OEH - Bilaketa
218 emaitza hutsik bilaketarentzat
Sarrera buruan (21)
- HUTSIK (1 huts)
- ALKANDORA HUTSIK (alkandora)
- ATORRA HUTSIK (atorra)
- AURPEGI-HUTSIK (aurpegi)
- BARAU-HUTSIK (barau)
- BESO-HUTSIK (beso)
- BIZKAR-HUTSIK (bizkar)
- BURU HUTSIK (buru)
- ESKU HUTSIK (1 esku)
- HANKA HUTSIK (hanka)
- HUTS-HUTSIK (1 huts)
- HUTSIK ADINEAN (1 huts)
- HUTSIK GABE (1 huts)
- HUTSIK HUTS (1 huts)
- MAHUKA HUTSIK (1 mahuka)
- MAMI-HUTSIK (mami)
- MANGA-HUTSIK (manga)
- ORPO-HUTSIK (orpo)
- SOIN HUTSIK (soin)
- ZANGO-HUTSIK (zango)
- ZARPA-HUTSIK (1 zarpa)
Sarrera osoan (197)
- aberekeria
- adelatu
- aditu
- aferma
- agertu
- agradagarri
- agur
- aitzin
- alkandora
- altxatu
- arin
- arjant
- 1 arrain
- 1 arrasto
- arrats
- ase
- 1 aski
- atera
- atorra
- aurpegi
- ausikika
- auzoko
- bai-
- bait-
- bakarki
- barau
- barna
- barne
- barreiatu
- barutsik
- barutzik
- 1 basa
- batere
- begitarte
- behar
- behar izan
- beharrik
- beheramendu
- behiala
- beila
- berariaz
- berbera
- 1 bere
- berehala
- berik
- bernizadura
- beso
- beste
- besutsik
- betan
- bete
- betegarri
- betile
- bezainbat
- bezpera
- bi
- bideant
- 1 bideko
- biharamun
- bihozti
- bihurtu
- 1 bilatu
- bildots
- bizkar
- bortizki
- botila
- buruhas
- burutsik
- debalde
- debekatu
- deiadar
- denbora
- desertu
- deskartzel
- desordenu
- dobladura
- duda
- egotzi
- 1 ele
- eliza
- erdaldun
- erran
- 1 erru
- 1 esku
- estakuru
- euskara
- ez
- 1 ezin
- ezinbeste
- falta
- faltiar
- funts
- gabe
- gehiegi
- goiz
- goratu
- gutximendu
- halaber
- halaz
- hanka
- hankutsik
- hasbeherapen
- hauskorri
- herabe
- herots
- heste
- hoinbeste
- 1 horma
- hotz
- hozka
- hurren
- 1 huts
- hutsalki
- idatzi
- 1 iduri
- ihes
- itxura
- jaso
- jaulki
- 1 jo
- kamisa
- karute
- katixima
- kehu
- leku
- logikazale
- lumatu
- 1 mahuka
- mailegatu
- maixukeria
- makutsik
- mami
- manga
- mendre
- mengoatu
- 1 merke
- 1 mila
- 1 min
- mindu
- musu
- 1 nahi
- nahieragile
- negar
- nekatu
- nondik
- notagabe
- obra
- ohepe
- oin
- oinuts
- 1 olde
- ordenazale
- orpo
- orpozik
- parte
- pijama
- plaza
- pleinu
- poltsa
- 1 sabai
- sakela
- sakon
- sargu
- sartu
- sasoi
- seinalatu
- soil
- soin
- sonutzik
- sortzepen
- soñutzik
- tarritatu
- tatxa
- tatxet
- teatro
- tegi
- tentabide
- toki
- trankilitate
- tren
- 1 txori
- 1 ugari
- urtekal
- ustekabe
- ustekeria
- 1 uzkur
- xahutu
- xerkari
- xoil
- xokoño
- zango
- 1 zarpa
- zenbait
- zoko
- zorroztu
- zuhaur
- zurrutaka
goiburua
betegarri.
tradizioa
Tr. Documentado sobre todo en textos meridonales. En DFrec hay 3 ejs. de betegarri.
sense-1
I.
(Sust.).
azpiadiera-1.1
1.
(V-gip, G-azp; Añ, A DBols);
betagarri (Lar, Casve).
Lo que llena o completa; relleno; complemento. "Complemento" Lar. "Añadidura en peso, medida, etc." Añ. "Lo que sirve para rellenar. Leza-zulo ori tapatzeko betegarrixa biako da" Elexp Berg. . "Puntu hori behintzat betegarri hutsa izn dek" ZestErret.
[Iainkoa,] beheretik zaude habeak bezala sostengatzea gatik; barrenetik zaude bethagarriak bezala faboratzea gatik. Harb 404. --Nola konsidera ahal othe dezakegu misterio hau? [...] --Haren gloriaren bethegarria bezala. CatLav 400. (V 192) Ongi ezagunak dira [...] nere egunak; bada, geien geienaz ere, ez dira eun urte betetzeko diña: ta millaren betegarriak izan arren, zer lirake guziak, eternidade guziko Jaunaren egunen aldean? Mb OtGai I 56. Jangoiko, Zer-Lurrak bete ondoan, asm-al adiña Zeru-lur egiten balitu ere, guzien betegarria ta geiago ta geiagokoa. Mb OtGai III 325. Oriek bete ta ere, egingarriak arkitzen diran, gauza guzien bete-garri gelditzen zarana. Mb OtGai 9, 10. Sakrifizio guzien osagarri edo betegarri izan bear zuen. Gco II 340. Urlia yaunak betegarri utsez edo, agian, adiskide "Aitzol"-i beste goxoki bat ematearren aitatu bide-du. Ldi IL 57. Ura gabe ezin etsitu zutela, etxearen betegarri bera bakarrik zutela. Etxde JJ 108. Etxeko betegarri ta laneko tresna guziz ornitzen joan ziran lengo maillara eldu arte. Ib. 214. Gose-aroa etenaz, gose ordez asea, bear-izanaren ondoren ogia, esku utsen betegarritzat zidarra, nekeen ostean poza bialdu eutsen kaitarrai. Erkiag Arran 114. Betegarri batzuekin estalduko dizute txuloa. Vill Jaink 83. Formula horiek bai apaingarri eta bai betegarri bezala erabiltzen baitziren. MEIG IV 97. Bardem-en kontaera daitekeen arin, labur eta zoliena da. Ez du hutsik, ezta betegarririk ere. MEIG I 144. Barrengo hutsa ez dezake kanpoko ezerk bete, ez han eta ez hemen. Mickey Spillane-ren novelak ez dira gainera betegarririk onenak. MIH 326.
Lo que llena o completa; relleno; complemento. "Complemento" Lar. "Añadidura en peso, medida, etc." Añ. "Lo que sirve para rellenar. Leza-zulo ori tapatzeko betegarrixa biako da" Elexp Berg. . "Puntu hori behintzat betegarri hutsa izn dek" ZestErret.
[Iainkoa,] beheretik zaude habeak bezala sostengatzea gatik; barrenetik zaude bethagarriak bezala faboratzea gatik. Harb 404. --Nola konsidera ahal othe dezakegu misterio hau? [...] --Haren gloriaren bethegarria bezala. CatLav 400. (V 192) Ongi ezagunak dira [...] nere egunak; bada, geien geienaz ere, ez dira eun urte betetzeko diña: ta millaren betegarriak izan arren, zer lirake guziak, eternidade guziko Jaunaren egunen aldean? Mb OtGai I 56. Jangoiko, Zer-Lurrak bete ondoan, asm-al adiña Zeru-lur egiten balitu ere, guzien betegarria ta geiago ta geiagokoa. Mb OtGai III 325. Oriek bete ta ere, egingarriak arkitzen diran, gauza guzien bete-garri gelditzen zarana. Mb OtGai 9, 10. Sakrifizio guzien osagarri edo betegarri izan bear zuen. Gco II 340. Urlia yaunak betegarri utsez edo, agian, adiskide "Aitzol"-i beste goxoki bat ematearren aitatu bide-du. Ldi IL 57. Ura gabe ezin etsitu zutela, etxearen betegarri bera bakarrik zutela. Etxde JJ 108. Etxeko betegarri ta laneko tresna guziz ornitzen joan ziran lengo maillara eldu arte. Ib. 214. Gose-aroa etenaz, gose ordez asea, bear-izanaren ondoren ogia, esku utsen betegarritzat zidarra, nekeen ostean poza bialdu eutsen kaitarrai. Erkiag Arran 114. Betegarri batzuekin estalduko dizute txuloa. Vill Jaink 83. Formula horiek bai apaingarri eta bai betegarri bezala erabiltzen baitziren. MEIG IV 97. Bardem-en kontaera daitekeen arin, labur eta zoliena da. Ez du hutsik, ezta betegarririk ere. MEIG I 144. Barrengo hutsa ez dezake kanpoko ezerk bete, ez han eta ez hemen. Mickey Spillane-ren novelak ez dira gainera betegarririk onenak. MIH 326.
azpiadiera-1.1.1
(V, G-azp; -th- L-sar);
betagarri (V-arr-oroz-gip, AN-5vill)
Ref.:
A (betagarri, betegarri);
Iz ArOñ (betegarrixa);
ZestErret
.
(Sdo. especializado). "Relleno o pedazos de leña que se arrojan en el hueco de la pira de leña destinada a carbón, cuando se ahueca" A. "Betegarrixa, el relleno que se da a la carbonera" Iz ArOñ. Cf. LzG s.v. betagarri: "Operación de sofocar la carbonera para que no se convierta todo en cenizas (Arlucea, Lagrán); conjunto de troncos que se vuelven a colocar en la cabeza de la carbonera cuando se ve que los primeros que se pusieron ya se han reducido a carbón". Cf. VocNav: "Betagarri, leña que introduce el carbonero en el horno para alimentarlo mientras se está cociendo la madera (Artaza, Améscoa)". Cf. F. Grandes EEs 1927, 4: "Betegarri. Agujero que queda en el centro de la carbonera, por el cual se echan trozos de leña hasta que se cuece el carbón (Salvatierra)". Cf. M. Herrán (Llodio, comunicación personal): "Betegarri.Acción de llenar la boca o chimenea de la 'hoya' o carbonera con madera, después de encendido el horno".
Ikazgin bat txendorrari betegarriya sartzen, eta beste iru edo lau aren lagunak, ari ziran pagari barrenean subill gertatzen beste bat sututzeko. Apaol 63. Txendorra betegarri eske dago. Ib. 65. Piztuta gero, iru bat egunaz, betegarri deritzan egurrez mantentzen da txondarra. Garm EskL I 82. Beste gauza bat badu txondorrak: erre-zuloak erre egiten zaizka, ikatza egiteko denboran. Zulo oiek bete egin bear izaten dira egurrakin, da atzera tapatu lurrarekin. Betegarria du izena orrek. BasoM 60. Suak erditik zulatu, / betegarriaz beartu, / ikatza egosi arteko lanak / dituzu zuk artu. Ayesta 54.
(Sdo. especializado). "Relleno o pedazos de leña que se arrojan en el hueco de la pira de leña destinada a carbón, cuando se ahueca" A. "Betegarrixa, el relleno que se da a la carbonera" Iz ArOñ. Cf. LzG s.v. betagarri: "Operación de sofocar la carbonera para que no se convierta todo en cenizas (Arlucea, Lagrán); conjunto de troncos que se vuelven a colocar en la cabeza de la carbonera cuando se ve que los primeros que se pusieron ya se han reducido a carbón". Cf. VocNav: "Betagarri, leña que introduce el carbonero en el horno para alimentarlo mientras se está cociendo la madera (Artaza, Améscoa)". Cf. F. Grandes EEs 1927, 4: "Betegarri. Agujero que queda en el centro de la carbonera, por el cual se echan trozos de leña hasta que se cuece el carbón (Salvatierra)". Cf. M. Herrán (Llodio, comunicación personal): "Betegarri.Acción de llenar la boca o chimenea de la 'hoya' o carbonera con madera, después de encendido el horno".
Ikazgin bat txendorrari betegarriya sartzen, eta beste iru edo lau aren lagunak, ari ziran pagari barrenean subill gertatzen beste bat sututzeko. Apaol 63. Txendorra betegarri eske dago. Ib. 65. Piztuta gero, iru bat egunaz, betegarri deritzan egurrez mantentzen da txondarra. Garm EskL I 82. Beste gauza bat badu txondorrak: erre-zuloak erre egiten zaizka, ikatza egiteko denboran. Zulo oiek bete egin bear izaten dira egurrakin, da atzera tapatu lurrarekin. Betegarria du izena orrek. BasoM 60. Suak erditik zulatu, / betegarriaz beartu, / ikatza egosi arteko lanak / dituzu zuk artu. Ayesta 54.
azpiadiera-1.1.2
(Como segundo miembro de compuestos).
"Adscripti, adscriptitii, lejioneko lekhu huts bethegárriak"
Urt I 237.
Zuen emaitzak behartu zauzkigu huts bethagarri. Prop 1896, 151. Zorigaitzez, kanpotik etorri zitzaion abo-betegarri zitzaion jakia irentsi ziona. Etxde JJ 119.
Zuen emaitzak behartu zauzkigu huts bethagarri. Prop 1896, 151. Zorigaitzez, kanpotik etorri zitzaion abo-betegarri zitzaion jakia irentsi ziona. Etxde JJ 119.
azpiadiera-1.2
2.
Lo que satisface, sacia.
Jainkoa bakarrik dan biotz orren betegarria. AA III 220. Zergatik, ba, ikusi bear nun, nire begion betegarri litekenik ez ikustekotan? Zait Sof 95. Iholaz ere ezin hel zitekeen gogoan betagarri lizatekeen erabaki baterat. Mde Pr 84 (en la vers. de Egan 1956 (I), 20 gogoaren bethagarri). Nik esango nuke [...] bizia den bezala dastatzen dugunekoxe, eztiogula goxorik artzen, etzaigula betegarri. Vill Jaink 119. Geroa, nolanai ere, dirdaiez ta lilluraz jantzirik azaltzen zaigu, biotz-begien betegarri. Ib. 122. Iauregi ederragoa sortuko du Platonek, gure gogoen betegarri. Zait Plat 27.
Jainkoa bakarrik dan biotz orren betegarria. AA III 220. Zergatik, ba, ikusi bear nun, nire begion betegarri litekenik ez ikustekotan? Zait Sof 95. Iholaz ere ezin hel zitekeen gogoan betagarri lizatekeen erabaki baterat. Mde Pr 84 (en la vers. de Egan 1956 (I), 20 gogoaren bethagarri). Nik esango nuke [...] bizia den bezala dastatzen dugunekoxe, eztiogula goxorik artzen, etzaigula betegarri. Vill Jaink 119. Geroa, nolanai ere, dirdaiez ta lilluraz jantzirik azaltzen zaigu, biotz-begien betegarri. Ib. 122. Iauregi ederragoa sortuko du Platonek, gure gogoen betegarri. Zait Plat 27.
azpiadiera-1.2.1
(Como segundo miembro de compuestos).
Guziz eder ta begi-betegarria ta alde guzietan aipatua zan Yerusalemeko yauretxea. Ir YKBiz 405. Badoa arrandiz dirdaitsu, an zeuden guzien begi betegarri. Zait Sof 29. Basabereak larratzen ari diran muñoak gogo-betegarri bai zazkio. Ib. 88. Aita izatearen atsegiña biotz betegarri baita. Etxde JJ 107. Begi-betegarri eta gorputz-animen atsegingarri. Ib. 28. Kanta gozo, gogo betegarriok entzunarazi zituen, mutikoak korutik kantauaz. Erkiag Arran 195. Lurbirako gauza ta zer guztiak ere lurrin usaitsu ta begi-betegarri egin zaizkio. Onaind (in Gazt MusIx 154). Oihenartek ordu arteko euskal bertsoak entzunak edo irakurriak zituen. Aldizka agian atseginez, baina ez aurkitzen gogo-betegarri. MIH 240.
Guziz eder ta begi-betegarria ta alde guzietan aipatua zan Yerusalemeko yauretxea. Ir YKBiz 405. Badoa arrandiz dirdaitsu, an zeuden guzien begi betegarri. Zait Sof 29. Basabereak larratzen ari diran muñoak gogo-betegarri bai zazkio. Ib. 88. Aita izatearen atsegiña biotz betegarri baita. Etxde JJ 107. Begi-betegarri eta gorputz-animen atsegingarri. Ib. 28. Kanta gozo, gogo betegarriok entzunarazi zituen, mutikoak korutik kantauaz. Erkiag Arran 195. Lurbirako gauza ta zer guztiak ere lurrin usaitsu ta begi-betegarri egin zaizkio. Onaind (in Gazt MusIx 154). Oihenartek ordu arteko euskal bertsoak entzunak edo irakurriak zituen. Aldizka agian atseginez, baina ez aurkitzen gogo-betegarri. MIH 240.
azpiadiera-1.3
3.
(Lar).
"Ripio en verso, conversación" Lar.
Izneurtuetan betegarri edo "ripio" askotxo oi-dirala... Ldi IL 36.
"Ripio en verso, conversación" Lar.
Izneurtuetan betegarri edo "ripio" askotxo oi-dirala... Ldi IL 36.
azpiadiera-1.4
4.
Cumplimiento, lo que hace que se cumpla.
Jauna, zuk eman zenidan eta zeuk kendu, zure asmo sakonen betegarri. Etxde JJ 268.
Jauna, zuk eman zenidan eta zeuk kendu, zure asmo sakonen betegarri. Etxde JJ 268.
sense-2
II.
(Adj.).
azpiadiera-2.1
1.
"Propre à remplir"
Dv.
azpiadiera-2.2
2.
(V-gip, G-azp-bet, AN-gip);
betagarri (-th- S)
Ref.:
Garbiz Lezo 195; Lrq (bethagarri); Elexp Berg; ZestErret
.
Que sacia, llena; pesado, empalagoso, indigesto. "(Adj). Qui rassasie vite (litm. de nature à remplir)" Lrq. "Empalagoso" Garbiz Lezo 195 (en Rentería significa tbn. 'indigesto'). "[Eztiya] zeñek jan lezaken! Betegarriya izaten da, baño pixka(a)t" Rent (comunicación personal). "Lo que sacia; también indigesto. Torradak oso betegarrixak die" Elexp Berg . "Asetzen duena. Motillak ondo betegarriya huan ezti hori" ZestErret.
Que sacia, llena; pesado, empalagoso, indigesto. "(Adj). Qui rassasie vite (litm. de nature à remplir)" Lrq. "Empalagoso" Garbiz Lezo 195 (en Rentería significa tbn. 'indigesto'). "[Eztiya] zeñek jan lezaken! Betegarriya izaten da, baño pixka(a)t" Rent (comunicación personal). "Lo que sacia; también indigesto. Torradak oso betegarrixak die" Elexp Berg . "Asetzen duena. Motillak ondo betegarriya huan ezti hori" ZestErret.
azpiadiera-2.2.1
(Referido a personas).Cargante, fastidioso.
"Oi gizon betegarriya (aspergarri, gogaikarri)"
Rent (comunicación personal).
azpiadiera-2.3
3.
Susceptible de cumplirse.
Zalantza ta bildur-antzak uzteko akulu zorrotz izan yakezan izan [bertsu orretako] itz betegarriok. Erkiag Arran 196 (Interpr?). Lege egoki ta zuzenak, beitez edonun ta edonoiz betegarri, iñoiz edo bein samurtasuna ta beratz-zirkiña ondorengo guri izanik. Erkiag BatB 202.
Zalantza ta bildur-antzak uzteko akulu zorrotz izan yakezan izan [bertsu orretako] itz betegarriok. Erkiag Arran 196 (Interpr?). Lege egoki ta zuzenak, beitez edonun ta edonoiz betegarri, iñoiz edo bein samurtasuna ta beratz-zirkiña ondorengo guri izanik. Erkiag BatB 202.
betegarri
-
betegarri. Tr. Documentado sobre todo en...
-
I. (Sust.). 1. (V-gip, G-azp; Añ, A DBo...
-
1. (V-gip, G-azp; Añ, A DBols ); betaga...
-
2. Lo que satisface, sacia. Jainkoa baka...
-
3. (Lar). "Ripio en verso, conversación...
-
4. Cumplimiento, lo que hace que se cump...
-
II. (Adj.). 1. "Propre à remplir" Dv. 2...
-
1. "Propre à remplir" Dv....
-
2. (V-gip, G-azp-bet, AN-gip); betagarri...
-
3. Susceptible de cumplirse. Zalantza ta...
<< bete 0 / 0 betile >>
Egoitza
- B
- BIZKAIA
- Plaza Barria, 15.
48005 BILBO - +34 944 15 81 55
- info@euskaltzaindia.eus
Ikerketa Zentroa
- V
- LUIS VILLASANTE
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
Ordezkaritzak
- A
- ARABA
- Gaztelako atea, 54
01007 GASTEIZ - +34 945 23 36 48
- gasteizordez@euskaltzaindia.eus
- G
- GIPUZKOA
- Tolare baserria. Almortza bidea, 6
20018 DONOSTIA - +34 943 42 80 50
- donostiaordez@euskaltzaindia.eus
- N
- NAFARROA
- Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
31002 IRUÑEA - +34 948 22 34 71
- nafarroaordez@euskaltzaindia.eus
Elkartea
- I
- IPAR EUSKAL HERRIA
- Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
64100 BAIONA - +33 (0)559 25 64 26
- +33 (0)559 59 45 59
- baionaordez@euskaltzaindia.eus
