OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
leial.
tradizioa
Tr. De uso gral., aunque su frecuencia disminuye un poco al Norte desde mediados del s. XIX y al Sur en el s. XX. Emplean la forma leal Echaux (155), Aleson, Eguiateguy, Hualde y, en alguna ocasión, Tartas (Onsa 124); cf. lealkiro ya a principios del s. XVI. Con aspiración, hay leihal en Larreguy y Revol, y lehial en Larzabal (Iru 116). Hay tbn. un ej. de loial en Voltoire. Cf. además laialki en Baratciart. En DFrec hay 51 ejs. de leial .
sense-1
1. (gral.; SP, Urt V 289, Ht VocGr 361, VP 55v, Lar, Añ, Gèze, Dv, H, VocB (leiy-)), leal (Urt I 170, , H) Ref.: A; Lrq; Iz ArOñ (leixal); Etxba Eib (leixala) .
Fiel, leal. Tr. 'Leal a' suele expresarse con sintagma en dativo (SP Phil 452, Mih 9, Dh 271, FrantzesB I 167, MarIl 81, Jaur 130, Ur MarIl 113, Lard 157, Aran SIgn 99, Arr May 202, Jnn SBi 27, Lap 47 (V 26), Ip Hil 191, Zerb IxtS 109, Mde Pr 143, Vill Jaink 162, Larz Iru 46, Xa Odol 284), aunque tbn. se encuentran con sintagma con suf. -(r)ekin (Ub 21, Gco II 15, It Fab 207, Lard III, Bv AsL 181), con suf. -ra(t) (SP Phil 523, Lg I 272, Etxba Ibilt 480), con -tako (Mst), y con suf. -(r)entzat (Mih 48, AA I 597, Echag 213, BAyerbe 64); hay además un ej. con -(r)en en Axular.
Arzen dut neure emazteren <sem-> Johana hau, eta on eta leial naizakanala dudanaz eta dukedanaz. (Huici, 1506). FLV 1992, 57. Nunsarasko seme lealok. fJZ 99. Ararteko leial eta neure aiutaria. E 81. Gauza gutian izan aiz leial, anhitzaren gaineko ezarriren aut. Mt 25, 21 (He, Ur, Ur (V), Leon e IBe leial, Hual leal; TB, Ip y Echn fidel, Samper fiel, Dv zirritu, Ol, Or, Ker e IBk zintzo). Bere kriadu leialaz nola / a nizaz akordadurik. Lazarraga B21, 1198r. Giristino leial bizitzeko garazia. Harb 94s. Bere hitzaren leial eta iabe izaiteaz ezta zer erranik. Ax 128 (V 85). O Nafarroa leala! Aleson 17. Oferitzen deriozielarik [...] zien honak eta zerbütxü leialak. FPrS 11. Zu zure promesetan leial kausitzeagatik. 46. Giristino leial fedea sinhesten dutenen gatik. ES 397. Oiek, bai dakitela seme-alaba leial piñak bezela zure argiai eranzuten! Lar SAgust 16. Zü zira [...] gaiza orotan enetako leialenik zirena. Mst III 59, 1 (Ch leial; SP fidel, Ol zindo). Bere konzienzia leialak abiso asko emanagatik. Cb Eg II 197. Amasa etzen bethi leihal agertu bere osabaren alderat. Lg I 318. Zien bihotz lealetarik. Egiat 160. Sujet leihal diren bezala [Laphurtarrak] . Revol 91. Eskaldun leial guziek. Monho 56. Gogo ta itzetan leiala izan bear badu ezkonduen [...] amorioak. AA I 570. Adiskidetasun zintzua, leijala, pirmia. fB Ic II 207. Erri leial onetako seme. Izt C 83. Marijaren seme ta alaba leijalak. Ur MarIl 1. Basauntz leiala Jenobebaren obi-gañean jarri. Arr GB 147. Jaungoikuarekin leialak izan ziran bitartian. Bv AsL 181. Yeneral leial eta on batek gidatzen zuen [armada] batetara. Elsb Fram 88. Maite duguna leial egonen zaikula. Lap 47 (V 26). Zerbützari leial eta jinkotiar bat. Ip Hil 186. Bizi, ozpindua, baño adiskide leial ziur ziurra. Ag G 91. Gizon on, txukun, burutsu ta leial batentzat. Anab Usauri 96. Andre hek direla leialenak. JE Ber 79. Jaunaren morroi leiala. Or Eus 265. Euzkadiko lurralde leialean jarduten diran bazkun eta lanari guziak. "En el territorio leal" . EAEg 8-11-1936, 248. Sekulan baino leialago egon zitzaion. Zerb IxtS 60. Erreboluzioaren seme leialak zaretela. Arti Tobera 265. Aiñ naizela leixala zure legera. Etxba Ibilt 480. Nafartar Erresumaren zerbitzari leiala. Ardoy SFran 59. Ezkutari leial zintzo orrek. Berron Kijote 216. Arrankudiaga izena dozun / erri zintzo ta leiala. Ayesta 136. Badakite emengo kapitalista zarrak eta berriak [...] zakur leialak izango zaizkiela. AZink 139. Hizkuntzari leial irautea. MEIG IX 40. Chomskyren segizioko leialenek. MEIG VI 149.
v. tbn. (Para autores septentrionales posteriores a 1850 o meridionales posteriores a 1900): CatS VI. Jnn SBi 93. Zby RIEV 1908, 83. CatJauf 10. Goñi 37. Ill Pill 12. JanEd II 12. EusJok 21. ArgiDL 80. Inza Azalp 12. Muj PAm 6. Mok 19. Zub 63. Etcham 194. Tx B II 134. MendaroTx 121. Yanzi 218. Lek EunD 36. TAg Uzt 305. Iratz 86. EA OlBe 34. SMitx Aranz 129. Munita 5. Mde Pr 143. Etxde JJ 153. Txill Let 25. BEnb NereA 33. Basarri 114. Anab Aprika 83. Larz Iru 116. Onaind in Gazt MusIx 156. Salav 108. Xa Odol 284. Uzt Sas 204. Lf CEEN 1973, 130. Onaind STeresa 40. JAzpiroz 166.
azpiadiera-1.1
Fiel, que reproduce o refleja fielmente.
Jaun Doni Paulok, Salbatzailearen egin eta erranen esplikatzaile lejalak. Jaur 135. Bitezardearen mamiena azaltzen zuben kopia edo erabezta leial bat ere eramanik. Aran SIgn 106.
azpiadiera-1.2
Arian ere atsegin zaie / noizbeingo izketa leiala. "Palabras confiadas." Or Eus 309.
azpiadiera-1.3
(Uso sust., precedido de gen.).
Jainkoak Abraham-en leiala eta agindua egiteko prestasuna ikusirik. Lard 18.
azpiadiera-1.4
(Uso adv.). "Cumplir puntualmente los votos, promesai leial eranzun " Izt.
Ain zintzo ta ain leial bete zuan Ugolino Jaunak artu zuan kargua. Bv AsL 178. Zuzen eta leial obeditzea. Arr May 10. Graziaren argitasunak leiyal artuteko. Itz Azald 193. Leal jokatu zuten / tranparikan barik. MendaroTx 364. Erriaren goiburua ain ausarki eta leial guda-oñean aldeztutzen ari zaizkigunak. EAEg 3-3-1937, 1196. Ainbeste ondasun ta ain merke ta leial egunero ekartzen dizkigun zuaitz onari. Munita 33. Leial ez jokatzeari itxaropenak ematen badizkiozu. Vill Jaink 160. Leial ta zintzo agertu duzu / beti zure bihotz ona. Mattin 76. Auzo-erriak ere / serbitzeko leial. Insausti 44.
sense-2
2. (H), leal, loial. Legal; legítimo. " Diru leiala, argent loial" H. " Gauza leialik baizen eztu saltzen " Ib.
Ezi eginen dügü iüstizia hun eta leial ohoñen kontre. Etchart 8.1v. Ene martxandiza ona da eta loiala. Volt 178. Zertakoz halako haurrak [bastartak] lealak beno bizkorrago ta azkarrago diradian. Egiat 276.
sense-3
3. "Libéral" Gèze.
leial
<< legoa 0 / 0 lekore >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper