Harremana

    OEH - Bilaketa

    218 emaitza hutsik bilaketarentzat

    Sarrera buruan (21)


    Sarrera osoan (197)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gehiegi.
    tradizioa
    Tr. Al Norte, si exceptuamos algunos pocos autores posteriores a 1950 (como Mirande, Xalbador o Larre), sólo aparece en Etcheberri de Ziburu. Aunque se encuentra en bastantes textos vizcaínos, es menos frecuente en éstos, debido a la competencia de larregi. En DFrec hay 180 ejs., todos menos uno meridionales.
    sense-1
    1. (Urt, Lar, Añ, H).
    (Acompañando a un sintagma nominal). Demasiado(s). "Izpiritu gehiegi du" Urt I 365. "(Gasta mucha) prosa [...], zelotots geiegi, larregi dakar" Lar. "Apurarle a uno, estutu geiegi" Añ. En Gte Erd 133s. se señalan algunos usos de gehiegi juzgados incorrectos. v. larregi, sobera.
    Urgulleria gehiegirekin. EZ Eliç 158. Mairu kutsu, judu kirats, beltz eta billau usai geiegi dabil erri horietan. Lar Cor 153. Ur geiegi edanez. Mb IArg I 248. Esku geiegi artu zezaen bildurrez. Ub 21. Poz, atsegin, eta kontentu geiegi daukagunean. Gco II 31. Alabai apaindura geiegi ematen diezanak. AA I 577. Asta emeak pisu geiegi / eroian bizkar ganean. Zav Fab, RIEV 1907, 541. Ausardia geiegirekin. Lard 92. Egiten dozulako / limosna geiegi. AB AmaE 270. Iduritu zitzaion igurtzi geiegi egiten ziola bere gorputzari. Bv AsL 109. Ez dezu ikusten jende geiegi gaudela? Iraola 20. Billatuko dek beste bat, neska geiegi zeudek. Ag G 304. Esneak, ura naiko; ardook, ur geiegi. Or Eus 39. Diru geiegi erabiltzea sarritan kaltegarria. SM Zirik 97. Diru geiegiren jabe. Basarri 122. Osto geiegiz itzala lasai egiten baldin badu. Ibiñ Virgil 73. Aukera geiegi oi da mendian etsaiak lan egiteko. NEtx LBB 21. Ez bazauzte segurik leku gehiegi hartzen. Mattin 48. Ixilkako alkar-izketa geiegi somatzen nin an. Ataño TxanKan 172. Donatorentzako lan geiegi izango zala pentsatuta. Albeniz 255. Esku gehiegik marruskatu dituelako. MIH 138.
    v. tbn. Cb Eg II 33. Añ GGero 107. It Fab 252. Izt C 67. Urruz Zer 75. Lh Yol 10. Lab EEguna 90. EA OlBe 46. Mde Pr 265. Anab Poli 120. Osk Kurl 48. Larre in Xa Odol 20. Uzt Sas 80. Onaind STeresa 60.
    azpiadiera-1.1
    (En frases negativas). (No) mucho (con matiz irónico).
    Neska mutillak, jantzi geiegi gabe. JAIraz Bizia 44. Eztie iñork kaso geiegi egiten XVIIIgn. mendeko uste ta iritzi oei. Vill Jaink 187s. Etzuan an gusto geiegi izaten. Onera etortzeko gogoa zeukan. Albeniz 196.
    azpiadiera-1.2
    (V, G, AN ap. A ).
    (Con el sintagma nominal elidido, uso pron.). Demasiado(s). "Demasiada cantidad" A. "Zuk geixegi dakizu" Elexp Berg.
    Geiegi nai degu, ta guk merezi baño geiago. Cb Eg III 284. Galdu oi dala bide onez dagoana, geiegi iduki naiz. VMg 6. Geiegi eretxiko deusku batxo arimeari emotea? Añ LoraS 68. Au ontzat ematen due, geiegi eskatzen ezpada. AA II 185. Beti izan da egia / geiegi billatzea / utsean geratzea. Zav Fab, RIEV 1907, 97. Geiegi nai zutelako, batere gabe gelditu diranak. Ag G 297. Gutxi giñalakoan, amaika negarrek erten ditu; baña, egia, gure ingien zabalerako geiegi gera. Ldi IL 69. Badakizu geiegi, orain ez-jakiñetan aritzeko. Etxde JJ 13. Gehiegi edan zuten. Mde Pr 158. Gehiegi idatzi dut. Arti Ipuin 37. Bizitzari geiegi galdetzea da ori, Pelix. NEtx LBB 88. [Herriak] hutsik eta tatxarik badu ugari: ugariago apika neronek lehengoez gainera aski eta gehiegi erantsi diodalako. MIH 212.
    v. tbn. Gco II 61. Xe 208. Or Eus 109. Zait Sof 78. Ugalde Iltz 63. Uzt Sas 37.
    azpiadiera-1.2.1
    (En frases negativas). (No) mucho (con matiz irónico).
    Ez dizu gehiegitarako balioko. MEIG VI 153.
    sense-2
    2. (V-gip; Ht VocGr, VP 51v, Lar, Añ, H) Ref.: Iz ArOñ; Iz UrrAnz.
     (Uso adv.). "Trop" Ht VocGr. "De sobra, sobradamente" Lar. "Achicharrar [...] geiegi erre" Lar, Añ. "Géixe/i, demasiado" Iz ArOñ. En AxN se explica ase eginik (137) por geiegi aserik.
    Pekatu egin dedala geiegi, gogoz, hitzez, ta egitez. CatBurg 46. Geiegi maitatu zituan erbesteko emakume arrotz galduak. Ub 43. Guziaz ere ezdu inork esaten geiegi kastigatu duela, ta bai merezitu duala. Mg CC 147. Interesari geiegi darraizkan gutiziosoak. Gco I 433. Baldin gazta geiegi legortzen bada. It Dial 89 (Ur larregi, Dv e Ip sobera). Bere loba bati geijegi gura eutsalako. Ur MarIl 93. Baldin bidean geiegi nekatzen bazituen. Lard 43. Etzaitezte estutu geiegi. Arr GB 84. Gerokuari geiegi begiratzia. Bv AsL 210. Jendea geiegi alderatu etzeien. Goñi 64. Zabaldu, bete ta guritu zan, baño ez geiegi. Ag G 134. Ez zaite geiegi aurreratu. Lab EEguna 68. Pilatok geiegi amor-eman die Yuduai. Ir YKBiz 496. Bixentak geiegi zekian [='sabía muy bien'] gezurra besterik ez zala. JAIraz Bizia 99. Artzaintzak geiegi lotzen nintxiokan. Etxde JJ 41. Zetan geiegi lanik egin, ugazaba aberastuteko, ala? Erkiag BatB 148. Geiegi luzatu diñagu egon au. NEtx LBB 201. Ez gaiten geiegi poztu. Xa Odol 186. Ontzia geiegi bete. Etxabu Kontu 195. Nere burua geiegi jasotzea ere ez da egokia izango. BBarand 47.
    v. tbn. Mb IArg I 276. VMg 78. AA I 458. Añ GGero 103. Izt C 24. Sor Bar 75. AB AmaB 134. Apaol 118. AzpPr 112. A BGuzur 126. Lh Yol 35. FIr 173. Ldi IL 52. Laux BBa 56. Or Eus 374. Zait Sof 42. Munita 40. Anab Poli 106. Txill Let 80. Basarri 120. Osk Kurl 78. Vill Jaink 103. MAtx Gazt 53. Ibiñ Virgil 47. NEtx LBB 201. Uzt Sas 101. Larre ArtzainE 88.
    azpiadiera-2.1
    (En frases negativas). (No) mucho (en ocasiones con matiz irónico).
    Gaston hau azkenaz beste ez zait gehiegi gustatzen. Mde Pr 182. Kontzientziko kristau artean / ez da geiegi gustatu. Basarri 121. Etxean egotea etzaizue gehiegi gustatzen. Arti Tobera 269. Olerkari deitzen didate artzaiek, ez diet geiegi sinisten ordea. Ibiñ Virgil 60. Ez diot geiegi begiratu. Eztet uste betokerra danik. NEtx LBB 138. Ez gaitu gehiegi maite euskaldunok. MIH 270.
    azpiadiera-2.2
    De más; de sobra.
    Eta orrela geiegi atera dezuna biurtu bear dezu. AA II 182. Tranpa oek debekatuak dira, eta geiegi eraman dana ta kalteak ondu bear zaizka erosleari. Ib. 168. Zerbait geiegi esan badegu, / azpeitiarrak, barkatu. EusJok II 91. Geiegi dutenetik limosna eman. Ir YKBiz 273n.
    azpiadiera-2.3
    (Con adj.).
    Geiegi gogor zara / nire pozarentzat. Gand Elorri 105.
    sense-3
    3. ( VP , Lar, Añ, Dv, H).
    (Uso adj., con det. y acompañando a un sust.). Excesivo. "Deseo geiegia, ambición" VP 20r. "Desmedido", "excesivo", "exorbitante" Lar, Añ. "Muñequería, exceso en trajes [...] apainketa geiegia" Lar. "Vinolencia, ardao geiegia" Añ. v. GEHIEGIKO, GEHIEGIZKO.
    Ez al gera argi geiegiaz lilluratu. Lar SAgust 15. O liberaltasun guziz eragiña ta geiegia! Cb Eg II 44. Gogortasunaren sobra geiegiaz. Ib. 173. Gaizki naizko aserretasuna, gaiñez egiña edo geiegia. Ub 177. Irabazte geiegijak. Mg CO 257. Jan-edan geiegietan. Gco II 16. Apaindu nai geiegi bat. AA III 619. Ezkontza oroigarri / aundi geiegia. Echag 227. Zelo geiegi ori. Bv AsL 204. Gureak ustakida geiegian egozan. Ag AL 14. Irabazi larregiak edo euneko geiyegiak eroaten dituezanak. Itz Azald 105. Ondatu ditulako / edan geiegiak. JanEd II 116. O maitetasun ugaria / Gizonarentzat geiegia. ArgiDL 160. Lan geiegiak sortu dituan zer-nolak eraginda. EAEg 9-6-1937, 1786. Ikusmin geiegiak galtzen gaitu. Or QA 161. Bezperako eran geiegiagaitik. SM Zirik 74. Taberna baterako / lujo geiegia. Olea 186. Nere omenaldirako / pesta geiegiak. Uzt Sas 317. Zertarako dek diru geiegia? Ataño TxanKan 130. Konfiantza gehiegia sortzen baitigu. MEIG VI 133.
    v. tbn. Añ NekeA 222. LE Ong 47r. Legaz 47. AzpPr 98. FLab in Munita 6. NEtx Antz 87. Anab Poli 110. Berron Kijote 171.
    azpiadiera-3.1
    (Como predicado).
    Dama mundutarrentzat bear bada geiegiak diraden janzi pitxituak. VMg 91. Etsaiaren kopurua izanik ain geiegia. Izt C 445. Gogoan eukitzeko dira geiegiak [istoriak] . AB AmaE 412. Sur ain luzea, ze bere erdia / da geiegia! Azc PB 261. Geiyegiak diran aldetik [ekanduak] . Itz Azald 183. Len bildurrak amaika / aldiz ibilia, / oraingua baterez / ta ura geiegia. Uzt Sas 259. Bizimodua eroateko / ori ez da geiegia. FEtxeb 202. Maiteminduen mintzaerari gehiegia izatea, hiperbolezkoa, berez omen dagokio. MIH 247.
    v. tbn. Urruz Zer 106.
    azpiadiera-3.2
    (Ser) demasiado.
    A, ze artaldeak! [...]: geiegia zan. Ag AL 41. Au geiegiya da, rekontra! Iraola 64. Egunero asarrea, egunero burruka, geiegia da. ABar Goi 65.
    azpiadiera-3.3
    (Pl.). Demasiados.
    Izandu ditut injuri asko / injustizi geiegiak. Noe 32.
    sense-4
    4. (Lar, Añ, H).
    (Sust.). "Sobra, la demasía" Lar. "Demasía" Añ.
    San Agustiñen osoak itxutzen du geiegiaz, eta argi bakanduak argitzen du bear danaz. Lar SAgust 12 (v. tbn. 11). Janean ta ardoan kontuz ibilzea, geiegiak utzi ta indarrak arzeko behar denarekin gelditzeko. Mb IArg I 133. Ponderazio edo geiegira jasotzea. Mg CC 249. Gabiltza geiegiaren billa? VMg 63. Ongi nai, ta amorioaren geiegia? AA I 509. Arrazoia da beti / arkitzen erdian, / ez geiegian eta / ez gutxiegian. It Fab 165. Beragandik zabaltzen dan urriñ gozoak ez du minberatzen burua, gezagozoen geiegiak bezala. Izt C 144. Geixegixa beti da txarra. A BGuzur 126. Ertzak alderatu egiten ditu zuaitzak eta [otz-beroen] geiegiak beratu. Munita 141. Pozaren gehiegia / nunahitik dario. Azurm HitzB 46. Zugaitz onen ostoak egosi uretan ta iru basokada artu lezazke [...]. Azukre-geiegia jeixten du. Ostolaiz 54.
    v. tbn. Moc Damu 32. Yanzi 135.
    azpiadiera-4.1
    (En oraciones negativas). Cf. GEHIEGIRIK.
    Emakumeak lotsa onaren mugetatik irten gabe ta geiegirik gabe jasoak ibiltzea. AA III 553. Gala kostuzko ondagarriak beingoan utzi zitzatela, edo onetan beintzat geiegirik ez erabiltea. Aran SIgn 81s. Goserik ez ta geiegirik ez. Ag G 246. Abadeak yan-edanian gartxu izan bear ddoek, eta nik ez ddoat geiegirik egiten besteak lez. Or Tormes 41. Ez uts, ez sobera; bete-betea, geiegirik gabe. Lek SClar 130.
    azpiadiera-4.2
    Exceso, demasía.
    Bere geiegiyak emen geratu etziran. Arr Bearg 528 (ap. DRA ).
    azpiadiera-4.3
    Exageración.
    Nun eta esaera orretan geiegiren bat arkitzen ez dan. Aran SIgn 5.
    azpisarrera-1
    GEHIEGIAN.
    En exceso.
    Ardaoa geiegian eztala ona. Ag AL 57. Geiegian eta larregian sariturik. Itz Azald 6. Neurriz dala su-garra, / geiegian da txarra. JanEd II 26. Olakoek geiegian izandakoa, berak deus ez izatea. Berron Kijote 107. Gure etxeko frutuak, bere garaikoak, emen geiegian dagoenetik. Ataño MLanak 16.
    azpisarrera-2
    GEHIEGIAN IBILI.
    Abusar (de algo), pasarse. "Aspaldixan geixegixan abill bai (parrandan, kirolean, adibidez) eta azkenian ikusikon" Elexp Berg.
    Tabernariak berak, izan ere ia beti geiegian zebillena uan ura ere-ta, bi pitxar ardoz beteak ezkutatu etzizkin bada? Ataño TxanKan 111. --Gazterik asi zerate geiegian. --Gure poza ez da edanak dakarrena. Ataño Auspoa 196, 52.
    azpisarrera-3
    GEHIEGI IZAN.
    (En 3.a pers.). Ser demasiado. "Geiegi da ori, eso es por demás" VP 34v.
    Gehiegi baizen eztuk heronek faltatzea, / Eztezala bekhatutan sararazi berzea. EZ Man I 14. Begi argikoentzat ere geiegi da San Agustiñen argia. Lar SAgust 12. Ez dira asko ta geiegi beste bekatuak? Mg CC 142. Erbi ta Kuiai igesa artu erazotzeko asko ta geiegi da Txakurtxo baten zauka. VMg 74. Au geiegi da nere indarrarentzako! Apaol 113. Bankeruak adirazo eban, ori geiegi ixango zala, biarba, gazte batentzako. Kk Ab 108. Geiegi dan berbarik esatea. Erkiag Arran 142. Jainko onak makurretik zain nazala! hi bezalako emazte bat izatetik [...]. Gehiegi zatekeen. Mde HaurB 41. Neretzat geiegi litzake Kondearen besoetako dan gazte orren itzala. NEtx Antz 34. Buru-lanean aritu zera ainbeste ordutan eta ori geiegi da. Vill Jaink 140. Orrenbeste urte txapelarekin / ez al dirade geiegi? Uzt Sas 328. Bospalau adibide honera aldatzea aski eta gehiegi da hori zergatik gertatzen den ikus dezagun. MIH 391.
    v. tbn. AB AmaE 8. SMitx Aranz 68. Ugalde Iltz 59. Osk Kurl 205. Lab SuEm 213.
    azpisarrerakoSense-3.1
    (Trans.).
    --Naikua det, geiegi det. Ondo geldi bedi. --Nora ua, mutil? Ator onera. Ag G 276. Udakoak aski ta geiegi ere baditut. A Ardi 31. Zu zaran gixonaz gusti ori egitia geiegi dozu. Kk Ab I 37.
    azpiadiera-1.1
    Amar legua oñez / egiteko, ark len / beste ainbeste ordu / geiegi zituen [='le sobraban'] . It Fab 166.
    azpisarrera-4
    GEHIEGIKO.
    Excesivo. "Geiegikoa, demasiado de bien" VP 34v. v. GEHIEGIZKO.
    Geiegiko latztasun bage. Izt C 25. Etxeen ondagarri eta kalteko diran [eztai-jan] geiegikoak. Lard 416. Orduko oiu eta irrintzik / geiegikoak zirean. EusJok 116. Geiegiko argitasunik gabe. Inza Azalp 33. Geiegiko gaiztakeria! Or Aitork 99. Betikotasun au [...] geiegikotzat jotzen dute askotxok. Vill Jaink 158. Puntu ortan, gu ere kutsaturik gaude; geiegikoak gira, erdaldunak baiñon okerragoak. Or (in Gazt MusIx 16). Ez zaite sartu geiegikoetan. Berron Kijote 26. Indar geiegikoa dezu patar au! Ataño TxanKan 155.
    azpisarrerakoSense-4.1
    (Uso adj., en oraciones negativas). Demasiado bueno.
    Eskolan etzan geiegikoa. Juanitoren moduan, eskola profesionalean asi zan. JAzpiroz 218.
    azpisarrera-5
    GEHIEGIRAINO.
    Hasta el exceso.
    Añ geiegiraño bildurti etzedilla izan. Arr May 119. Geiegiraiño triste. Gand Elorri 161.
    azpisarrera-6
    GEHIEGIRIK.
    (En oraciones negativas, precedido de sust.). Demasiado.
    Ez ardura geiegirik artzeko. Lard 384. Ez dezutela negar geiegirik egiñ biar. Sor Bar 64. Etziguken biotz-zartako geiegirik eman. Ataño TxanKan 233. Gure etxean ez zuan ikusten laguntza geiegirik. BAyerbe 80. Gorputzarentzat kalte gehiegirik gabe motz daitekeen eraskin luzea. MIH 83.
    v. tbn. Aran SIgn 77. KIkG 54. Mok 5. Anab Poli 79. Ostolaiz 33.
    azpisarrera-7
    GEHIEGITAN.
    Demasaidas veces.
    Burua geiegitan makurtu ez ote. Etxde JJ 273. Gehiegitan, izan ere, ibili izan gara elkarren berri ez genekiela. MIH 279.
    v. tbn. Mde Pr 262.
    azpisarrera-8
    GEHIEGITARA.
    De demasiadas formas.
    "Ele-zati" askotara, gehiegitara, har daiteke, ez "silaba"tzat bakarrik. MIH 355.
    azpisarrera-9
    GEHIEGIZ (Dv (G)).
    Por exceso. "Ez geiegiz ez gutxiegiz, ni por exceso ni por defecto (Zav ms)" DRA .
    Ardi-errapeak / ez dek perill ler ditzan / geiegiz esneak. It Fab 185s.
    azpisarrerakoSense-9.1
    En exceso.
    Gizon [...] ezerez bat naizela, jakituri gabea, jardunean geiegiz lotua. Ag Serm 412. Guztia neurriz, ezer ez geiegiz. EgutAr 1934, 34 (ap. DRA ). Illeroko dirutza baño geiago illen batean jasotzea gertatuko balitzaio [...], utzi beza geiegiz eskuetaratu zaiona. EAEg 1-2-1937, 953. Nere esan-egiñak geiegiz itz eragiten dizute. Zait Sof 27.
    azpisarrera-10
    GEHIEGIZKO.
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) Excesivo. v. supra (3).
    Geiegizko amore orrek biotza erdiratu. Cb Eg III 330. Jan-edan geiegizkoetan. Gco I 455. Negar ura lagunari iduritu zitzaion geiegizko gauza. Bv AsL 154. Geiegizkotzat iduki badet [penitenzia] . Arr May 76. Maitetasun oker da geiegizkoa. Ag AL 48. Agidanean geiegizko abintzea egin zion. Anab Usauri 131. Geiegizko ardura azaltzen dutenen jarduera. "Exceso de celo". EAEg 6-11-1936, 227. Geiegizko dan diru-gosea. EA OlBe 81. Geienetan kanpotik datorren erasoa ta jazarra zirika ta kilikagarri zaie [erriai], geiegizkoa, au da, erabat zapalgarria ez ba da. Lab EG 1958 (1-2), 75. Ori geiegizkoa zan. Vill Jaink 185. Geiegizko ezotasuna. Ibiñ Virgil 72. Eta azken saioraiño nolabait iritsi nintzan, beintzat. Neretzat geiegizkoa zan ura. Zendoia 53. Gehiegizko baderitza norbaitek esan dudanari. MEIG I 238.
    v. tbn. Ag G 201. Inza Azalp 83. Alz Ram 114. TAg Uzt 218. Etxde AlosT 30. Zait Plat 124. MAtx Gazt 77. BBarand 175.
    azpiadiera-1.1
    (En frases negativas, con matiz irónico).
    Zarata guziak entzuten zituanak, etzuan geiegizko pake-usterik. NEtx LBB 168. Ez bait da bestetan gehiegizko batasunik gure artean. MEIG VIII 24.
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) Excesivo, sobrante.
    Ama Birjiñaren eta santuen irabazi geiegizkoak. Inza Azalp 103. Geiegizko orduetako lan-saria jasotzea dagokio. "El exceso de las horas". EAEg 18-3-1937, 1310.
    azpiadiera-2.1
    (Uso sust.).
    Eleizaren kutxara dijoaz bere geiegizkoak. Inza Azalp 104.

    gehiegi

    gehiegi
    << gabe 0 / 0 goiz >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper