OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
umil.
tradizioa
Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. Hasta principios del s. XIX se documenta siempre (salvo en Lazarraga) escrito con h- inicial, sin duda grafía etimológica tanto en los meridionales como en los septentrionales. A partir de esta época sin embargo, se va generalizando la forma sin h- en autores de todos los dialectos. Salvo errata, hay dos ejs. de humilia det. en CatLan (148 konfesioniak izan behar diela hümilia ; cf. umiliatu (q.v.) en el mismo autor). En DFrec hay 18 ejs. de umil.
sense-1
1. (gral.; Ht VocGr 371, Lar, , VocCB , Dv, H; h- SP, Ur Gram 46, Lar, Arch VocGr, ü- Gèze), omil (V-gip) Ref.: A; Lh ( (humil)); Lrq ( /ümíl/); Iz Ulz; Etxba Eib ( (omilla, umilla)); Elexp Berg .
Humilde (ref. a personas, cosas o actos). "Humble; obéissant, soumis, docile" Dv. "1. humble, qui a de l'humilité. Giristino humila, chrétien humble. [...] Entzun ezazu, Iauna, nere othoitz humilla, [...] . 2. humble, déférent, obéissant, docile. Zure mithil humil nuzu, [...]. Haur humil batzu dituzu, [...] enfants dociles" H. " Bai aitta eta bai ama, jente apal umillak ziran, [...] eran gentes humildes" Etxba Eib. " Asisko Gizajua bezin omilla agertu zan " Ib. "Humilde, sencillo. Andra umill askua zan Jerolima " Elexp Berg. v. 1 apal.
Eme naizela eta bihotzez humil. Mt 11, 29 ( He, TB, Samper, Echn humil(l); Ur, SalabBN, Ip, Leon umil; BiblE bihotz-apala ). Iankoak urgulutsuei resistitzen draue eta humilei grazia emaiten. Iac 4, 6. Haurrak diraden humil eta obedient bere aita-ametara. Ins D, 6r. Arren bada adi zazu humillaren othoitza. EZ Man I 37. Bihotz humil batez / dohañak eskaintzera. EZ Noel 32. Zure zerbitzari humilla eta manukoa. Harb ẽ, 1v. Har ezazue ene uztarria zeuen gaiñera, eta ikhas ezazue [...] eme eta humil izaiten. Ax 483 (V 312). Bere zerbitzari humillen othoitza. 48. Errezibi zazu ene demanda humilla. Ib. 50. Egin nazazu diszipulu humil eta debozionetsu. SP Imit III 50, 6 (Ch humill, Mst, Ip ümil ). Obedienzia humillarekin. Ib. 5,7. Seme obedienta eta humilla. Tt Onsa 152. Adiskide egin zaite humillekiñ, xinple eta xuxenekiñ. Ch I 8, 1. Zure bekhatuez egiten duzun aithor humilla. Ch III 6, 4. Egiaz ez dakit humill ala soberbioa naizan. Cb Eg II 57. Biziera umil santu batera animatzeko. Ib. 207. Esker humillak an Jesusi ematera. Mb IArg I 191. Otoitz humill bero bat. Mb IArg II 303. Nor ere bai da humilena eta hura izanen da altxatuena. Lg II 171. Humil denak badaki bere baitharik deus onik ez duela. Brtc 215. Konfesiño on, humill [...] benetako bategaz. LoraS 49. Otoiz umillak. AA II 40. Enzun ezazue biotz umill eta manso batekin. AA III 428. Arroak / be-yoak / izango lurreraiño / umillak / gorauak / fedeak alan diño. Zav Fab, RIEV 1909, 27. Maria humillaren exenplura. MarIl 27. Ibiltzea otso indartia / iltzen bildots umil ta kulparik gabeak. It Fab 261. Modest bekokia, humilla portea. Gy 219. Erregu umillak. Arr May 202. Ezti eta umil bilhakarazi zituen basa-ihizi ikharagarri hek. Jnn SBi 176.
( s. XX) Biño, naiz ministrua izan kortean eta ez alere umilla, etzuen nai zuena egin. Goñi 87. Arrokeririk beñere eztu, / beti izan da umilla. EusJok 45. Garai arretan umill ziraden / oraiñ arro dabiltzanak. Tx B I 98. Jeniyoz umillak, / izketan abillak. Yanzi 158. [Beorrak] belarriak uzkur ta begiratu umilla. Or Eus 130 (v. tbn. Aitork 177). Bihotz onekoa ta / Gañera da umila. LuzKant 106. Biotz-umillak diren gure anai oiek. Vill Jaink 17. Eta indar asko zuan mutil bat izateko, aurtxo bat bezin umilla zan. Salav 65. Bihotzez umil izan zitezte. Ardoy SFran 333. Lazkao Txiki beti izan da / apala edo umilla, / sekulan etzan juango bere / omenajearen billa. Uzt Sas 270. Ene zerbitzua zen zerbitzu umila / ez nindabilan segur sari hauen bila. Xa Odol 337. Andere espos ohoragarri / umila eta eztia. Mattin 77. Gizon zintzoa eta umilla. MMant 87. Karmeldar ordenako / elextar umilla. Ayesta 120. Garaiko erregela zorrotzen morroi humil. MIH 286.

v. tbn. Monho 98. Dh 105. Astar II 42. Lard 363. Laph 152. Aran SIgn 114. Xe 375. Lap 19 (V 11). JanEd I 15. Bv AsL 46. AB AmaE 401. AzpPr 57. Ag Serm 125. Moc Damu 12. Itz Azald 161. Arrantz 146. Ill Testim 6. Balad 187. Ox 154. Inza Azalp 127. SMitx Aranz 145. Etxde AlosT 16. NEtx LBB 138. Berron Kijote 21. Lasa Poem 100 (109 h-). Ataño TxanKan 242. Humil: Hm 190. ES 160. CatLav 124 (V 244). Mih 35. CrIc 142. LE Prog 126. Ub 167. Mg CC 163. Gco I 442. JesBih 438. Jaur 407. Ur MarIl 97. Arti MaldanB 215. Ümil: Mst III 8, 3. UskLiB 20 (17 hü-). Etch 604. CatS 86. UNLilia 18. Ip Hil 70. Xikito 11. Mde Pr 131. Hümil: Mercy 30.
azpiadiera-1.1
(Tema nudo, usos predicativo y adverbial). " Humil iartzea, se rendre humble" SP. " Humil iartasuna, soumission" Ib. " Humil eskatu, rogar" VP 84r.
Iarriko da Olibetko mendiaren gañean / eta mundua egonen da humill aitzinean. EZ Man I 84. Humil eta obedient Iainkoaren manuaren azpian bizi nahi naiz. Harb 411. Aingeruak Mariari / diotso mandatua: / espiritu-sainduz dago, / humil izorratua. Hm 67 (v. tbn. 63). Bazeneaki bethi zure baitan humil eta xipi egoiten. SP Imit III 7, 4. Salbatzaillea hala zebillan manso eta humil fariseuen artean. SP Phil 132 (He 135 humill ). Txit umil ta garbiro esan zidan. Cb Eg II 164. Saul humil agertu zen lehenbizian. Lg I 266. Frantzesaren menean / umil gaude emen. FrantzesB I 72. Belaunak lurrean, / irurak umill daude / Jesusen aurrean. Echag 199. Umill egin diote / eskario bana. Ib. 153. Eraman omen zuten ardi malsoa bezin humill etxera laugarren zezen [...] hura. Izt C 251. Gizak humill du othoitzten / [...] Utz dezan arren hartzerat. Gy 290. Nor ere, bada, humil iartzen baita aur bat bezala. Echn Mt 18, 4. Liberalak diyote / egoteko umill, / lengo lege zarrikan / eztutela nai ill. Xe 400. Pobreak obeto dau umill bizitea. AB AmaE 240. Erri altsuak burua umill makurtzen deuste. Ib. 436. [Salbatzallea] umil ta pobre larrugorrian / datorkigu guregana. Zab Gabon 43. Serbi dezatela bera umill, eskerrak emanaz. Bv AsL 400. Umill erantzun zioten ezetz. Ib. 189. Denak umill ta ixil juan zitzaizkan bere eskuan uztera zuenak zuana. Ib. 194. Umill adoratu zituan aozpezturik esanaz: [...]. Ib. 81.
( s. XX) [Itxasoa] ordu batian umil badago / besterako asarretua. Arrantz 79. [Pobreok] etxean penaz eta / tristuran kanpoan; / alimentu eskasa / nekatutakoan, / umill gelditzen gera / nor bere zokoan. JanEd I 21. Presto ta umil ibillitzia. EusJok 106. Irabazi ez ta gastuba eginda / umill giñan etxeratu. Ib. 46. Umill eta seriyo / itz egin genduan. Tx B II 26. Ni umil ibiltzen naiz / orren inguruan, / jeneral baten antza / badauka buruan. Tx B 153. [Hamalau aleman alimale] tete batzu bezen umil gure erreketan otxatxo sar-arazi. Zerb Gerlan 72. Ikusten badute arras umil eta uzkur hagola, ez dakikala deusen errefusatzen [...]. JEtchep 100. Oldartzen zitzaizkonak hanbat gizon abil, / zendu denean denak eman zaizko umil. Xa Odol 194. Umil asko jo ziteken bart nere etxeko atea. Ataño TxanKan 53. Zintzo jokatu bear zan eta umil. BAyerbe 66.

v. tbn. Bil 164. Aran SIgn 107. Ag AL 28. Ill Testim 14. MendaroTx 94. Or Eus 364. Uzt Noiz 132. Humil: Tt Onsa 86.
azpiadiera-1.2
(Ref. a la clase social, categoría, oficio, vestido, vivienda...).Humilde, modesto.
O ene Jainkoa, humillenak eta munduaren arabera mezprezagarrienak hautatu baitituzu. Ch III 22, 4 ( Mst ümilak; v. tbn. en contexto similar CatS 97 praubiak eta umilak ). Gauza humilletan hari behar dela, handiagorik eziñ egiñ ditekenean. Ib. 51, tít. (SP 214 obra humilletan ). Ontzi garbitzalle humillena. Cb Eg II 105. [Nekazálgoa] baita ofizio bát llánoa ta humila. LE Prog 96. Nolako janzi humillarekin ez dago Jesus Ostia santuan. Mg CC 229. Jaio zinian korta humil baten. EL1 97. Agertu zan jaunzi umillean, gugatik gurutzean bizitza ematera. AA III 465. Munduko erregeak, agintariak, poderosoak, aberatsak, eta munduko pobre, bearsu, humillak. Gco I 410. [Erregearen] uztar-pean bizi bearko zirala, serbitzo umill eta apalenak egiten. Lard 154s. Aingeruari agertu zion bere etxearen beeratasuna eta izate umilla. Ib. 126. Deithu ondoan bere gana lehen lehenik artzainak, eta hekien ariaz munduko jende umil eta xehe guzia. Jnn SBi 15. Kargatzen dute beti / Laborari umila, / Horri zerga doble bat / Eman dakiola. (1930). LuzKant 87. Langille umillak, / aulduak gosiak. MendaroTx 95. Ez dut hemen "hebreueraren mirarizko" berpizkundeaz hitz egin nahi, baina askoz umilago den mintzaira baten [berpizkundeaz] . Mde Pr 246 (ref. a la lengua hablada en Cornualles). Nehork ez dezala uste izan zerbaitetaratuko dela gauza handietan ez bada lehenik gauza umiletan zerbaitetaratzen. Ardoy SFran 335. Ez zuen behinere menderatu hizkuntza, ez diot Axularrek, Mendiburuk [...] bezala, ezta humilago diren Duvoisinek [...] edo Uriartek adinean ere. MIH 351. Horiengandik ikasiak zituen esaerak, ipuinak eta bertso humilak ez zituen gutxietsi gero, jesuiten artean poesia goitarraren berri ikasi zuenean. Ib. 262. Humil itxurako etorki goitar horren lekuko. MEIG VIII 58. Hau beste maila umillago batean, hitz lauz gainera, ari bazen ere. MEIG IV 119. Zeregin umilago hori besteren bizkar utzi gabe. Ib. 111.
sense-2
2. Decaído, desmejorado, abatido.
Otzak ekarri zuen / berekin gosea. / Txitxarra gelditu zan / argala, umilla, / este zimurtuakin / eta erdi illa. It Fab 55. [Txekorra] umill askua billatu dute / agoniyako trantzian, / alimenturik izan ezpalitz / lan diabrubak an zian. Ud 68. Claudet yaunak lagundu zituen presondegira. Franzis aski umil eta urrikalkizun arkitu zuten illunpe artan. Izeta DirG 125.
azpisarrera-1
UMILIK.
Humildemente. v. 1 umilki.
Dei egin deutso umilik, / umilik eta / lisonja askoz beterik. Lazarraga A29, 1203v. Adoratzen zaitut, Iauna, ahal bezain humillik. EZ Man II 14. Meza entzun dut humillik zure iai egunean. Ib. 56. Orla umillik bere burua / ezarri beza oinpean. RomBasc 27s. Humillik lotsa guzia garaituta konfesatu. Mg CC 118. Euren Erroma bildurrez eta umillik dago / [...] Bera ta bere semeak dagoz gaur lau orrian. AB AmaE 436.
azpisarrera-2
UMILTXEAGO.
Un poco más humilde.
Seguru irabazteko asmuan / etorri omen zan onena, / uste zun baño umiltxiago / or da bueltan juana. EusJok II 147.
azpisarrera-3
UMIL-UMIL .
(Uso pred.). (Estar, etc.) muy humilde.
Bien begiak alkar topatzen zutenean, umil-umil burua makurtuko zin. Ataño TxanKan 89. Umil-umil ibilli / bear azaletik. Insausti 57. Eta burua makur-makur jarri umil-umil, eta morrontzara koartelera. Albeniz 55. Umil-umil, bere arpegi tristea erakutsiz, ortxe engañatzen zizun. Ib. 105.
azpisarrera-4
UMIL-UMILA.
Humildemente. " Xakhurra oinetara ethorri zarotan humil-humila, [...] tout humble" H.
Sanduak humil humíla erranzióte, Jangoikoai emózie glória. LE JMSB 94. Ez dut moltsarik, adixkideak, zeien erran umil umila gure aphezak. EskLAlm 1910, 21. San Pedrongana juan nintzen / aurrera umill-umilla. Yanzi 98. Ez, ihardetsi zuen umil-umila. JEtchep 106. Umil-umila arrimatu naiz / ni andriaren onduan. Mattin 134 (v. tbn. 115). Eta humil humila jarri zitzautan erranez. Etchebarne 72.
azpisarrera-5
UMIL-UMILIK.
Humildemente. v. umilki.
Dijoaz humil humillik altara aurrera. Mg CC 242. Irtetzen zuen humil humillik ezagutzen zutela etzirala [...] diña egoteko mezako denporan. Ib. 154. Bere oñetan auspez etzunik / makur makurrik / umill umillik / emon daiogun biotza. AB AmaE 373. Begoan legez otzandu eta umill umillik, / alako baten zardenduten dau bere burua, / erakusteko erregetzako zala jaiua. Ib. 446.
umil
<< uhaitz 0 / 0 urrikalkor >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper