(
AN, L, B, BN; Volt 48,
SP,
Urt I 70,
Lar,
Mg Nom 68
(G),
Añ (G, AN),
Lecl,
VocBN
,
VocCB
,
Dv,
H),
hurbiltu
Ref.:
A, Iz Ulz e Izeta BHizt2 (urbildu).
Acercar(se), aproximar(se).
"Acercarse"
, "llegar, arrimar una cosa a otra" Lar y Añ.
"
Ordua hurbiltzen da
"
H.
v. hurrandu, hullantu, hurreratu.
Tr. De uso gral. en la tradición labortana y bajo-navarra. Al Sur se documenta en textos alto-navarros, guipuzcoanos del s. XIX (Moguel (
CC), Vicenta Moguel (66), Echagaray (70), J.I. Arana (
SIgn 80), Beovide y Zabala (
Gabon 36)), extendiéndose su uso en el XX, y en los vizcaínos Añibarro (
GGero 35), G. Manterola (
Goi 28), Enbeita y Gandiaga (
Elorri 124). En
DFrec hay 79 ejs., 71 de ellos meridionales. Para seres inanimados, el complemento aparece gralmte. en alativo, aunque lo emplean con dativo Etcheberri de Ziburu (
Man I 23), Pouvreau,
INav (134), Etcheberri de Sara (199), Arbelbide (
Igand 79), F. Irigaray (150), J. Etchepare (
Ber 11), Zerbitzari (
IxtS 35), Lafitte (
Murtuts 34), Mirande (
Pr 115), Azurmendi (
HitzB 61) y Etchebarne (77); hay además algún ej. con ablativo en Goyhetche y J. Etchepare. Para los animados la construcción con dativo es la más usual, aunque tbn. aparece
-gana en Leiçarraga (
Adv ** 2r), Materre (247), Axular (529, V 340), Pouvreau (
Imit III 21, 3), Gasteluçar (88), Mendiburu (
IArg I 350), Larreguy (I 375), Mihura (42), Baratciart (33), Monho (82), Moguel, Duhalde (203),
CatLuz (39), Jauretche (178), Hiribarren (
Esk 34), Duvoisin (
LEd 280), Laphitz (167), Elizanburu (
PAd 56), Elissamburu (
Fram 98), Zalduby (
RIEV 1908, 289), Arbelbide (
Igand 204), Illarramendi (
Testim 3), Barbier (
Sup 15), Zaitegi (
Sof 129), Mirande (
HaurB 66), Etxaide, J. B. Etchepare (29), Oskillaso (
Kurl 179), Labayen (
SuEm 214), Arradoy (
SFran 328) y Berrondo (
Kijote 55); en la mayoría de éstos alterna con la construcción en dativo. En Arradoy hay
-tarik (
SFran 168) y
-ganik (ib. 34).
Huná, hurbildu da orena.
Lç Mt 26, 45 (He, Dv hurbildu; TB, Leon ethorri, Ur alderatu, Ur (V) urreratu, SalabBN hurrandu, Echn allegatu, Ol iritxi).
Populu haur ahoz hurbiltzen zait, eta ezpainéz ohoratzen nau.
Ib. 15,8.
Espainiako armada parte unetarat urbiltzen dela.
CartEsp
458.
Soldaduak zirenean / Betleena hurbildu.
EZ Noel 75.
Zure gana ez hurbiltzea gatik.
Harb 325.
Zenbatenaz eta ikhusten baituzue zeuen azken eguna hurbiltzenago zaitzuela.
Ax 188 (V 127).
Hel-helez egon naizenean / etzitzauzte hurbiltu.
O Po 48.
Arabia dohatsuari hurbiltzen zitzaiola.
SP Phil 478.
Munduaren Salbatzaillea / hurbiltzen da gurutzera.
Gç 86.
Gauzen adiaraztera emaiteko manera antzatsu eta zuhur hunek baitirudi hurbiltzen dela aingeruenera.
ES 90.
[Sakramendu] hetarat hurbilduko baitire.
CatLav A, 2v (V 3).
Urbildu zuen burua paretara.
Mb IArg II 330.
Ez da hain laster hurbiltzen etxerat non baidohako aita aitzinerat.
Lg II 112.
Behinere ez gaizko hari hurbilduko, aphal ez bagare.
Mih 34.
Era ona zeukanean urbildu nai ez Kristo gana ezin bestez baño.
Mg CC 213.
Jesus [...] urbiltzen-zéla.
LE Io 6, 19.
Herioa hurbiltzen zautala.
Dh 120.
Konbertitzeko denbora gaurgoitik hurbildua du.
Prot 70.
Mahain saindurat hurbildu beino lehen.
Jaur 105.
Hurbilltzen nauk etxetarik; / bahagoke hi urrundik.
Gy 268.
Pobre bat hurbildu zitzaion amoina eskatzen ziola.
Laph 64.
Urbildu zan etxe artako atondora eskian.
Bv AsL 136.
Hurbildu zuen begia athe xilora.
Jnn SBi 72.
Gizonak elgarretara bil ala hurbil.
HU Aurp 215.
(s. XX)
Oihuka seme gehienak ez ninduen utzi lantegitik hurbiltzera.
JE Bur 63.
Hura, gizon hura, etzitzaigun beintxo ere urbildu.
A Ardi 123.
Azken judizioa hurbildua ez othe dugu.
Barb Sup 121.
Arnasa nasai artzeko zeure / tokira ezin urbildu.
Enb 46.
Urbildu ziran Parisa.
Tx B III 20.
Azkenetara urbilduak dauden min-bizidunak
.
FIr 191.
Urbiltzen zaio nexkatoari soberaxko.
Zub 106.
Urbildu zitzaizkion Yaunari.
Or QA 106.
Etxe batetarat hurbiltzean.
Zerb Azk 95.
Erromesaldi zoriontsu onek Piarresen gogoa Jaungoikoagana urbildu zun.
Etxde JJ 212.
Zinemako tenorea hurbiltzen ari zen.
JEtchep 79.
Buhame guziak begi gaxtokoak dira. Ni, ez nitzaiote hurbiltzen ere.
Larz Senper 72.
Izadiko gertakari auetara urbildu ezin banendi ere.
Ibiñ
Virgil
92.
Urbildu nintzan ateetara.
JAzpiroz 165.
Zuen ondora lehen kusiak hurbildu gira elgarri.
Larre ArtzainE 345.
Nork bere opilari hurbiltzen baitio ikatza.
MEIG IV 92.
v. tbn. (Para autores meridionales): Ill Testim 3. Inza Azalp 105. Lab EEguna 102. Ol Mt 15, 23. Ir YKBiz 274. TAg Uzt 25. Zait Sof 129. SMitx Aranz 226. NEtx Antz 153. Txill Let 80. Ugalde Iltz 48. Arti MaldanB 211. Izeta DirG 45. Osk Kurl 57. Berron Kijote 200. Ataño TxanKan 260.
"
Egunoro hurbiltzen da, il s'approche tous les jours de la sainte communion"
H.
(Dv, H).
(En oraciones negativas).Comparar(se), poner(se) al mismo nivel.
"
Nihor ez da hari hurbiltzeko denik (Laph), personne ne lui peut être comparé"
Dv.
"
Indarrez, edertasunez eta iakintasunez etzatzu hurbiltzen ere, il ne vous approche même pas [...]"
H.
Cf. HURBILTZEKO(RIK) ERE.
Ez duela deus hurbiltzekorik haren perfekzione infinituen aldean.
He Gudu 129.
Etzen deusere Salomonen magnifizentziari hurbil zakiokenik.
Lg I 328.
Asma ditezken thormenta guziak hurbiltzen ere etzaizkoten bezalako thormentek.
Dh 201.
Ez da nihor nihoiz Yesusi hurbiltzen denik.
Hb Egia 90.
Nihor ez da kuraiez, jakitatez, indarrez hari hurbiltzeko denik.
Laph 5.
Zuzentasunez ala zuhurtziaz ez zitzakola nehor hurbiltzen herrian.
JE Bur 11.