OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
jaso.
tradizioa
Tr. La forma más usual es jaso . Hay joso en las Escrituras de Andramendi y jauso en RS y un ej. de f. Bartolomé, que por lo demás emplea jaso ; se documentan además algunos ejs. aislados de jazo en f. Bartolomé, Astarloa (II XI), E.M. Azcue, D. Agirre y Otxolua (39) y en éste último se encuentra tbn. un ej. de josa (97), sin duda errata. Hay jason en un catecismo de Plencia y en una ocasión en Orixe (forzado por la rima). En cuanto al sust. vbal., emplean jasote- los escritores vizcaínos y jasotze- los guipuzcanos y alto-navarros; en Enbeita se encuentran ambas formas (53 y 170).
etimologikoa
Etim. Correlato occidental del or. jasan.
sense-1
I. (Vb.).
azpiadiera-1.1
1. (V, Gc ap. A), jauso (A Apend RS), joso , josa (V-ger ap. A), jason .
Soportar, aguantar, cargar; sufrir. En AxN se explica iasan (26, 42, 85...) por jaso. Tr. Documentado en autores vizcaínos y guipuzcoanos ya desde RS. Lo emplea tbn. Iraizoz. En DFrec hay 592 ejs. de jaso, meridionales.
Alan joso egien euraen kaltetzat. "Y ansí lo consentieron" . Andram 159. Azeriak buztana jauso ezin. "El raposo la cola no puede sostener" . RS 27. Jesusen izenean edozein bide-gabe, naigabe ta atsekabe jasotzeko [prest egon] . Ub 199. Ez daki emuten gere pekatubakaz irabazirik daukagun aña naibage, ez da ere jaso aldaikegun baño geiago. msOñ 92r. Nolako esetsi ta gerrak jasotzen ez ditu [aragiak]? Mg CC 223. Karga andiak jasoaz, geiegi nekatuaz. AA II 80. Txanpon bat edo lau kuartogatik jasotzen badezu edaten duenen erausia ta errierta, atozea ta ez dezu jasoko lagun urkoaren anima ez galtzeagatik? AA III 368. [Teresak negar egingo dau] gorputzaren pisuba espiritubagaz jaso biar dauelako. fB Ic II 288. Ezkonduba bada, ezkondubaren kargak jaso biarko ditu zerura juateko. fB Ic III 313. Dagoz indar baga ain ikaragarrizko karga jasoteko. Astar II 15. Pillare sendoa izan bearrean baldin badu uts mamirik gabea barrenean, ez da gauza jasotzeko pisu andia. LE Urt 242 (ms. 86r jásteko ). [Ez zan] pisu andi biak jasotzeko egokiena. Lard 147. Biyotza ezin jaso det, / au karga barrenak! Bil 134. [Kruzea] jason ezinik, iru bider jausi zen Jesus lurrera. (Cat. de Plencia de Juan Cruz de Rentería). BOEv 293. Bere semetxoa bere besoetan jaso. Arr GB 23. Bizi au neretzat astuna da eta ezin jaso dedana. Ib. 104. Nekeak iasoteko daukadan baiño barru sakonagoa baneuka bere [...]. A BeinB 40. Deungen nagosi izatea / da iazotea katea. Azc PB 211 (Ur PoBasc 219 eruatia ). Neke andiak igaroten ebazan Juana Marik bere ardura guztiak jaso eziñik: [...] labako arazoak, [...] jatorduetako janariak [...]. Echta Jos 25. Bere sorbaldetan larogeta bi urte andi jasoten zituan gizona. Ag Kr 87. Naita naiezkoa da gurutzea jasotzea. Naigaberen bat [...] datorkizunean, artu zazu patxadan. Ag G 48. Nik [...] [urteen] astuntasuna jasotzeko indarrik ez. A Ardi 94. Galanki zapaltzen det / anketako sala / baño jasotzen gaitu / nola edo ala. Tx B 217. Amaseikuak jaso gura ta makilladak josa biar! Otx 87. Bere gain artu ditu gure gaitzak ta gure eritasunak yaso ditu. (Is 53, 4). Ir YKBiz 84 (Dv ekharri, Ol leporatu, Ker eroan, BiblE jasan ). Au beartu zuten aren gurutzea yasotzera. Ib. 497. Ainbeste nekez euskal-fedeak / jaso zuna anbat urtean! SMitx Aranz 94. Gurasoen burugabekeria [...] beren semeak [...] jaso bear. Munita 129. Lagun bik [...] lagunduten eutsen kaixea euren sorbaldetan jaso edo eusten. Erkiag Arran 36. Erriak askatasuna ta bere buru-iabetasuna galduak zeuzkan: erri orrek beraz, ondoren galgarriak iaso bear. Zait Plat 31. Gure nekea jasotzen eta gure illunpeak urratzen erakutsi digu. NEtx LBB 8. --Orain ere nobelakerietan al aiz, Martiñ. --Norbaitek jaso bear dik lan au ere, Tomas. Ib. 12. Leenaz gaiñ mandazaiaren pisua eziñ jasorik, erori zan [...] lurrera. Berron Kijote 180. Badot oraindiño zuei esatekorik naikoa; baiña orain ezin jaso daikezue zuek. "Portare" . Ker Io 16, 12 (IBk, IBe jaso, Ir YKBiz 458 yaso; He, Ol, Leon jasan, TB ekhar, LE jasi, Lç, Dv egar(r)i ). Sinismenez jaso nizkin zetozkidan oñazeak, Jainkoaren borondatera danetan makurtuz. Ataño TxanKan 271. Amaika azpikeri jasotekoa da gure aitaren etxe zar au. Gerrika 192.
azpiadiera-1.1.1
Poesi gaia, aldakuntza gogorra jaso bearrean dago. "Está a punto de sufrir" . Aitzol ( in Laux BBa X ).
azpiadiera-1.2
2. (V, G, AN-erro; VP 82r, Lar, Añ, Izt (y-), Dv, H), jason (V-ple), jatso. Ref.: A (jaso, jason); Iz Als, UrrAnz, ArrOñ, To; Etxba Eib; Elexp Berg. (Sentidos prop. y fig.). Levantar, alzar, elevar; recoger (del suelo). "Arriar, levantar las velas [...] arriatu, izatu, jaso " , "arquear las cejas, [...] bepuruak jasotzea" Lar. "Desancorar, [...] aingurak jaso " Ib. "Encaramar" , "encumbrar, erpindu [...], gañera jaso" Ib. "Enarbolar" , "empinar" Lar y Añ. "1. lever, porter plus haut ce qui est bas. [...] 4. lever, redresser une personne ou une chose qui est couchée. Aur bat, gaxo bat jasotzea, mettre sur son séant un enfant, un malade. Redresser ce qui est penché, courbé. Iaso egizu zure bizkar makur dagon ori " H. Tr. De uso general en autores guipuzcoanos y vizcaínos, se encuentra en los textos desde principios del s. XVIII (cf. además el ej. dudoso de Milia de Lastur citado infra ). Lo emplean tbn. Mendiburu (IArg I 262) y F. Irigaray (156). En el vizcaíno Altuna aparece siempre glosado con altzau (13). En BaztSerm1 (277) hay un ej. de jatso (buruak jatsotzen edo altxatzen).
Kana batean jaso zituan bere txuparen besoak. LasBer 576. Jasoko du biotza Jaungoikoagana. Iraz 50. Besoak zerura jaso. Cb Eg III 329. Zoorrez beteta, bururik jaso ezinda. Mg PAb 93. Nolako [...] noblezi altura gure Jaungoikoak kristauok jaso edo altxatu gaituan. Gco I 411. Baña estaltzen bada eziñ jaso ditekean arri andiren batekin [...]. AA III 503. Jesukristo geure jaunak jaso eban sakramentu izatera ezkontzia. fB Ic III 322. Etxuten dira jaso ezin daben karga eskergiagaz. Astar II 15s. Bururik jaso bage / ari da lanean. Echag 145. --Zelan igon eban zeruetara? --Berez, iñok jaso baga. CatBus 16. Zama jasotzen, pulsuan, indar leian. Izt C 213. Zeruraño jasoa izango bai al zera? Ur Mt 11, 23. Zeruronz begiak jaso eta Jaunari erregutu zion. Lard 27. Bere eskua jaso eta bere bendizioa [...] bota zien. Arr GB 9. Belak jaso. Arrantz 101. Patxi jiratu zan beste aldera bizkarra jasoaz. Apaol 84. Koblakaria [...] gogamena bere lenagoko egunetara iazoaz. Ag AL 31. Bideko aizeak jasoten daben autsa lez. Echta Jos 275. Praka barrenak toloztu ta jaso ija belaunetaraño. Kk Ab I 56. [Arria] amazazpi aldiz jaso. EusJok 60. Otoitza da buru edo gogoa Jaungoikoagana jasotzea. Inza Azalp 119. Apaizak Osti-Deuna jasotzen duanean. ArgiDL 65s. Neuk jasoko (altzauko) yuat zugatzera ume ori. Altuna 48. Etzan geldituko [...] anka jaso zezakenik ua ikustera joan gabe. Or SCruz 78 (v. tbn. Eus 302). Baita be dakust Jel-ikurriña / jasorik mendi ganian. Enb 35. Griñôk ematzeko, Baru-mendian luzaroan nagon, / noizean beinka begi oiengana begi auek jason. Or Poem 520. Antzez oiala jasotzerako itzali argi guziak. NEtx Antz 54 (v. tbn. LBB 166). Gonak jaso eta azpiko gona [...] erakutsi. Erkiag Arran 144. Izkuntz-oiturak jaso ditzagun / merezi duten tokira. Basarri 68. Mundua esplikatu bearrak jaso izan du beti gizona Jainkoagana. Vill Jaink 29. Jaso bear zuen anega bat gari bizkarrera. And AUzta 37. Lurrera jausitako zaldi bat jaso eziñik ebillen gizon pilla bat. SM Zirik 88. Ta erronka jotzen digutela, ia nork jaso dezaken berak aiña zama. NEtx LBB 166. Gonak jasotzen zituan lanak / kendu dizka aizeari [moda au asmatu duanak] . Olea 97. Aren diña izatera jasoko zuten eginkizunak ekiteagatik il zala. Berron Kijote 216. Zuzendariak eskuak burura jaso zituan. Etxabu Kontu 61. Euskara, diotenez, goimailaraino jaso duen liburua. MIH 163. Eztakit ordea orien balioa goregi jasoa ez ote daukagun. Ib. 83. Burua harro jasotzen duelarik. MEIG III 82.
azpiadiera-1.2.1
" Urkámendira eruan, llevarlo a la horca. Urkámendira jaso, emun " Iz ArOñ.
azpiadiera-1.2.2
(V-gip; VP ) Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg.
Ensalzar, elogiar; encumbrar. " Jaso odaietaraño, subir hasta las nubes" VP 49v (Requejo: "laudibus aliquem in coelum ferre"). " Jaso eban aren izena odetan ziar, ensalzó su nombre por las nubes" Etxba Eib. " Gurasuak eta norberan jaiotzako errixa jasotzia, seme onan obria, ensalzar a los padres y al pueblo" Ib. " Retegi zeruraiño jaso dabe " Elexp Berg.
Aspaldi nabil nola Euskal Erriak edertu ta jasoko ditudan. Lar Cor 300. Jasoko dituzte erdarak zeruraño, azpiratzeko itzkera etxekoa. VMg 89. Oraindik askoz goraago jasotzen du birtute eder au San Juan Krisostomok. AA III 392. Adorau, alabau, jaso ta amau bijotz guztiagaz geure Jaungoiko ona. fB Ic I 53 (v. tbn. III 306). Ondrauko dabee, jasoko dabee ta estimauko dabee [...] erriko jentiak. Ib. app., 1. Nok leukekezan / zu jasoteko berba duiñ eta / eregiak. AB AmaE 130. Enoa bere jasotera gaur Euskal-Erriko / gizon andien doe argi ta birtuterik. Ib. 63. Etzekiten noraño jaso etxekoandre zarra. Gutxi amona bezelakorik! Ag G 245. Ez, beintzat, gure mintzo ontan Jauna / betiko jaso bagerik. "Mientras no ensalce" . Or Eus 256. Gizartekeria jaso ta eregi nai dauanean, bere trebetasun ori galdu egiten dau. Eguzk GizAuz 76. Bada, len ondatu ziñuten yainkoek, yasotzen zaitute. "Te encumbran" . Zait Sof 116. Apaizak oso gora jaso zion neskatxaren izakera. NEtx Antz 155. Nork emanen dauzkit itzak nik nai nuken bezala Fray Luis Leon iasotzeko? "Para ensalzar" . Or ( in Gazt MusIx 12 ). Lekuona jaunak herri-hizkera gehiegitxo jasotzen duela ere esango nuke. MIH 166. Ez baita gehiegi saiatu egilea sinbolo horren alderdi onak [...] jasotzen. Ib. 337.
v. tbn. Etxeg in Muj PAm 23. SMitx Aranz 154.
azpiadiera-1.2.3
Levantar, hacer prosperar, sacar adelante (una casa, país, negocio...); dar prestigio.
Itxe bera ongitzeko, berritzeko edo berriro jasotzeko [...] diña. Mb IArg I 221. Nik seme au azi nuen ta gora jaso nuen. Cb Eg II 115. Asiera pobria nekez gero jasoten da. JJMg BasEsc 251. Asko dagoz munduban dantzeetako nasaitasuna, libertadia ta luxurija zaintu ta jaso gura dabeenak. fB Olg 135. Zeuben bizitzia, aziendia, edo kleituba jasoteko [...] beste medijorik ez daukazunian. fB Ic II 170. Gipuzkoatarrak balute beren oitura jatorrizkoak jasotzeko [gogoa], ikusiko lirake goienengo mallara igoak, mundu osoak begirune alaiarekin begiratzen diezatela. Izt C 214. Dendatuten bagara geure alegin guztiakaz erreiñu au jaso ta eregiten. (1860). BBatzarN 189. Geu ere utsik ezkaude ta jaso daikegu oraindik Azkarragako baserria. Ag G 269. Euzkadi nai gendula jaso. Enb 32. Egiz nai dogu Euzkera jaso ta azkatasuna ekarri. Ib. 55. Euskadiren alde, nekatu gabe, Bustintzarekin irri-parrez, Aberria jasotzen ikasi dezagun. EArzdi ( in Kk Ab II 6 ). Euskera yasotzea, euskera yakintza-malletara igotzea. Ldi IL 171. Gure izkuntza beste edozeiñ errikoa ainbat jasotzeko eskubide degu ta jaso ere egingo degu. Etxde AlosT 11. Euskalerria jaso nai bogu / zaindu daigun baserria. BEnb NereA 100. Emakume [...] saiatua [...]. Ikustekoa izan da [...] etxea nolatan jaso duan. NEtx LBB 90. [Haur ginelarik] etxea jasotzeko kezkakizunik ez genduen. Zama astun hori gurasoek zeramaten bizkarrean. MIH 31. Zuen egitekoa euskara lantzea, jasotzea, ikasien artean zabaltzea da. MEIG I 116.
v. tbn. Or Mi 95 (y-).
azpiadiera-1.2.4
Levantar(se) (el ánimo).
Ikusi nendubaneko jaso jakon biotza. Mg PAb 198. [Edariak] jaso ta erneragin deutsa adorea. Erkiag BatB 195.
azpiadiera-1.2.5
Levantar, alzar (la voz).
Orain bai, [...] orain aotsa iaso bearko dut. Ibiñ Virgil 100.
azpiadiera-1.3
3. (V-gip ap. Etxba Eib y Elexp Berg; Lar, Añ, H), jauso. Erigir; construir. "Erigir" Lar, . "5. élever, donner plus de hauteur. Iaso zituen apalegi ziran ormak, [...]. 6. ériger un monument, une statue. Krutze bat jasoa izan da misioaren oroitgarri " H. " Jaso dabe etxe barrixa " Etxba Eib. " Jaso esaten da ba estruturia gora jasotzen danian. Etxe bat ein ein ddou, o jaso ein ddou " Elexp Berg.
Gure egille andiari [...] ol sendo au jasotzen diogu. "Le erigimos" . Lar DT LXXXII. Oiek dira aizezko torre nik nerekiko egin edo jaso nituenak? Cb Eg II 120. [Erri aietan kofradia santa asko] jaso edo fundatu zituzten. Cb Senar 116. Eleizak eginaz, aldareak jasoaz. Ub 36. Egingo ditut eleisa barrijak Jesusen egon lekutzat. Jausoko deutsadaz altarak. fB Ic II 290 (I 33 jaso). Bertan jaso eta eregi eutsen eliza bat. Itz Azald 12. Burni me zapalak [...] zubiak egiteko, aterpeak jasotzeko, etxien abe izateko. Ag G 216. Bergaran lantegia jasotzeko ta, arri asko bear degu. Ib. 321. Oian-basoen babesean [...] erri berriak jaso oi ziran. Munita 147. Zerbait egin edo jaso bear dezula: etxea, lantegia, borda [...] basora bear dezu. Ib. 22. Toki artantxe ermitatxo bat jaso dezagula. NEtx Antz 51. Teresa doneak mojaetxe berri bat jaso nai zun. MAtx Gazt 95. "Jainko ezezaguna"-rentzat erruz jaso izan dira beti aldareak munduan. Vill Jaink 132. Apurka apurka ormak jaso eta etxea osoro iragi. Erkiag BatB 124. Estatua / bat oso haltua / herriko plazan jaso. Arti MaldanB 222. Pareta jasoaz liburu-gela ormaz itxi. Berron Kijote 86. Jesusen Biotzaren arrizko monumentua jaso edo, obeto esan, askundea izan eban eguna. Etxabu Kontu 200. Txabola txar bat omen uan ori, baso itxu baten erdian jasoa. Ataño TxanKan 25. Ainbeste kostata jaso genduen kastillotxu au laster zan lurrean. Gerrika 156. Harresi haundi-haundi bat jaso zuen. MEIG IX 102. Aita Zavalak Txirrita bertsolariari jaso zion bezain oroitarri iraukorra eraiki dio. MEIG III 129.
v. tbn. Mg PAb 198. JJMg BasEsc 130. Lard 405. Zab Gabon 91. AB AmaE 105. Goñi 131. Ayerb EEs 1912, 60. Lh Yol 4. Altuna 44. Kk Ab II 144 (y-). TAg Uzt 9. SMitx Aranz 83. Zait Sof 195 (y-). Akes Ipiñ 22 (y-). Etxde JJ 214. Etxba Ibilt 490. Ibiñ Virgil 113 (i-). Onaind STeresa 22.
azpiadiera-1.3.1
Fundar.
Aterazazu beraz zure libru hori eta len baño len bana-ezazu Euskalerrietan; batezere non eta Jesusen ballera santuak jaso dituzun ta lenago jasoak zeuden. Lar Carta a Mb 280. Eskintzen dautsoe etxetxo bat praillentzat komentu barria jaso dagien. Onaind STeresa 88.
azpiadiera-1.4
4. + jazo. Levantar (una calumnia). "Levantar algún testimonio" . "Testimonio falso, (c.) falso testimonioa, egin eztabena jaso " Ib.
Testimonio falsorik inori jaso ez diozagula. OA 4. Testimonio falso andi bat jaso [...] ta bere zuen azienda guzia galerazo zion. Cb Eg II 165. San Narziso, Jerusalengo obispuari jaso eutseen guzur desondragarri bat. fB Ic II 163. Nok sinistuko eban Joseri jazo eutseen guztia guzurra zala? Ib. 230. Susanari guzurrezko pekatuba jaso eutseen agura zaarrai [...]. Ib. 162 (v. tbn. 231). Jaso zizuten gezurrezko asmazioa. Arr May 40. Testimonio falsua nion / jaso nik gazte aberi / eta azkenik barkaziyua / bear eskatu. Ill Testim 30. Falso testimoniyua, eta galanta alare jaso det. Ib. 29.
v. tbn. Iraz 6.
azpiadiera-1.5
5. Recibir. Tr. Documentado ya (si bien en un ej. no del todo seguro) en las endechas de Milia de Lastur, aparece tbn. en Mendiburu (v. infra ) y es general en autores vizcaínos y guipuzcoanos desde finales del s. XIX.
Ez dauko Peru Garziak bearrik / ain gatx andia apukadua gatik, / Zeruetako mandatua izanik, / andiariok ala kunpli jasorik. "Con mucha grandeza había sido ella sustentada" . MLastur 17ss (en la ed. de 1854 de las Memorias de Garibay se da la lectura andrarioc ). Kantidade guziya / jaso du urretan / eun franko justu dira. AzpPr 26. Orain jaso ditzala / nork bere dañuak. EusJok II 129. Merezi dezun onorea jaso dezazun. Ill Pill 30 (v. tbn. Noe 30 onorea jaso, Arrantz 133 onra jaso ). Lauerleko bat bere idazti onengatik etzuen jaso eta ez eskatu ere. EArzdi ( in Kk Ab II 8 ). Merituak jasua aiz / eliz funtziyuan. Tx B 124. Beltx orrek jaso / ditu txaloak ugari. Or Eus 197. Zauden tokitik, nere agurra yaso. Zait Sof 138. Ire karta [...] jaso berri diat. NEtx Nola 22. Beste iñoren berirrik ez dut jaso. Mde Pr 191. Sar-baimena jaso arte itxaron. Ib. 102. Eztuk irañik jaso. Etxde JJ 118. Kolpeak jaso. Ib. 128. Agindua jaso orduko. Ib. 232. Nik lanean ler egin etxe-jabetasuna ik jasotzeko? Ib. 29. Egonarri andiz [...] jaso eban Txantonek barri gaiztoa. Erkiag Arran 166. Nikanor-ek susmo txarraren usaiña jaso eban. Erkiag BatB 63. Eskerrik askorik ere ez dezu jaso. MAtx Gazt 57. Mariaren bitartez jaso gendun [...] Jainkozko bizia gure animan. Ib. 99. Egillearen beraren aotik argitasun asko jaso izan ditut. Vill ( in Gand Elorri 9 ). Alde orotatik akusazio gogorrak jasotzen baitira aren aurka. Vill Jaink 175. Jaso ditu merezi zituan erantzunak. Basarri 145. Dirteek errege-zigorra iaso aurretik. Ibiñ Virgil 93. Eta zure seme ederrak ez al du jaso bear bere egiñaren ondorenik? NEtx LBB 26. [Bedeinkazioa] jaso zuten. Ib. 122. Beren arrokeriaren ordaiña jaso zutela. Berron Kijote 55. Ez bait zuan [...] alako printzesaren berririk jaso. Ib. 149. Pena aundia izango zuan / saririk jaso etzunak. Uzt Sas 304. Dirua naiago ebelako [...], dirua jaso naia erakutsi. Etxabu Kontu 31. Soldaduaren karta bat edo beste jaso zuten. TxGarm BordaB 104. Aitita-amomen besarkada eta laztan gozorikjasoteko aukerarik ez genduela izan. Gerrika 16. Begiramen gehixeago jasoko balu gugandik. MIH 83. Ez dakit Olabideren botoa jaso duten. Ib. 350. Hainbat lekutan jaso zituen ohoreak. MEIG VIII 84. Ukabilkadak behar bezala [...] "jasotzen" ikasi duenak, ez du alajaina gutxi ikasi. MEIG I 167. Zenbait [...] kargutarako behar zen jakitea (eta titulua) Oñatin [...] jasotzen zen. MEIG VI 58.
v. tbn. Ud 75. Mok 11. Inza in Jaukol Biozk V. Lab EEguna 86. Ldi IL 15. Ir YKBiz 126 (y-). TAg Uzt 313. SMitx Aranz 96. JAIraz Bizia 67. Txill Let 135. Anab Poli 105. In SM Zirik 96. BEnb NereA 174. Zait Plat 136 (i-). Ataño TxanKan 115.
azpiadiera-1.5.1
(G-azp ap. Gketx Loiola ; H (que cita a Izt)).
Recoger; recaudar; captar. "Prestar atención, tomar en consideración. Ejerzizioetan auxe da geiena j. detana " Gketx Loiola.
Arrizko gizonak balira baño geiago jasotzen etzuten herejeen hitz bakar bat ere. Mb IArg II 268. Judasek elizan botatako diruak jaso zituzten. Lard 449. Bertso berriyak jartzera nua, / badago zeñek jasua. Xe 280. Jaso zituzten beren dendak. Etxeg EE 1882c, 561. Donostian zuten diru puska bat jaso bearra. Urruz Urz 11s. Arrain asko jaso eben arrantzaleak. Echta Jos 89. [Txalupa bat] lasterka zan etorri gu jasotzera. Ill Testim 4. Ipiñi daben dirua jaso ta [...] lau bidar geiago artu dabelako. Kk Ab I 99. Lizarragak edozein mutil jasotzen omen zun bere taldean. Or SCruz 89. Amaseikuak jaso gura, ta makilladak josa biar! Otx 87 (v. tbn. 152). Eun jarri ta berreun jaso. Lek EunD 49. [Eultzia] jaso ondorean zabaldu. "Después de haberla recogido" . Or Eus 343. Gabon-zarrez, amabiak ezkeroz datorren len ura jasotzea. JMB ELG 81. Lurreko erregeak zeñengandik yasotzen dituzte zerga ta legarrak? Ir YKBiz 251. Ziberoeraz ari, ta gure belarriak, ezpaita oitua, gutxi yasotzen du. Ldi IL 46. Bakotxak alogeretan jaso dauan kopuruaren neurriz. Eguzk GizAuz 153. Ziur-Bazkunen kontu-garbitasunak jasoko diran bitartean. EAEg 3-2-1937, 969. Zenbat on andik jasoa naizen / ondo dadukat gomutan. SMitx Aranz 96. Zedorrek jasoko dezu etekiña. Munita 136. Euskaldunek zutela delako hitza [...] Aitzin-Kelten ganik jaso. Mde Pr 215. Eta ondoren ene arrebak [ateondotik] ezin jaso izan zun norbaiten aipua egin zikan. Etxde JJ 7. Or jasotzen ditu ainbeste errenta ta amarren lur oiegatik. NEtx Antz 45. Nork jaso an esan ziranak guztiak, manetofonikaz izan ezik. Erkiag Arran 141. Begiak zabal egoten nintzan / guztia jaso bearrez. Gand Elorri 109. Ainbat apunte goxo baitauzkat / paperetara jasorik. Basarri 91. Gure lurrean / arto-babarrun da gari / [...] jasotzen gendun ugari. Ib. 141. Gogoan jasotzekoa da Aristotelesen itza. Vill Jaink 41. Zer iaso ote zuen [Platonek] Pitagoragandik edo Pitagora-zaleengandik? Zait Plat 61. Gaur albiste berria aidean jaso dedala uste det. NEtx LBB 44. Ondorengoak jasoko al dute noizbait gure lanaren frutua! Ib. 8. Txalo ederrak izaten ziran / naiz ta jaso ez sosikan. Uzt Sas 150. [Liburu] artxibotan jasotzea merezi zutenak. Berron Kijote 86. Orduko bertsorik ez nian bat bakarrik jaso; danak or galdu dituk nunbait. Ataño TxanKan 20. Udaran bildu ostoak, sekatu ta ontzi itxi batean jaso bear dira. Ostolaiz 39. Emen maletak jasotera juan giñan. Gerrika 225. Ederki jaso du hitz bitan nik erantzun nuenaren muina. MIH 217. Euskal herriko xokorik galduenetan jaso izan diren hitzak. Ib. 344. Jaso ahal daitekeena paperetan bederen jasotzeko premian gara. MEIG VIII 101.
v. tbn. ForuAG313. ForuAB111. Jaukol Biozk 41. ABar Goi 49. TAg Uzt 219. JAIraz Bizia 72. Onaind in Gazt MusIx 145. SM Zirik 119. Lab SuEm 173. Zubill 135. BAyerbe 66. JAzpiroz 188.
azpiadiera-1.5.1.1
Recoger, arreglar, limpiar (la mesa, casa, cocina...). " Gure mutilla, jatordu bakua, beti maixa jaso ta gero agertzen da " Etxba Eib (s.v. jatordu).
Etxetik urten baño lenago ontziak jaso gura, eskaratza txukundu nai. Ag Kr 50. [Pantxikak] maia jasoko du. Ramuntxoren apari kondarrak zapi batean bilduko ditu. Alz Ram 33s. Gizonak etzuan laguntza aundirik sortzen. Juana zan etxea jasotzen zuana. NEtx LBB 47. Bazkaldu, ontziak jaso eta siesta apur bat. JAzpiroz 25.
azpiadiera-1.5.1.2
Recoger, arreglar (el pelo).
Buruko illeak jasotzeko astirik artu ezinda. Ag G 316.
azpiadiera-1.5.1.3
Coger (preso).
Deus gutxi litzake [...] gu preso jasotzea. "Nos prendan" . Berron Kijote 116.
azpiadiera-1.5.1.4
" Esnia jaso eiten dau, retirar la leche (la oveja) al ordeñarla" Iz ArOñ (s.v. jaásu).
azpiadiera-1.6
6. "(G-to), apadrinar. Aurra jasotzen duenak, gure errian, aita jauna ta amandrearen izenak dauzkate " A.
Bide zuzen onetara naiez, Eliz atarian jaso zinduenaren ezpañez eskatu zenion Jangoikoari bere bataioa. Mb IArg I 70. Arrotz bat eskaiñi zan aurra jasotzera. [...] utzi zioten gazte arrotzari aurra jasotzen. Bataiua bukatu zanian [...]. Bv AsL 24. Josolontzo, semea izandu degu, ta biar bataiatzeko asmoa degu. Jaso nai badezu, zuri tokatzen zaizu. JAzpiroz 46.
azpiadiera-1.7
7. Provocar, suscitar (una reyerta, riña, guerra...).
Zuk jaso gura dozun matxinada. Mg PAb 212. Nos bait edan dot tragotxu bat geijago; baña ez deust gatxik egin ez bakerik galdu ez errierta andirik jaso. Mg CO 22 (v. tbn. CC 18). Ez arren erriertarik jaso bakoitzaren gogora itzak jokatzen ez badira. VMg 91. Luziferrek jaso eban laster gerra bizija doktriña onen [...] kontra. JJMg BasEsc 38. [Juduak] jendearen artean iskanbilla andi bat jaso zuten eta il naiez abiatu zitzaiozkan. Lard 513 (v. tbn. 523).
azpiadiera-1.7.1
(Aux. intrans.).
Ikusi zutenean zer iskanbilla jaso zan [...]. Lard 508.
azpiadiera-1.8
8. Salvar (la honra).
Oraindino erremedijua daukazu lagunaren ondria jasoteko ta miin gaistuak isilduteko. fB Ic II 203. Jaso ginai lagunaren ondria murmuradoriari gaiski esatia eragotzijagaz. Ib. 201. Sarri inoren kleitubari luur jo eragiten jako. Ta geijenian ez da inos bere ondo jasoten. Ez da ondra galduba atzera batuten beinguan. Ib. 192.
azpiadiera-1.9
9. Reparar (un daño).
Au pekatu andija da. Au egiten dabenak jaso biar deutsaz erru bagiari euki dituban kalte guztiak. Biurtu biar deutsa atzera ondria. fB Ic III 359.
azpiadiera-1.10
10. Socorrer.
Alkar jasoteko ta alkarri lagunduteko adiskide leijalak daukazuzanok. fB Ic II 214s. Alkar zaintuten dabee, alkar jasoten dabee, ta alkarri lagunduten deutsee. Ib. 207 (v tbn. III 337).
azpiadiera-1.11
11. Tramitar, instruir (un proceso).
Jerusalenen zai zeuden, Jesus noiz eramango zuten, oi zan auzi legea edo prozesoa jaso eta iltzeko epaia [...] emateko. Lard 445.
azpiadiera-1.12
12. (Aux. intrans.). Levantarse, elevarse. "Empinarse" Lar. "Se lever, se mettre sur les pieds. Iaso zaite, levez-vous" H.
[Illargia] mendi baten ostetik zelan dan jasoten. AB AmaE 392. Jaso zan jesarritta egoan lekutik. Echta Jos 110. Itxasertzetik gora jasoten dan Ogoño deritxon [...] atxmendia. Ib. 27. Edoi baltza jasoten zan geroago gorago. Ib. 274. Bere oñak lurretik jaso ziran eta asi zan [...] gora ta gora. Inza Azalp 78. Zenbait aldiz ihork ikutu gabe jasotzen zen mahaia . Mde Pr 316. Jaso egin da eguzkia ta goi urdiña argitu. Txill Let 36. Kantari jaso nintzan / egada batean. Gand Elorri 153. Sasi-artetik uxatuta jasotzen diran txorien antzera. Vill ( in Gand Elorri 16 ). Ez iñor zapaldu / menpean daguanari / jasoten lagundu. BEnb NereA 254. Iru bider ixuri zuen Vestaren surtan nektar gardena ta irutan iaso zen sapairaiño garra erlantza zabalduz. Ibiñ Virgil 115.
azpiadiera-1.12.1
Eta norbera bizi dan etxeari, bertan luzaro bizi danean, ez al zaio jasotzen alako lurrun eta maitagarri-kutsua? Vill ( in Gand Elorri 11 ).
azpiadiera-1.12.2
"S'élever, s'enorgueillir. Zergatik jasotzen zera orrela, kriatura ezereza? " H.
azpiadiera-1.13
13. "Élever en parlant du prix des choses. Orandaiño ez dozue garia jasotu, on n'a pas encore augmenté les prix du froment" H.
Aldundijak oraingo lur-zerga-ordaikija aldatuko baleu, eta [...] aldatzia jasoteko balitz. (1918). ForuAB 109. Zio berezi barik jaso dautsen etxe-errentea. Eguzk GizAuz 125. Langilleen alogerak jaso edo goratzeko. Ib. 139. Lanaren tokamena be jaso ta goratu. Ib. 150. Gitxi irabazten dauala; laster jasoko ete deutsan lan-saria ugazabak. Erkiag BatB 152. [Guardiazibillei errenta] jasotzerik ez. Ugalde Iltz 57.
azpiadiera-1.14
14. Levantar, mejorar (el tiempo). " Egualdia jaso egin du (G-azp)" Gte Erd 86.
Eguraldia laster jasoko zun zantzurik onena. TAg Uzt 262. Zortzi t'erdiak inguruan ordea, atertu ez ezik jaso-antxa ere artu zun eta [...]. Etxde JJ 152. [...] seiñale dira, laster eguraldia jasoko duana. Berron Kijote 202s.
azpiadiera-1.15
15. "(V-gip, AN?), producir (fruta). Arbolak ale asko jaso, producir mucha fruta los árboles" A (s.v. jasan).
azpiadiera-1.16
16. Elevar (una petición), transmitir (una propuesta).
Ainbat atzalgi edo proposiziño adiraldu dauz, aldi egokijan Zeugana jasorik [...] baitetsi dagixuzantzat. "Que serán elevadas" . (1918) ForuAB 109. Errolden aurka jaso diran eskakixunekaz. Ib. 133. Bazkintza onek [...] bere erabagija emon dau [...], eta erabagi ori Aldunbatzari jaso dautso, ta Aldundijak baitetsi egin dau. Ib. 145.
azpiadiera-1.17
17. (Aux. intrans.). Costar.
[Gela koxkorra egiteko] gaiak, guziak batean, etziran jaso-izan edo kostatu 40 pexo [...]. Baña neri ederki dirua jasotzen ziraten, zakur-txoko arrengatik. Zubill 135.
sense-2
II. (Part. en función de adj.).
azpiadiera-2.1
1. (V-gip, AN-gip; Lar, , Dv (V, G), H) Ref.: BU Arano; Etxba Eib.
Elevado, alto; levantado. "Vara alta, bara jasoa" Lar (v. tbn. Añ). "Empinado", "enarbolado", "encaramado", "enristrado" Ib. "Jasua, guardado o recogido (con tal que no esté en el suelo)" BU Arano. "Zuen aita zarra jasua dabil ondiokan, [...] anda erguido" Etxba Eib.
Baga-jaso apardunak. Lar SAgust 10. Zezena [...] buru arrotu ta jasokua. Mg PAb 182. Eztozu ikusiko [...] etzun-toki jaso ta adardunik. Lurraren gañian lastamarraga bat. Ib. 129. Agintaritzako zigor jasoakin. Izt C 124. Buztana jasoa, luzea, [...] eta adarrak lodiak. It Dial 93 (Ur jasua; Dv, Ip gora). Bere adarrak motxak eta jasoak. Munita 90. [Ugiñak] euren bularrak [...] geroago ta jasoago ta astinduago erakutsiaz. Erkiag Arran 163. Kale luze luzeak, etxe zabal jasoak, zugazti ikusgarriak. Erkiag BatB 170. Asko maite dot arkaitz zurion / arresi argi jasoa. Gand Elorri 185. Burua geroago ta jasoago. NEtx LBB 194. Gure izkuntza [...] mailla iasoan ikusi nai baldin badugu. Ibiñ Virgil 22. Larramendik berak maila jasoagoa ipini zion bere buruari. MEIG V 97. Ez du hutsik utzi aurreneko hartan hartu zuen leku jasoa. MEIG III 97.
azpiadiera-2.1.1
(Uso fig.). Elevado; culto.
Onako berbeta altubagaz ta jasuagaz etxuratuten dau [...]. fB Ic II 284. Ze jasua ta neurri bagakua dan sazerdotiaren alizate espirituzkua. fB Ic III 297. Zeintzubek etxuratu eben [san Juan] berbarik jasuenakaz. Ag Serm 94. Corcegako nekazariak beren lurrak iñaurkiñez ondu-bearrik ez izateko, oso asmaketa jasoa dute. Basoari su eman eta bapo! NEtx Antz 135. Nekazarien lana baixen yaso ta mizkeri bakoa [...] dogun Bizkaia yator au. Mañarikua ( in Akes Ipiñ 4 ). Apaizgorako ames jasoek / ekarri nabe garbirik. Gand Elorri 110. Zanetako odolean, berotasun jasoagoa. Aragiaren bigarren loraldia. Erkiag BatB 138. Ondo mena ta jasoa degu Fray Luis elerti-doaiez. Gazt MusIx 59. Arrebak lanean erakutsi die ondo ta orrek ekarri ditu, neke ta izerdi, gaurko egoera jasora. NEtx LBB 90. Espainia / hondamendi jasoz eroria / lur nekez etzana. Azurm HitzB 65. Beste zenbait liburu idatzi ditualako jasoagoak eta kementsuagoak. Berron Kijote 83. [Laudorioa] gogoeta jaso eta hitz ederren bidez [...] biribildu. MIH 256. Euskara landua du, jasoa. MEIG II 47.
azpiadiera-2.2
2. (V-ger-m-gip, G) Ref.: A; Iz UrrAnz; Elexp Berg.
"5.º gallardo, airoso, de buen porte. Andra jasoa (V), señora de buen porte, de mucha habilidad. [...] 10.º (V), formal" A. " Jasua (V-gip), la persona airosa y curiosa" Iz UrrAnz. "De buen porte. Pantxika oinddio andra jasua dago " Elexp Berg.
Emakumea dagokan eran ta bear dan modestiarekin jauntzitzea, jasoa izatea, ez da bekatu. AA III 553. Mugetatik irten gabe ta geiegirik gabe jasoak ibiltzea. Ib. 553. Bada bere berbetan, jantzijan, egotian ta lagun arteko ibili eretan garbija, jasua. fB Ic II 82. Euskal-erri jaso oneetan ez dau inos illunaren agintarijak [...] pruturik artu. fB Ic I IV. Eleisarako jantzi jaso bat ez daukeela. Ib. app., 21. Andretxo gajoa / txit lagun gozoa, / entero jasoa. Echag 117. Ule zuri bat eta zimur bat bagekoa, gaztegunetan lez txit jasoa. Ag Kr 220. Zerbait eder ta jasoa. Gand Elorri 180. Jaun garai ta jasoa, Olarratz jauna. Erkiag BatB 198. Kolonen irudi jasoari begiratzen deutsa. Ib. 175. Zaldun jator jaso bat. Etxba Ibilt 473. Auzuetako Prinzipe jasuenak be ezingo leukiala kerizatu. Ib. 477.
azpiadiera-2.2.1
" Jaásua da, es limpia y aseada" Iz ArOñ. "Ordenado (V). Atxotxu jaso-jasoa dago " A Apend. " Kuartoa ez zeukan oso txukuna (AN-gip) [...]; kuartoa ez zeukan oso jasoa (G-azp)" Gte Erd 303.
Etzan etxe jasoa. [...] Mutikoa zikin-artean arkitzen zuan autsez eta muskeraz ederki ornitua. NEtx LBB 29.
sense-3
III. (Sust.).
azpiadiera-3.1
1. "(V), porte, facha" A, que cita el ej. de fB.
Mai santu atara elduten dira [...] jantzi pobria daukeenak ta jaso onik ezdaukeenak. fB Ic I 53.
azpiadiera-3.2
2. (V-m-gip, G ap. A ; H).
Estima, aprecio. "Débit" H, que cita a Iztueta. " Gaur jaso andia euki dau ortuariak (V-m), hoy se ha tenido en mucha estima la hortaliza" A.
Zaldibiako amorraiak non nai du jaso andia. Izt C 107. Ainbesterañoko aomena ta jasoa artu dute Azpeitiaren mugapeko arriak. Ib. 55 (v. tbn. 72). Intxaur olak jaso andia dabelako beti gauza askotarako. Ib. 152. Aretxa ta pagoa; zeintzuk izan oi dute jaso andia txit lanbide askotarako. Ib. 125. Ez din, orratik, orretxek yaso makala. 'Aceptación' . Ldi BB 30.
azpiadiera-3.2.1
(Con alat.).
[Arri areatsu au] irteten da merke eta beragaitik izaten du jaso andia beti toki askotara. Izt C 52. Zeintzuk izan oi duten txit jaso andia Españako osasungilletegi askotara. Ib. 38 (v. tbn. 68 y 71).
azpiadiera-3.3
3. "(V-ger-m, Gc), marejada fuerte" A.
azpiadiera-3.4
4. "(V-m), nimbo, nubarrones lluviosos" A.
azpiadiera-3.5
5. Valor. Cf. jasoko.
[Elizan] ikusi ez dan jasoko (balioko) gauzarik arkitzen ez da. Iñoiz aurkituko ziradela jaso aundiko gauzak ukatzen ez degu. J.B. Ayerbe EEs 1912, 45. Martinek barrenen zerabilkiana jaso aundikoa zitzaion. Anab Usauri 25. Bi milla laurleko ta erdiraño igo zan apustuaren jasoa egun arietan. TAg Uzt 222 (v. tbn. 49). Bere lanak ezari-ezarian egiten oitua zan Balendin. Nork eta noiz igarri arek zegian indarraldiaren jasoa? Ib. 233. Eta bere egintzaren jasoa edo balioa erti ta elerti arauzko da aurrenik. Gazt MusIx 62s.
sense-4
IV . (Adv.).
azpiadiera-4.1
"(V-ger), curiosamente, aseadamente" A.
azpisarrera-1
EZIN JASO AHAL, EZIN JASO AHALA. Más de lo(s) que se puede(n) recoger, cargar.
[Sarea] bota zuten eta ezin jaso-al arrai sartu ziran. Lard 474. Ezin jaso ala ontzako urrez zamatua. Apaol 98.
azpisarrera-2
EZIN JASO AHALAKO, EZIN JASO AHALEKO. Más de lo(s) que se puede(n) cargar.
Zama astun ezin-yaso-alakoak. Ir YKBiz 398. Ia ezin jaso ahaleko zama astun hori. MIH 32.
azpisarrera-3
JASO AHAL. Capacidad para cargar.
Badiruri [...] datorrela zaldi onen jaso-al eskasak jartzen gaituen larritasunetik kentzera. Bil 164.
azpisarrera-4
JASO AHALAKO. Tanto como se pueda soportar.
Eman zidaten jaso ahalako pena / ahal bezain umilki hartu nuen dena. Xa Odol 317.
azpisarrera-5
JASO-AGIRI. Letra (bancaria).
2095 pesetako letra (jaso-orria) [...] jarri dizut. Nere jaso-agiri ori ontzat emango dezulako uste osoz [...]. NEtx Nola 17.
azpisarrera-6
JASOAN. Levantando; recogiendo.
Artzen diraden pena ta susto / beti gogotan jasuan. Arrantz 153. Irurak etorriyak errira / bururik ezin jasuan. Uzt Noiz 45.
azpisarrera-7
JASO-EGUN .
(Pl.). Días de la fundación.
Caravacako lekaimetxearen jaso-egunetako zeaztasunak emokeran, Katalina Otalora bat aitatzen dau Teresak. Onaind STeresa 102.
azpisarrera-8
JASO-JASOA EZ EGON. "Jaso-jasua ez egon (jaxo-jaxua ere bai). Se dice de quien aparenta mala salud. Aspaldixan ikusi barik neukan Joxepa, eta jeseus, eztago jaso-jasua" Elexp Berg.
azpisarrera-9
JASO-ORRI. Cheque; letra bancaria.
Banco Vizcayaren bidez 2095 pesetako letra (jaso-orria) [...] jarri dizut. NEtx Nola 17. Jiroz (bidai-ordañez) edo txekez (jaso-orriz). Ib. 14.
azpisarrera-10
JASOTZEKE. Sin levantar.
Au guzia, begirik jasotzeke esan dio. NEtx LBB 136 (v. tbn. 105).
azpisarrera-11
JAXO.
azpisarrerakoSense-11.1
a) (Part. en función de adj.; forma con palat. expresiva). Elevado, digno.
Esaten nuan nik zure burutik etzala ipuin jaxorik sortuko. Ezagun dezu kondepekoa zerana. NEtx Antz 19.
azpisarrerakoSense-11.2
b) Gallardo, airoso.
Bidean natorrela arkitu det lagun jaxo ba. NEtx LBB 177.
azpisarrerakoSense-11.3
c) " Jaxua ez eon, osasun onez ez egon [...]. Etzakit gaxo daon baña, etziok jaxua " ZestErret . " Joxemai etziok enteo jaxua " Ib.
jaso
<< jasa 0 / 0 jate >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper