(BN-baig; H(+ -khal-, -khilukhal-)),
makilakaldi (-khilakh- H(L)),
makila-ukaldi,
makilkaldi,
makilakaldu (S)
Ref.:
Lrq(makhilakhaldü);
SatrVocP(ukaldi);
GteErd 34
. Golpe de bastón, palo, garrotazo."
Makhilukhaldi batez arthiki zuen hil hotza, il le renversa raide (froid) mort d'un coup de bâton"H.
"
Makil ukaldi, dar con el palo; aize ukaldi, golpe de viento"SatrVocP(s.v. ukaldi).
"
Makilaz eraso zion, [...] makila kaldu bat eman deio (S)"GteErd 34.
Tr. Documentado en textos septentrionales desde finales del s. XVIII y tbn. en Mendigacha y Orixe. La forma makilukaldi se encuentra en Lizarraga, Duvoisin (makhilukhaldi ), Etchepare (Bur 78), Zubiri y Orixe, mak(h)ila uk(h)aldi en Hiriart-Urruty (Zez 181), Joannateguy y Arradoy; makhilak(h)aldü en los suletinos Eguiateguy (tbn. makhilakhaldi ), Mustafa y Casenave; makila ükaldü en Constantin. Hay además makilakaldi en Mendigacha y makilkaldi en Zerbitzari. Encontramos makhikaldi en este último (Gerlan 90), probablemente errata
40 edo 50 makhila khaldi, hoiñ zoletan dereitzo emaneraziten. Egiat 225.
Eta dire ala nola artzai onarén makilukáldiak goardatzekó bere árdia. LE( inBOEanm 1677
). Edozein zakhur hogoi edo berrogoi makhil-ukhaldiz ehoiten ikhus baneza, urrikalaraz nintzake. DvLEd 66.
Ohoinak eman zion zaldiari makhila ukhaldi bat. JnnSBi 60.
Emonik baidago lanari, orobat nola astoa makilakaldier. Mdg 149.
Makila ükaldü batez hautse zeron ükaraia. Const 26.
Bizkar buluzian emaiten dazkote berrehun makil-ukaldi. Zub 59.
Mandoa iltzen duk eta makil-ukaldiak bukatzen dituk. 'Coups de trique'
.OrMi 64.
Ez baitakigu Martin Chouriok zer zuen [...] Urtubiako gerriko xuridunari makilkaldi, harrikaldi eta tiroka hasteko. ZerbAzk 62.
Bidean makil ukaldi zonbait bildurik.ArdoySFran 99.
azpisarrera-1
MAKILUKALDIZ.
A palos. v. makilukaldika. Souza ta bere lagünak dütie makhila khaldiz porrokatzen. Egiat 160.
Arimala etzian makhila khaldüz mantsotüren. Ib. 266.
Manatuzué golpazezátela án makilukádis. LEJMSB 129.
Algarri makhilakalduz / buruak zitzian hausten. Mustafa.
(ap. DRA)Etsaien gaiña / harrien urthukitzen, / makhila khaldüz eta bardin / eskü hüska zurratzen. CasveSGrazi 134.
v. tbn. Or Mi 92.