OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
arbi.
sense-1
1. (gral.; Lcc, Mic 8r, SP (h-), VP 1v, Lar, Añ, Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv (h-), H (V, G; + h-)), erbi (AN-5vill) Ref.: VocPir 628; Bon-Ond 149; Alth Bot15; A; AEF 1955, 75; Iz ArOñ , To , UrrAnz ; Etxba Eib ; CEEN 1969, 220; Gte Erd 227; Elexp Berg; ZestErret .
Nabo. "Rave" SP, Arch VocGr, VocBN, Gèze y H. En Bon-Ond se da como "navet (de bête)" y "navet (d'homme)" en Elcano, Puente y Olza; en Goñi tiene sólo el primer sentido, y para el segundo hay arbitxol. "Navet" VocBN, VocPir 628 y Alth Bot 15. "Harbia [...] en général, indifféremment, toute sorte de rave, grosse, petite, rave, navet, radis, raifort" H. "1.º (c.) nabo, [...]. El nabo de que aquí se habla es únicamente el mayor, llamado por Franceses navet de Malte, 'nabo de Malta', que sirve de alimento sólo a las bestias y que hoy generalmente cede sus campos a la remolacha. En V, muchos le llaman nabo, como en español, reservando la palabra arbi para designar el nabo pequeño. Este, el nabito (palabra no adoptada por la Academia), que sirve de alimento a las personas, se llama arbitxu, etc. [...]; 2.º (V), nabito, [...]; 7.º (R-uzt), cierto vegetal subterráneo que lo comen los niños (¿será el rábano?)" A. "Arbi-zurixa, ondo zurixa: da más hoja; arbi-gorrixa, ondo-gorrixa", "atzótu (arbixa), ponerse fofa la cabeza del nabo" Iz ArOñ. "Arbiya babotu, a. lukatu, a. lukutu, a. fardotu, a. pardotu, ponerse fofo el tubérculo del nabo al subir la flor" Iz To; este mismo sentido tienen en Anzuola (ap. Iz UrrAnz s.v. uldu) "arbíxa, árbixak aoldu, arbíxa auldu". "Nabo forrajero. Arbixan loria, gozuetarikua egositta jateko" Etxba Eib. Cf. Echaide Orio 95: "Arbía, nabo". Cf. TXERRI-ARBI, FRANTSES-ARBI, LUR-ARBI... v. nabo. Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. Figura con aspiración inicial en Duvoisin, Barbier y Zerbitzari.
Nor bere tenporako, arbia abendoko. RIs 64. Lapiko ustel bat, arbiz, azaz, txongoz, birikakiz, hitz batean, zadura baduraz betea. Lar DT CCIV. Gure lapikoko arbi, aza ta okela zantarra urre biurtuko jako bere auan. Mg PAb 73. Ekartzu auzoko sorotik arbia. AA III 549. Dirautsa gurasuak bere umiari, zuaz urlija solora eta ostu egizu artua, garija, arbija, bedarra edo frutia. Astar II 80. Arbiak garatzen diradenetik gaztañak bildu arterañoko zortzi illabeteetan. Izt C 159s. Baitaere egiten da [olioa] koltza deritzan arbi mota baten aziarekin. It Dial 102 (Ip, Dv (h)arbi mota; Ur nabo). Harbiak jorratzea. Ib. 209. Eta ori, garizuma santua aurreratua dagoelarik, eta arbiyak loretan, zeñak, esaera oi dan bezela, oroitu-erazitzen dien bekatariari konfesatu eta penitenzia egiteko denbora dala. EE 1885b, 232. --Arbiyak ere badatoz... --Bai, jauna. Arbiya're... jorra bat, arbi bat. Zenbat jorratu ainbeste izan: jorra bat arbi bat, bi jorra ezkero bi arbi, iru ezkero iru arbi, eta iru arbitaa ezkero, naikua. Sor Bar 100. Arbi ateratzen ari, behientzat. HU Zez 172. Edonungo belar pitiñ, aza orri, arbi galdu ta gaztaña ustel banakak txerrientzat bitu. Ag G 246. Urrunera hedatzen zuen [gure bazkariak] arbi ustel usain bat leher egitekoa: jasta eta utzi behar. StPierre 28. Apostua egin dute / berentzat kaltian. // Karga zako arbiya / biar zala artu, / plazara ekarri ta / lenengo formatu. EusJok 16. Asi zan xerrairi ozka egiten, euren artean lukainka topauko ebalakoan, eta barrura eldu zanean arbi otzak otzikara emon eutson. Or Tormes 27. Jauregijan il zan oñazez beterik / Ezeutselako jaten emon ez baba ez arbirik. Otx 93. Arbi-eraitekoan. Or Eus 15. Benetan dela ausardia, / benetan dela garbia, / polit, galant eta dotore, gorotz artean arbia. Arti MaldanB 207. Arbiko ongailuak. Gatxitegi Laborantza 99. Arbiko lanak. Ib. 99. Udaan gari ebaiten, arbi ereiten ta belar-lanetan zebiltzanean. And AUzta 65. Negurako're etortzen dira / erramolatx ta arbiak, / eta sagarrez betiak berriz / aurten ere sagardiak. Uzt Sas 169. Arbi errea abenduko, nor bere denborako. (AN-larr). Inza NaEsZarr 725 (cf. supra RIs 64).
v. tbn. Munita 59. Ataño TxanKan 209. BBarand 116. Albeniz 53.
azpiadiera-1.1
(Como primer miembro de comp.). " Arbi-troskua, el bulto que sale al tubérculo de nabo por enfermedad" Iz ArOñ (s.v. trósko).
Arrak artua zoon arbi-zalai [sic] bat beinkatzea deittu zuten apaiz bat (Seingo Apaiza). (AN-gip). AEF 1924, 9. Arbi-garai zan. "Era la sazón del nabo" . Or Eus 386. Arbi-tartean erbia lo da. Ib. 239. Irten ziran baserritarrak sorora arbi-lanetara. TAg Uzt 262. Ez ditake landa bat bethi artho-lur edo arbi-lur izan. GAlm 1937, 84. (ap. DRA)
sense-2
2. "(Vc), molleja" A.
Belarluziari agirijan ta bizirik daguanian ikusten jakozan zati edo gauzaak dira oneek: [...] Arbijak edo mollejia. Mg PAb 87.
azpiadiera-2.1
"Hay besugos con más glándulas llamadas arbijak, en contraposición con otros que carecen de ellas. A la vista dichas glándulas parecen algo así como las tiroides y tienen un desarrollo y forma como de una nuez grande, alargada, y están situadas a los lados del esófago" Irigoy GacetaN 27-12-1957 (ap. DRA ).
sense-3
3. (V, G-azp; Dv (h-), H (+ h-), Darric ap. DRA .) Ref.: A; Etxba Eib. .
"Harbi, la réunion de tous les œufs que porte un poisson" Dv. "Arbia, arbiak, rogues de poisson pour amorce, œufs de poisson, œufs fécondés par le frai" H. "Arbiak, arrauak egitea, id. arrautzea, jeter ses œufs, en parlant d'un poisson, frayer" Ib. (s.v. harbia). "Arbi [...], raba (santu), ovario de los peces" A. "Para Azkue, freza. Arbi artikitze, frezar (Darric)" DRA. "Arbia deitzen dute arrainen tentatzeko aurthikitzen zaioten zahia" Gazte 1956 (dic.), 4 (ap. DRA). "Hueva del pescado. Bakillauan arbixa, artariko letz saltzen da , la hueva del bacalao se vende como tal" Etxba Eib. v. arraba.
azpiadiera-3.1
" Harbi, laitance de poisson" SP. v. ARRAIN-ESNE.
sense-4
4. (V-ple, G-goi) Ref.: A; AEF 1956, 95.
"Moletas, tumores de las piernas del ganado" A. "Suele ser un tumorcillo o grano duro en el carrillo, el cual, de no ser curado, poco a poco produce la muerte del ganado enfermo (G-goi)" AEF 1956, 95.
sense-5
5. "(V-ple-arr-oroz), parte carnosa de dentro de los cuernos" A.
azpisarrera-1
ARBIA EGIN "Arbiya in, arbia bota, erein. Eskerrak arbi asko itezanai" ZestErret. "Arbia egin (G-azp), [...] arbiazi egiten ari dira (G-azp)" Gte Erd 99.
Egin daiteke ogi ondoan, harbia; harbi ondoan, faruxa; gero zaldi-baba, gero berriz harbia. Dv Lab 88. Arto, gari, arbi, olo, artatxiki ta garagarra ere egiten zuten [Etxahunian] bere soro narotan. Etxde JJ 62. Sanlontzotarako arbiak egiteko, askotan edo geienean girorik ez egiten. JAzpiroz 76.
azpisarrera-2
ARBI-ASAL. "(Sal), acedera (planta leguminosa)" A.
azpisarrera-3
ARBI-ATALA TRABATU. "Arbi-atala trabau. Sermoilaria edo bertsolaria, batik bat, aurrera egin ezinik gelditzen denean zera esan ohi da: arbi-atala trabau jakok. Ganaduei arbi zatiak eztarrian pasa ezinda sarri geratu ohi zaizkie. Trantze txarra da" Elexp Berg.
azpisarrera-4
ARBI-ATERATZE. Cosecha del nabo.
Arbi atheratzea. Eskuz atheratzeko orde, ephaiteko tresnarekin ebakitzen da arbia. Arbian galtzen dana, irabazten da handizki lanean. Gatxitegi Laborantza 99.
azpisarrera-5
ARBI-HAZI (G-azp; Lar). Ref.: Gte Erd 99; ZestErret. Semilla de nabo. "Nabina" Lar. "Arbia egin (G-azp), [...] arbiazi egiten ari dira (G-azp)" Gte Erd 99.
Andrea ta arbi-azia, goitik ekarri. (G-to). EZBB I 34.
azpisarrerakoSense-5.1
[Basurdeak] gorputza sartu baiño lên, arbi-azi xurra / tiroa jalki eta jaurti diot purra. " Le envío en un tiro esparcida simiente de nabo (perdigón)" . Or Eus 47. Urrena Koxko, lên esandako / epotx, arbiazi-joa. " Tocado por la semilla del nabo" . Ib. 194.
azpisarrera-6
ARBI-HAZI-BAHE. "En Arruazu se distinguen varios tipos de pasaderas: Arbiazibaia: de paso fino para semilla de nabo" Satr VocP.
azpisarrera-7
ARBI-HAZI-TXORI. "Serín, 'Serinus canaria'" Iz ArOñ. v. ARBI-TXORI.
azpisarrera-8
ARBI BELTZ (AN-5vill ap. A; erbibeltz AN-5vill ap. CEEN 1969, 220). "Nabo que no sirve para alimento del ganado" A. "Arbi baltza, ravenelle (V; Darric)" DRA. "Nabo negro o tardío" CEEN 1969, 220.
azpisarrera-9
ARBI BIRIBIL (Lar, Lcq 52, Darric ap. DRA). "Naba, nabo redondo, arbi biribilla" Lar. "(Brassica rapa), [...] arbi-biribilla" Lcq 52. "Deus ez da harbia baino ezagutuagorik gure eskualdetan. Bada ere mota bat harbi-biribila erraten zaiona: rave erdaraz. Abereek itsutuki maite dituzte bat eta bertzea" Zerb GH 1931, 229.
azpisarrera-10
ARBI-BURU (V, G, B). Ref.: A; Elexp Berg. "Cabeza de nabo" A. "Zazpi kiloko arbiburua artu giñuan iez" Elexp Berg.
--Atera egizuz kontubak, ta nik paperian sumauko ditut. --[...] Zortzi arbi buruk, amabi zuriko, edo iru lauko. Mg PAb 73. Arbi-buru ederrak / Artzeko soluan, / Beiak alikaturik / Oneikaz neguan, / Esne ederra (jateko) / Nai dogun orduan. Enb 169. Anhartean, harbi hostoak han ziren eta hostoen ondotik harbi-buruak, Oihanaldeko aziendek goserik hiltzeko beldur guti baitzuten. Barb Piar I 53. Joxek makilla bategaz, Anastasik burduntziagaz, eta umeak nabo (arbi) buruakaz, antxe erabilli eben aidean azeria. Bilbao IpuiB 205s.
azpisarrera-11
ARBI-EGITE. Siembra del nabo.
Udaran belar ontzeak, udazkenean gari ereitea, arbi egitea, eta jo ara eta jo onera gelditu gabe. Albeniz 32.
azpisarrera-12
ARBI-EREITE. Siembra del nabo.
Orri-legorte, arbi-ereite; / orri-erorte, gari-ereite. (G-goi). A EY II 311. Arbi ereitea egiten da artho ereiteko tresnarekin. Gatxitegi Laborantza 99. Baiña arbi ereiteak eman zuan lana pranko. Insausti 90.
azpisarrera-13
ARBI GAIZTO (V-gip (+ a. gaisto), G-to). Ref.: A; Iz ArOñ. "Una mala hierba, bromo" A. "La hierba de flor parecida a la del nabo" Iz ArOñ. "Brassica nigra" Ib. 38. v. ARBI LEHOR.
azpisarrera-14
ARBI-GARA (V-ger-gip). Ref.: A; Iz ArOñ (gára); Elexp Berg. "Pámpano del nabo" A. "Pámpano, escapo de nabo. Gailleguak arbigarak jateittue gustora asko; grelos esaten dotse" Elexp Berg. v. ARBI-LISTO.
azpisarrera-15
ARBI GORRI (V-ple ap. A). Zanahoria.
azpisarrera-16
ARBI GOZO (V-gip ap. A). Nabito. v. arbitxo.
azpisarrera-17
ARBI-JORRA. Escarda del nabo. " Hurrengo eunian nola arbi-jorran jardun gendun goguan dakat oaindik " ZestErret.
Mendi-soro batean arbi-jorran zebillen gizon bat. And AUzta 57. Arbi-jorran aita-semeak ari zirala. TxGarm BordaB 85.
azpisarrera-18
ARBI-JORRAKETA. Escarda del nabo.
Santa Krutzetan, arbi-jorraketan. EZBB I 105.
azpisarrera-19
ARBI-JORRATZAILE. Escardador de nabos.
Landa batean, arbi-jorratzale multzo bat hari. Barb Sup 46. Eskarnio batean irri egin ere zioten arbi-jorratzaileeri! Ib. 46.
azpisarrera-20
ARBI LEHOR (a. legor AN-5vill ap. A; Izt C 234 (sin trad.)). "Una mala hierba, bromo" A. v. ARBI GAIZTO.
azpisarrera-21
ARBI-LILI. "(Sc), flor del nabo" A. v. arbilore.
azpisarrera-22
ARBI-LILITXA. "Nabiza" Lar. "Sommet fleuri de la rave" H. v. ARBI-HOSTO.
azpisarrera-23
ARBI-LISTO (S ap. A), ARBI-LITXA (BN-baig ap. A). "Pámpano del nabo" A. v. ARBI-GARA.
azpisarrera-24
ARBI-LORE. v. arbilore.
azpisarrera-25
ARBI-LUR. Terreno destinado a los nabos.
Ia emendik aurrera, giroa zan guzian, arbi-lurrak baneatu; ta, al bazan, goroztu. JAzpiroz 76.
azpisarrera-26
ARBI LUXE. "Harbi luxea, [...] (rave allongée), navet" H.
azpisarrera-27
ARBI NAGI (V, G ap. A). Nabo tardío. v. berantarbi.
azpisarrera-28
ARBI-NARDO. "Agrium, harbi nardóa, harbinardo india landárea" Urt I 465.
azpisarrera-29
ARBI-ONDO (V-gip, G-goi). Ref.: Etxbe EEs 1931, 36; Iz ArOñ. "Arbiondoa. Arbia bera edo arbiaren mamia (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 36. "El tubérculo del nabo" Iz ArOñ.
Ezta ere negutean aintziarretan arbiondoak saskika sorotik etxeratu bearrik. TAg Uzt 12.
azpisarrerakoSense-29.1
" Arbi hondua baño ustelaua " ZestErret.
azpisarrerakoSense-29.2
"Arbia kendutako lekuari ere esaten zaio (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 36. "El campo donde ha habido nabo" Iz ArOñ. .
azpisarrera-30
ARBI-ORPO. "(V, G), planta de nabo" A.
azpisarrera-31
ARBI-HOSTO (G-goi). Hoja de nabo, nabiza. "Arbiosto. Arbiak izaten duten ostoa (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 36. "
Anhartean, harbi hostoak han ziren eta hostoen ondotik harbi-buruak. Barb Piar I 53. Arbi-ostoa. "Hoja de nabo" . Or Eus 221. Bi anaiak beiei arbi-ostoa ematen ari ziran. JAzpiroz 139. Arbi-ostro edo paotx motxean jardun bear bazan. AZink 40.
azpisarrerakoSense-31.1
" Arbi-ostrua baño ustelaua, norbait edo zerbait erabat ustelduta dagoela adierazteko erabiltzen da konparaketa hau" ZestErret .
azpisarrera-32
ARBI-HOSTOA EGIN.
"Arbiei gaineko ostroa kendu gero ganajatekotarako izan dadin. Arbi-ostrua iten baño giroo izatea arto-zuritzen " ZestErret.
azpisarrera-33
ARBI-SASOI. Tiempo de la cosecha del nabo.
Laborariak badaki noizean behin heriotze bera gertatzen dela barrokiko aberetan, guziz arbi sasoinean. JE Med 67.
azpisarrera-34
ARBI-SORO (V-gip arbi-solo V-gip). Ref.: Elexp Berg (arbi-soo). "Campo de nabos. Iez arbi-soua egon zan lekuan aurten porrua sartu dou" Elexp Berg. v. arbitza.
Ikusten ziran arbi-soro loratuak, ori-ori. Zendoia 192.
v. tbn. Insausti 154.
azpisarrera-35
ARBITAN. Recogiendo nabos.
Arbitan gabiltzala / ia garbitu zan [beorra], / bere zama ta guzti / seko amildu zan. Zendoia 24.
azpisarrera-36
ARBITARA. A recoger nabos.
Neska-mutillak atzeti doaz / bidenabar arbitara. "A arrancar nabo" . Or Eus 222.
azpisarrera-37
ARBITARAKO. Para recoger nabos. "Arbizarea. Arbitarako erabiltzen dan zarea edo saskia (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 36.
azpisarrera-38
ARBI TXIKI (V-gip ap. Elexp Berg; Lar, Izt C 41, Lcq 113, H). "Ruiponce" Lar. "Petite rave, radis" H. "Rábano. Personak jatekua, badao beste bat, erderaz "nabillo" esaten jako, guk orri arbitxikixa" Elexp Berg.
azpisarrera-39
ARBI-TXORI (V-gip, G-azp; Izt C 197 (sin trad.)). Ref.: A; Arzdi Aves 164. "Cierto pájaro, (Emberiza citrinella )" A. "(E mberiza citrinella L., Emberiza cirlus L), a rbi-txori (Vergara), [...] ave tonta" Arzdi Aves 164. "Gipuzkoan arbi xoria erraten omen diote [xoribardoinari]" Dass-Eliss GH 1924, 97. v. ARBI-HAZI-TXORI, TXORI-BARDOIN.
azpisarrera-40
ARBI XUKO (BN-ciz ap. A). Nabito. v. arbitxo.
azpisarrera-41
ARBI-ZARE. "Arbitarako erabiltzen dan zarea edo saskia (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 36.
azpisarrera-42
ARBI ZIKU (V-arr-oroz ap. A). "Cierto nabo que brota de simientes viejas, más grande y blando, pero menos sabroso que el nabito" A.
azpisarrera-43
ARBI-ZUKU. "Nabería, arbizukoa" Lar.
arbi
<< apostolu 0 / 0 argal >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper