Harremana

    OEH - Bilaketa

    358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

    Sarrera buruan (7)


    Sarrera osoan (351)

    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    ohartu.
    sense-1
    1. (gral.; O VocPo, SP, Ht VocGr 328, Lar, Añ, Lecl, Izt 6r, VocBN , Gèze, Dv (+ oa- ), H, Zam Voc), ogartu (Sal), goartu (G-nav, AN-ulz, B), guartu (AN-ulz, Sal, R), uhartu ( VocBN ), ubartu (G-nav), omartu (B) Ref.: Ref.: A ( guartu, ohartu, ogartu ); A Apend ( ubartu ); EI 209; Iz Ulz ( guartu ); Gte Erd 20, 208, 234, 235; Izeta BHizt2 .
     .
     (Aux. intrans.). Advertir, notar, observar, darse cuenta. " Ohartzea zerbaiti, prendre garde à quelque chose" O VocPo. " Enatzaio ohartu, je ne m'en suis pas avisé" SP. "S'apercevoir" Ht VocGr. "Advertir", "observar, advertir", "reparar, observar", "atender" Lar, Añ. "¿(Has) advertido aquéllo? oartu zatzaizka hari? " Lar. " Ohartua naiz ez duela ene galderat gogo onik, je me suis aperçu déjà [...]" Dv. " Ohartu zare nola gorritu den? avez-vous observé [...]" H. " Oso triste ohartu nintzaion (BN-lab-arb)" Gte Erd 235. " Zerbeitez ohartu da (BN-lab), hortaz ohartu niz (BN-arb), deustaz ez zarete ohartzen (AN-5vill)" Ib. 235. Tr. Documentado desde Dechepare en textos septentrionales, alto-navarros y guipuzcoanos; a partir de finales del s. XIX tbn. lo usan algunos escritores vizcaínos. En DFrec hay 123 ejs. de o(h)artu . Normalmente va acompañado de una oración completiva o interrogativa indirecta. Con complemento en dativo lo emplean Dechepare, Leiçarraga, Duvoisin, Laphitz (177), Elissamburu, Zalduby, Lhande, Barbier, Oxobi, J. Etchepare, Zubiri (94), Zerbitzari (Azk 62), J.B. Etchepare, Lafitte (in Zait Plat XVIII), Larzabal, Arradoy (SFran 274), Larre (ArtzainE 111), y los meridionales Larramendi, Markiegi, F. Irigaray, Orixe, Txillardegi, Izeta (DirG 76), Gaztelu (MusIx 163) e Ibiñagabeitia (Virgil 108); con instrumental se encuentra en Haraneder, Monho, Duhalde (140), Goyhetche, Elizanburu, Joannateguy (SBi 85), Lhande y Mattin (127), y en los meridionales Aguirre de Asteasu, Lardizabal, Kortazar, Lizardi (IL 110) y Villasante. En ambas construcciones lo usan Arbelbide (Igand 94 y 46), Lizardi (IL 73 y 110), Etxaide (JJ 19 y 47), Mirande (HaurB 42 y Pr 311), Erkiaga (BatB 51 y Arran 170), Xalbador (Odol 29 y 273) y Zendoia (181 y 190). Se documenta además con sintagma con suf. -ra en Mendiburu y Larrasquet, con -rat en Duhalde y con inesivo en Izeta. Lardizabal y Otxolua emplean oración completiva o interrogativa indirecta con aux. intrans. bipersonal; Arrue, oración completiva con -(e)lakoaz . El radical en textos orientales es ohart (o variantes como goart, etc.).
    Gure etxian ohart badakizkigu, / biok iagoitikoz galdu gituzu. E 205. Eta dakusazuela ikhusiren duzue eta etzaizkiote oharturen. Lç Mt 13, 14 ( TB, Dv, Ip ohartu; He, Ur, Ur (V), Ol, Leon, Or, Ker, IBk, IBe ikusi, Samper, Hual beiratu ). Badiakuskiat gizonak, ezen ohartzen nitziaiek arboreak diruditela dabiltzala. "Je les aperçoi marcher ressemblant à des arbres" . Lç Mc 8, 24. Ongi ohartuz janegazu / il etzaitzan begirauzu. Ezcurra 13s. Hasten dira [...] hil ondoan kontu errendatu behar dutela ohartzen eta pensatzen. Ax 165 (V 111). Noiz ere norbait ohartzen baita [...] zerbait eragin nahi diola. O Pr 373n. Zenbait aldi ni ohartu gabe aurkhitzen naiz haize arin batez hurren etxaturik. SP Imit III 20, 1. Adierazo nai degunari oartu bear gatzaizka. Lar Gram 392. Bekatu txikietara ohartzen eztiranak, andietan erortzeko bidean daude. Mb JBDev 95. Ohar zaitez ezperen, ta ezagutuko dezu, bai, orain aditzen didazun egi hau. Mb OtGai II 94 (Harriet traduce "faites réflexion"; cf. infra (3) ). Ohartu edo abisatu zaren bezaiñ sarri [...] falta batez. He Phil 237. Nihor ohart ez diteken maneran. Brtc 11. Engañioz, ta Jabea ohartzen ez dala. Ub 179. Bainan laster Ithurbide hortaz baitzen ohartu. Monho 56. Goárt emén. LE Ong 85r. Eramaten bada eizera, eta oartzen bada arrastoaz. AA I 400. Gu hetarat ez ohartua gaitik ere. Dh 74. Ohartu zen munstro iduri bati. MarIl 70. Oartu zan orduan / errementaria / falta zala etxean / zan diru guztia. It Fab 22s. Erregearen ibilleraz etzan iñor oartu. Lard 181. Zer zerabilten Sanson oartzen bazitzaien. Ib. 145. Egia diozü, enündüzün ohartzen. Ip Dial 14 (Dv ohartu; It kontuan erori, Ur kontuban jausi ). Gauza horri ohartu direnak. Dv Lab 80. Odolez betea zegoelakoaz oartu zan. Arr May 127. Ohart gaiten berehala deputatuen hamabi ehun nonbre horri. Elsb Fram 58. Etzenaz geroz ohartu ere zer hari zen. Jnn SBi 105. Nihor ohartu gabe ithaxur hetaz. Arb Igand 46. Oartu ziteztela egiñ zizten mesede ugari paregabekoaz. Kortazar Serm 411. Eskerrak, ala ere, garaiz oartu ziranean... Moxolo zakurrak ia jan zuala. Ag G 329s. Oar ondo oni, mutilak. Lh Yol 41 (43 -z oartu ). Ohart zaizkote sator-lan izigarriari! Barb Sup V. Michel-Angelen harrizko obrari ohartzen zaizkotenek. JE Ber 51. Etzan uartu [...] ondo sartu barik itzi ebanik. Otx 87. Bakandereak anka bi baño eztittuzala uartu naiako. Ib. 171. "Kirikiño"-sariaren makalari oar, bestela. Ldi IL 73. Arria il-obitik iraulia zegoela oartu ziran. Ir YKBiz 517. Zioié espi(r)itü handik béthi nunbáit diéla eta büü ttipíko gizúnak áldiz üsín ó(r)otà(r)a ohártzen diéla. Lrq Larraja, RIEV 1935, 144. Estudiante Bailarangoa / asi zitzaigun ubartzen. (G-nav). A EY IV 138. Ez zirezte ohartzen astoa ithotzen ari duziela? Lf Murtuts 15. Itzeri baiñon oartuago egon ditekela Iainkoari. Or QA 162. Iruzurraz oartu ez ditezen. Etxde JJ 47. Denari oartu zaio Miren. Txill Let 90. Etzirea ohartu beste axurant horri? JEtchep 95. Munduko arpeikeraz oartua. Erkiag Arran 170. Etzen gauz oietan oartzen. Izeta DirG 105. Japonian ohartu zen zoin haurra izana zen. Ardoy SFran 304. Guartu nintzen ongi egiña zela. Auspoa 77-78, 35. Jainkoak ixuri eutson jakituri izugarriaz oartzean. Onaind STeresa 127. Begira jarri omen ziran da errex oartu mikeletea zala. JAzpiroz 31. Ohar zaite, irakurlea, noizko denboraz ari giren. Larre ArtzainE 12. De trop dagoela azkenean ohartu delako edo. MIH 312. Kezkatan nengoen ez ote zitzaidan erantzunaren motelaz ohartuko. MEIG IX 99.
    v. tbn. Cb EBO 28. Gco I 400. Izt C 220. Gy 88. Aran SIgn 78. Zab Gabon 56. Bv AsL 149. Elzb PAd 8. Zby RIEV 1908, 765. Lap 16 (V 10). HU Aurp 121. CatJauf 31. Urruz Zer 126. Inza Azalp 54. Ox 146. Mok 4. Tx B 192. Zub 50. FIr 193. Etcham 133. Lek EunD 23. Markiegi in Ldi IL 8. EAEg 8-11-1936, 249. Iratz 183. Zerb IxtS 85. In SM Zirik 97. Vill Jaink 143. Larz Iru 70. MAtx Gazt 18. NEtx LBB 252. Lab SuEm 200. Xa Odol 39. Mattin 50. Uzt Sas 212. Berron Kijote 36. Etxabu Kontu 140. Ataño TxanKan 119. Guartu: FLV 1988, 271 (Larrainzar, 1905). Noe 114.
    azpiadiera-1.1
    (Con aux. trans.). Tr. Documentado al Norte en Pouvreau (en un ej. no del todo seguro) y Zubiri, y en autores meridionales desde finales del s. XIX.
    Ezen gaitz hura hari da nihork ohartu eta sentitu gabe. SP Phil 258 (no es seguro su uso como trans.; el suj. en ergativo podría concordar con el otro verbo). Oartu zuan San Pedroren obi artan oso diru gutxi botatzen zutela. Bv AsL 39. Paridisuan lenengo eta / gero Golgotan [zugatza] oartu / egin ezkero, nori etxako / barrua egiten samurtu? AB AmaE 464. Berak oartu zuanaz eta igarritzen zionaz zegoan etsirik eta siñetsirik. Inza Azalp 24. Ohartzen du zerbait itzulipurdika eta zalapartan badailala urian. Zub 22. Buru gañean ustekabeko ekaitza oartzen dutenean. Or Mi 99s. Uartu eban, ikaratuta, len baño obeto eguala. Kk Ab II 22. Uartu egikezu eulijak ixan oi daben jokerea. Otx 15. Izki batzuk oartu zituan Txominek ondarrean idatzita. Anab Don 114. Agintariak oartu zuten, yakiña, Poloniko erri xeea edo beekoa etzala abertzale. Ldi IL 165. Oar bada auxe, irakurle. Bilbao IpuiB 277. Arrokeri-kutsurik oartu ez lizaidaketen. Anab Aprika 72. Horri bat utzi duana ohartuko balute. Osk Kurl 177. Oar ezazute ez nuala nik aukeratu daukadan edertasun au. Berron Kijote 160.
    v. tbn. Ag Ioan 191. Jaukol Biozk 46. TP Kattalin 192. Lab EEguna 63. TAg Uzt 81. EA OlBe 98. Ol Ex 22, 2. Zait Sof 195. SMitx Aranz 205. Munita 43. Lek SClar 111. Erkiag Arran 83. Vill Jaink 58. Ibiñ Virgil 74. Onaind STeresa 36. Uartu: Altuna 91.
    azpiadiera-1.2
    (c. sg. A ; Lar, Añ, Izt 6r) .
    (Part. en función de adj.). "Reparado, remirado", "sesudo" Lar, Añ. "Cauto" Lar ( in Aq 1339 ). "Prudente, advertido. Gizon oartua " A.
    Bost birjin burudun oartuak. Mb IArg I 373. Jende oartuak eta beste gauzak ongi zekiztenak ziran [erromatarrak] . Ib. 358. Emazterik oartuena, konsejaririk onena. Ib. 180. Prestutasunean heien aintzin-arazteko khartsu bezain ohartu-ekharria zen heiei atsegin egiterat. "Également attentive à leur consolation" . Birjin 436. Ez lezake Jainkoari egin hanbat zinkhurina, baldin ohartuagoa balitz. Dv Lab 20. Emakume ganoraduna ta oartua. A BeinB 43. Gizon erneak, beren eginbidetan osoki ohartuak. Arb Igand 101. Izpiritu argi eta ohartuena. Zerb Azk 73.
    sense-2
    2. (V-ger, L, BN-ciz-baig, S, R; VocS 142, Mg Nom 68 (G), Arch VocGr, H), ogartu (Sal, R-is), goartu (R-uzt), guartu (Sal, R) Ref.: A ( oartu, ogartu, goartu, guartu ); Lrq; ContR 521; Iz R 311 .
     Acordarse. " Ohart zaite noiz eta non erran nerautzun, rappelez-vous [...]" H. "Acordarse, caer en cuenta. Oartu naz kala dela (R-uzt), me he acordado de que es así" A. " Kortaz guartan nazalarik, naro eskatan naz gore Jeinari (R-vid)" Ib. (s.v. eskatu ). " Órai ez nun ogárt, ahora no me acuerdo" Iz R 311. v. gogoratu. Tr. Documentado en textos suletinos y roncaleses. Se encuentra tbn. en Hiriart-Urruty y Oxobi.
    Zü ta ene bürüzagisa nitzaz othoi ohart zitezte! Egiat 180. Aski duzu, Minika, / oharturen nuzu, / eztutuzu ez haur hurak izanen / nitzaz gaizki tratatu. AstLas 35. Ezkutuzun, ez, ez ohartu / segurki gu hartara. Ib. 37. Ohartürik haren aitareki / zunbat gerla izan den. Xarlem 99. Adina zaizü goratzen, ezkuntziaz ez ohartzen. Etch 578. Nula ezpeita ihur ohartzen dohakaitzaz heltü ezteno. Ip Dial 66 (It oroitu, Dv orhoit izan, Ur gomutau ). Guartu gitra inpostor karek [...] erran ziola. Hual Mt 27, 63 (Lç orhoitu ). Aren ekustian guart gitian zeurian dagonaz. CatR 39 ( CatSal 39 orit, CatAe 38 oreit ). Zer moien hartü behar da bekhatiez oroz ohartzeko? CatS 82. Ohart zadila gero, zenbeit aldi, bere buruaz ere. HU Aurp 86. Borztan guartan naz ortaz, zer barra gazkilak egiten al tion ene karten leitako tenpran. Mdg 129. Mündü huntan behar da ontsa gobernatü, / bestena bestena da, hortzaz bai ohartü. Xikito 2. Urradura badut bihotzean / gudu hoier ohartzean. Ox 171. Ohart hadi zer krimo gützaz egin dian. Casve SGrazi 122.
    azpiadiera-2.1
    " Ohártü zítak, litt. cela m'est souvenu" Lrq 46. " Ohartu zeion behar ziala Salgizerik ekharri ardua (S), hitz hori zaiku ohartzen orai (S), gaiza hori ohartü zitazü (S)" Gte Erd 235.
    Pharka ez ba zait orain artio hen igortia ohartü! Mde Pr 38.
    sense-3
    3. ( VocS , Gèze ( Dv ), H), goartu (R-uzt ap. A ).
    "Réfléchir" VocS 141. "Méditer, penser" Gèze. " Goartan (R-uzt), pensando" A.
    sense-4
    4. (Aux. trans.). Advertir, avisar. v. ohartarazi.
    Oartuten deusku alegin guztia egin bear dogula bere graziaz bitartez, ondo egosi edo dijerietako. Añ LoraS 60s. Len oartu deutsuedazan konsideraziño biak. Ib. 133. Ondo izango da gauza batzuk oartutea. A BGuzur 121. Txomiñek askotan oartuten (advertir) eutsan bear larregi erebillela. Echta Jos 26. Onan uartzen deutzut nagusikiro, ikasteko lanak ez dagiala zugan ez eurakan amatau otoitzako gogoa. Belaus Andoni 10. "Alperroi, enatu", nozipein oztotsak / durunda gogorraz oartzen dautso. GMant Goi 42. Juantxok poliki oartu zien. Anab Usauri 125. Uartu ixan eutsala jauregiko lagunen tartian ibiltteko mendu oneko ixaten ikasi biar ebala. Otx 150. Batedonbatek oartu zionian bost bala besterik ez zuala. Euzkadi 24-12-1936 (ap. Alkain 141 ). Maitakorrago izateko oartu zion bakoitzean. Etxde AlosT 33. Baiñan oartu bear dizut [...] alperrik etorri zerala. Lab SuEm 195.
    sense-5
    5. (H (que cita a Mb)).
    Llegar al uso de razón.
    Erakutsi zien, bai, Jesusek gazteei, Jerusalengo bere egiteko lan eder onekin, oartzen diranean edo zenzatu ezkero egin bear dutena. Mb OtGai II 31.
    azpiadiera-5.1
    (Part. en función de adj.). " Haur ohartua, enfant qui a déjà de l'intelligence" Dv (s.v. ohar ). "Il se dira encore d'une jeune fille qui, arrivant à l'âge nubile, commence à comprendre le rôle de la femme" Ib. (s.v. ohartua ). " Morroin ogartua (R), mozuelo despierto" A.
    azpiadiera-5.2
    " Ogartu (Sal, R), subirse a mayores un mozuelo, por ej., fumando" A.
    sense-6
    6. (Aux. trans.). Prevenir, preservar.
    Zerén trabájuek goartzen gaitúten egitetík ásko bekátu. LE Ong 52r.
    sense-7
    7. Familiarizarse.
    Emeki-emeki ohartzen da eta trebatzen gauza guzietan. Dv Lab 244. Iñazio Loiolakoa frantsesari ohartua zen, eta frantsesean aski trebe ere bai, frantsesen artean agertzeko. Laph 117 (Duvoisin traduce "[il] acquit l'intelligence du français"). Zenbait hilabetez arizan zen enekin lanean. Arras polliki ohartua zen hargintzako lanari. Etchebarne 128. Biak ohartu ginen [arrainak] eskuz ere arrapatzeari. Ib. 35. Ohartzen ziren ixtanteko zerbait egiteari, tokiak zauzkan irabazpideetan. Larre ArtzainE 98.
    sense-8
    8. Ocurrírsele; pasár(se)le por la cabeza. v. bururatu.
    Oartu zitzaion gogora On Joakin Ollokoari, an bertan altxatu bear zuala [...] gurutzerik aundiena. Zab Gabon 106. Zarra aiz ba --oartu zitzaitan, pipako ke-laño artetik aritzari begiratuaz. Ag G 208. Baña, besterik zerbaitxo ere badarie itz oiei, ta Urlia yaunari etzaio oartu. Ldi IL 91.
    sense-9
    9. Recobrar el conocimiento. " Luzaro egon da hila bezala, bere baitaratu edo ohartu den artean " H. v. infra BERE BURUARI OHARTU.
    azpisarrera-1
    BERE BURUARI OHARTU (H).
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) Recobrar el conocimiento.
    Eta bere buruari ohart zekionean, erran zezan. Lç Lc 15, 17 (He, TB bere baithan sarthu, Oteiza, Brunet bereganatu, Dv, IBk bere bait(h)ara itzuli ).
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) Recobrar la sensatez.
    Ordu du gaztetasuneko maiñen eta tornuen utzteko eta bere buruari akhordatzeko eta ohartzeko. Ax 187 (V 127).
    azpisarrera-2
    EZIN OHARTUZKO.
    "Imperceptible" Dv.
    Grazi orren eragiña ixilagoa da, ta eziñ-oartuzkoa animan. Or QA 175.
    azpisarrera-3
    EZ OHARTUARENA EGIN.
    Fingir no darse cuenta.
    Alegia ez ohartuarena egiterat entseaturik zonbeit astez. HU Zez 209. Gogoetatzen gitu ixiltasun horrek, bainan ez ohartuarena egiten dugu, lo ditazkelakoan orobat. JE Ber 96. Begira zegokion Agerre otsegiteko zio baten zai; baña ez oartuarena zegian arek. TAg Uzt 303.
    azpisarrera-4
    OHARTU ERAGIN (o(h)arter- Lar, VocS ).
    "Advertir a otro" Lar. "Avertir" VocS 130.
    Eta bakarrik orain oartu edo adbertitu eragin nai dizuet oraingo denboretan Jaungoikoak sarri edo eskuarki permititzen duela [...] deshonratuak izatea. Gco I 455.
    azpisarrera-5
    OHARTU GABEAN v. OHARKABEAN.
    azpisarrera-6
    OHARTU GABEKO v. OHARKABEKO.
    azpisarrera-7
    OHARTZEKO.
    azpisarrerakoSense-7.1
    a) "Propre à faire apercevoir, remarquer. Ohartzeko zuen haren hitzetarik gaixtakeria zerbait bazerabilkala buruan, il aurait dû reconnaître [...]" Dv.
    Ihauteri horietan ohartzekoa da begitarteak ez dituztela kukutzen edo estaltzen. Zub 115.
    azpisarrerakoSense-7.2
    b) Perceptible.
    Gau illunean ez dira oartzekoak ikuskizun auek. Anab Usauri 122.

    ohartu

    ohartu
    << ohartarazi 0 / 0 oin >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    z-library z-lib project
    Casino siteleri arasında yerinizi alın, kazançlı çıkmanın keyfini sürün! Heyecanı kaçırmayın.
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper