Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    berariaz.
    tradizioa
    Tr. La forma berariz, aunque se documenta desde Mendiburu, aparece sobre todo en textos vizcaínos (ya desde el catecismo vizcaíno de Cardaberaz), hasta que, aprox. desde principios del s. XX, se convierte en la forma más empleada. Beraari- se encuentra en J.J. Moguel y fray Bartolomé. En DFrec hay 7 ejs. de berariaz- y 10 de berariz-, todos ellos meridionales.
    sense-1
    1. (V, G, L, AN ap. A ; SP, Urt I 29, Ht VocGr, Lar, Añ, Lecl, Dv, H); berariz (V, G, AN ap. A ; Dv, A DBols); berariez (B ap. A ; VP 12r); beraiz (Dv); bereriz (V-ger ap. A ) A propósito; expresamente. "Expressément" SP. "À dessein" Ht VocGr. "Exprés" Ib. 358. "Adrede", "(de) industria", "(de) pensado", "(de) propósito" Lar y Añ. "(De) malicia" Añ. "À dessein, exprés" Lecl. "Berariaz, ixenduz, jakinez, adrede, scienment. Berariaz, ustearriaz, aposta, de propos délibéré. Berariaz, arretaz, de caso pensado, avec préméditation, de propos délibéré. Berariaz, beraiz, berariz (V, G), volontairement, spontanément, à dessein" Dv. "Exprès, à dessein, volontairement" H. "Especialmente" A. Leiçarraga (Decl ã 7v) da expresuki como equivalente suletino de berariaz. Tr. Documentado al Norte (siempre berariaz ) ya desde Leiçarraga, se encuentra en Etcheberri de Ziburu, Haranburu, Axular, Pouvreau y en la carta labortana de 1680; durante el s. XVIII su uso va disminuyendo, y a partir del siguiente sólo se encuentra algún ej. en Duvoisin. Al Sur se documenta desde mediados del s. XVIII hasta nuestros días.
    Zein igorri ukhan baitut zuetara berariaz, ezagut ditzanzát zuen egitekoak, eta konsola ditzanzát zuen bihotzak. "Expressément". Lç Col 4, 8. Bortxaz apartatzen dire elkhar ganik hek biak [gorputza eta arima] , / Elkharren lagun Iainkoak berariaz utziak. EZ Man I 42. Berak berariaz egitea da bekhatu mortal. Harb 159. Aurthiki zioten zenbait ur burutik behera. Eta eztakigu ala ustekabean, ala berariaz. Ax 312 (V 208). Halaber badira urputzuak, berariaz eginak, zimenduan ithurria baitute. Ib. 232 (V 156). Eta emazte gaixtoak batzutan bere burua, berariaz haserre iduri egiten zuen. Ib. 343 (V 228). Bai eta badira huts batzu, zeinetan ezpaita bertze gaitzik beheramendua bera baizen, eta humiltasunak eztu nahi halako hutsik berariaz egin dezagun, ordea nahi du hek eginez gero asalda ez gaitezin. SP Phil 217. Emakume lizun batek berariaz haren fermutasunaren inharrosteko. Ib. 438. Eta badiruri berariaz egiña dela gure autoritatei bidagabe <bidaguabo> egiteko. CartUrruñ 1908, 133. Berariaz laga deu [Aita Eternoak] azpiratua. Lar SermAzc 51. Zenbait hutsetan erori zarela ikhusten duzunean, ala flakotasun phuruz ala berariaz eta maleziaz. He Gudu 156. Berak berariz deiturik [ill-hordua] eta suge bati bere ozkarekin zuen izurri guzia bere bularrean sar-erazten ziola. Mb IArg I 65. Uzten baditugu geren obenez ta berariz zerua irabazteko diran gauzak. Ib. 209. Konsiderazio oien ondoren, ondo ta berariaz bezala Eriotza onaren gañeko ematen ditudan Ejerzizio biak. Cb Eg II 12. Eskola oiek konseju andiaz ta berariaz Erromak paratu zituen, gazte alperrak galdu ta munduaren desonragarri izango ziranak, ondo azi ta Erromaren onragarri izan zitezen. Cb EBO 4. Konzienzia ondo esaminetako bide argi erraza, Euskerazko Ejerzizioetan, Konfesore ta Penitenteenzat berariz luzaro emon dogu. Cb CatV 85. Baña nik zuentzat berariaz inprimierazo ditudan Kantatxo edo Otsaldi eder auekin erregalatzen zaituet. GavS 5. Boozek oraino manatu zituen bihi biltzailleak utzteaz, berariaz, erortzerat zenbait ogi buru, Ruthek altxa zetzantzat. Lg I 245s.
    (s. XIX) Igarotzen bada eztarritik, berariaz ez dala, ur tanta bat edo beste, ez da baraurra galduko. Mg CC 228. --Baña zelanguak izan biar dau Konfesinoerako Esaminiak? --Kontuzkoak, berariz egiñak, astiro, ez itoka, aringa ta priesaka. Mg CO 17. Ta bizitzia daukenen izen guztijak, diriala berarijaz eraatsijak, adierazoteko euren inklinazino edo propiedaderen batzuk. Mg PAb 184. Arkituko dezu kanta gaitzat katu eizariaren ipui zortzikoan berariz ipiñia. MarIl VIII. Eta berari eskatu bear diozkagu bere Seme bakar Jesu-Kristoren izenean: eta onek berariaz erakutsi zigun orazioan. Gco I 404. Konsideratu dezagun astiro Jesu-Kristo gure Jaunak berariaz autu zuen pobrezako bizimodua. Gco II 38. Berarias atratzea bere erritik ez entzuteagatik meza [bekatu da] . (69). LE-Ir. Latinez parátuak dire berárias, ez alá errateko eriari, ez, baizik oroigarritáko memoriarén amóres, obéki alá oroitzekó errannaidénas. LE Ong I. Begira, berariaz eta luzaro egon ote zeran emakume apainduai begira lilluraturik. AA II 143. Begira, berariaz aurra galtzeko alegiña egin dezun. Ib. 80. Ez gitxik uste dabe, enzun ezkero goxean meza bat, ta ori albaitanez ta berariaz arin laburrena, jai guztia dagoala osoro gorderik. Añ MisE 242. Naasteko dantzaak berarijaz ikustia, ta arei begira egotia bere, eragotzita dago aparteko legiagaz. fB Olg 171. Zelan au? Zeubek erakutsita. Ez beraarijaz. Ezbada umeen aurrian zeubek ardura bagarik sarritan esanda. fB Ic I app., 16. Ez diñot Baseerritaarrak ez diranak ez dabeela izango emen zer ikasirik, ezpada ez dodala berariz eureentzako berba egiten. JJMg BasEsc IV. Ezin ukatuko dabee nasala leleengua zubei bakarrik, ta beraariz liburuban berba egiten. Ib. II. Nork daki zenbaterañoko zerri samaldak eramaten dituzten Bizkaitar, Arabatar, Erriojatar eta beste askok berariaz artara etorririk? Izt C 186. Eman zion berariaz arentzat gordeta zeukan aragia. Lard 155. Zenbat gogoramendu on izpiritura, eta nik berariaz guziak bazterrerat, eta hekiez ardurarik ez. Dv LEd 167. Eta badiruri berariyez datorrela, zaldi onen jaso-al eskasak jartzen gaituen larritasunetik kentzera. Bil 164. Alanbere elexa onen obra argitsuak dira egiyaz, eurak bakarrik berariz aitatuteko duiñak. Ur BulaAl 7. Orrela obeto bere gogoak ezkutatzeko, santuak beraiz besteai alako itzerdiren batzuek zabaltzen laga ta utzi zien. Aran SIgn 66. Itz zenbait, erdarazkoak izanik ere, utzi dira berariaz ukitu gabe. Legaz III. Eta gaitz hura Birjiña txit santak berariaz bialdu ziola, zirudien. Arr May 191. Agur Maria guztiz garbia / ta inoiz orbanik bakoa / Iaungoikoaren mirari andia / berariz sorturikoa. Azc PB 41 (Ur PoBasc 503 Ama Konzeziñoekua). --Eta zer diraustazu bere Biotz guztiz maitegarriaren ganean? --Jaungoikoak egin ebala berariz eskutapen andi orretarako. Itz Azald 72. Zein da Sakramentu oni berariz dagokan lenengo egitadea? Ib. 167.
    (s. XX) Ta ala iduritzen zait, idazkortzakin goraki goretsi bearko zuenetan alako zaldun ona, berariz ixilean iragaiten dela. "De industria" (Quijote IX). AIr RIEV 1928, 604. Zaldun bikain onen aipuetan luzatu bear lukenean ere, berariz ixiltzen baita. Or RIEV 1929, 8. Nik ostera, biderik txarrenetatik neroian berariz, gaitz egitearren. Or Tormes 23. Eta zakura sartzekoan, esku zuri ta beltxa, berariz edo ustekabean bata bestearengana zoazin. Or Mi 21. Iraizean esan balu, barkakizun ziteken, baina berariz ari izan zan. Or Y 1934, 84. Azkenengo ikustorduan ain berariz itzegin eutsana. (Interpr?). Erkiag Arran 150. Eluke zuzen egingo, ezta buruak emandako egiak oro berariaz esan balezaizkio ere. Zait Plat 91. Baiña barrendu dezagun urbillagotik eta berariaz puntu au. Vill Jaink 158. Emeak, berriz, berariz argaldu bear dira. "Volentes". Ibiñ Virgil 97. Lurra emokeran ondo ezo ta beteak geratu ziran inguruak euriz ta karez, bizkor irotu zedin berariaz. Onaind STeresa 7. Esana dago, berariaz esan ez bada ere, hizkuntza idatzia astiroago aztertu dugula ahozkoa baino. MEIG VII 81.
    sense-2
    2. (BN-baig; VocBN, H); berariz (G-to, AN-gip); beragiaz (AN-gip) Ref.: A (berariz, beragiaz); A Apend (beraria).
     En broma. "Dire ou faire quelque chose pour s'amuser, adverbe opposé au mot serioski, sérieusement" VocBN . "Par feinte, par manière de jeu, par plaisanterie. Ez khexa, berariaz egin du, ne vous fâchez pas, il l'a fait pour plaisanter" H. "Zinez ala berariaz, en serio o en broma (BN-baig)" A Apend.
    Gizon au, berariz ari ez bada, eroa duk, esan zuen apezak berekiko. Or Mi 36. Ark ordea, berariz orma-artea aipatzen. "Saepe ab illo parietum irrisio repetebatur". Or Aitork 187. Berariz, baiña benetan oartaraziz, ezkon-ituna irakurten entzutean, neskame-agiri zala uste ukan bera zutela zesaien. "Veluti per iocum graviter admonens". Ib. 228.
    sense-3
    3. (Esta acepción tendrá seguramente su fuente en una mala interpretación del significado "especialmente" que da Azkue en su dicc.). Especialmente, sobre todo.
    Elizara sartu diranak, zelaikoen arreta lageaz, gogamen ta begiak Malentxogan jarrita dauzkate. Berariz Kataliñek. Ag G 339. --Zegaitik diñogu "zeruetan zagozana"? --Jaungoikoa toki guztietan egon arren, zeruan berariz dagoalako, diñogu "zeruetan zagozana". KIkV 48 (KIkG 32 batez ere). Estaduak bere eskua gizarteko arazo guztietan, edo beintzat geienetan, sartu bear ei dau, ondasunai dagokien arazoan berariz. Eguzk GizAuz 38. Baña gizarteko gauzak egon diran lez, makiñak berariz eta batez be ugazaben alde lan egin dabe. Ib. 21s.
    sense-4
    4. (Tras bere, etc.). "Beren berariz diardue, trabajan con todo empeño (V-m)" A EY III 282.
    azpisarrera-1
    BERARIAZKO.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) (Ht VocGr 358, Dv, H; berarizko V ap. A; bererizko V-ger ap. A). Propio, expreso; especial. "Fait exprés, berariazkoa" Ht VocGr 358. "Particulier, spécial [...]. Lan horren egiteko, behar da berariazko tresna bat, pour faire ce travail, il faut un instrument particulier. Har zazu xede berariazko bat, prenez une intention spéciale" Dv. "Fait à dessein" H. "Especial, característico" A. Tr. Al Norte se documenta sólo en Pouvreau, l catecismo de Lavieuxville, Haraneder y Duvoisin; al Sur se emplea desde mediados del s. XVIII.
    Hura imita dezakezu, zure aparta espiritualetan eta berariazkoetan. SP Phil 147. Jesu-Kristo gure Jaunak egin du hartaz Ebanjelio sainduan berariazko manamendu bat. CatLav 191 (V 98). Non ez duten permisione berariazko bat iskiribuz Jaun Aphezpiku haren ganik. Ib. pról. (V 1). Libratua izan zaitzue Jainkoaren disposizione berariazko batez. Definito consilio et praescientiaHe Act 2, 23. Aldi oietarako behar zutela erran izandu didate anitz Eliz-gizonek, berariazko Libruren bat edo bertze. Mb OtGai I pró. Berariazko ta berezkirozko Jaungoikoaren argi ta doai gabe [...], ez berak ta ez bestek ezin gauz onik egingo zuen. Cb EBO 49. Ejerzizio eder onen ondoren, Dotrinaren puntu berariazko bat berak azaltzen edo esplikatzen zuen. Ib. 60. Eta bere modestia birjinalaz batean txit berariazko grazia Jainkoak eman zion, egokiro ta guztien gustora ederki itz egitek. Cb Just 117. Eta orrenzat, eta donzella, ezkondu, alargun ta relijiosoenzat, estadu guzietan Jangoikoa obeto serbietako berarizko Libruan atera zituan. Cb CatV 66. Elexa Santeak berarizko Oraziñoak ditu. Ib. 105.
    (s. XIX) Susko labe gori berariaskoa. (240). LE-Ir. Eta grazian daudenai, ori konserbatzeko, berariazko Zeruko sokorruak eta indarrak iristen diezulako. Gco I 467. Eta argatik oen gañean zazpi dotrina berariazkoak aurrera egingo dizkizuet. Gco II 7. Jangoikuak sorreratik legez zubek ganako iraatsi eustan berarizko etsigitasunak txiki txikitatik zaletu ninduban zubekaz artu emon estu bat eukitera. JJMg BasEsc I. Gure estadubari iraatsi eutsazan beraarizko beste obligazinoe asko eta astunak. Ib. 3. Berarizko ta beren beregiko ardura bat artu ezpadozu arimako okerrik izan ez dedintzat. Añ EL 2, 141. Eta daukeen legez auturik aste bakotxian egun bat, zein dan zapatua, igaroteko berarizko arduriagaz Ama samur onen gogoko egikizun eta lanetan. Ur MarIl 1. Han debruak berariazko errementa ikharagarri batzu eskuetan, ni thormentatzera paratuak daude. Dv LEd 216. Gorde izan zitubén denpora gatx eta estubetan zubén berarizko gobernu eta foruak. (1858). BBatzarN 179. Berarizko arduriagaz begiratu dau aziera on bat emoteko eskoletan bertako umiai. (1860). Ib. 189. Bene benetan beretzako da / Egokien Jaungoikua [izena], / bere Erreñu berarizkoa / Zergatik jakon zerua. AB AmaE 426. Areriozko soldadu aldra ta pilluak, / Ezin ezautu zeikean meta berarizkorik, / Ebiltzalako ganora baga banatuak. Ib. 449. Pekatu mortalean ao sakrilegoan Bera artuaz, infernuko sugarretan berarizko bizilekua dan bular ats batean Bera artuaz. Arr May 100. Teofilo iritzi añ andian zegoen, nun Obispo izateko txit egoki eta berarizkotzat iduki zuten. Ib. 149. Berarizko apaingarririk ezeukan etxe onek. A BeinB 83. --Zer da argingurua? Sari bat edo zoriontasun berarizko bat, emongo jakena irakaslai, martiriai eta dontzellai. Itz Azald 42. Bere gogoketa guztiak Adalbaldori, Lopek, berarizko beste gogoketa bategaz kendu ta zerutik Lurrera erakarri eutsazan. Ag AL 158.
    (s. XX) Ta Malentxok, belauniko jarrita, eskerrak emanaz, malko gozoak ixuriaz, jarleku berezia eskatu zion Jesusi aitonarentzat, berarizko laguntasuna etxeko danentzat. Ag G 286. Asegurua egiteko berarizko atal bat eralduten diardu. ForuAB 101. Aparitan berakin iduki ninduten, bainan etzuten berarizkorik deus aitatu. A Ardi 49. Antza danez, onetantxe be, lapur ixaten be, euzkeldunek berarizkuak ixan dira, euren antza ta ez iñorena euki dabe, iñor ez lakuak ixan dira. Kk Ab I 117. Ardura berarizkoz indotarrak zaintzearren. GMant LEItz 69. Gotzain Jaunaren berarizko baimen barik barriro argitaratzea zearo eragotzita dago. KIkV 2. Gurutze eta Aragi bulda artu, eta orretarako oi dan limosna eman bear da berarizko eskubide oien jabe izateko. KIkG 64. Obi maitati / Berarizkuak / Egixuz, arren, / Zeutzat gure bijotzetan. Enb 105. Mendirik-mendi ibiltzeko jaunzdura berarizkoa urdina denez gero, jauntzi zurail urdinean eman zen. FIr 139. Nabari zan oskaitegietako usai berarizkoa. Anab Usauri 103s. Egiya da euzkeldun geienak arotz, argin, igeltseru, errementari, au da, berarizko lanbiden bat ebenak, opiziodunak, izaten zirala. Kk Ab II 182. Oñaztarra berarizko arri bat dala uste oi da. JMB ELG 83. Toki batzuetan berarizko ikasketak egin dira, geigarri au, langilleen alogerai dagokienez euneko zenbateraño eltzen dan jakiteko. Eguzk GizAuz 184. Lugin edo nekazariak berarizko ogasun eta eskubideak daukez-ta, berarizko bazkunak bear dabez. Ib. 193. Kaixazaarraren ganeko olari noizean bein berarizko dranga-dranga otsak ateraziaz. Erkiag Arran 37. Urtero ikusi daitezela [eresoinketak] uriko kaleetan, izakera berarizkoaren agerkaietariko lez. Ib. 40. Alabak, neskatilla beargin eta garbiak, amaren ondotxoan azirikoak, laguntasun bererizkoa egiten eutsen. Ib. 16. Basorako berarizko zaletasune euken. Akes Ipiñ 34. Aren baimen berarizkoaz bere bai. Erkiag BatB 20s. Problema berri bat dela gizona. Eta erantzupena ere berarizkoa galdegiten duela. Vill Jaink 57. Ortaz gañera, aren olerkien berarizko barne-igimena kantetarako. Gazt MusIx 168. Au du berarizko Fray Luisek. Ib. 68. Santuari berarizko otoi eta eskari beroak egin ondoren. NEtx LBB 142. Izaki guztietaz arduratzen da Jauna, baiña era berarizkoan Bere zerbitzuan gozo ta samur dabiltzanakaz. Onaind STeresa 37.
    azpiadiera-1.1
    Banakatze-Artezkuntza berarizkopian dagozan porbintzijetan. "Afectas a un régimen administrativo especial". (1918) ForuAB 141.
    azpiadiera-1.2
    (Uso sust.). "Proprio, mensajero, berariazkoa, mandatari berriaz bialdua, egarria, lat. tabellarius peculiariter missus" Lar.
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) (SP, Lar, Dv, H). Voluntario. "Berariazko bekhatua, péché de malice, de volonté déliberé" SP. "Cosa hecha adrede, berariazkoa, itxenduzkoa, jakiñezkoa" Lar. "Volontaire [...]. Berariazko emaitza bat, un don volontaire" Dv. "Beren berariazko itsuerak galtzen ditu, leur propre aveuglement volontaire leur perd (Mb)" H.
    Orra nondik datorren gaistoen bekatutik bekaturako ibillera galdua: beren berariazko itsuera gaistotik. Mb OtGai I 42. Israeldarren berariazko galtzea. Ib. II 267. Berariazko edo ezagutzerekilako falta edo bekatu orori, zunbat nahi ttipi izanik ere, ihes egitia. AR 53. Nausi batek bi mutil ondoz ondo elgarren berririk jakin gabe zerbait eitekoz lekhu berera igorten tienian, elgarren lekhu hartan ez ustian kausitzia heen errespetura suerte bat duzu, bena Nausi igorliaren errespetura berariazkua [= 'coincidencia provocada, intencionada'], edo Nausiaren maniaren araukua. Ib. 304s.
    azpisarrerakoSense-1.3
    c) Espontáneo.
    Sua etzan toki batean bakarrik sortu. Orrek agertzen du ez zala berarizkoa. Munita 26.

    berariaz

    berariaz
    << beila 0 / 0 berbera >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper