OEH - Bilaketa

358 emaitza zerbitzari bilaketarentzat

Sarrera buruan (7)


Sarrera osoan (351)

Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
bezain.
tradizioa
Tr. En textos vizcaínos sólo lo hallamos en algunos autores modernos, como Gandiaga (Elorri 138) o, en la forma bezin, en Erkiaga y en los eibarreses San Martin (Zirik 30) y Etxebarria.
La forma bezain es casi general en la literatura septentrional y prácticamente la única que se encuentra hasta la segunda mitad del s. XIX; la emplean tbn. autores guipuzcoanos: Larramendi, Iztueta, Lardizabal, J. I. Arana, Beovide y Arrue; tbn. aparece en alto-navarros como Ezcurra, Mendiburu, y Lizarraga de Elcano (cf. bekala en éste, y en otros textos navarros; bekain en un texto de Goñi (FLV 1989, 123), bekein en OrorbSerm o bikain en roncalés). Usan tbn. bezain varios autores meridionales del s. XX. Bezein se encuentra en Cardaberaz, Luzuriaga (14) y en autores guipuzcoanos de principios del s. XIX, así como en algunos septentrionales desde finales del mismo siglo, como Elizanburu (PAd 66), Zalduby, Joannateguy, Barbier (Sup 130), Iratzeder o Arradoy (SFran 91), y en el baztanés Izeta. Bezin aparece ya en Larramendi y es general en autores guipuzcoanos desde mediados del s. XIX; tbn. se encuentra en Hiribarren, Zerbitzari, Larzabal y Mattin. Finalmente bezen (cf. bezenbat ya en Leiçarraga) se documenta desde la primera mitad del siglo XIX; lo emplean Jauretche, Hiribarren, ECocin (52), Hiriart-Urruty, CatJauf (18), St. Pierre (26), Oxobi, Barbier, Etchamendi (47), Iratzeder, Zerbitzari, Larzabal y Mattin. En DFrec hay 194 ejs. (18 septentrionales) de bezain, uno, sept., de bezein, y 4, sept., de bezein.
etimologikoa
Etim. Para la alternancia bezain / bekain y sus posibles razones etimológicas, v. FHV 544.
sense-1
1. (G, AN-5vill-erro-egüés, B, L, BN-baig, S, Ae, Sal; SP, Urt Gram 417, Lar, Añ, Lecl, VocBN , Dv, H; -añ S; Gèze), bezein (G, AN-erro-ulz-olza, B, BN-arb, Ae; H), bezen (AN-burg-ulz, B, L; Dv), bezin (V-gip, G, AN-gip-larr-5vill-ulz, Ae, Sal; Añ (G), Dv (G, L-côte), H), bejain (AN-ilzarb-olza?), bekain (R-uzt; Lar), bekein , bikain (R-vid), bizin (AN-gip-5vill). Ref.: A (bekain, bikain, bezain, bezein, bezin); A Aezk ; Bon-Ond 171; Lrq /bésan'/; Etxba Eib (beziñ); Iz Als (aundi); Elexp Berg (bezin); Gte Erd 57, 201, 235s; Etxde Nav 332s.
(Partícula comparativa de igualdad, que expresa cualidad). "Tan, siguiéndose como, bezain, bekain" Lar (bekain no parece errata; cf. bekainde, etc.). "Bezain? (AN-egüés), bejain (AN-ilzarb-olza?), bezein (AN-olza)" Bon-Ond 171 (<j> representa una velar sorda; cf. bejala var. de bezala). "Tan. Ori nik beziñ ondo dakik [...]. Jende askok ez du hitz hau erabiltzen eta larri ibiltzen da esaldi mota hau egiten: Bilbo ezta Donostia besteko politta etab. esaten dira ordez" Elexp Berg. Azkue da tbn. "bezan (L, S), bezanbat (Lc, Ae)", pero bezan no se documenta como palabra independiente, sino en bezanbat, bezanbeste, etc. v. baizen (4).
Gram. El orden más corriente es: término de comparación + bezain (+ sust.) + adj. (o adv.); en ocasiones se intercalan una o más palabras entre bezain y el (sust. +) adj. En lugar del (sust. +) adj. o adv. se encuentra a menudo un participio o un sustantivo que tiene una función similar. Tr. Documentado desde Dechepare, es de uso gral. excepto entre los vizcaínos.
Ehon ere eztakusat nihaur bezain erhorik. E 163. Zure Bearnoko herria, hura behin berze erran ahal daitenik batre bezain Iainkoaren hitzaren rezebitzera behatu gaitzetako eta rebelarakutsi izanik. Dedic * 5v. Arima haren parte eta fakultate guziak ziren ahal zirateken bezain ungi dispausatuak eta reglatuak. ABC I 3r. Zeruetako Jauna dugu / gogos jausten zaiguna: / zeruan bezain oso dago / guretako ogian. Ezcurra 5ss. Eta eginen da ene arima elhurra bezain xuri. Mat 182. Aita bezain semea zare zuhur, puxant, fin gabe. EZ Man I 11. Iguzkia nahi bezain / goizik ezta agertu. EZ Noel 111. Egin bedi elhurra bezain hotz debozinoan eta sua bezain bero malizian. Ax 585 (V 376). Uste du ezen bertze guztiak ere hura bezala direla, hark bezain igurikitza eta pairu guti dutela. Ib. 386 (V 253). Zu bezain aita honratuaren semea. AltsAuz 328. Zuzaz bertzerik / nehor maiterik / eztudalarik herrian, / zu bezain gorrik, / ez hain gogorrik / eztudala d' agerrian. O Po 11. Non bertze batek handien izaiteko desira duen bezain gogotik berak desira dezan guzietako xipienik egoitera. SP Imit III 22, 5. Arnega zazu hetaz damu eta dolu zure bihotzak iasan dezakeien bezain handi batez. SP Phil 24. Eztuela deus garbitasuna bezain maite. Ib. 424. Bethi dituk hire penak / Hastean bezaiñ fresko. Arg DevB 8. [Gloria] haizea bezain laster iragaten da. 30 (cf. infra BEZAIN LASTER). Ereintza bezaiñ izanen da / orduan handi fruitua. Ib. 206. --Ama Birjina nola bizi zen? --Jesüs-Krist bezain ezabaki. Bp II 36.
(s. XVIII) Ordea hargatik etzezala pentsa hari iduritzen zitzaion bezain erromes eta eskas zirela. ES 166. Erori dire, eziñ erran bezaiñ behera. Ch III 14, 1. Non eguzkiak ifar-lausoa beziñ errax banatu eta desegin zituen gau illun guztiak. Lar SAgust 9. Eziñ siñhetsi bezain handia da motibo edo intenzione hunen bertutea. Ib. 72. Zuek bezain odol garbia duena. Lar Cor 152. Gu garen bezaiñ kreatura erromes eta ezdeusentzat duen amodio sobraniazkoa. He Gudu 75. Zure hebeko izatiak ükheiten ahal dian bezañ bake oso batez gozatüren zirela. Mst III 25, 3. Elurre bekein txuri zen bestidure bateki. OrorbSerm 98. Faraon bezain gogortua arkitzen etzen bat beratzeko aski eta sobera zena. Mb IArg I 119. Batak bestea bere burua bezain maite dutenak. Ib. 238. Ta azkenean gelditu zen ontzia Duarteren ontzi S. Franzisko Xabierrek milagroz zuzendua bezain era gaistoan. Mb IArg II 281. Ta beste Lengoajeak bezeñ arrazoi berdiñ edo andia, ta deretxo jakin egiña degu guk, edo Euskerak. Cb EBO 36. Tenplu ezin erran bezain eder hura. Lg I 329. Eta berthute hura ezdut eskarniatu, den bezain gaixtoa izan arren. Mih 34. Ez bide da hau bezain deus ere inportantik. Brtc 144. Ahal bezain maiz meza entzunen dudala. Ib. 245.

(s. XIX) Hori da hori dolorea! / Banda hortako presunak / Ezagutuak izaitea / Diren bezain hobendunak. Monho 40. Eliza hura eraginen düzü / ahal bezain bertan. Xarlem 661. Baña ezdu inork enzun nere bekatuak bezein itsusirik. Mg CC 126. Nor ni bezein ederrik? VMg 53. Zerutarrak bezin perfekzio andiarekin ez. Gco I 416. S. Franzisko Asis, zan bezeñ Santu andia izan arren, etzan atrebitu Apaizen malla artzera. AA I 556. Eragotzi diezu betiko bizitza doatsua iristea iritsi bear zuen bezeñ laster. AA II 124 (cf. BEZAIN LASTER). Naidúzu izán fédea bezáin firme konfiánza Jangoikoan. LE Ong 89v. Salomon edo bertze nornahi izan den bezain dohatsu izan bitez. Dh 201. Zeru bat den bezain ederra galdu baitugu. Ib. 60. Golardo edo sari ezin erran bezain handia eta gozoa. Ib. 96s. Bertze guzietan jainkozko xedez bezain ontsa ibil genetazke jaidura naturalez. Ib. 69. Baldin badu biyotza / nik bezein leuna, / lastertxo izango det / etxian laguna. Echag 76. Ene iakinean ez da, bizi izpiritualean, debozionezko exerziziorik hau bezen gai denik. JesBih 397. Dugun imita heiena zen bezen bizi Saindua. Jaur 187. Mündian ez ahal da ni bezañ trixterik. Etch 70. Traditü zütüdala deitazüt erraiten; / Bata bezañ bestia biak akort ginen. Ib. 70. Sultan, zakur ausarta ta jale andia, / zan bezin luze, zetzan lurrean jarria. It Fab 254. Gelditzen oi dirade / len bezin astoak. Ib. 124. Lastima da egon oi dan bezin garesti egotea gatza. It Dial 69 (Ur baxen ). Gaztelako errietan bezain aztal eder galant ariñak. Izt C 28. Zer izango da beste bizikai bat artoa bezin laster kanpoak ematen dabenik? Ib. 29. Ez lirake egongo dauden bezin baztertuak. Ib. 217. Baldin denpora doatsu artako Euskaldunak bezin maite oraingoak balute beren itzkuntz gozoa. Ib. 105. Egiazki, uste dut gizonek / Nik bezain dutela lotsa handia. Arch Fab 109. Nahi bezain axeria zaiteken ongi mintzo. Gy 56. Eskaldunen odola agertu lehena; / Nihoiz bezin ohorez beiratu izena. Hb Esk 50. Juduak Jesusekiko lanetan bezain elkar, beste gauzaetan artu izan balute, esango zan, berenarekin irten zitezkeala. Lard 537. Aitaren etxean bezain Jainkoaren bildurrekoa Putifar-enean zan. Ib. 63. Zerua segura banauka bezain deskantsu bizi naiz! Dv LEd 53. Jangabia guretako bezain behar da aberentako eri denian. Ip Dial 76. Zertako erraten da bada urdea bezain zikhina? Dv Lab 281. Nongo erresuma izan da Frantzia bezin gaizki ikharako egunetan? Hb Egia 23. Gaur nagon bezin atrebitua / sekulan ez naiz egondu. Bil 106. Nork irukiko zaitu ni bezin / ixtimaziyo aundiyan. Ib. 67. Ni bezain familia handikoak. Laph 21. Nik daukadan berotasun au bezañ gaiztoarekin. Arr GB 81. Bear bezin leialki. Arran SIgn 87. Ahal bezain ardüra othoitze egin behar da. CatS 65. Ahal bezain solemnitatereki ezagützen beitügü hura dela osoki gaiza ororen Bürüzagia. Ib. 40. Kolejiyoko maisuak beziñ / estudiante abilla. Xe 370. Argatik guk beziñ / Asko Amerikan / Zuten maitatzen. AB AmaE 115. Ikusten du lastimaturik bestiak zeuden bezain biartasunian arkitzen dala. Bv AsL 56. Ez zela arbola hori hek bezperan erran zuten bezain estalia aranez. Elzb PAd 39. Ximista bezain fite phasatzen da. Elsb Fram 66. Afrikako desertuetan diren zur ernaiak bezain handiko suge ikharagarri batzuez. Ib. 172. Aundiki baten baratza bezin ongi apainduak. Apaol 22. Nor da orai herrian / Pattin bezein jaunik? Zby RIEV 1909, 226. Ian, etxean bezein giristino othe garen kanpoan? Jnn SBi 148. Iguzkia bezain agerizko egia da beraz. Arb Igand 59. Urteak ditu, bainan atzokoaz bezain orroit, gogoan dakart geroztik beti. HU Zez 183. Bere aldean gaizkia egiterat uzten duen gizona, izan bedi nahi duen bezen gizon ona, ez da gizona. HU Aurp 128. Bañan nola gaur igandea dan beziñ seguru baitakitan. Moc Damu 29.

(s. XX) Asi zitzaidan kakeria bat, iturriko ura bikain argi. Mdg 122. Diteken bezain erlisionearen adixkide eta gizon izana gatik. JE Bur 54. Biotzak taupadaka geunzkan, ainbeste milla gizon eleizan beziñ geldi ta ixillik geunden. Ag G 102. Nun or bezain zoritsu, pakez eta alai? A Ardi 119. Ikusi genduen bezin arrigarrizko eran. Inza Azalp 91. Ni bezain dohatsurik ez da bat munduan. Ox 167. Akerraren adarrak bezain makurreko boza du. Barb Sup 107. Jaun Piroa bezen lodiko zigarretak egiten zituen. Ib. 63. Asten da bat-banaka jotzen bere euskal doiñurik biotzekoenak, iñoiz ez bezin zoragarriro. Mok 22. Bigarren ateratzea, lena bezain alperrikakoa. Or SCruz 37. Oraintsuko edozein literaturetan azaldu den gauzik onena bezain ona. Or Mi V. Gauza egiten ezta izaten, / ondatzen bezein erreza. Tx B I 85. Txoriya beziñ alegre. Ib. 191. Ez ote naiz ek bezain Andre Denaren seme? FIr 164. Berria edaturik suia lastoan bezain laster. Zub 85. Eskuin-alde lekuratzen gira, ahal bezain eskuin. JE Ber 92. Emeki emeki hek bezain haur bilakatuz. Ib. 88. Lênetan ez bezin autsia natza. " Más quebrantado que en otros tiempos" . Ldi BB 128. Andregaia zana / bezain, zaitzat maite. Ldi UO 19. Ua olerkarientzat bezain, bedi au idatzi lauezkoentzat ikustegi berdingabe. Markiegi ( in Ldi IL 9 ). Ta orain ere agitzen dira, lenbizian bezin usu ta maiz ezpada ere. Ir YKBiz 542. Ez âl gaituk odolez i bezain euskaldun? Or Eus 39. Zan bezain sutsu jokatu zan. TAg Uzt 186. Edertasunez bera dan bezin / ederrik iñor ez alegiya. EA OlBe 111. Uhainak bezen nasairik, etor oro gain huntara. Iratz 101. Akulua bezain xut. Lf Murtuts 37. Jende arrotzak, beste berak beziñ arrotzekin sortu dute guda zikiñ au. JAIraz Bizia 22. Berritz guduari lotzerat zoalarik egundaino bezin bortizki. Zerb Azk 61. Ez beraz minberatu, ta len bezin lagun geldi gaitezen. NEtx Nola 34. Ahal bezain barna sartzen du. Mde Pr 78. Ez bazinate hek bezain Irlandar on. Ib. 294. Zurea bezain ahantzi eziña da nirea. Etxde JJ 118. Ta iñoiz ez bezin zorigaiztoko izango nintzala, nork esan zezakean? Txill Let 42. Izango ez al da leen bezin ordu txarrean. Ib. 51. Zazpi ta iru amar diran bezain tinki egon nai nuan. Or Aitork 131. Berrogeitaka urtetan emengo mirabe nauk, eta edozein bezin etxeko. NEtx Antz 20. Ezten inor ni bezain ohoreztatua. Arti MaldanB 222. Alhorrak mahain hau bezain ordoki omen ziren, eta gizenak. JEtchep 51. Kuraia ere sekulan bezain azkar piztu duk ni baitan. Ib. 65. --Ez al nauk gure erri-zalea, ez al nauk euskaltzalea, ez al gera españarren azpian bizi? --Bai, ta i bezin azpian iñor ez! Ugalde Iltz 60. Errudunaren kastigua bezin sarri gertatzen den gauza. Vill Jaink 106. Piztiak azeria bezain bizi yardetsi zion. Izeta DirG 79. Eta, osagarriz ontsa hiza? --Ba, ba... Joaitean bezin sanho. Larz Iru 124. Ez dik balio egun argia bezen argi den gauza baten ukha eta ukha hartzea. Larz Senper 64. Nor da Frantses bezain bere buruaren jabe izan denik? Ardoy SFran 312. Ahal bezain laster joanez. Ib. 247. Erregearen ganik ahal bezain hurbil. Ib. 45. Joaitian bezin asto / jin nintzen gibela. Mattin 17. Hala ere, diren bezain bihotz hunkigarri izana gatik aita, ama edo emaztearen alderako hitzak. Larre ( in Xa Odol 13 ). Sendimenduño batzu ez daizke / gazteetan bezein finak. Xa EzinB 123. Ez zitzaion Don Kijotek zion bezaiñ ona iruditu. Berron Kijote 47. Naukan ez nuela nahiko nuen bezain usu ikusiko. Etchebarne 123. Etzegoan gaur bezin errez musu ematerik. BBarand 98. Hobeak izango dira, hots, ez gurasoak bezain aldrebeskerietara emanak. MIH 214. Bihar eguzkiak egungo ordutsuan beste agerraldiren bat egingo digula bezain segur. Ib. 396. Ez ote dira edozein Mikel Agirre edo Pedro Pérez bezain gizon? Ib. 272.
azpiadiera-1.1
(Tras gen.).
Iñaute eguna izan da gorexima egun baten bikain triste. Mdg 137 (cf. supra el ej. del mismo autor, tras sintagma nominal en caso absoluto). Daukatelako biotza / errekaldeko arkaitz beltzaren / bezin gogorra eta otza. MendaroTx 143 (probablemente metri causa; cf. tras absoluto ib. 167, 168, 175, et passim ).
azpiadiera-1.2
(Tras ahal o similar, con el adj. o adv. en grado superlativo).
Ahal bezain artha handienarekin. Mih 121. Gauza da den hoberena / Ahal bezaiñ gutiena / Bertzer lot-bide emaitea. Gy 143. Izan diteken bezin gizon zaluena. Hb Esk 35. Hainitzak dira ahal bezain arinkiena iragaiten direnak. Dv Lab 82.
azpiadiera-1.3
(Con el adj. en grado comparativo).
Eta arrezaz hitzegiteko ezta munduan gure Euskera bezaiñ hizkuntza itsaskorrago, eztiago, gozoagorik. Lar Carta a Mb 278.
azpiadiera-1.4
(Con hain redundante).
Non da beste lekutan emengo fedea? / Au beziñ beste lur bat aiñ alegerea? AB AmaE 411.
azpiadiera-1.5
(El adj. colocado antes que bezain ). En algunos casos ha de suponerse que el adj., que normalmente iría después de bezain, se encuentra elidido para evitar la repetición.
Ezta bada Iongoikoa iustu kreaturentzat, / Ene alderako bezain, halaber hirekotzat? EZ Man I 53. Eta [h]añ on nior[k] erran lezaken bezain. " Tan bueno como decir se puede" . Volt 250. --Bitxi da hori. --Ez zuk uste bezain. Dv Lab 257. Baditu bi izate, bat bethikoa, ezin ganbiatua, berthutetsua; bertzea, ganbiakorra, ilhargia ur axalean bezain. Hb Egia 63. Gure andrea zanpez / Mutu gelditu zen, / Ezinaren ezinez, / Gogor zura bezen. Ox 125. Beltza da ba kafea nahuzun bezain. JE Ber 37. Egun aietan jendeak bero / barrena bezain sakela. Or Eus 387. Bainan eder zinan zinez / zinez izar bat bezin. Mde Po 85. Nik ostera, oraiño lurrari itsatsirik, ez nizun serbitu nai, eta eragozpenak utzi-bildur nintzan aien sarera sartzeko bezain. " Impedimentis omnibus sic timebam expediri, quemadmodum impediri timendum est" . Or Aitork 193. Soiñeko urdiña eukan, ortzia bezin. Erkiag Arran 97. Nahi nuke jakin / bazka-lekuak fin / nun diren hemen bezin. Mattin 46. Zubiko pentsatzen, / Xalbador kantatzen, / on dira ni bezen. Ib. 47.
azpiadiera-1.6
(El término de comparación es un adjetivo, adverbio o expresión de valor similar). Tr. Menos usado al Sur.
Eta lehen gaixto bezain egiten dira gero on eta prestu. Ax 165 (V 111). Begiz urdin / Bezain gordin / Zarela zure egitez. O Po 3. Eta, nure / bezain, zure / Nola nizan egiaz. Ib. 5. Esku eta zango biak, / Xuri bezain guriak. Ib. 27. Frogatzeagatik ea eder den bezain ezti eta gozo ere denz. SP Phil 254. Hartarakotz bada erranen darozuet idiak eta berze aziendak gizen bezain ungi hanitz eritarzunetarat suietatzen direla. Mong 587. Oxala iakinsun bezain saindu izatu balire! Ch I 3, 6. Haren yuyamendu yustu bezain gorde eta eziñ zundatuzkoei sumetituak egotea. He Gudu 35. Flakoak eta tontoak bezain aiseki borthitzak eta fineziosak ere. Ib. 54. Eta khanbiamentu hori, enetako gaitz den bezañ ehei dükezü, zure beso photeretsiaren. Mst III 29, 2. Bada zuk, nik nere soldadu bakoitza bezain eskuan daduzkatzu munduko eritasunak eta osasuna. Mb IArg I 186. Yakitea botheretsu bezain arrai agertzen dela gure behar guzietan! Lg II 103. Pobrearena zorionezkoa bezain ondikozkoa gerthatu zen harena. Ib. 189. Ah birjinitate preziatua! lore minbera bezain ederra! Brtc 226. Zu bezain prest izan da hura ere erorkor. Iraultza 80. Jainkoa bera bere baithan handi, lorios, eder eta maithagarri den bezain bihotzmin khiretsa eta erdiragarria da Jainko hura galdu izatea. Dh 156. Espainiako teologo prestu bezain argitu batek. Ib. 77. Garbitasuneko doaia atskorra bezain bearrekoa izanik. Lard 380. Besoa luze bezain zorrotz du begia. Hb Egia 13. Ez balitz yausten gora doan bezain behera. Ib. 42. Bildurgarriya bezin ederra dan mirabe gazte batengandik. Bil 163. Hura arimen egarri bezain, arimak haren hitzaren egarri. Laph 221. Iñazio bero bezain, Natale hotz. Ib. 136. Jakitate, eder bezain nezesario den hori. CatS V. Mattin alegera bezain, ni goibel ninduan. Elzb PAd 46. Zaharturik ere zen / eder bezein sano. Zby RIEV 1909, 397. Arrontki bezen azkarki haziak zirela. HU Zez 70. Mundu huntan giristino fede oso, fede argitu bezen azkarreko batek emaiten ahal duen etsenplurik ederrena. HU Aurp 166. Lehen sordiesa bezain, orai jarraikia da. Arb Igand 56. Edaneko thirria, galkor bezain ahalkegarri dena. Ib. 130. Hartakotz zaut bada eder bezain aiphagarri. JE Bur 69. Bainan gogoa azkar bezain bixta xorrotx zuen oraino lauetan hogoi urtetan. Ib. 160. Haritchabalet haatik azkar eta odol bero bezain bakezko eta ororen adiskide zen. Const 18. Orra ugesia ta argi-ola berria, berria bezin ederra. Anab Usauri 12. Bihotz oneko bezain sudur xorrotxeko baita ene laguna. JE Ber 29. Batto handi bezen bertzea ttiki. Barb Leg 147. Gerria biurra bezain bigun, begien ikusgarri izan zan. TAg Uzt 230. Sort-herriaren salbatzeko xede handi bezain saindua. Lf Murtuts 51. Suzana, Joakinen emazte eder bezen prestua. Zerb IxtS 69. Idazle handi bezen apez ona zen Michel Chourio. Zerb Azk 60. Katixak egin zitun emeki bezain egoki aurkezte lanak. Etxde JJ 87. Ez izkuta nere gogoari, arrunt bezain gorde diran gauza auek! Or Aitork 325s. Elhe ederrak hoik. Bena eder bezain egia othe dira? Mde Pr 48. O Birjiña, goi-eskeari / "bai" zintzo beziñ mena eman zeniona. Gazt MusIx 137. Ohoin bezain beldurtia baitzen. Ardoy SFran 211. Orra ipar-aldeko abere eta gizonen bizimodua zeatz bezin ederki emana. Ibiñ Virgil 106. Arrittuta bezin asarre aren ausartasunakin. Etxba Ibilt 477. Baña, ni leixala beziñ zara zu aitz gogorra. Ib. 485. Artzain batekilan ezkondu zen, bidea luze bezain alferra zena. Etchebarne 63. Zeiñen egun luzea bezin negargarria! AZink 66. Hizkuntza, beraz, guztiona da, batena bezain bestearena. MIH 396. Irakurri ote du inoiz Eleizalde bergararrak [...], eta bergarar bezain sabindarrak, idatzi zuenik? Ib. 381s. Bi edo hiru lagunen boz ozen bezain bakarra gorabehera. Ib. 59. Erdaraz ugari bezain euskaraz urri. MEIG V 95.
v. tbn. Monho 106. FIr 139. Bezin: Zait Sof 109. SMitx Aranz 137.
azpiadiera-1.6.1
En fin beti portátu Jangoikoaren gauzetán dilijénte ta afizionátu, nekazári bezain kristio ón bekala. ' Siendo tan buenos cristianos como buenos cristianos' . LE Prog 106.
azpiadiera-1.7
(Con vb.).
Andere hona den lekhura ailtxa itzak begiak; / mundu oro eztakidik hura bezain balia. E 19. Eta othoitz egiten zegoela, haren begitharteko formá mutha zedin, eta haren abillamendua xurit eta xist-mista bezain argit. Lc 9, 29 (TB argitzen zuen zeruko argi batek bezala ). Eta senda zedin haren eskua berzea bezain. Ib. 6, 10. Eta heda zezan, eta haren eskua, berzea bezain senda zedin. Mc 3, 5. Indarra eta errabia / Eztia / Pazenzia bezain baliatzen. Arch Fab 105. Eta harria bezain hotza eta gogorra naizen arren, hor burdin gorri bezain berotuko eta beraturen naiz. Dv LEd 81. Asi ziraden etxe aldera arrimatzen, iguzkiak bezin argi egiten zuan idargia lagun zutela. Apaol 91.
azpiadiera-1.7.1
"Egon bezain ioan nahi dut, j'aime autant m'en aller que demeurer" SP.
Jainkoa baithan hirur presuna badirela sinhesten dudan bezain sinhetsi behar dut salbamendua dela munduan ditugun egiteko guzietako buruzagia. Dh 111.
azpiadiera-1.8
(Con un adj. o adv. elidido).
Eultzi-erdiko maiteak, ua / beorra bezain du lotu. " La ha dominado tan bien como a las yeguas" . Or Eus 347. Aitonak bezain mutillak daki / apustuan zer gertatu. Ib. 302. Iñor ez bezain ire burua / plazan nai âl duk agertu? Ib. 181. Hi bezein pertsularirik ez duk orai nihun. Iratz 189. Iñolaz ere, gure gorputzen dirdairik etxunate izango, baña lurrean bizi diran gizonak bezain badirakela esango niuken. Or QA 100.
azpiadiera-1.9
(Precediendo a un sust.). v. bezainbat.
Bidarrian bizar dian bezain zenzu / Izan balin bahu, / Phuzu hortarat ehinzan eraitsiren. Arch Fab 129.
sense-2
2. Como, semejante a. Cf. bezala.
Hanbat beti / Gotorreti / Egiten derautazu, / Baninz bezain / Zenbait betzain / edo ilhagin zarpazu. O Po 4.
sense-3
3. Como, en calidad de.
Haritchabaletek kumitatzen zian ardüra Ganosse [medezia] bazkaitara. Medezi bezain ere bazian zunbait aldiz haren beharra. Const 42.
azpisarrera-1
BEZAIN AGUDO (bezin agudo AN-5vill ap. Gte Erd 7). Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER.
Ikusi bezain aguro aozpeztu zan Gil. Bv AsL 61. Abadea atera zan beziñ aguro. Sor Bar 37. Arren anima edo gogoa gorputz ilkorretik bereixten dan bezin agudo idikitzen dittu anima arrek bere begiak. Inza Azalp 80. Ori enzun bezin aguro, joan zan sendalariaren etxera. Muj PAm 76. Sukarrak alde egin bezain aguro. Etxde AlosT 55. Ama Birjiñari aterpea egin genion bezin aguro, an ziran laño pilloak gure buru-gañean. NEtx Antz 55. Eskatu bezin agudo, arpegira botazten zion aboa beteko ur guztia. Anab Poli 113.
azpisarrera-2
BEZAIN AURKI. Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER.
Begira zelatan jarri zan, eta morrolloko txulotik ezagutu beziñ aurki, "Don Inazio da" esanaz, korrika Ezkurrua ta Etumeta-gañak arturik, aldapa bera abiatu zan. Aran SIgn 77.
azpisarrera-3
BEZAIN AZKAR (G-azp-goi ap. Gte Erd 245). Tan pronto como.
Joango naiz. Bai, noski. Al dean beziñ azkar. Paperak biltzea ez da erreza izango, bañan nola edo ala uste det antolatuko dituala. JAIraz Bizia 59. Jakin bezin azkar etorri ere. TxGarm BordaB 123. Etxera etorri bezin azkar, berriro ere lanera biurtu giñan. AZink 126. Ala, etxe ori bukatu bezin azkar, beste lantegia. Albeniz 46.
azpisarrera-4
BEZAIN BERRI.
Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER.
Jesüs jaio bezain berri / Aingüriek alabatü, / Bai eta're hantik sarri / Jin artzañek adoratü. UNLilia 13.
azpisarrera-5
BEZAIN FITE (bezen f. BN-arb ap. Gte Erd 7). Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER.
Irabazi bezain fite, despendatu. Volt 271. Kofesa bedi beraz bat bedera bekhatua egin duen bezain fite. Ax 542 (V 348). Eror eta iaiki dabiltza; garbitu bezain fite likitsten dira. Ib. 539 (V 346). Elas pena, pena, triste, / Sesitu ziñtuena! / Atakatu bezaiñ fite, / Hill kolpea zuena. Arg DevB 225. Iguzkia orienten agertzen eta ialgiten den bezain fite, lurrian argia da. Tt Onsa 56. Agertzen hasten den bezain fite, kandela bezala galzen hasten baita. 30. Errepostu eman nion / entzun bezain fite. Bordel 125. Fan zrena bezain fite kuek, asi zinuen Jesus xardokiz Juanez. Samper Mt 11, 7 (Echn bezen laixter;ioaiten ziraden bezala). Zure alportxak ahal bezain fite ekhar dietzon Piarres gaixo zenari. Lf Murtuts 42.
azpisarrerakoSense-5.1
Hel bezaiñ fitez dirade argüsten. Egiat 212.
azpisarrera-6
BEZAINGO (Tras sintagma nominal en caso absoluto). Semejante, equivalente.
Ezpaita biotz-beroaldiak otxantzeko, aldia bezaingo bitartekorik. TAg Uzt 246. Belearen ipurtaldea baño beltzago zitun buruko illeak eta sudurpeko ille mordoska erneberria; sagarbeltza bezaingoa, berriz, aurpegiko azala. Ib. 62s.
azpisarrerakoSense-6.1
(Tras casos oblicuos).
Begiratoki amesgarri onetatik bezaingo ikusgai ederrik begietaratu ete litakio ikusleari iñundik. TAg Uzt 93.
azpisarrerakoSense-6.2
(Tras frase relativa).
Alaz ere, garai artako euskaldunak ez diete, noski, Goikoaren zigorraldi auei zor zitzaien bezaingo axolarik ematen. AEmil AndreM 17.
azpisarrera-7
BEZAINIK (Con sufijo de partitivo).
Mündian hanitz malerus arauz baziraie / Bena ez ni bezaiñik ihur behin ere. Etch 78.
azpisarrera-8
BEZAIN LASTER (BN-lab-ciz, S; Lecl, Hb; bezin laster G-azp; VP 21r). Ref.: Gte Erd 7, 245. (Tras frase relativa). Tan pronto como. v. BEZAIN AGUDO, B. AZKAR, B. AURKI, B. FITE, B. LEHEN, B. PREST, B. SARRI.
Amianskoa egin den bezain laster Errege ara dijoala. CartEsp 453. Zeren zure burua utzi bezain laster hura berriz hartzen eztuzula, grazia geiago eta handiago emanen zaitzu. SP Imit III 37, 1 (Mst bezañ sarri). Bere haurrak bere besoetan harturik sortu ziren bezain laster, Iesus gure Iaunari ofrezitzen ziotzan. SP Phil 401. Oldartzen baita aimanta gana, diamanta urrundu den bezain laster. Ib. 420. Eskualherritik ilkhitzen garen bezain laster. ES 398. Hitza aditu bezain lauster, egizu manatzen darotzutena. He Gudu 111. Aitaren naikunza ikasi bezain laster, artu zuen ark arako bidea. Mb IArg I 94. Arratseko gelditegira bezain laster, asi ziran aren billan. Ib. 170. Hitz hauk erran zituen bezain laster, Jesusek hedatu zuen eskua haren gainerat. Lg II 141. Atzarri zaren bezain laster, Jainkoari bihotza altxa diozozu. Brtc 10.
( s. XIX) Hetaz ere ohartzen diren bezain laster hartzen duten urrikiak eta egiten dituzten penitentziek hekien barkhamendua errexki ardieste deraie. Dh 140. [Juizio] bat ill bezain laster, eta berzea azken juizioko egunean. CatB 73. Ahal bezain laster. CatLuz 34. Erromatik diploma errezibitu den bezen laster. JesBih 466. Jaun Doni Petri thunbatik atheratu bezen laster. Jaur 161. Bestela busti bezin laster legortzen da. It Dial 44 (Ur baxen laster). Merkataritza erori bezin laster, nekazaritza asi izan zan altxatzen. Izt C 180. Mediku, sendagaillutan egiñ diren gastoak: / Ahal bezaiñ laster diru onez pagatzekoak. Gy 100. Pilatok il zedilla agindu bezain laster. Lard 456. Busti bezañ laster idortzen da. Ip Dial 44. Zohitzen diren bezain laster eraiten balira. Dv Lab 338. Lurra hustu bezain laster iauli behar da. Ib. 201. Ek goan ziren bezen laixter, Jesus asi zen Juanez mintzatzen yendei. Echn Mt 11, 7 (Samper fan zrena bezain fite). Boza iritxi liteken tamañara allegatu bezin laster. Bil 163. Haren gezurrer ohartu ziren bezain laster, bazterrerat utzi dute. Laph 177. Beren errira zitezen bezañ laster Golo beren atzaparren artean puskatuko zutela. Arr GB 92. Zerekin bizi ta pasa guztientzat arkintzen zuen bezaiñ laster. Aran SIgn 63. Oroitu bezain laster saltatzen zitzaion negarra. Bv AsL 37. Sendatu zan bezain laster. Ib. 30. Ohartu naizen bezein laster, guan naiz Zugarramurdira. Elzb PAd 75. Berriz ere preso hartua izanen zela, agertu bezein laster. Jnn SBi 133. Ahal bezen laster jakinen dugu. HU Zez 96.

( s. XX) Ostia saindua iretsi, aphur bat hezatu den bezain laster. CatJauf 117. Loak artu bezin laster asi nintzan amesetan. Ag G 208. Plazan sartu beziñ laster. Urruz Urz 12. Sartu bezen laster, handik eskapatzeko solasak abiatu ziren Frantsesen artean. StPierre 29. Bizkaian pakea egingo dan bezain laister, bildu ditezela batzarreak Gernikan. Or SCruz 34. Etxera bezin laister, / seaskara noa. Jaukol Biozk 63. Nere belarrietara dan bezain laster, umea pozez yauzi zait nere sabelean. Ir YKBiz 8s. Azkenengo orraztua eman bezain laster. TAg Uzt 76. Itz oiek buka bezin laster. NEtx Antz 54. Puro au erretzen dedan bezin laister, nere biziak jai du. Ib. 103. Bihotzean sartzeko den haiztoa ahal bezain laister eriden dezantzat. Mde Pr 77. Osaba joan zen parte ematera jendarmerira zuk eskatu bezain laister. Etxde JJ 129. Gure artean asi bezin laster dana amaitu ete zan. Erkiag Arran 74. Nausiak erran bezain laster, hogoi bat azeri dantzan abiatu ziren. JEtchep 33. Zomorro batzuk, beren ondorengoak sortu bezain laister, il egiten dira. Vill Jaink 166. Jin bezain laster, haatik, lanean hasi zen Frantses. Ardoy SFran 146. Beta izan bezain laster. Berron Kijote 213. Eta exeri bezin laister, lo gelditu nintzan. BBarand 60. Gai horretan, ordea, itsu itsuan gabiltza, nor bere euskalkitik irten bezain laster. MIH 113.

v. tbn. Arb Igand 88. Arti Tobera 288. Bezein laster: Izeta DirG 45. Bezen laster: MarIl 73. CatJauf 29. Barb Sup 54. Bezin laster: Alz Ram 68. Ir YKBiz 283. TAg Uzt 210. Bezin laister: Zab Gabon 64. Goñi 100. Zait Sof 35. Exde JJ 157. Txill Let 36. Bezain laixter: Lh Yol 22. Bezin laixter: SMitx Aranz 5. Ugalde Iltz 32. Bezin laxter: Munita 26.
azpisarrera-9
BEZAIN LEHEN. Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER.
Kaiman larruk eta abar kaian bere saitsean pillatuta, al beziñ len Prantzin barrura eramatekotan. JAIraz Bizia 15. Leio zulotik argia sartzen zen beziñ len, burukopetik ateratzen zun argazki bat. Ib. 20.
azpisarrera-10
BEZAIN PREST. Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER.
Armeniatik etorri bezin prest mendi ondoetan txabolatxoak egiñik, jarri izan ziran beretan gure asaba maitagarriak. Izt C 3. Gizon maitagarri onek Jaungoikoari kontu eman bezin prest. Ib. 83.
azpisarrera-11
BEZAIN PRONTO. Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER. " Etorri bezain pronto jarri deu lanian " ZestErret.
azpisarrera-12
BEZAIN SARRI (S; Urt Gram 100, Lecl, Hb, Foix). Ref.: Lrq; Gte Erd 137, 245. (Tras part. o frase relativa). Tan pronto como. "Aussitôt, ahal bezain sarri" Foix. "Aussitôt que" Lrq. "Gerlatik ützüli bezain sarri eskuntü zen (S)" Gte Erd 245. v. BEZAIN LASTER.
Hartan sarthuren zareten bezain sarri, eridenen duzue asto ume bat estekatua. Mc 11, 2 (He -tu zarenekotz, TB -tzean, Dv -tzean berehala, Ol -tu ala, Leon, Or, IBk, IBe -tu orduko, Ker -tuaz batera). Gero gure dohakabetasuna erakutsi draukun bezain sarri, konsolatzen ere bagaitu bere miserikordiaz. Ins A, 8v. Zure señoriaren kutuna errezebitu beza[i]n sarri. CartEsp 453. Iaio bezain sarri. EZ Noel 77. Gizona adimendura heltzen den bezain sarri, pontu berean, obligatu dela bihotzaren Iainkoagana ailtxatzera. Ax 171 (V 115). Ni zuretzen has bezain sarri / Berhez nindizun bertarik. O Po 42. Mundukoek ikusiko duten bezain sarri bizitze debotari iarraiki nahi zaizkola. SP Phil 425. Eta frogatzen tik haren miser[i]kordiaren señaleak, haren baithan ematen duen bezain sarri esparanza. 44. Fumigazione hori eginen duzuen bezain sarri hartuko duzue erramunia. Mong 594. Iratzarri den bezain sarri zeñhatü behar dü. Bp I 127. [Etsaia] hurbill senti dugun bezaiñ sarri, arimako athea zarratzen diogunean. Ch I 13, 5. Iratzarri zaren bezain sarri egiñ behar duzun lehenbiziko gauza da. He Gudu 99. Eta ezagütü den bezañ sarri, ikhusliak greützen beitütü. Mst I 8, 2. Han sarthu bezain sarri bathuko duzue gizon bat pegar bat ur daramana. Lg II 252. Gerla akabi bezain sarri etxerat zen ethorri. Egiat 179. Hil zinen bezain sarri. CatLan 47. Enzün bezain sarri / gütüzü phartitü. Xarlem 394. Mundutik ilki bezain sarri / Sar gaiten baltsa handian. Monho 134. Orduan munduari behatuko diot, airean agertu den bezain sarri suntsitzen den lanho bati bezala. Dh 126. Egin liroke mandatu hori / Napoleon handiari, / ikusten dien bezain sarri. FrantzesB II 17. Iraul zazu beraz ahalik barnena, arthoa bildu bezain sarri. Dv Lab 26. Komenturat ethorri bezain sarri, eritasunak hartu zituen. Laph 233. Nausiak manu hori / egin bezein sarri. Zby RIEV 1908, 412. Hiletarik phiztü zen bezain sarri, Jesüs agertü zeiola bere Amari. Ip Hil 178. Eta horrela bethi elgarretara ditezela, lurraren bazter guzietan, hotan andana kokatu izanen den bezain sarri. JE Bur 213. Zerra bat ahoan sartu bezain sarri, bota zuen. Zub 70. Igorriko derauzut, garbitan ezarri bezain sarri. Mde Pr 195. Pettarrian lehen etsaiak / aizatürik bezaiñ sari [sic] , / Bestelibat tzaizkü heltzen / guretzat gaixtagin gorri. Casve SGrazi 144.
v. tbn. Arg DevB 62. ES 152. CatS 72. Elzb PAd 62. Lh Yol 41. Const 37.
azpisarrera-13
BEZAINTZAT (Tener, etc.) por similar, equivalente (a).
Biotz legorra bear litzake, benetan, aren gogo-oñazea norberarena bezaintzat ez artzeko. TAg Uzt 161.
azpisarrera-14
BEZAIN ZALU. "Erran bezein zaloi, tan pronto como se dijo" A Aezk 300. "Ziaurri, ahal bezain zalhe! (S)" Gte Erd 7.
Erostunikan bali nahi luke saldu, / Ahal bezain zalhu. ChantP 88.
azpisarrera-15
BEZAIN ZORIZ. Tan pronto como. v. BEZAIN LASTER. " Etortzen dan bezin zoriz, lan hauek inbettu " ZestErret.
bezain
<< betiere 0 / 0 bezainbat >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper