OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
garaitu.
tradizioa
Tr. La forma gar(h)aitu es la más empleada. Hay gareitu en OrorbSerm (95), en CatAe y una vez (probablemente errata) en CatLan (30, frente a numerosos ejs. de garaitu ). Encontramos garraitu en Laphitz, Etchamendi (78) e Iratzeder (112), y, alternando con garaitu (aunque menos frec. en la mayoría de ellos), en CatLav (37 (V 26)), Maister (I 25, 3 (-rrh- )), Cardaberaz, Monho (32), Lardizabal (150), Hiriart-Urruty (Aurp 51), Barbier (Sup 180), Oxobi (156), Zerbitzari (Azk 116) y Lafitte (Murtuts 50). En Leiçarraga hay además dos ejs. de garaithu (Io 16, 33 y 1 Tim 1, 14), frente a numerosos de garaitu . Hallamos gahaitu en unos versos de finales del s. XVIII y en Archu (que tbn. usa garhaitu ). Para el rad., se documentan tanto gar(h)ai como gar(h)ait (ya en Leiçarraga) en proporción similar; en cuanto al sust. vbal. gar(h)aitze- es la forma general, salvo algún ej. aislado de gar(h)aite- en Axular y Eguiateguy que, por lo demás, emplean garaitze- . En DFrec hay 25 ejs. de garaitu, meridionales, y 3 de garraitu, septentrionales.
sense-1
1. (V, G, AN, Sal, R; Volt 32, SP, Urt IV 18, VP 27v, Lar, (G), Mg Nom 66, Dv, H; garhaitu L, BN, S; Arch VocGr, VocBN , Gèze, Dv), gareitu (Ae), garraitu (Volt 120, Ht VocGr 435, VP 52v, H), garaintu ( VocS 143), gahaitu, gahitu (BN-mix) Ref.: Bon-Ond 158; A; StJayme AnA 5; Gte Erd 130, 213, 274 .
(Aux. trans.). Vencer; superar, dominar. "Vaincre" SP, Gèze. " Garaitu natzaio, garaitu dut, je l'ai surmonté" SP. "Surpasser" Ib. "Alcazaba, castillo inexpugnable, gaztelu garakaitza, ezingaraioa, garaitu ezin ditekeana " Lar. "Vencida, ir de vencida, llevar de vencida, bentzutuaz, garaituaz joan, eraman " Ib. "Allanar dificultades, vencerlas, errazkeak [...] garaitu, gozatu " Ib. "Sobrepujar" Ib. "Prevalecer" Lar, . " Ez du bere buruaren garaitzeko indarrik, il n'a pas la force de se surmonter lui-même. Etsaiaren garaitzeko behar da indar gehiago, pour vaincre l'ennemi il faut plus de force" Dv. " Etsai gaitzegia zuen garhaitzeko, il avait un trop puissant ennemi à vaincre" Ib. "Se rendre maître de ses passions, les soumettre. Aztura gaixtoak, oinhazeak garaitzea, vaincre ses mauvais passions, [...] ses souffrances" H. " Garaitu dot (Vc), le he vencido, me le he sobrepuesto" A. " Simonek garaitu du Anton (G, BN), Simón ha triunfado de Antonio" Ib. " Kontrarioa pilotan garaitzeak plazer egiten daut (BN-arb)" Gte Erd 274. " Lartzabalek garaitu du Aranburu pilotan (BN-lab), borrokan orrek garaitu zun (AN-gip), [...] orrek garaitu du ori (B), [...] lotsa garhaitürik (S)" Ib. 130. " Loak garaitzen zuen (AN-5vill); loak menderauta zeukan (G-azp)" Ib. 123. Cf. VocS 143 (nota del ed.): "Garaintü ala garaĩtü 'vaincre'; aditz hori gerlaz hitzegitean darabilagu Zuberoan, baina bi jendeen arteko esku nahiz gogo borrokaz mintzo, goithü aditza erabiltzenago da". Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos.
Nik ere garaitu ukhan baitut. Apoc 3, 21 (Dv garhaitu baitut nik ere; He neroni ere garai izanik, TB bentzutu dudan bezala ). Haragiaren [...] gutiziak garaitu dituzuenak. Mat 304s. Trabajua, mañak garai. "Más vale maña que fuerzas" . RIs 80. Garaitzeko difikultade eta estorbu guziak. Ber Doc 164r. Gaitzik ez da non eztuen pazienziak garaitzen. EZ Man I 36. Behar dugu garaitu eta biktoria erdietsi. Ax 398 (V 259). Ausartki akometatzea da erdi garhaitzea. O Pr 550. Deebria, aragia, mündia garhaitürik. Bp I 142. Gauzarik xumeenetan ez baduzu zure burua garaitzen nola bada garaituko duzu handienetan? Ch I 11, 6 (tbn. zure burua garaitu en Leon). Tentazioneak garaitzeko. CatLav 130 (V 69). [Illuna eta argia] zeñek zein garaituko zuen ibilli ziradela. Lar SAgust 6. Loak garaitu ta laster utzi zuen bere otoitza. Mb IArg II 330. Kristok [...] antxe garaitu edo benzidu zitualako. Cb CatV 17 (El 25, Añ CatAN 13, CatBurg 12, CatB 21, CatLuz 9, Legaz 9, CatSal 17 garaitu, CatAe 16 gareitu ). Tropak garaituak izan direla. Lg I 315. Gure pasionen garaitzeko [...] indarra. AR 211. Etsaiak garaitu ta benzutu zituelako. Ub 149. Ez dezakek gahait kontzientzia. Iraultza 19. Lotsa guzia garaituta. Mg CC 118. Oitura gaiztoak garaitzeko. AA I 403. Kantan eta txirolan ik Damon garaitu? It Fab 188. Loditarzunaz aberea gahait ahal dezen. "Pour égaler l'animal en grosseur" . Arch Fab 77 (93 gahaitu; Arch Gram 153 garhaitü ). Gozamen [...] izpiritualak [...] asma ahaleko gozamen guziak garaitzen dituztela. Hb Egia 82. Euskaldunikan ez du / moroak garaitu. Afrika 155. Bera antxiña garaitu edo benzidu ebeenen kontra. (1859). BBatzarN 183. Medikuek diotenaz flakezia hori garrhaituko duzu oraino. Laph 249. Gurutz Santua eziñ garaitu / infernuako leonak. Auspoa 97, 55. Bainan etsaien garhaitze hori ez bide zen guk nahi eta uste ginuen bezein handia. Prop 1903, 36. --Ezin jan dezazket; [...] --Azken hauk garhaituko ahal ditutzu! Lau baizik ez dira. Barb Sup 69. Gizonen indar utsaz ezin garai ziranak, garaittu dittu. Inza Azalp 89. Kotsuaren edadura etzezaketen garaitu edo atxiki bere zedarrietan. Zub 33s. Loa ezin garaituz zabiltzan. JE Ber 36. Batzarretik batzarrera errezago garaituko ditutela gai zallak. Ldi IL 94. Amua janez / gosea dute garaitu. Or Eus 178. Hameka aldiz [...] garaitu dituela bere denborako pilotari handienak. Zerb Azk 112. Ezin dut nik nere nazka garaitu. Txill Let 97. Umilak [...] beren burua garhaitu dutenak. Ardoy SFran 334. Gudu hortan Turkoak garaituak izan ziren. Lf ( in Casve SGrazi 10 (15 garraitu ) ). Zikoizkeria garaitzen da beraxtasunaz, bekaizkera maitetasunaz. (B). Inza NaEsZarr 2096. Bildu-ta, xinaurriek lehoina garrait dezakete. EZBB I 72. Eta bagindoazken aintzina, gure izialdura bitxia garaiturik. Larre ArtzainE 38. Aldapa hori garaitzen ez duenak ez du poetaren izena merezi. MIH 286. Zuen laguntzarekin [...] gaitza garaitzen ote duen. Ib. 225. Ez da garai ez daitekeen eragozpenik. MEIG I 233. Eragozpenak eta debekuak garaitu. MEIG VI 128. Ez dute Azkueren hiztegia garaitu eta menderatu [...] osatu baizik. MEIG VII 72.
v. tbn. Harb 206. Hm 50. SP Imit I 18, 2. Tt Arima 128. Gç 83. ES 401. He Gudu 118. Mst III 53, 2. CatLan 155. FLV 1989, 100 (Munarriz, mediados s. XVIII). StJul 105. LE Prog 114. Egiat 255. Brtc 257. Xarlem 280. Monho 94. VMg 15. Dh 214. Echag 37. MarIl 57. Jaur 126. Izt C 482. Dv LEd 61. Lard 136. Bil 163. CatS 64. Aran SIgn 8. Elzb Po 201. Bv AsL 36. AB AmaE 49. Arr May 144. Lap 325 (V 148). Jnn SBi 117 (-rh-). A BeinB 54. Ip Hil 122. Arb Igand 115. HU Aurp 87. UNLilia 18 (-rh-). FLV 1988, 268 (Larrainzar, 1905). CatJauf 128. CatUlz 12. Goñi 74. Ag Kr 176. Urruz Zer 119. KIkV 57. KIkG 39. Jaukol Biozk 105. Enb 147. FIr 191. Anab Usauri 111. Ir YKBiz 138. Eguzk GizAuz 184. EA OlBe 52. Lf Murtuts 17 (-rh-). SMitx Aranz 21. Mde Pr 249. Etxde JJ 15. Erkiag Arran 159. Zait Plat 12. Vill Jaink 46. Osk Kurl 159. And AUzta 112. Ibiñ Virgil 38. Etxba Ibilt 477. Balad 244 (-rh-). Xa EzinB 29 (-rh-). Zendoia 122. Insausti 223. Garraitu: TB Io 16, 33.
azpiadiera-1.1
Ganar (una competición, etc.). v. irabazi.
Bost alditan jarraian / garaituaz Tourra. Zendoia 124.
azpiadiera-1.2
(Aux. tripersonal).
Latinari euskerak garraitzen dio onetan: [...]. Cb EBO 24.
azpiadiera-1.3
(Con comparativo).
Zunbatenaz gizonak bere büria garhaitzenago [...] beitü, hanbatenaz [...]. Mst I 25, 3. Etsaia garaitzenago da norbait bortitzago daukanean. Or Aitork 191.
azpiadiera-1.4
(Con aux. intrans. unipersonal y bipersonal). Vencer, superar; imponerse. " Garaitu natzaio, garaitu dut, je l'ai surmonté" SP. "Vaincre, surpasser, surmonter. Ifernuko atheak etzaizko hari garaituko (He), les portes de l'enfer ne prévandront pas contre elle (contre l'Église)" Dv. "Vaincre, l'emporter, avoir l'avantage sur. En ce sens garaitzea prendre indifféremment le complément direct et indirect; celui plus régulièrement, vu le sens étimologique" H. "Prendre le dessus, s'affranchir de la dépendance: Gurasoei garaitzea, se montrer rebelle à ses père et mère, prendre le dessus sur leur autorité. Syn. gallentzea, gaihentzea, ollartzea " Ib. " Kura garaitu da beste kartaz (R), aquel se ha hecho triunfante de aquel otro" A. Tr. No hay prácticamente ejs. a partir de principios del s. XIX.
Ni munduari garaithu natzaio. Io 16, 33 (He, LE, Dv nik gar(h)aitu dut mundua ). Haragiari garaithu behar gaitzaizte. Ins E 7v. Eta eman zekión sainduén kontra ere gerla egitea, eta haei garaitzea. Apoc 13, 7 (He hek garaitzeko; TB heien bentzutzeko, Dv hekien garhaitzeko ). Logale handi batek harturik [...], loa garaithurik eror zedin [...] beherera. Act 20, 9 (He loak garaiturik; TB, Dv loak eramanik ). Zuek, munduko tormenta guztiei garaiturik, irabazi duzue salbamenduko portua. Mat 300. Trabu guztiei garaitzeko indarra. Ib. 302s. [Iesus] kastitatearen bandera. [...] / Munduari garaitua. EZ Man II 195. Batak thira, berzeak thira / hari ziren guduan, / soldadua garaitzen da / ordean azken buruan. EZ Noel 76. Etsaiari garaitzeko. EZ Eliç 100. Artia azkarrari garhait. Saug 1. Harmak hausten darozkitzu [...] / Ezin garait dakidio / gizonen zimarkua. Hm 55. Ihesi ioan hutsez ezin garai gaitezke. SP Imit I 13, 3. Garaituko denari [...] emanen diot biziaren arbolako fruitutik. Ib. II 9, 7. Eztakidala garai haragia eta odola. Ib. III 26, 3. Zure iakinari garaitzen zaizkon [gauzak] . Ib. 58,7. Garaituko gaizko gure etsaiari. SP Phil 180 (He 182 garaituko gaizko ). Munduaren amudioa garaitzen da haiñitzen arimetan. Ch III 20, 5. Ifernuko atheak etzaizkola garaituko? CatLav 57 (V 37). Nor da munduari garaitzen zaioena? He 1 Io 5, 5. Ta garaituko badira, behar izaten da zerukoren baten laguntza. Mb IArg II 277. Etsaiari garaitu baziñaizko ere [...]. Mih 26. Harek orai pagatu, / bi mila gizon galdu, / galtza gabeak garaitu. Iraultza 127 (tal vez galtza gabeak no sea aquí abs. pl., sino ergativo sing., en cuyo caso correspondería al apartado anterior). Yainkoari buruz garaitzalle izanda gizonei ere garaituko zatzazkie ta. Ol Gen 32, 29.
azpiadiera-1.5
"Venir á bout de, faire tête à: Bere egitekoei garaiturik, étant venu à bout de ses affaires. Syn. buru egitea, antolatzea, xuritzea " H.
Zeure egitekoei garaiturik [...] zerbait sosegu [...] zeure buruari emaitera prestatzen zarenean, han da berehala heriotzea. Ax 60 (V 39).
azpiadiera-1.6
(Part. en función de adj. o sust.). Vencido. "Vaincu, garraitua " Ht VocGr 435.
Ikhusten dugu hanitz orduz garaitiak garaizalia garaitzen diala. Tt Onsa 69s. Garaituek [...] garaitiarren hitzkuntza segitzen [...] baitute. ES 98. Hil edo sinhets, hauta zuten garaituek. Hb Egia 82. Erromako gudatokian lengo gudariak bere etsai garaitua zelairaetzan oi zuten bezala. Lh Yol 13. Gudari garaituen antzera. TAg Uzt 291. Irlandara garaituen mintzaira izaiki [...]. Mde Pr 209. Egi katolikua garaitua ez banekusan, ez oraiño garaille ere. Or Aitork 123. Garaitua [...] urrunera dioa [...]: garailleak egin dizkion zauriakgatik. Ibiñ Virgil 98.
v. tbn. Osk Kurl 65.
sense-2
2. "Arribar, subir arriba" Lar. " Garaittu (vb. trans.), alcanzar lo alto. Sin. gaiñdu " Etxba Eib.
Ni garaitzen naizenean zure atari aurreko intxaurretara. Apaol 114. Gure ñirñarra baño gorago / Jaingoa dago zuen zai. / Santutasunez bakar-bakarrik / zindezteke onaño garai. SMitx Aranz 166.
azpiadiera-2.1
Alcanzar (una cima, un alto...).
[Errobi erreka] erasian doa. Kanboko erreketan gaindi, mendia garaiturik Ategaitzetan. (Interpr?). Zerb Azk 48. Baretotzen goi-ibar oiesa garaitu ondoren [...] Santa-Garaziko mendi zulora eldu zen. Etxde JJ 190s. Euskal antzeak garaitu duen gailurrik soil eta gorenean. MEIG III 118.
sense-3
3. (Lar, , H).
"Engreírse, [...] garaitzea " Lar. "Engreído, (c.) ollartua, arrotua, (G) garaitua " .
sense-4
4. "Rester, être en plus, de trop: garhaitu gabe utzikirik, sans qu'il y ait des restes en plus" H. "Dejar, sobrar" DRA . Cf. garaitiko.
azpisarrera-1
EZIN GARAITUZKO.
Invencible. " Ezin-garhaituzko, invincible, insurmontable" Dv. v. garaiezin.
Guduka hari behar garelarik [...] ezin garaituzko bihotz batez. SP Phil 452 (He 457 ezin baratuzko ). Ezin garaituzko egin dira bere erresoluzionetan. Ib. 529. Eziñ garaituzko traba. Ch I 11, 6. Tentazione borthitzak eta hurren ezin-garaituzkoak. He Gudu 110 (v. tbn. 145, 100 y 40 ezin-garaituzko ). Trabak eta debekuak ezin garaituzkoak direla. Lg I 173. Orai badakigu traba hori ez dela ezin garhaituzkoa. Prop 1881, 68. Gure zaharren indarra, egiazkoa, ezin garhaituzkoa eskuara izan da. Ox GH 1924, 329. Ezin garhaituzko ikhara. Ox 49. Ezin garaituzko nahikari bat. Mde HaurB 60.
azpisarrera-2
GARAITU-EZ (; garaitez Lar).
"Invicto" Lar, .
azpisarrera-3
GARAITU EZINEZKO.
Invencible.
Napoleonekin gerran ibillitako mutillek uste zuten au benetan zela garaitu-eziñezkoa. Vill Jaink 129.
garaitu
<< ganbara 0 / 0 garrazki >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper