OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
justu.
tradizioa
Tr. La forma justu es claramente predominante; la mayor frecuencia de justo se da en suletino, bajo-navarro de Mixe y en hablas navarras peninsulares. Lizarraga emplea justo para las acepciones de 'justo, conforme a la justicia' y 'justo, virtuoso', mientras que para 'exacto' usa txusto (q. v.). En DFrec hay 19 ejs. de justu y 20 de juxtu, todos ellos meridionales.
sense-1
I. (Adj.).
azpiadiera-1.1
1. (SP, Urt II 203, Ht VocGr, Izt, Lecl ( y- ), Dv, H), justo (V-gip, S; Lcc, Ht VocGr 377, Arch VocGr 207, VocBN ( y- ), Gèze, H) Ref.: Lrq ( jüsto ); Etxba Eib ( justua ); Elexp Berg ( justua ) .
Justo, conforme a la justicia; justo, (persona) justa; virtuoso, que vive de acuerdo con los preceptos religiosos. "Cabal" Izt. "Juste" Gèze. " Justua da biargiñeri gizon letz bizi izateko beste irabazteko lekua emotia " Etxba Eib. v. zuzen; zintzo.
Eta zen gizon haur iusto eta Iainkoaren beldur. Lc 2, 25 (He justua; TB, Dv zuzen, Ol, Ker, IBk, IBe zintzo ). Ez naxana min baga kexaetan, / baize justo naxala eskaetan. Lazarraga B3, 1154v. Kastigo justoa. Ber Doc 126r. Egia duk, bekhatuez iustu dela nigarra. EZ Man I 52. Ea tratu hek iustu direnz. Ax 421 (V 273). Kausa justu baga. Cap 113. Fedeau bagarik iñor ez iustu izan, ez salbadu leitean. Ib. 26. Ezkontzak ematen du jeneraziño justua. 215. San Joseph justua. (1705). GavonC , Egan 1956 (5-6), 28. Zure arrozoinamendua egiazkoa eta justua dela. ES 99. Iuie iustu. Ch III 46, 5. Eta bazaude eternitate orotan bethi hun, jüsto eta saintü. Mst III 40, 2. Egiteko andia, ta zor justua da ori. Cb Eg II 20. Franziari bizi berri, puxant eta justuago baten emaiteaz. Revol 91. Zure dozepare jüstueki. Xarlem 1277. Jaunarén juizio justoak. LE Ong 102r. Gerra justubetan. JJMg BasEsc 175. Zer daiteke justuagorik [...] zenbeit asteren kontsekratzea baino? MarIl 2. Dirutako errenta [...] ez da justoa. It Dial 65 (Ur justo; Dv zuzen, Ip xüxen ). Jaungoiko guziz saindu, justu, akhabantzagabeak. Dv LEd 72. Alan da gauza egoki eta justuba guk bere ondo erantzutia mesede ain andi ta ugarijei. (1858). BBatzarN 179. Gauza justu eta bidezkoa. Arr May 7. Joseph jüstoaren amaz. Ip Hil 8. Aren alaba justuari iñork gaitzik egin ez zezaion. Goñi 42. Gizon justu bat balitz bezela / presentatu zan galaia. Tx B I 140. Judikatzale justu eta zuzena izan. Arti Tobera 289. Den justuena erortzen baita. Mattin 63. Oso sui ona degula esango ez banu, ez nintzake justua izango. JAzpiroz 216. Zein dan justua mundu onetan / Jaunak ikusiko al du. FEtxeb 165.
v. tbn. Miserere 332. Mat 112. Harb 405. Hm 95. O Po 66. SP Imit III 58, 1. Arg DevB 212. Tt Onsa 55. OA 156. Iraz 39. CatBurg 15. He Gudu 35. Lg I 357. Mih 122. Brtc 108. Iraultza 18. Monho 124. Añ LoraS 192. Gco II 47. fB Ic I 58. Astar II 45. Echag 244. Jaur 114. Gy 325. Lard 10. Xe 354. PE 24. Ud 94. JanEd I 24. AB AmaE 254. Apaol 77. Elsb Fram 108. Zby RIEV 1908, 206. Arb Igand 8. CatJauf VI. Uzt Sas 54. Etchebarne 82. Justo: Tt Arima 2. Gç 181. Iraz 15. Oe 106. CatLan 24. Mg CC 130. CatB 25. CatLlo 17. CatLuz 30. UskLiB 103. Bordel 83. Etch 642. CatAe 22. CatSal 23. CatR 23. CatS 92. Jnn SBi 95. Ip Hil 226. Ag Serm 271. CatUlz 15.
azpiadiera-1.1.1
(Dv, H) .
(Sust.).
Iustu oro iganen da bertan goiti airian. E 63. Iustoén monumentak ornatzen. Mt 23, 29 ( He justu, TB, SalabBN, Echn yustu, Ur (G), Ip, Hual, Samper justo; Dv prestu, Ur (V) on, Ol zindo, Ker zintzo, IBk gizon zintzo, IBe santu ). Justoen eta Iaungoikoaren zerbitzari diradenendako. Ber Trat 106v. Halaber da higituren iustuaren lohia. EZ Man I 135. Persegituak izanen direla iustuak. Ax 478 (V 309). Laugarrena [lekua] [...] iustuendako. Cap 32. Justuen arimek. CatLav 75 (V 46). Zenbat eta justuak oi diran argiago. Lar SAgust 12. Ezi jüstua ezta nahasiren. Mst III 46, 4. Eskuietik dauden justu ta santuai. Cb Eg II 155. Yustuen eta bekhatoreengatik zela mundurat ethorria. Lg II 83. Salbatu diren justuak. Monho 150. Sinhets dezen jüstuek. Xarlem 1180. Ez náiz etórri deitzera justoak. LE Ong 48r. Justuak sarritan ipintzen du begien aurrean egia. AA III 568. Ez zan aurkituten zortzi justu baño. JJMg BasEsc 16. Galduak pena eramango du, / justuarentzat fortuna. Xe 382. Amar justo badira Jauna zure errian. AB AmaE 27. Justo haren ixtorioak. Jnn SBi 6. Lege zarreko gurasoak, igarleak eta justoak. Ag Serm 219 ( ib. 258 justu ). Beregana nai tiratu denak, / pekatari ta justuak. Auspoa 97, 84. Zoin da justu guzietarik lehenik grazian hil dena? CatJauf 32. Zeruan justuentzat beha dauden gauzak. Xa Odol 346.
v. tbn. Mat 35. Harb 260. SP Phil 335. Gç 44. Ch I 19, 2. Iraz 69. CatBurg 18. He Gudu 31. Mih 106. Brtc 110. Ub 135. Gco I 432. fB Ic I 97. CatB 30. CatLlo 24. JesBih 455. CatLuz 41. MarIl XXI. Jaur 114. Lard 453. Dv LEd 273. Hb Egia 47. Legaz 16. Zby RIEV 1908, 210. Tx B II 225. Zerb IxtS 19. Justo: Tt Onsa 163. Gç 159. El 39. CatLan 46. UskLiB 56. CatAe 28. CatSal 29. CatR 29. Bordel 144. CatS 84. CatUlz 55.
azpiadiera-1.1.2
Yustuen loak harturik, egon zen lo. Elsb Fram 109.
azpiadiera-1.1.3
Razonable, adecuado.
Ephe yustu bat denean iragan [proposa dakizun espos berri bat] . Gy 266.
azpiadiera-1.1.4
(Uso sust.). (Lo) justo. " Eztugu galdetzen justua baizen " H.
azpiadiera-1.2
2. Exacto. "Juste, exact selon la mesure, le poids. Neurri iustua. [...] Oren justua " H. "Juste, exact" T-L. v. txusto.
Arrosarioa da othoitz doblatu bat, kontu iustu bat begiratzen dela. EZ Man II 162. Beste izkerak ez bezalako neurri justu ta simetria egiñ egiñean era guzietara ditu. Cb EBO 38. Egizue kontu bat ahalik eta justuena. Revol 137. Nekhez egin daiteke idea justu bat [...] erreginatzen duen alegrantziaz. MarIl 4. Bertsuak egitea izarietan ahalik yustuenak. Gy XI. Kaja gorputzarentzat / justu irten dedin. Bil 148. Minutu erdi justo / ei ebela ostu. EusJok II 131. Ogei ta emezortzi / errial justubak. Noe 60. Lau illabete justuak igaro genituen alde aietan. Zab Gabon 55. Andik bi ordu justuetara. Arr May 102. Eun franko justu dira. AzpPr 26.
azpiadiera-1.2.1
"Juste, trop étroit, qui serre. Oineko justua " H.
Zapata bat duzunean neurri, justu, doi. Ax 425 (V 275).
azpiadiera-1.2.2
Exacto, que aprecia con exactitud. "Juste, qui apprécie bien. Begi iustua " H.
azpiadiera-1.3
3. (Uso pred.). (Estar, andar, etc.) escaso.
Arrantzale jendia / beti dabill justu, / saiatubagatikan / eziñ aberastu. Arrantz 26. Zabiltzate justu. AzpPr 97. Diruarekin ere justu samar ibiltzen giñan-ta. BAyerbe 69.
azpiadiera-1.3.1
(Quedarse, andar, etc.) corto.
Lagunak konbidatzen / ezta ibili justo. JanEd I 94. Kontuetan zabiltza, / Pillipatxo, justu: / neri amargarrena / kontatzia aztu. Iraola 101. Kanpuan ibilliyak / badu milla gastu, / ez baldin bazabiltza / konpasian justu. Tx ( in Imaz Auspoa 24, 138 ).
azpiadiera-1.3.2
(Adj.). Escaso.
Lenago ere naiko justuak / baserriko etekiñak. Insausti 52.
sense-2
II. (Adv.).
azpiadiera-2.1
1. Exactamente. " Xedean iotzea justu, frapper, donner juste dans le but" H. " Erran orduko ethortzea iustu " Ib. "Justement, précisément" T-L.
Zeñek bere kontuba / eman biagu justu. Ud 129. Justu itzegingo det / an zer pasa zan. AzpPr 54. Onen zuluan justo sartzen zan. Gerrika 85.
azpiadiera-2.1.1
Justo, por poco; apenas. "Justamente, por poco. Justu aprobau dot " Elexp Berg.
Edertasuna berbaen aruntzaldetik egon, berbak ikutuaz justu. Azurm ( in Gand Elorri 43 ). Justu apuntatzeko denbora banuan da tiratu nion. BBarand 44.
azpiadiera-2.2
2. Justamente, en justicia.
Bakotzari beria / emanik justu. AzpPr 82.
azpisarrera-1
HAIN JUSTU, HAIN JUXTU.
Precisamente.
Punta-puntako erromillota / kendu diote ain justo. Noe 75. Hauxe da, hain juxtu, maizegi egiten ez dena. MEIG VII 87. Horixe da, hain justu, hemen dihoakidan auzia. MEIG IV 128.
azpisarrera-2
JUSTUAN (V-gip, AN-ulz).
azpisarrerakoSense-2.1
a) " Yústuan, justamente" Iz Ulz. " Justuan arrapau neban trena " Elexp Berg.
Baña ala ere naiko justuan galdu nuan. Albeniz 69.
azpiadiera-1.1
Estrechamente, con estrecheces.
Lengo bizitzan lan egin eta / bizi baziran justuan. BEnb NereA 217. Len justuan zebillenentzat alderdi ederra orduan ere, galtza berriak egiteko. BAyerbe 68.
azpisarrerakoSense-2.2
b) Exactamente.
Berriro kontrario berarekin, Irazurekin alegia, andik ogei ta bat illabetera justuan. Albeniz 140.
azpisarrera-3
JUSTU DEN BEZALA.
Como es justo, como debe ser.
Handik kanpoan debozinoak iustu den bezala libratzen ditu nora nahi. Harb 429. Gizonak nahi du arima Ienkoarenzat, iusto den bezala. Tt Onsa 89. Hunek, justu den bezala, gorphutza arrazoinari, [...] sentsuak fedeari sumetitzen diotza. Brtc 221.
azpisarrera-4
JUSTU-EGILE.
Justificante, santificante.
Zer emaiten derikü grazia jüsto egiliak? Bp I 139.
azpisarrera-5
JUSTU EGIN.
Justificar, hacer justo, santificar.
Gauza gorez mintzatzeak eztu nihor egiten saindu eta iustu. SP Imit I 1, 3 (Ch saindutzen ). Grazia jüsto egiten gütiana. Bp I 139. Bide hortaz iustu egiten ditutzula gizonak. Ch III 50, 4. Hala bakhar baten obedientziaz dire hainitz justu eginen. He Rom 5, 19. Haren grazia justu egiten duenak ixituko ditu. Jaur 343. Igaro zuan bere bizitza guzia gizona justo egingo zuen gauza guzien gosean ta egarrian. Ag Serm 200.
v. tbn. Gco II 85. CatJauf 96.
azpisarrera-6
JUSTU-EZ.
Injusto.
Irabazi justu-ezak maite dituenak. Gco I 391.
azpisarrera-7
JUSTU IZAN .
(En 3.ª pers. sing., seguido de subordinada con subjuntivo). Es (era, etc.) justo, razonable (que).
Iustu da gehiago ere paira dezagun. Ax 439 (V 286). Iusto duzu zerbait rekonpensu eman dezagun. Tt Arima 80. Justu da konsekratu dietzaizudan ene obrak. 26. Bethiere behar diotzagu eman eskerrak Jainkoari zuentzat, ene anaiak, justu den bezala. He 2 Thess 1, 3. Jüsto düzü zure zerbütxariak zerbait zuregatik soferi dezan. Mst III 50, 3. Justu da goza ziten. Monho 68. Jüsto beita doloriaz pünitürik izan dadin. UskLiB 84. Ezena bada justo yik ere ekun yezan konpadezimentu yore lagunaz nik ekun nion bikala yitaz? Hual Mt 18, 33. Justu eta zuzen da, gorphutza izan dadien arimarekin sariztatua. Lap 388s (V 177).
v. tbn. Ch III 50, 3. Brtc 185. Elsb Fram 129. Jüsto: Xarlem 685.
azpisarrerakoSense-7.1
Justua da oiñ zure benetako eraillia ill deiran. Etxba Ibilt 489.
azpisarrera-8
JUSTU-JUSTU.
azpisarrerakoSense-8.1
a) Exactamente.
Bi aizpa bizi giñan / aita eta ama, / bestiak gobernatzen / nik bakarrik lana; / aientzat justu-justu / sortzen nuen dana. Tx B II 102. Tira nizkon bi tiro, eta baten jo nun justu-justu. Auspoa 39, 118. Justu-justu bi urte Tolosako zezen-plazan jokatu nuala Jose Mari Agirrezabalarekin apustu izugarri ura. Albeniz 136. Neri amabietan justu-justu salida emateko. Ib. 76.
azpiadiera-1.1
" Justu-justu aillegau jat dirua " Elexp Berg.
Ataka ere arri on batzukin txikitu egin bear dik [...], zotza sartzeko aiña justu-justu. TxGarm BordaB 20s.
azpisarrerakoSense-8.2
b) Apenas, con dificultad.
Gari-soro galantak badaude berde-berde, lurra justu-justu tapatzen dutela. TxGarm BordaB 52. Ondiñok makil bategaz justo-justo banebillen be aurrera. Gerrika 283.
azpisarrera-9
JUSTU-JUSTUA.
azpisarrerakoSense-9.1
a) Exactamente. "Accomodate, [...] xuxénki, justu-jústua " Urt I 82. " Asmatu duzu justu-justua " H. " Bi zehe luze izatea justu-justua " Ib.
azpisarrerakoSense-9.2
b) Precisamente. v. HAIN ZUZEN.
Ba, justu justua itaxura bat badut bizkarraren parrean. Etchebarne 79. Bainan justu justua oren erdi baten buruan esperantxa zuen jenerala. Ib. 121.
azpisarrera-10
JUSTU-JUSTUAN (V-gip ap. Elexp Berg ).
A penas, a duras penas.
Gero bost eta iru kiloan / gelditu zuan justo-justoan. BEnb NereA 47. Lau illabete egin nituan, justu-justuan koarto-bañora edo serbizioko lekura allegatzen nintzala. Albeniz 217.
azpisarrerakoSense-10.1
Por poco.
Justu-justuan jokoa galdu genduan, pena emateko moduan. Albeniz 234.
azpisarrera-11
JUSTU-JUSTUKO.
" Justu-justuko berbak, el mínimo de palabras. Anai-arrebak izan arren justu-justuko berbak eingo jotsek alkarri " Elexp Berg.
azpisarrera-12
JUSTU-JUSTUTIK.
Por poco.
Oso estu ibili giñan; baña galdu egin nuan justu-justutik. Albeniz 94.
azpisarrera-13
JUSTURIK.
Justamente, exactamente.
Mila ta bosteun / urte alkarri eranzi, / irurogeta / lau geiago ganeti / da jaio zala / Jaun Zerukoa justorik. Lazarraga A28, 1202r.
azpisarrera-14
JUSTUTIK.
Por poco.
Gaxua, justutikan / eskapatu zera! Tx B II 162. Aurreneko karrera irabazi nuan; baña ura zan justutik irabaztea! Albeniz 116.
azpisarrera-15
JUXTU .
(Forma con palat. expresiva).
azpisarrerakoSense-15.1
A) (Adv.).
azpiadiera-1.1
a) Exactamente.
Ura eskola maisu zan... bai, bai, juxtu, eskola maisu. Sor Gabon 57. Berrogei ta bi juxtu gaur. NEtx Antz 76. Pixuak ere alde piska bat igual edukitzen dute batetik bestera, eta alegiña juxtu sartzeko kilotan. Insausti 112.
azpiadiera-1.2
b) Justamente, apenas.
Eun kilo juxtu eramango ta / berreun bizkarrean jarri. Basarri 128. Egarriak, nekatuta, txutik juxtu iritxi nintzan errira. AZink 150. Dotriña juxtu xamar omen zekian. Salav 62.
azpiadiera-1.2.1
Ibai-baztarreko petrillaren kontra gelditu giñan juxtu xamar putzura erori gabe. Salav 62.
azpiadiera-1.2.2
Escasamente.
Martin, indarra ondo juxtu bialtzen dezu. Altxa zazu boltaje ori. AZink 136.
azpisarrerakoSense-15.2
B) (Adj.).
azpiadiera-2.1
a) Exacto.
Neurri juxtuak erabili. Ostolaiz 106. Bere neurri juxtuetan artu bear da. Ib. 86. Andik illabete juxtura. AZink 151.
azpiadiera-2.2
b) (Uso pred.). Escaso.
Urrun, doiñu bat erne zan, / aitzean itxartuz, / juxtu ta apal, oiartzuna. ' Eco vago, humilde' . Gand Elorri 123. Osabak ortarako ere dirua naiko juxtu eman zion. TxGarm BordaB 149s. Pixkaka bertsoari lagatzen joan zan, osasuna ere juxtu ta. Zendoia 235. Orduan, gure modukoak jana ere naiko juxtu eta al zan modukoa. Insausti 301.
azpiadiera-2.2.1
(Andar, etc.) apurado.
Lan txarra sasoiz juxtu / zebillenarentzat. Insausti 283. Eta pentsatzen gendun / genbiltzela juxtu. Ib. 296.
azpiadiera-2.3
c) Apurado, difícil.
Au irabazi egin bear, berriz, txapela irabazteko. Gauzak juxtu oraingoan ere. Insausti 201.
azpisarrera-16
JUXTUAN.
azpisarrerakoSense-16.1
a) Por poco.
Juxtuan ezagutu nuan [Txirrita] Andoain gure erri ontan bertsoak kantatzen. AZink 24.
azpisarrerakoSense-16.2
b) (Estar, etc.) apurado, difícil.
Gureak e guztiz abil, / baiña gauza juxtun dabil. Insausti 210.
azpisarrera-17
JUXTU-JUXTU.
azpisarrerakoSense-17.1
a) Apenas, por poco.
Zu etziñan ezertarako gauza [amaren sabelean]. Ba-ziñala juxtu-juxtu. MAtx Gazt 18. Baserri au kaletik oso urruti dago, Oiartzungo partean jaio nintzala juxtu-juxtu esateko moduan. Salav 9. Zuk bizitzeari utzi, / lumaz juxtu-juxtu jantzi. Zendoia 157. Berriz bere onera etorri zan, eta juxtu-juxtu elizakoak-eta artu zituan ezaguerarekin. Insausti 122.
azpiadiera-1.1
Apenas, con dificultad.
Sekretario xaarra juxtu-juxtu bi makulurekin. Insausti 47.
azpisarrerakoSense-17.2
b) Justamente, exactamente.
--Egun gutxiko kontua izango da. --Bai, emakume ariñak dirurik gabe ikusi zaitzaten arte, juxtu-juxtu. NEtx LBB 67.
azpisarrera-18
JUXTU-JUXTUAN.
Apenas.
Lenengo amasei ordu / mendin segan bete, / juxtu-juxtun tente. Insausti 284.
azpisarrera-19
JUXTUKO.
De medida exacta.
Etxean egindako infusio oriek ez baidira juxtokoak izaten, ta ez da komeni guk erabiltzea. Ostolaiz 89.
azpisarrera-20
JUXTURIK.
Con dificultad.
Gorputz guztiya jarri / zitzayon ozturik, / pultsua nasturik, / pausuan juxturik. Auspoa 39, 72.
justu
<< joan 0 / 0 kanpo >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper