OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
2 ezti.
Onom.: Sancho Eztia. (1360) Arzam 238.
sense-1
1. (AN, L, BN, S; Lcc, SP, Ht VocGr 350, Lar, (AN), Arch VocGr, Gèze, Dv, H, VocB ), esti Ref.: A; Lrq; Gte Erd 86 .
Dulce (sentidos prop. y fig.); suave; manso, tranquilo. "Dulce cosa, gauza sabrosoa, eztia " Lcc. " Eztizko hitzak, hitz eztiak, paroles de miel, douces" SP. "¡Qué dulce está!, onen gozoa!, onen eztia! " Lar. " Sagar eztia [...] Urrin eztia, odeur, senteur douce [...] Aharantza, kantu eztia, langage, chant doux à l'oreille [...] adats eztia, chevelure douce; Ohe eztia, lit doux [...] Uri, bero, gar eztia, pluie, chaleur, flamme douce [...] Lan, aldapa, zaldi eztia, travail facile, côte, montée aisée, cheval doux à monter [...] Bihotz eztia, coeur doux, tendre [...] Lo eztia, sommeil doux, paisible; haur eztia, enfant non remuant, tranquille [...] Burdin eztia, fer doux" H. " Ezti (AN), manzana dulce" A s.v. sagar. "Agian aro eztia ukanen dugu (BN-ciz)" Gte Erd 86. v. gozo. Tr. De uso gral. entre autores septentrionales desde Dechepare; es menos frecuente entre los guipuzcoanos, y muy escaso en textos vizcaínos, donde no parece ser usado hasta finales del s. XIX (pero cf. los testimonios occidentales de Landucci y Lazarraga).
Ama eztia, ararteko leial. E 81. Mahatsarno eztiz. Act 2, 13. Hitz eztiz eta lausenguzkoz. Rom 16, 18 (tbn. TB, Dv; He hitz eder, Ol ele xuri, IBk, IBe hitz leun). Zuretako nik daukadan / guztia / ezta minkor, salbo / ezti-eztia. Lazarraga B9, 1173v. O bioz bera, o pietatetsua, o ezti Birjiña Maria! Is Salve 164. Oliba fruitutsua, xertho eztia. EZ Man II 197. Iuje eztia. Harb 236. [Lege] estia. EZ Eliç 339. Mana zeritzan ianhari on, ezti, gozo hartarik. Ax 88 (V 60). Errepuesta emea eta eztia. Ib. 293 (V 195). Hitz eztik mihia zaurtzen eztik. O Pr 242. Bereska baino / [...] eztiago. Hm 45. O hitzaren eztia eta gozoa! SP Imit III 34, 1 (Ch esti, Mst ezti). Maitearen hitz eztiak. SP Phil 151 (He 154 boz eztiak). Bulharretako ithurri ezne eztiak. 191. [Aztura gaixtoa] lehenbiziko abiaduran ezti eta arin baita. "Error in principio levis" . ES 180. On baita eta esti bizitzea presuna [debotekiñ] . Ch I 25, 5. Ene ustarria estia da ezen eta ene karga ariña. He Mt 11, 30. Hizkuntza [...] eztiago, gozoagorik. Lar Carta a Mb 278. Pazentzia ezti bateki soferitü. Mst III 18. Aur eztia. GavS 10. Hil zen bake ezti batean. Lg I 200. Dohatsü dira ezti direnak zeren poseditüren baitüte lürra. CatLan 41. (v. tbn. en contexto similar Monho 144, Jaur 378, Zerb Azk 87) Karesa eztiez. JesBih 447. Ezarri bethi [...] c eztiaren orde z . MarIl XIII. Gure aita eztia. Etch 446. Usain goxo ezti bat. Bordel 107. Arno ezti hunekin. Ib. 78. Baita aditzera eman ere Franzesari guztiz modu ezti andian, baldin eman albazezakean. Izt C 162 (v. tbn. 365 modu ezti andiarekin). Haize ezti, hats bero eta argi bizi bat. Dv LEd 81. Bildots inozenta bezain ezti. Ib. 7. Negu eztia egiten duenean. Dv Lab 298. Koran baino ezti eta legunago diren liburuak. Hb Egia 83s. Libera bat amanda ezti. ECocin 44. Egosaraz su ezti batean. Ib. 5. Behatze ezti batez. Laph 127. Emazteki boz ezti batek. Elzb PAd 32. Mintzorik eztienarekin. Jnn SBi 63. Begitarterik eztiena. Ib. 95. San Frantses ona zela eta eztia. Ib. 168. Primaderako [...] denbora ezti edo epheletan. Elsb Fram 141. Bestia ezti edo inozent bat. Ib. 177. Ezteguko aparia baiño gozoagorik [...] eztiagorik eztago. A BeinB 60. Eriari artharik eztienak [...] eman. Arb Igand 90. Gure erlisione saindua eztia da, urrikalmendutsua. Ib. 187. Gizon ezti, gozo, zuzenean ororekilakoaren egiterat [ekarria] . HU Aurp 178. Eztia baño eztiagoa. Ag Kr 219. Begi urdin zabal ezti. JE Bur 95. [Arratsalde] ezti, garbi, eder. Ag G 281. Axuria bezain ezti jarten ziren. Const 29. Itsasoa ezti eta legun. Zerb Metsiko 79. Atsegin eztia. Jaukol Biozk 58. Zoin eder, zon ezti egun itsaso hoi. Barb Leg 138. Bagoazi malda eztiari gora. JE Ber 50. Sagarno gozo ezti. Ib. 84. Irri ezti bat. JEtchep 106. Tribunala eztiago hukek hiretzat. Larz Senper 66s. Zer so eztia. Ardoy SFran 109. Senar on horrentzat izan maitagarri eta ezti. Xa Odol 211. Arno ezti goxo harek. Etchebarne 45. Laneko tresnarekin beti beso-ukaldi ezti eta segurean. Larre ArtzainE 40. Zirrara ezti-mingotsa. MIH 319. [Musika] hain eztia zen. MEIG IX 103.
v. tbn. (para autores meridionales): Echag 211. It Fab 259. Bil 161. Bv AsL 186. AB AmaE 393. Azc PB 300. A Ardi 143. Ill Pill 5. GMant Goi 51. ArgiDL 66. TP Kattalin 196. Enb 94. Anab Usauri 4. Etxeg in MEIG IV 52. Ldi BB 134. Laux AB 14. TAg Uzt 302. SMitx Aranz 192. Zait Sof 162. Etxde JJ 66. Vill Jaink 122. Basarri 76. Gazt MusIx 170. NEtx LBB 210. Onaind STeresa 54.
azpiadiera-1.1
(V, L-ain, B, S, R ap. A ; Dv, H).
(Agua) dulce. " Ur eztitako arrainak, peces de agua dulce. Ur-eztia, agua de río, agua dulce" A. Cf. Aq 687: "Agua dulce que se junta con la que es salada, uestia".
Khelidoniako irla alde hetan ur eztizko ithurririk baita. SP Phil ẽ, 1r (He VII ur eztizko ithurriak ur gaziaren erdian ). Han da [...] ithurri bat zeinetan baita ur estia. INav 54. Itsasoko eta ur eztietako arrain ozteak. ES 121. Ur eztia aldean, edo arrantzako. Hb Esk 96. Barkamen ur-eztietan. Jaukol Biozk 56. [Arrañak] ur gazikoak asko; ur eztikoak be ez gitxi. Eguzk GizAuz 37. Iturribegiko ur txirrioak, ezkeñitako ur eztiakin. Zait Sof 109. Iainkoaz egarri diranen ura, iturriko ur eztia. Or Aitork 394. Ur eztian, / itsasoan, / beti beti ari, / beti arraintzari! Ardoy SFran 248.
azpiadiera-1.2
(Uso adv.). Dulcemente. v. EZTI-EZTIA, eztiki.
Ain ezti [...] mintzo ziren. Or Mi 123. Irria ain ezti dagio. Ldi BB 156. Leun, samur ta ezti diño esan nai dauana, idazle jakintsu askok baiño bizi, argi ta leunago, esan be. Onaind STeresa 14.
azpiadiera-1.2.1
(Con reduplicación). " Euria ezti ezti ari du (B)" Gte Erd 111.
Ezti ezti [...] diozu. Iratz 22. Marizirtzillen besoetan ezti-ezti. Or QA 194.
sense-2
2. "(BN, S), húmedo" A.
azpisarrera-1
EXTI (Forma con palat. expresiva). Suave; dulce, agradable.
Iguzki haize fin eta exti hura dea? Larre ArtzainE 313. Hau, lagun extia, eskolan biziki langilea. Ib. 120.
azpisarrera-2
EXTI-EXTIA (Forma con palatalización expresiva). Dulcemente, suavemente. v. EZTI-EZTIA.
Exti extia, ezpainak luxatuz ttunpez lokartzen naiz. Barb Sup 13. Ontsa nihaurrek erreak, exti extia. Ib. 69. Bere hiruetan hogoita hamazazpi urthe ederrek ereman daukute joan den errearoan exti-extia eta ixil-ixila. GAlm 1937, 124. (ap. DRA)
azpisarrera-3
EZTIARENA EGIN. "Egin eztiarena, faire le chien couchant: flatteur" M. Hiribarren GH 1929, 86.
azpisarrera-4
EZTI-BELTZ. "Jauda negra: árbol cuyo fruto es [...] de pulpa muy compacta [...] ezti-beltza, eztitxi-beltxa [...]. Vale como si se dijera manzana dulce, negra" Lcq 84 ( A, que da la forma -beltx).
azpisarrera-5
EZTI-EZTIA (H). Dulcemente; suavemente; con calma, poco a poco. "Doucement, petit à petit, peu à peu" H. v. EXTI-EXTIA, eztiki.
Aphezpikuak ezti-eztia ihardetsi zion. Hb Egia 29. Ezti-eztia erraiten dio. Laph 179. Huna zer kantatu zuen, ezti-eztia. Elzb PAd 13. Ezen handik berehala hil zen, ezti-eztia. Jnn SBi 67. Milikatu, ezti-eztia eta errespeturekin, [...] eskuak. Ib. 102. Liburu hori irakur diteke ezti eztia, eta hatsa hartuz, hiru edo lau orenez. (In Dih GirLeg pról. ). Ezti eztia mendiari behera jausten ari delarik gaua. JE Bur 32. Nigarrez ari ziren ezti eztia. Barb Sup 135. [Jauna] ezti eztia dago / [...] ezpainetarik irri on bat badario. Ox 76. Ezti eztia ihardetsi zion. Ardoy SFran 232. Polliki eta ezti-eztia hasiz, hezten ginuen pilota, erreposki, hezten gure eskua ere denbora berean. Larre ArtzainE 144.
azpisarrera-6
EZTI-GORRI (AN-5vill ap. Lcq 84 A). "Jauda colorada [pomácea]" Lcq 84. v. GEZA-GORRI.
azpisarrera-7
EZTI-GOZO. Dulce.
Zure maitasun ezti-gozoan. KIkV 116. (KIkG 84 ezti gozoan) Norbaitekin izketa ezti-gozoan. Jaukol Biozk 49. Eresi-soñu ezti gozuak. Enb 126.
azpisarrera-8
EZTI-HOTX.
a) "(S), manzana agridulce" A. "Pomme aigredouce, sagar ezti hotxa" Foix.
b) (Aplicado a personas).
Nahi dianak nahi diana erranik ez niz nahi behatü ezti-hotx batzuen abiser. Eskual 14-3-1913 (ap. DRA).
azpisarrera-9
EZTIRIK. Dulcemente, tranquilamente. v. eztiki, EZTI-EZTIA.
Anderea afal zite / eztirik eta trankilik / hiru kapitain badituzketzu / gaur zure zerbitzari. Balad 107s.
azpisarrera-10
EZTITIK. Dulcemente, por las buenas.
Zer ez du izan iresteko ja aspaldiko urtetan [...]. Hura beti eztitik, bertzeak idorretik, eta beti ahal bezen txarretik. HU Aurp 135. Egin-ahalak egin ditugu aithorarazi nahiz, ba eztitik eta ba bortitzetik. Larz Senper 60. Zu ariko zira eztitik... Borthitzaren egitea aldiz, bego ene gain. Ib. 62.
azpisarrera-11
EZTIXEAGO. Algo más dulce.
Zu nere bihotzean / zintuzket bakharra / zu baino eztixago / ez baliz nafarra. Zby RIEV 1909, 105. Hek hunat igorriak, toki eztixago batera. StPierre 22. Bere bizitzaren azken-aldia eztixeagoa ta artetsuagoa izan zan. Gazt MusIx 60.
azpisarrera-12
EZTIZ. Placenteramente, dulcemente.
Zeiñen pozez eta eztiz eldu zan Mari Pepa goiz atan etxera. Bilbao IpuiB 85. Aienganako ezin esan alako errukiz, onez eta eztiz aditzen omen zien [...] ez-ilkortasunaz ari zuten eztabaida. Zait Plat 105.
azpisarrera-13
EZTI-ZURI (AN-5vill ap. Lcq 84). "Jauda blanca [pomácea], ezti-zuriya" Lcq 84 (Azkue dice tomarlo de éste, pero da -txuri). "Eztizuriya: nombre vasco de una variedad de manzano, cuyo fruto [...] da una sidra muy azucarada" VocNav. v. GEZA-ZURI.
ezti
<< ezkabia 0 / 0 faboragarri >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper