OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ni.
tradizioa
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Para el gen. (y demás formas derivadas de éste: nirekin, nirekiko, niregan...), nere- es la forma mejor documentada desde comienzos del s. XIX en la mayoría de los dialectos (excepto en suletino, vizcaíno y en los dialectos pirenaicos), en detrimento de ene (q.v.), que es la forma más empleada por los autores antiguos. En textos anteriores al s. XIX se documenta nere- en navarros y guipuzcoanos: Miserere (332), Isasti, CartLib 129, LasBer (576), Irazusta (49), Larramendi (SAgust 14), CatBurg (47), Mendiburu, Cardaberaz (Eg II 22), GavS y Ubillos (26), así como en algún labortano (Lg I 224, etc.) y el suletino Eguiateguy (173, etc.); hay tbn. nere en EZ Noel 73, error del editor (en la ed. orig. 81 neure). Hay nire- en textos vizcaínos desde principios del s. XIX (tbn. en Cardaberaz CatV 90), aumentando su uso considerablemente durante el s. XX. Entre los no vizcaínos hay nire- en autores guipuzcoanos del s. XX y tbn. en Goyhetche (55) y Mirande (Pr 269), en casi todos ellos junto a nere-. En DFrec hay 561 ejs. de nere- (11 septentrionales), y 497 de nire-, todos ellos meridionales. Cf. referencias sobre el empleo de nere- etc. en la lengua hablada en EI 133 y 201. Cf. Lf Gram 199: "Les formes nire 'de moi' et nirekin 'avec moi' sont archaïques, on dit actuellement: nere ou ene 'de moi', nerekin ou enekin, avec moi. Par analogie, on a fait, à côté de niri, correct et très usité, un datif eni 'à moi' et un neri, plus rare".
Nirea-, nerea-, pospuesto al sust. (Ama nerea, etc.), tiene valor afectivo. Lo hallamos generalmente al Sur, y sobre todo en vocativo; así encontramos nerea en Larramendi (SAgust 14), Cardaberaz (Eg II 22), Moguel (CC 243), Aguirre de Asteasu (III 511), FrantzesB (I 101), Echagaray (270), Iturriaga (Fab 232), Lardizabal (430), Duvoisin (LEd 53), Zabala (Gabon 43), Arrue (May 25), Apaolaza (115), Illarramendi (Pill 29), Alzaga (Ram 91), Barriola (Goi 73), Iratzeder (158), S. Mitxelena (Aranz 188), N. Etxaniz (Antz 99), Berrondo (Kijote 87), y nirea en Añibarro (LoraS 159). En un uso no vocativo encontramos Ama nereak en Cardaberaz (Eg II 116) y Duvoisin (LEd 209), bitarteko nirea en Añibarro (EL1 140), ortza nereak en Echagaray (74), biyotz nerean en Bilintx, Aita jauna neria en el cantar de Alostorrea (Balad 48), badago Ama nirea en Arrese Beitia (AmaE 165), basarri nerea en Mokoroa (10), Mirentxu neriak en Enbeita (140), agur nereak en Lizardi (4), loreak nereak en Iratzeder (68), zer gizona Eñaut nirea en Etxaide (JJ 102), andregai nireari en Aresti (MaldanB 210) y esperantza nereak en Berrondo (Kijote 129).
En cuanto al dativo, niri es la forma mejor documentada desde Dechepare en todos los dialectos. Hay neri en textos guipuzcoanos desde el s. XIX (en algunos casos neri y niri en un mismo autor); aparece tbn. (prácticamente en todos los casos junto a niri) en algunos autores vizcaínos del s. XX (tbn. en Arrese Beitia (AmaE 411)), en los alto-navarros CatB (33), Legaz (18), CatUlz (21) y F. Irigaray (156), y en algunos septentrionales de los ss. XIX y XX (MarIl (59), Duhalde (124), Barbier (Leg 148), Iratzeder (68), Zerbitzari (IxtS 89), Mirande (Pr 293), Arradoy (SFran 347), Mattin (30) y Xalbador (Odol 109)). Se documenta eni desde mediados del s. XVIII en autores suletinos y bajo-navarros (además de algunos labortanos de influencia bajo-navarra); al Sur sólo en la segunda ed. de Escu liburua de Añibarro, en Arrese Beitia (AmaE 63) y más modernamente en Orixe y Etxaide (JJ 127). Cf. A: "Eni (S), a mí". Según Azkue es tbn. utilizado en vizcaíno, pero está claro que su fuente es Añibarro, a quien cita. Cf. tbn. Lrq y H s.v. ni. Para la morfología de los casos locales de declinación, etc., v. hi y Lf Gram 198.
sense-1
(gral.; SP, Mic 2v, Urt I 9, Ht VocGr 388, VP 63v, Lar, Añ, Lecl, Izt 123v, VocBN , Gèze, Dv, H, A Morf 38, Zam Voc). Ref.: Bon-Ond 169; A (nere, ni, nik); EI 133 y 201; Lrq; Echaide Nav 332-333; Iz Ulz (nere, ni), R 292 y 310; Etxba Eib (nere, ni, nik); Holmer ApuntV (ni, nire); EAEL 145; Elexp Berg (nere, ni); Gte Erd 43, 194, 195, 230 y 231.
Yo. "Nitaz edo nitzaz minzo da, il parle de moi" SP. "Nitaz denaz bezanbatean, quant à ce qui de moi" Ib. "Je suis en ma place, nere tokian naiz" Ht VocGr 403. "Mien, nerea" Ib. 386. "Par moi, nitaz" Ib. 396. "Nerekiko, a mi parecer" VP 64r. "Mío, mía, nerea, neurea" Lar. "(Lo) mío mío y lo tuyo de entrambos, nerea nere ta zurea gure" Ib. "(Eso no se) entiende conmigo, ezta hori nerekin aditzen, hori eztagokit niri" Ib. "Quanto es de mi parte, [...], nigan dagoanez, nigan dagoan bezanbat" Ib. (s.v. parte). "Por, a favor de uno, las mismas posposiciones, nigatik, nigaiti, neugaitarren" Ib. "Nerekiko, para conmigo" Ib. (s.v. para). "Cuenta conmigo, begira nerekin, neugaz" Ib. "(De) mí, para mí, nizaz, neretzat" Ib. (Añ nizaz, niretzat). "(Eso no se) entiende (c.), ezta ori nigaz, nirekin aditzen" Añ. "Nitan, en moi" VocBN. "Nire (V), mien, de moi" Dv. "Nitarako urhatsik ez egin gehiago, ne faites plus de pas vers moi" Ib. "Nitazko solasak akhabo dire, on ne parlera plus de moi, littér., les paroles qui me concernent sont finies" Ib. "Nere, ene, nire, nore, nure etxea, onthasunak, ma maison, mes biens. [...]. Etxea nerea, nirea, enea [...] da, la maison est à moi, m'appartient. Norena da hutsa? Nerea, etc., de qui est la faute? La mienne. Placé après son substantif, il exprime une idée d'appartenance plus intime. Ama nerea, enea, etc., mère à moi, mère chérie. [...] Familièrement, n'exprimant aucune appartenance véritable, mais bien quelques rapports d'habitude, ou quelques mentions d'objets dont il a été parlé précédemment. Eta horra nere, ene... gizona harritua!, et voilà mon homme étonné!" H. "Nik: 1.º yo (transitivo). [...]. Nik jauzi, orok jauzi (BN-arb), soy independiente; litm., yo salto, todos saltan. Nik baiño anae geiago dauka (V-m), duelos con pan son menos; litm., tiene más hermanos que yo; 2.º por mí (cuando el verbo está en forma de adjetivo). Nik erosiko oiala, el paño comprado por mí. Nik entzuna, lo oído por mí" A. "Nitan (B, BN, S), en mí" Ib. "Nerekiko: 1.º (G), a mi parecer; 2.º (G, AN), para conmigo" Ib. "Nitaz (B), de mí, acerca de mí" Ib. "Nitazko (AN), lo que concierne respecto de mí. Nitazko inbideak, las obligaciones que (le) conciernen respecto de mí" Ib. "Nitzaz besteak (Sc), no yo que los demás, los demás excepto yo. [...] Nitzaz denaz bezanbatean, por lo que a mí toca (msLond)" Ib. (s.v. ni). "Nizaz (V, G, BN), de mí" Ib. "Nerebaitan, en mí, dentro de mí" A Morf 38. AxN explica zer mengoa nuen nik (282) por zerk beartu nau ni. Cf. VocNav s.v. nilen y len. v. neu; ene.

Etsera bidaldu nau ni. Mondr 53. Ni amorez izerdi. Azk Po II. Pot bat niri eginagatik, etzinduke laidorik. E 171. Ni baithan dukezu adiskide bat. Ib. 211. Jainkoak parka derozola Migeli, zerren ni emen naizala etzuen eskribatu bear berzeri. CartIrañ 60. Nafarroan gari asko; batere, batere ez neretako. Mandaz 154. Ezen segur nizazko gauzék fin hartzen duté. Lc 22, 37 (He nitazko; Brunet neri dagozkiten, Or nerekikoa ). Rezebi dezatenzát bekhatuen barkhamendua eta zorthea sanktifikatuén artean, ni baithango fedeaz. Act 26, 18 (He ene baitan, Dv ene baithako, BiblE niregan ). Huná ni eta Iainkoak niri eman drauzkidan haurrak. He 2, 13 (He ene ). Ni onerean joateko / kausea oi ta zara zu. Lazarraga A, 1146r. Bestela bere nigan ez dago / zurea ez dan gauzarik. Ib. A16, 1184r. Errazoarik ez daukazu / niri ifinten koplarik. Ib. A23, 1195r. Nahi dut iakin dezaten halakoak nik <nec> hitzkuntza hunetan dakidana Saran ikhasia dudala. Mat XIV. Nois egiñen dire ne botak? Volt 268. Neure bihotzaz eta nere ahal guziaz. Harb 257. Ez hek ni, baiña nik hek garaitzeintut. Ax 368 (V 242). Baia bester[r]en astu sengia / nigasko on eretxia. Mic TAV 3.1.27, 45. Zer eztut egin / zureki adiskidetzeko? / Zuk nizaz, nik zuzaz atsegin / biek orosbat hartzeko? O Po 1s. Zer da nitaz, neroni naizenean? SP Phil 487 (He 494 nitaz ). Iesus bizi da nitan eta ni, Iesusetan. Tt Onsa 161. Niri ere eskerrak emanen darozkidatela. ES 186 (195 nere- ). Arbuioa haiñ justuki daozkit niri, nola zuri laudorioa, ohorea eta loria. Ch III 41, 2 (Mst, Ip eni ). Ene Jainkoa orhoit zaite nitaz. Ib. 57, 4 (SP, Leon nitaz; Mst, Ip, UskLiB 68, Ol, Pi nitzaz ). Ken begi oriek, ez niri begira. Lar SAgust 14. Aitak emanen dizue nere izenean eskatzen zaiona ta argandik arzeko eska zazue. Mb IArg I 332s. Soñua edo soplea ez da nerea, ez dakit orrenbeste. GavS 7. Eman ezadazü egiazko sentimentü bat zük nitarik desiratzen düzünaren egiteko. Mercy 3.
(s. XIX) Otoi eni erakusten / zure begitartea. Monho 82. Nire alabak jazten dira lau lau. Mg PAb 95 (164 nere-; CC 226 niri ). Jarraitu egizuz, bada gaur bere, nigazko ardura alegiñezkoak. EL1 9. Nire maitea niretzat ta ni neure maitearentzat. LoraS 77. Nigandik ikasi bear dezue, zuen buruak humillatzen. Gco II 3 (55 niri ). Jauna, ez naiz ni beñere izan zu nere biotzean artzeko diña. AA I 473 (II 112 niri ). Parkatu jauna, niri, zeuri berba egiten azartuba. fB Olg 6. Eni eginiko mesedeena. EL2 48 (54 nere-; EL1 42 niri ). Belle Marie barkaturen daut niri hola mintzatzia. Prot 65. Nik bataiatzen zaitut. CatB 56. Aritxo ori ondo biyurtu / biyotz nereko laztana. Echag 74. Kontsekratzen daizkitzut, deusik neretzat atxiki gabe eta behin bethikotz ene izpiritua, ene bihotza, ene borondatea [...]. MarIl 112. Ene doktrina ez da ni ganik heldu, bainan da ni igorri nauen Aitarena. Jaur 135. Ez az ija ija guztiz aztu nigaz? Ur MarIl 10. Biz aski hemen pontu horietan nere eskusatzeko. Gy XII. Nigana datorrenak goserik izango ez du. Lard 401 (439 niri ). Hil zatzu ni baithako sumindura uherrak. Dv LEd 279. Ezagut ene aita ni baithan dela eta ni Aitarekin naizela. Hb Egia 51s. Eta orla ta guzti're etzaude niganako ezere zorretan. Bil 159. Nik dakita zer egin gogo duzuen? Laph 137 (82 eni ). Gori eztaztala niri galdein, zeren inorante beiniz. CatAe 30 ( CatBurg 20, CatR 31 niri ). Nere mutiko [...] zer ots da gaubeko isiltasuna austen den oi? (G-nav). Orreaga 38 (G, AN-araq-gulina, BN-baig neria, L nire, AN-larr, L-sar, B nere, AN-5vill nerea, Ae enea, Sal, R ene ). Juana Joxepa... ori nitzaz gustatutzen zala. PE 86. Pareta au're ne kontra? Sor Gabon 54. Zertako aiz beti nitarik urruntzen? Elzb Po 188. Otoitz egin dezazuela ni gatik Jangoiko gure Jaunari. Legaz 57. Urrengoa edango zuk dezu niretik, / biok izan gaitean adiskide gaurtik. AB AmaE 399 (216 nere- ). Damuak niri iturritxo bi begietatik / ateratea, da millagro? Ib. 177. Egizu nizaz orazio. Bv AsL 218 (95 niri ). O Maria, zure bihotz barnetik / salta bekit phindar bat nitara. Zby RIEV 1908, 287. Eztakit zenbat ifernuko izpiritu gaixtoek baduten ni baithan nahi duten bothere guzia. Jnn SBi 79. Ainbat obeto niretzat, olan balitz. Ag AL 130 (7 nere- ). Patroiekana ioan da esan notsen ia ezeuken nietzat ogibiderik. A BGuzur 141. Nire alabea da dongaro nekatua eta mindua demoninoakgaitik. Itz Azald 63 (144 nere- ).

(s. XX) Alkateak esan dit nei . Ag Kr 33 (en boca de un guipuzcoano). Otoitz indezazule nitez Jaungoiko gure Jauneri. CatUlz 6. Kunplitiagatik ñore itza eta ez xakinez zer erran, isartan daud aurten biltu digu kosetxa ona. Mdg 127. Jar hadi horxe, nitarik ahal bezain hurbil. JE Bur 123. Dirutza ori eztok ixango ez beretzat ez niretzat. Kk Ab I 76 (II 8 nere- ). Nun dut nik nere bederatzigarren astoa? Barb Sup 72 (169 eni ). Erran nahi da nexkatoetan bat ez dutala kausitzen / nitaraino denik heltzen, nitaraino denik heltzen. Ox 177. Etorri zadiz nigaz, ene semia. Altuna 98. Gau ta egun nola biziko niñarduen nire artean. Or Tormes 51 (89 nere- ). Egunik ez netzat... Gudan il zan nere / eguzkia! Jaukol Biozk 76. Argi-unetan nere gogoak, / sortu zinduzten nee-semetxoak. Ib. 2. Nei bezela soiltzen bazaik / buru aundi ori. Tx B 155. Errespuesta baiezkorikan etzan neana etorten. Tx B I 222 (224 nerana ). Ez nuk ez ni hobendun. Etcham 148 (224 eni ). Eztakit ondo zer diran gaurko nire bijotzeko pozak! Enb 195 (181 nere- ). Gose dattianak jan begike, ni neuk ez. Otx 165. Ez gero holakorik egin niri! Barb Leg 129. Aita, emadazu neri dagokidan senipartea. Ir YKBiz 300. Eni irakasteko. Or BM 104. Oda bakar bat baderik, dagoanez dagoala, bialiko didazu. Neretzakoxe gordetzea agintzen dizut. Ldi ( in Or BM 8 ). Nirekin ezkontzeko eldu intzan Nabarratik. Laux AB 63 ( BBa 94 nere- ). Il-bildur onek mendera ditu / ni lako ezigabeak. " Como yo" . Or Eus 122. Neretzako artuko nukela nik zure senarrak daukan lanerako gogoa. ABar Goi 30. Mutil asko ibilli dira nereganako, baña nere gogokorik ez iñor. TAg Uzt 300 (198 nire- ). "Agur Mari" kartsu hoien kantuñoak baitu / zure barne saindu hura ni baitara urtu. Iratz 172. Eni berdin zait edozoin. Lf Murtuts 29. Zure pasio-miñak ni-baitan / senti ditzadala. SMitx Aranz 114. Andik nere beitaz, nora? / --Nere gelako zokora. " Espontáneamente" . Or Poem 554 (v. NIREZ). Nik al dakit ba! Geroztik izan naiz berarekin baiño ortik ez da atera. Loidi 143. Nola nai duk, bada, nere eskuz neure burua urkatzea? Txill Let 85 (51 nire ). Nik, berriz, nire ta zure artean nere ituna yarriko dut. Ol Gen 17, 2. Au nitzat... utsa zuretzat. Erkiag Arran 63 (4 nere- ). Nerekiko gure ontzia ederki zaletuta zegoan andik ateratzeko. Anab Poli 57. Badakizu ba nire Peruren barririk? Bilbao IpuiB 94. Nun dago ba ipuin oneen balioa? Nere ustez, izkerearen jatortasunean. Vill ( in Bilbao IpuiB 5 ). [Maialen] nitan dago, egun eder eta txarretan, gorputzez bestalde. JEtchep 76. Ez uste izan enagola ni Euskaltzaindiaren esanetara. Osk Kurl 17. Nire alde jardungo dabela eurek, diñost. Erkiag BatB 201. Zer emon al neikizu geiagorik, andre, niretzako zarean guzti orren truke? Gand Elorri 138 (9 nere-, 19 neri ). Nizaz kanpo. Vill Jaink 187 (33 niri ). Niregan beti aurkituko'zu zeuretzat biar dozuna. BEnb NereA 65 (5 nere- ). Ona emen zure mirabea, egin bedi nigan Zuk nai dezuna. MAtx Gazt 106. Neregandik gertu xamar ari ziran lanean Simon eta bere aita. Salav 64. Nun da nerekiko zure maitasuna? Ibiñ Virgil 114 (31 nire- ). Emakume orrek ba-du gaitzen bat berarekin, esan det nerekiko. NEtx LBB 91. Beittizu mezedez, jauna, senarra neragana zergaz itxuli ia erremedixorik dozun. Etxba Ibilt 472 (487 nere- ). Diru guztiyak izengo die nietzako. Alzola Atalak 44 (148 nere- ). Nik ez nakian oraino zer zen / espos-biharamuna. Mattin 96. Guk elgar ikusirik lehengotz, nik uste, / aurten beteko ditu bederatzi urte. Xa Odol 118 (342 eni ). Etzitak eni dolützen. Casve SGrazi 90. Ez dut olakorik berriz egingo nee nagusi! Berron Kijote 58. Famili oso ezaguna niretzat. Gerrika 70. Urte osoa behar izan dut nere baitan antolatzeko eta paperean jartzeko beste urtebete. MEIG I 48. Nerekin eramaten nuen txistua, noranahi nindoala. Ib. 60. Niri, egia esan Popper atseginago zait Adorno baino. MEIG VIII 40. Prosazalea agertzen zait neri Villasante. MEIG III 66. Nere alderdikide edo zirenak gauza horien kontra zeuden. MEIG IX 78. Nik esango nuke badela Erronkariko bat baino gehiago ere eta Zaraitzukoak eta zerak... gutxi gora behera niregandik datozenak. Ib. 74. Juanito Beiztegi, nirekin gartzelan egon zena. Ib. 77.

v. tbn. Nere- (para textos anteriores al s. XIX y para textos vizcaínos): CatLav 10 (V 14). Lg II 287. Mih 23. LE Prog 98. DurPl 56. SM Zirik 94. Gerrika 162.
Nire- (para textos no vizcaínos): VMg 80. Inza Azalp 83. Or Mi 44. Ldi UO 20. Zait Sof 91. Etxde JJ 163. Azurm HitzB 29.
Eni: Mst III 25, 1. CatLuz 38. UskLiB 109. Etch 184. Arch Fab 79. ChantP 8. CatS 80. Elsb Fram 174. Ip Hil 121. UNLilia 21. HU Zez 201. Xikito 10. Const 43. Zerb IxtS 74. Mde Pr 144. JEtchep 104. Larz Iru 84.
Neri (para textos no guipuzcoanos): Bordel 43. Ag AL 7. Enb 130. SM Zirik 94. Osk Kurl 26. BEnb NereA 82. Etxba Ibilt 457. Alzola Atalak 69. Gerrika 195.
Niri (para textos guipuzcoanos a partir del s. XIX): VMg 52. It Fab 148. Arr GB 35. JanEd I 131. EusJok II 122. Or Mi 93. Ldi BB 148. Zait Sof 73. Etxde AlosT 96. And AUzta 99. Arti Tobera 288. Lab SuEm 177. Azurm HitzB 47.
azpiadiera-1.1
--Zu zira bederen? --Bai, ni eta bera. HU Aurp 182.
azpiadiera-1.2
(Con reduplicación intens.).
Absalon, nere nere seme maitea, nere seme Absalon. Mb IArg I 172. Bazeritzadan nere-nere begiz nenkusala. Birjin 117. Nere dirua irabazian ipiñi bear zenduen, obariarekin nere nerea orain nik artu nezan. Lard 434. Oi Jesus nerea eta osoki nerea eta nere-nereagoa, ni neror neretzat baino. Dv LEd 90. Ene Euskalerri txit enetxoa, nere-nerea zera zu! SMitx Aranz 182. Bai, aita, mintza zakio eta esaiozu niketz nere nerea izatea nai nukela. Etxde JJ 163. Niretzat etsairik gaiztoenak izandakoak sortua izan ba zera ere, ezagutu zaitudan ezkeroz nire-nirea baiziñan maite zaitut. Ib. 245. Giza-familia ososaren interesak, nere-nereak bezala artu bear ditut. Vill Jaink 88.
v. tbn. Nere-nere: Insausti 115.
azpiadiera-1.3
(Uso sust.).
Berjakintza-petiko gorena [...], oso bestelakoa, gure benetako nortasuna da eta gure egiazko "ni"-a. Mde r 348. Alferrik dugu igurikitzea gure oraingo nortasunak, gure oraingo "ni"-ak, batere aldatu gabe bere izatean jarraikiko duela. Ib. 344. Nere barrua burruka bat da / nere ni biren artean / naizena eta nai-neukena / didarka biak batean. J. Enbeita "Ni" (ap. DRA ). Gertatuok, batipat, Txillardegiren "ni"-aren inguruko izatea suertatzen denean. Eta maiz egingo dugu topo horrelakoekin, "ni" hori ez baita ez laburra ez meharra. MEIG I 255.
azpiadiera-1.4
(Con suf. comparativo).
Bakhea jin da. Nondikoa? / Niago utzi ahal naute / bi jainko-bele ahantziek / mirariz hitzak, zergari txar / zirenak, itzalarazirik? Mde Po 63.
azpisarrera-1
NIREA EGIN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (neria in G-azp ap. ZestErret ).
Salirme con la mía.
azpisarrerakoSense-1.2
b) Estar yo perdido, sin remedio. Cf. nireak egin du s.v. egin
--Egoera larria gaiñeratu zaizu ta nekeak izango dira gertatua ixillik gordetzen eta itxurazko irtenbidea asmatzen. Alaba, alik eta ezkutuen egon dedilla. --Ala dago, baiña orain zer? Nerea egin al det? Jaunak barkatuko al dit? NEtx LBB 28.
azpisarrera-2
NIREAK (PASATU, KOSTATU, ENTZUN...) (Sufrir, etc.) lo indecible.
Nik ere pasa nituan nereak apustu artan. Albeniz 238.
azpisarrerakoSense-2.1
( Nireak eta bost ).
Baiñan, nereak eta bost kostata bada're, oinperatu dizkiat. Etxde JJ 77.
azpisarrerakoSense-2.2
( Nireak eta bi, nireak eta asto beltzarenak, etc.). (Decir, oír, etc.) lo mío, lo merecido.
--Zaude ixilik, Gaxuxa, olakorik esateke. --Ixilik! ez, nereak eta asto beltzarenak bota gabe. Etxde JJ 76. Nereak eta bi entzun ditut ura puskatzeagatik. Txill Let 88.
azpisarrera-3
NIREAK EGIN DU. v. egin.
azpisarrera-4
NIREAN. En mi casa.
Nirean jan gura dok atan be? --erantzun eutsan Don Teodorok. Bilbao IpuiB 70.
azpisarrera-5
NIREAN NIRE. A lo mío, en mis trece.
Ni ere ordea, nerean nere bainago eta burua nahi baitiot [idiari] biderat itzularazi, betbetan suhartzen da eta bere herri alderat lau hazka bidean ematen. Prop 1907, 224.
azpisarrera-6
NIREAREKIN ATERA. v. atera.
azpisarrera-7
NIRE BATEAN, NERE BATEN (V-gip). "Tranquilamente. Nere baten banenguan eta batera batera jausi naiz" Etxba Eib.
azpisarrera-8
NIRE BIZIKO. v. biziko.
azpisarrera-9
NIRE GAIN. v. gain.
azpisarrera-10
NIREZ (H), NEREZ (B ap. A; Lar, Añ, H), NERENAZ (L ap. A; Lf Gram 212 (4.º)). Por mí mismo, de mí, de mi propia naturaleza. "(De) mío, nerez, nere buruz" Lar. "(De mi) bella gracia, nerez" Ib. "Téngolo o llévolo de mi cosecha, nerez dakart, daramar, daroat" Ib. (s.v. cosecha). "(De) mío, de mí, neurez, nerez" Añ. "Nerez ez naiz gaixtoa, je ne suis pas méchant par ma nature. Nerez egin dut, je l'ai fait de mon propre mouvement" H. "Nerenaz, en ce qui me concerne" Lf Gram 212 (4.º). Tr. Documentado en textos guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII, y en Goyhetche, Duvoisin y Xalbador. Excepto en Goyhetche (nerenaz ), la forma atestiguada es nerez .
Nere izanz eta izaer guzia nerez dudana. Mb IArg I 149. Onelako ditxarik nik nerez ez det merezi. Cb Eg II 81. Pobreak eranzun zion, nerez bakarrik eziñ ezer daiket. Gco I 421. Nerenaz karatera aski alegera dudala. Gy VIII. Ni nerez, erantzun zion, ijitoa naiz. Lard 179. Hunelako zorionik nik nerez ez duket merezi, Jauna. Dv LEd 151. Ni Asteasun bizi naizena nerez naiz errotaria. PE 29. Andre-zalea naiz nerez eta protxua nai berez. Xe 277. Zuk ere zerbait egingo dezu, / ala pentsatzen det nerez. Tx B I 136. Ni nerez bildur naun, olako lanik izanen ez dudala. Or Mi 30. Ni, nerez ari naiz, neure buruaz diarduzute. Ldi IL 134. Gaizki bizi nintzan nerez, erio nintzan nigan, zugan naiz birbizten. Or Aitork 347. Ni beheretar zendako deitu, nerez banaiz orotarra? Xa Odol 261. Ni nerez pake-zalea bait-naiz. Berron Kijote 98. Nerez ikasi izan ahal dudanez [...]. (In MEIG IX 55 ).
v. tbn. Nerez: AzpPr 23. SMitx Aranz 113. Txill Let 135.
azpisarrerakoSense-10.1
Natural (de).
Nerez Mendaron jaiua naiz ni. MendaroTx 53. Euskalduna nerez, / ez nau engañatuko / edozeñek errez. Uzt LEG I 45. Ni nerez Gaintzakoa naiz. BAyerbe 57.
azpisarrera-11
NIREZKO, NEREZKO. Natural, propio, de mi propia naturaleza.
Sarturik, ikusi nuan ene animako begiñoz, ene animako begiz goitik, nirezko argiz goitik, argi aldaezin bat. Or Aitork 169 (v. tbn. 118). Nola edo ala, iñoiz baiño nerezkoago jokatu dut gaur eta arrituta nago. Txill Let 49. Gogo iluntasuna dut nik nerezkoa. Xa Odol 16. Nerezko griña onek eragi-ta. "Mi natural inclinación" . Berron Kijote 108. Dakidan pixka nerezkoa da, / au ez liteke erosi. MMant 87.
azpisarrerakoSense-11.1
Oraingo zenbaiten ustez, beraz, ni ni naiz eta besteak beste eta nere-nerezko dudana ikara eta nahigabe hutsa den bakartasun tristea. MIH 19.
azpisarrera-12
NIREZ NIRE, NIREAZ NIRE. Por mí mismo.
Ene aurrezkari minberak galdegiten daut orai, banakikenez nik ara bat hobea, lapurtarrarekin gipuzkoarraren aurrintzeko. Zorigaitzez, ez nerez nere. JE GH 1929, 505. Nereaz nere, doi-doia bada ere. EZBB II 68.
ni
<< neurrigabe 0 / 0 obligatu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper