OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
guraso.
tradizioa
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. En los textos occidentales, guraso es casi la única forma (hay un ej. de guroso en Añibarro (LoraS 162), seguramente por errata). Eguzkitza (GizAuz 46, 48) emplea buraso , pero exclusivamente en el contexto Buraso ta irakasle nagusi (ref. a Marx); por lo demás emplea guraso . Iturzaeta (Azald 205) y Echeita (Jos 158) escriben gurazo . En los autores septentrionales sólo se documentan las formas con b - inicial. Hay buraso en Etcheberri de Ziburu, Haramburu (8), Harizmendi (105), Pouvreau (Phil 166), Gasteluçar (215), Etcheberri de Sara, CatLav (A 8r, V 9), Larreguy (I 222), Mihura, Baratciart (187), Jauretche (AndreB 114 ap. DRA ), Hiribarren, Elizanburu (PAd 15), Lapeyre (199, V 88), Joannateguy, Iratzeder, Zerbitzari (Azk 83) y Larre; burhaso en Leiçarraga, Materre, Axular (260, V 174), Duhalde (157), JesBih (424), MarIl (109), Jauretche, Goyhetche (177), Zalduby, CatJauf (16), J. Etchepare (Bur 134), Barbier (Leg 129), Oxobi (142), Zerbitzari y Arradoy (SFran 359); burraso en Monho (126), TB (Io 9, 2), Laphitz (123 burrhaso ), Arbelbide (Igand 60), Hiriart-Urruty (Aurp 203), Etchamendi (36), Herr 7-8-1958, 2 y Xalbador (EzinB 33); hallamos además un ej. de borraso en Arbelbide. En suletino aparece bürhaso en Etchahun y burhaso en Inchauspe. En textos alto-navarros hay guratso (LE Matr2 82, CatB 55, Legaz 27, CatUlz 38, junto a guretso en este último), gureatso (en OrorbSerm 106), buraso y buratso (LE Io 6, 59; esta última var. tbn. aparece en un catecismo baztanés y en en textos de Urdax del s. XIX: v. ASJU 1992, 980 y 1993, 596). Aunque sea de uso general, tanto al Sur como al Norte la mayoría de los autores emplea tbn. aitamak, aita-amak, aita eta ama o similares. En DFrec hay 251 ejs. (1 septentrional) de guraso, y 4 de buraso y 6 de burraso, septentrionales.
sense-1
1. (V, G, AN-gip-larr-5vill, B; VP 33r, Lar, , Dv (G), H), buraso (AN, L; Urt, Lar, Dv; -rh- L; SP, Dv, H), burraso (L-arcang, BN-lab; Ht VocGr 400), guratso (AN-5vill-ulz, B), gurazo, gureatso, buratso (AN), gueso (G-nav), guruso (V-oroz), borraso Ref.: A ( buraso, buratso, guraso ); VocB ( guratsoak ); Etxba Eib; Iz Ulz ( gurátsuak ); Iz Als ( guesuk ); Iz To; Iz ArOñ; EAEL 43; Elexp Berg .
(Pl.). Padre y madre, padres. "Père & mère, burrasoak " Ht VocGr. "Padres y abuelos, gurasoak, burasoak " Lar. v. aitama. Tr. De uso gral. excepto entre los suletinos (en éstos sólo lo hallamos en Etchahun).
Ikhas bezate lehenik berén etxe proprira pietateren erakusten, eta burhasoetara ordainaren rendatzen. "Parents" . 1 Tim 5, 4 (He buraso, TB, Bibl burraso, Dv burhaso, Ker, IBk, IBe guraso ). Guraso asko / jarri da ume bagarik, / umeak bere / oi ta guraso bagarik. Lazarraga A28, 1203r. Laugarrena gurasoak honretea. Bet 10 (v. tbn. en el mismo contexto CatBurg 29 aita ta ama edo gurasoak, Añ CatAN 7, Itz Azald 94 gurazo, CatGartz 980 buratso ). Geure burhasoak ohora ditzagula. Mat 8. Ohara bat duke ama, aita ere Iudua, / Burasoen ere ganik daite desondratua. EZ Man I 65. Periletarik eskapatzeagatik, bere buruak bere nahiara hiltzen baitzituzten, baita amek ere bere haurrak, eta haurrek bere burasoak. ES 111. Maisu ta guraso, umeai erakatsi bear dienak. Cb EBO 16. Haur haurretik utzi zuen bere burasoen etxea Tenpluban Jinkoari bere burubaren konsekratzeko. Mih 12. Gauza gaiztoa da gurasoai damu, naigabe ta atsekabe egitea. Ub 177. Libre dute guziek, aun umeek ere, naiz dela buratsoen bortxa, estado autatzea. (375). LE-Ir. Geure santu egunetako olgeetak, gurasuetati umeetara, giza aldetik giza aldira, eldu dira geure denporaragino. fB Olg 144. Zein dire guratsoen obligazioneak beren humeekin? CatB 44s. Jainkoak bethe zuen haren etxea mirakuluz, eta haren burhasoak benedikzione suerte guziez. Jaur 399. Laugerren manian gure bürhasuak, / gügatik sofritü dien miserable gaixuak. Etch 664. Kanaango lur anziñatik gurasoai eskeñi eta agindutakoan. Lard 91. Guraso biak beren alabaren lepora besoak bota eta ala egon ziran luzaroan negarrez. Arr GB 133. Ibili zen eske, haurrak othoitztuz ethor ziten haren katiximarat eta burhasoak othoiztuz ethor ziten haren predikurat. Laph 149. Burhaso-'ta nausien / indarrak akhabo. Zby RIEV 1909, 107. Saindu hunen burasoak hiriko lehenetarik ziren. Jnn SBi 129. Buraso saindu hek [...] ereman zuten tenplorat beren haur maitea. Ib. 35. Guretsuak eta nausiek. CatUlz 30. Bat-ein euzkotar guraso danak. Enb 43. Etziran ola bizi / zuen gurasuak. Tx B II 106. Nere buraso maiteak utzirikan ere hor. Iratz 53. Zer atseginezko nigarrak ixuri zituzten elgar besarkatzean burhasoek eta haurrak. Zerb IxtS 63. Beren gurasoak hil dituztenen gastigurako usatzen da. Mde Pr 76. Guraso ta seme-alabak etxekotzat artu zuten mirabe gaztea. NEtx Antz 156. Guraso euskaldun asko ikusten / ditut erderaz etxian. Uzt Sas 291. Gertakizun oiek geienak nere gurasoen edo aiton-amonen denboran gertatuak diralako. JAzpiroz 10. Guztiak gurasoen ingurura batuak. Gerrika 64. Euskaraz ari direla buraso gazteak haurreri gutiz gehienetan. Larre ArtzainE 299s. Semea lainezaz betetzen duen gurasoak, galbidean jartzen du maiz asko. MIH 269.
azpiadiera-1.1
(Lar, ), +buratsu .
(Sing.). Progenitor (padre o madre, aunque en la mayoría de los casos se refiere al padre). "Progenitor, gurasoa " Lar.
Manjateran pausatu / bezain sarri Haurtxoa, / belhauriko iartzen zaio / humilki burasoa. EZ Noel 57. Hulakoa izan zen buraso haren ezagutza Jainkoaren alderat. Lg I 251. Guraso batek zeukan seme oker ta gaizki azi bat. VMg 57. Aita edo guraso zala akordaturik. Gco I 452. Jose guztiz ona zan, eta Jakob bere guraso santuak beste seme guziak baño maiteago zuen. Gco II 68. Edozeñ guraso ta etxetako buru beartua dago bere ume, mirabe ta gañerakoai Zerurako bidea erakustera. AA III 379. Jangoikuari eskerrak emoten bizi zan guraso au. JJMg BasEsc 263. Egiten dau pekatu mortal bere gurasua zematuten dabenak. Astar II 85. Ni bera gabe nere aita gizaxoagana ez noa, nere guraso ona iltzen ez ikusteagatik. Lard 59. Odolak du odola ukitzen, buratsuak du humia eskandalizatzen. LesakSerm 260. Naikoa det nik banaiz guraso bat ona. AB AmaE 407. Zertako ez erran hemen gure atsegin uste gabekoa, [...] eztelarik ere burraso bat baizik, aita edo ama, eskuaraz mintzo? HU Aurp 217. Noiz eztagoz itxas ertzetako emakumeak guraso bat edo seme maitea galtzeko zorian? Ag Kr 17. Guraso maitatzallea, berdiñik gabea. EgutTo 27-7-1918 (ap. DRA ). Aita Eternua zeru ta lurren / jabia ta gurasua. Tx B I 253. Abadia poztu zan gurasuak bere esana aintzakotzat artu ebala ta mutillan edukaziñua leunduko zala pentsaurik. SM Zirik 79. Gurasoak ematen digu semearen esplikazioa; gurasoarena, berriz, aitasoak ematen digu. Vill Jaink 58. Nere guraso maitea [ama] illa / len daukat naiko damua. Uzt LEG II 13. Naiz guraso alper bat / bizi pestaik pesta. Insausti 326. Ezin konpreni hark, etxea oinarri sendoen gainean eraiki uste zuen guraso hark, nere jokabidea. MEIG IX 96.
v. tbn. Mb IArg I 119. Mg PAb 108. Añ LoraS 76. fB Olg 87. Zav Fab RIEV 1909, 35. Izt C 240. Ur MarIl 129. Zab Gabon 78. Xe 339. Azc PB 22. Itz Azald 200. Echta Jos 182. Enb 142. ABar Goi 41. Eguzk GizAuz 94. Akes Ipiñ 31. Zait Plat 154. Basarri 178. BEnb NereA 182. Auspoa 39, 67. MAtx Gazt 6. Onaind STeresa 24. Burhaso: Gy 252. Burraso: Monho 68.
azpiadiera-1.1.1
Israelgo emakume gurasoak [...] eramaten zuten eleizara [...] usakumetxo bat edo urte barruko arkume bat. Ag Serm 563.
azpiadiera-1.2
(Como primer miembro de comp.).
Astia duten haurrak buraso etxetan, / erdaldun egin bitez bere mintzoetan. Hb Esk 166. Gaurko egunez, guraso-gelan, / maitasunaren altzuan / mutiko gordin potolotxu bat / billoxik agertu zuan. Enb 153. Landetxean guraso-ondarea beren eskuz erabilki bizi ziren. Or Mi I. Ilunbetan naiz itsu, / guraso-mintzorik / ezagun bage ez dago / belarri duenik. Or BM 88. Orren luzaro, nola ixillik yasan al ziñuten guraso-oeak? Zait Sof 91 (127 guraso-yauregi ). Izartxo urrea baño ederragoa azi zen guraso-begien pozgarri. NEtx Antz 151 ( LBB 284 guraso kaiola ).
sense-2
2. (V-gip, G-azp, AN-gip, B; Lar, , H), buraso (Lar, ; -rh- Arch VocGr, VocBN , Gèze, H), goraso (SP) Ref.: Etxba Eib; Gte Erd 141 .
Antepasado. "Vuestros mayores y más ancianos padres, a quien se llamaron gurasoak " Ech 16. " Gorasoa <-açoa> (O), bisaïeul, arbasoa " SP. "Mayores" Lar, . "Les ancêtres" Arch VocGr. "Bisaïeul" VocBN . "Bisaïeul", "trisaïeul, ascendant, ancêtre" Gèze. " Gurasoen oitura dugu (AN-gip, B), gurasoengandik datorkigu oitura ori (G-azp), kostunbre au gure gurasoekin ikasi gunun (AN-5vill)" Gte Erd 141. v. arbaso.
Iesus Kristen burhaso eta haragiaren arauezko aitzinekoak. Mt 1, tí. Laugarrena, sinistea jatxi zala ifernuetara ta atera zituela aren etorreraren zai zeuden guraso santuen animak. CatBurg 8 (v. tbn. para el mismo contexto, guraso santu en Cb CatV 11, Oe 63, CatLlo 9, CatBus 8; g. saindu en Legaz 4; g. done en KIkG 20; g. deun en KIkV 31). Jainkoaren hitz iskribitugabea da, gure lenengo Guraso Adani erakutsi ziona. Ub 108. Burasoek, [errelijione] haren zimendatzeko, / ziteztean sofritu guziak. Iraultza 17. Zuén burasoék jan-zúte maná desértuan ta il-zire. LE Io 6, 49 (IBk gurasoek; Lç, He, TB aitek, Dv arbasoek, Ol asabak ). Angeruek ta Linboko Guraso santuak. EL2 116 ( EL1 108 Aita Sanktuak ). Kanaango lur gozoan sartu zituen, aien antziñako gurasoai agindu zien bezala. Lard 122. Doai au eman zigun / gure Jaungoikoak, / pruebak emanak daude / geren gurasoak. Afrika 48. Gure burhasoak gaiztü ziren erakaspen hoien entzütiari. Ip Hil 165. Gure lehen borrasoek bekhatu egin-eta. Arb Bok 180. San Joanes Salharen lehengo burhasoak, / Eskualdunak ziren, Ziboz Salhakoak. Zby RIEV 1908, 416. Gauza ona da gurasoakgandik ikasitako oitura zarrak kontuz gordetzea. Etxeg ( in Ag AL 6 ). Gure gurasuak jaso zituen mendi tontorretan eleisatxoak Mariari. Ag Serm 91. Badakigu nola munduaren asieran agertu zitzaien gure gurasoai gure Jaun eta Jaungoikoa paradisuan. Goñi 95. Sinaiko Mendi gañetik beren gurasoai Jaungoikoak bere Legea eman zien egunaren oroigarri edo gogoragarri bezala. Inza Azalp 84. Lenauko geure guraso / zarren oitura gaur baztartuak / nai zitubezala jaso. Enb 123. Itzul hadi hire arbasoen eta burhasoen herrirat. Zerb IxtS 24. Euskal biotzak esnatu zuten / guraso zarrei entzuna. NEtx LBB 289. Gurasoek erakutsi zigutenez, marrurik ozenenak ez dira beti saminenak. MIH 138.
azpiadiera-2.1
"Padres de la Iglesia, Eleizako aitak, gurasoak " Lar. "Oieri, Aita ordez Guraso esaten diet, Elizako Guraso, gure zarrak bezala. Ez Elizaren guraso, Jesukristo bera baita" Or MB VIII. v. ELIZAKO AITA (s.v. aita).
Elizako guraso ta gizon jakintsuak asko marka ta siñale ukitzen ditue gai onetan. AA III 290 (331 Elizaren guraso ). Eleisiaren Gurasuak gorrotoz begiratu badeutsee naasteko dantzai [...]. fB Olg 88 ( Ic I VIII eleisako guraso ). Elizako guraso santuak beti leiatu izan dira Jaun-Egilleaganako esker-ona kristauen biotzetan sarerazotzen. Lard III. Eleizako guraso ta jakintzalleen pensamentua da. Ag Serm 123. Alako lekuetan, dino Eleizako gurazo batek, demoninoak esetsi eta burruka geiago egiten dituz. Itz Azald 205. Astirik ia gustia otoi, oraziñoari, Edesti ta guraso Santuen liburuak irakurteari banandu eutsen. Belaus Andoni 5. Ene biotzeko Txaunburu on maite orri, agur. [...] Au dala-ta Bingen jaun Txadon-gurasoa, / biotzez opa dautsat zorion osoa. Enb 210. Elizako gurasoen artean, Sokrate zinopatzat ederresten dute Iustin gurenak-eta, bitxia bada ere. Zait Plat 102. Elizako Gurasoengandik dator Fray Luisen senaren guna. Gazt MusIx 62. Platoniar berrien eta Eliz-Gurasoen bitartez. Ib. 62 (v. tbn. eliz-guraso Zait Plat 61, Berron Kijote 18).
azpiadiera-2.2
Patriarca.
An lege zarreko gurasoak, igarleak eta justoak, an apostoluak, martiriyak. Ag Serm 219.
azpiadiera-2.3
(Fig.). Predecesor; creador, autor.
Gure literaturaren lehen gurasoak darabilen mintzaira erraza da beti. MIH 287. Gipuzkera "idatzi" horren "gurasoak Kardaberaz eta Mendiburu izan ziren". (In MIH 378 ). Gehien erabili eta erabiltzen den gipuzkerak beste gurasoak, ongi ezagunak baititu. MEIG VII 170.
azpisarrera-1
GURASO-BEHAR .
(Pl.). Futuros padre y madre (políticos).
Ura gozamena, guraso bearrak eta errain bearra alkar agurtu ondoren. TxGarm BordaB 185.
azpisarrera-2
GURASO-ORDE.
Tutor.
Erakutsi naiagatik gurasoak, edo guras-ordeak aurrak ikasi behar duena, ez du aurrak aditu nai ikas-konturik. Mb OtGai I 26. Ah, gurasoak, gurasoak! Ah, guras-orde, buru edo zenzu gabeak! Ib. 44s.
azpisarrera-3
GURASO ORDEKO.
Padre(s) adoptivo(s); tutor.
Gurasuak badaukaz, edo guraso-ordeko nausijak, kontu emon denporaz arei bere, berak artuteko ustia daukan estaduba. fB Ic III 317. Ez bere kulpaz, baizik guraso ordekoak kontuzkoak etziralako, animako gauzetan atzera samar zebillen. Goñi 23. Bera ere, guraso-ordeko bezela, ez al zan zabarkeri osoan jokatu? TAg Uzt 150. Oker zigorgarriak legez gurasoen edo gurasordekoen mende dagon norbaitek egingo balituzke. EAEg 6-11-1936, 229. Nor-berak eta guraso edo guraso-ordekoak izenbetutako aitorpen bat bidali. "Tutores" . Ib. 30-1-1937, 936.
azpisarrera-4
GURASOZKO
Izen andiko arbolapian, zein dan bere foru eta gurasozko gobernubaren irudi bat. " Gobierno patriarcal" . (1846) BBatzarN 163.
azpisarrera-5
PROBINTZIAKO GURASO v. probintzia.
guraso
<< gudukatu 0 / 0 hagun >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper