mami ta ezurrezko lagun bizi ura. Vill Jaink 131.
MAMI-HEZUR.
a)
(azur Añ, mamizur Lar (
H
)).
"Ternilla" Lar. "Paletilla, paleta del estómago" Lar, Añ. "Cartilage" H.
"Ternilla" Lar. "Paletilla, paleta del estómago" Lar, Añ. "Cartilage" H.
b)
(Pl.).
Carne y hueso.
Jaungoiko bakarrak, / ark egin zitun [...] / lur utsetikan gorputz ta anima, / kristauen mami-ezurrak. Tx B 180.
Jaungoiko bakarrak, / ark egin zitun [...] / lur utsetikan gorputz ta anima, / kristauen mami-ezurrak. Tx B 180.
MAMI-HEZURDUN (mamizurdun Lar (
H
)).
"Ternilloso" Lar. "Cartilagineux" H.
"Ternilloso" Lar. "Cartilagineux" H.
MAMI-JALE.
Aficionado a comer cuajada (empleado como sobrenombre). Cf. VocNav: "Mamiyanzales, mote que aplican a los de Errazquin".
Mami-jaleak dira Errazkingoak. "Amantes de la cuajada" . Or Eus 63.
Aficionado a comer cuajada (empleado como sobrenombre). Cf. VocNav: "Mamiyanzales, mote que aplican a los de Errazquin".
Mami-jaleak dira Errazkingoak. "Amantes de la cuajada" . Or Eus 63.
MAMI-JARIO.
"(G-to), persona obesa" A.
[Txerri ori] gorputzetikan ez da / mamin jariua. Auspoa 95-96, 44.
"(G-to), persona obesa" A.
[Txerri ori] gorputzetikan ez da / mamin jariua. Auspoa 95-96, 44.
(Fig.).
Sustancioso, denso.
Lan mamiyario errez oiek nai baño nekezago agertzen dira. Ldi IL 84.
Lan mamiyario errez oiek nai baño nekezago agertzen dira. Ldi IL 84.
MAMI-KAIKU.
Cuenco de cuajada.
Mami-kaiku eta esne marmita. Ezale 1899, 83a.
Cuenco de cuajada.
Mami-kaiku eta esne marmita. Ezale 1899, 83a.
MAMI-MAMI EGIN
v. mamitu.
MAMI-MAMIKO.
Entrañable, propio; esencial.
Bizkaiera, gipuzkera, lapurdiera, guziak dira euskera ta euskera eder. Guziak bear ditugu mami-mamiko. Ldi IL 112. Amaika izkera yantzik berentzat nai luteken mami-mamiko aberastasun yator bait-du au gure euskerak. Markiegi ( in Ldi IL 13 ).
Entrañable, propio; esencial.
Bizkaiera, gipuzkera, lapurdiera, guziak dira euskera ta euskera eder. Guziak bear ditugu mami-mamiko. Ldi IL 112. Amaika izkera yantzik berentzat nai luteken mami-mamiko aberastasun yator bait-du au gure euskerak. Markiegi ( in Ldi IL 13 ).
MAMI-HUTSIK.
Vacío.
Mingaiña naiz gogoa dula uste dun edonor, iriki ta mami-utsik idorotzen dira. 'Vacíos' . Zait Sof 181.
Vacío.
Mingaiña naiz gogoa dula uste dun edonor, iriki ta mami-utsik idorotzen dira. 'Vacíos' . Zait Sof 181.
MAMIZ.
En el fondo, en esencia.
Zer diote biok, mamiz, nik neronez diodana ezpa-da? Ldi IL 92. Begira nik zer esan dedan, mamiz: zure yarduna egiaren ingurukako izketa dirudit. Ib. 90.
En el fondo, en esencia.
Zer diote biok, mamiz, nik neronez diodana ezpa-da? Ldi IL 92. Begira nik zer esan dedan, mamiz: zure yarduna egiaren ingurukako izketa dirudit. Ib. 90.
MAMIZKO.
"Qui est de chair, de pulpe, de mie" Dv.
"Qui est de chair, de pulpe, de mie" Dv.
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
