Tr. Usado por septentrionales y navarros desde Leiçarraga, en el s. XX tbn. lo emplean algunos occidentales.
sense-1
1.
(AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; SP(-rr-), Urt I 177, HtVocGr 368, Lar, Aq 1265, Añ(AN), ArchVocGr, VocBN, Hb, Gèze, Dv, H, VocB),
ugin (AN-ulz),
uhin (Hb)
Ref.:
Bon-Ond 151; VocPir 204; A; Lrq; ContR 533; Satr VocP ; Echaide Nav 160; Iz Ulz, R 294 y 312; CEEN 1971, 352; Izeta BHizt2 . Grasa."
Urrina [sic], graisse"SP.
"Grassa de ballena, trompa, &c., lumera uriña, saiña
"Lar.
"Grasa, en toda su extensión"Aq 1265.
"Unto"Añ.
"Graisse fondue"Dv.
"
Azek behar dute urina ausartkixko, onak izatekotz, les choux ont besoin de la graisse [...]"H.
"La grasa (del tocino derretido)"A.
Zer balio du tonela baletako uriñarena? Volt 184. Ase bekit arimori / muin-urinez bezala. "Sicut adipe et pinguedine" (Ps 62, 6). Hm 89. Gero phereka zozue urin hurtuz arraxina guti batekin. Mong 592. Itzularáztea karzelerá, eta án guzía untátzea urín irakiñes. LE JMSB 126s. Ene besta-buruko urina ez da egonen goiza arteo. Dv Ex 23, 18 (Ur, Ol, Ker, Bibl, BiblE gantz). Frigi zaitzu tipula ttikiak urinian. ECocin 23. Ginharrian erraki, gizenetik urin. Ox 129. Aska edo xilo hoitan du langileak urin izpi bat ezartzen, kabillo eta txibitaren noiztenka urindatzeko. GH 1927, 339. Zartaineko urin ondarren gainean. Barb Leg 26. Esneak daukan mami gizena --urina-- burran izaiten da bildua. JE Med 122. Uraren antzekoa, urin eta gantz urtuaren edukoa. Zait RIEV 1933, 64. Uriñ danak urtutzeko / infiernuan erdira. Yanzi 100. Eskualdunen sentimenduak dira edozoin gizonenak, bainan arrazaren urinez orhatuak eta erlijionez bataiatuak. GH 1960, 230. Iguzkiak urina guritzen eta buztina gogortzen. EZBB II 14. Fritura emana dakot, eginik azkon urin garbiarekin. Etchebarne 44.
azpiadiera-1.1
Alimento animal.Cf. URIN EGIN, URIN IZAN. Orzilaretan, larunbatetan eta Elizak manatzen duen bertze egunetan urinik eta haragirik ez jatera. CatLav 156.
(V 79)Sori ezten egunetan urina zerbitzatzea. Dh 444.
sense-2
2.
(L, B ap. A
; Dv, H). Jugo; sustancia."Sève"Dv.
"Le suc, le jus des fruits. Urinik eztuen mahatsa, raisin qui n'a pas de jus, qui rend peu. Olibaren urina, [...]. Uhaitzek eramaten dute lurraren urina
"H.
"Sustancia, jugo, zumo. Sagar-urina (B), el zumo de la manzana"A.
Hi basa oliba inzelarik, xartatu izan bahaiz haién orde, eta oliba erroan eta urinean partizipant egin bahaiz. "Graisse"
.LçRom 11, 17 (TB, Dv urin; He fuin, Ker gurin, IBk, IBe, Bibl izerdi).
Ez zeren hezur hark duen berekin mamirik edo urinik. Ax 510 (V 329).
Arbolak erroez lurretik edoskitzen duen urina baithoa hostoetara. ES 105.
Ezarri zuen pitika hari erretzean erori zitzaion urina yarro batean. Lg I 206.
Orázio dá méza sándua enzútea ere; baña urin óngi atratzekó pénsa Jesúsen pásioan.LE( inBOEanm 601
). Abrek bethi lurrari urin egorriko. HbEsk 189.
Ongarria da lurraren urina. DvLab 166.
Errekak zilho batera eramaten du samatsaren urina. Ib. 151.
( s. XX)Ostoen urina larru apaintzeko hauta du. JEBur 85.
Urinak alkoolean du behar suntsitu, beretzat hainbertze atxiki nahi zuken lilien orhoitzapenaren uztekotz. Ib. 88.
Jateaz orhoitzeak berak alde orotarik urina atheratzen dio, atseginarekin. Ib. 108.
Mats-urina pitxar bina edanarren zutunik. AEY IV 60.
Munduan elaiteke ainbertze dolu / mahatsaren aienak urinik ezpalu. (BN-baig). SatrEgan 1957 (5-6), 277.
Udalenean, losorrotik itzartuta, izadiak edonun zorna-jarioz, ezetasunez ta uriñez beterik. ErkiagArran 93.
Mediak dakartzi urin garratz eta sapore iraunkordun igali zoriontsuak (limoiak). IbiñVirgil 85.
sense-3
3."(Sal), goma, producto resinoso de ciertos árboles"A.
sense-4
4.Ámbar. Lili eta larrosa artean / urin-usai dirauno."El ámbar perfumea"
.GaztMusIx 187.
azpisarrera-1
URIN-BUSKA.
(O-SPAd SP; urin-puska SP). a) "Urrin-boska, il faut dire urin buska [...]; c'est un friand, manger des pasteurs, principalement fait de pain de miel frit dans la graisse" O-SPAd 880. "Urrin [sic] puskak, miettes de pain mêlées avec les restes des rillons" SP. "Urin-buska, plat des bergers fait de pain et de miel détrempé dans la graisse" Lh. "Urin-boska (Hb), friture, croûtons" Ib. b) "(Hb), (adj.), friand" Lh.
azpisarrera-2
URIN EGIN (H).
Comer carne (no hacer abstinencia). "Urin egitea, faire gras, user de graisse, d'aliments gras. Eriari sori zaio urin egitea, il est licite au malade de faire gras" H. Sori ez den egunetan haragi edo urin egiten dutenek. Brtc 67.
azpisarrera-3
URIN GATZGABE(VocBN, Gèze, H, VocB). "Saindoux" VocBN y Gèze. "Arduran minak urin gatzgabez gantzutu behar dira" H. "Manteca fresca" VocB. Heientzat badituzte ezarriak berinazko mahain zabal batzu, hok urin gatz gabez estaliak bi erhi trebes lodi. JEBur 87.
azpisarrera-4
URIN IZAN.
Comer carne (no hacer abstinencia). "Egun urin dugu, nous avons aujourd'hui jour gras" H.
azpisarrera-5
URIN-ZUKU (R-uzt).
"Caldo de grasa" A (s.v. zuku).