OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
ikatz.
tradizioa
Tr. Los suletinos emplean la forma inkhatz; hay iketz en fray Bartolomé, Azkue (BGuzur ), T. Agirre y Akesolo, así como en un dicho aezcoano. En DFrec hay 13 ejs. de ikatz .
etimologikoa
Etim. De *eni- o *inikatz .
Onom.: Sancho Ycazatea. (1366) Arzam 279.
sense-1
1. (V, G, AN, Ae, Sal, R; Lcc, IC 449, Mic 6r, VP 37r, Lar, Añ, Dv, H, VocB (ikaz), ZMoso 69; -kh- L, BN; SP, Urt II 145, VocBN , Dv, H), iketz (V, G-azp-nav, AN-ulz-olza; Lar, Añ, H (+ -kh-)), inkatz (V-ger; Lcc; -kh- S; Gèze, Dv, H). Ref.: VocPir 96; Bon-Ond 137; A (ikatz, iketz, inkatz); Lrq (inkhatz); Iz ArOñ , Als (iketz), Ulz (iketz), R 403; SM EiTec2 ; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg ; Ibarra Dima 267.
Carbón. "Iketza baño baltzaua (V-ple)" AEF 1921, 59.
Ikhus zitzaten ikhatzak ezarriak, eta arraina gainean ezarria eta ogia. Lç Io 21, 9 (tbn. He, Dv; LE brasak, Ol ikatz bizi, Ol txingar bizi, Ker txingar, IBk sua, IBe su-txingarrak). Berehala ikhatzak ilhaunez estaltzen baitira. Ax 325 (V 215). Ikhatz lehen hillak berriz pitz eta irazeki ditezke. SP Phil 437. Ilhintien edo inkatzen begiratzia. Bp II 115. Ene obratto hau [...] agian ikhatzat bederen zerbitzatuko dela. ES 195. Infernuko su-gai ta ikatz belz itsusi. Mb IArg I 65. Karga iketzari. fB Ic II 119. Euren [ikazginen] erruz ondo egosten ezpada ikatza. Astar II 162. Soldadu txarrei harenga egitea / ikhatz ethenduer da haize emaitea. Gy 254. Ezartzen bazaio inkhatz. Ip Dial 38 (It, Ur y Dv ik(h)atza). Munduko gauza baliyosuak / erre ta ikatz biurtu. Xe 383. Ikatzezko kapeagaz. AB AmaE 365. Ikatzak belztuak. StPierre 39. Zortzi pezeta eiten du / zaku-ikatzak. MendaroTx 83. Ikatza baiño beltzago illea. Or Eus 335. Labe txiki batekin ikatzak erretzen. Anab Aprika 31. Ez auts eta ez iketz (Ae). Inza NaEsZarr 2345. Geratu bako ibillian ikatz asko erreten ebelako itxasontziak. Etxabu Kontu 118. Judasek amar tonela ikatz / sartze'omen ditu palakan. TxGarm BordaB 22. Ikatza, nahiz Asturiaskoa izan, beti da ikatz. MEIG VIII 36.
v. tbn. Cb Eg II 194. Lg II 293. CrIc 110. Mg PAb 48. VMg 61. AA III 556. JJMg BasEsc 198. Astar II 171. Izt C 130. Ur MarIl 20. ChantP 92. HerVal 131. Elzb PAd 25. Arr May 118. Jnn SBi 151. HU Aurp 97. Iraola 15. Ag G 345. Echta Jos 15. Bera EEs 1915, 227. A Ardi 129. JanEd II 122. Lh Yol 48. Ox 188. Tx B 61. Zub 115. Lf Murtuts 1. Munita 39. JAIraz Bizia 15. Zerb IxtS 58. Erkiag Arran 13. Anab Poli 62. Bilbao IpuiB 32. Osk Kurl 112. Salav 62. NEtx LBB 203. Uzt LEG II 41. Ataño TxanKan 26. FEtxeb 12. Iketz: A BGuzur 142. TAg Uzt 179. Akes Ipiñ 24. Inkhatz: Egiat 189. Xikito 5. Const 43. GH 1931, 446.
Nork bere opilari ikatza. RG A 4. Nork bere opilari ikatza eraman beharrean ahaleginean ari direla. MEIG III 98.
"Ikatza lore zenean sorthua (L-côte) [...] (se aplica a un hombre muy moreno)" A.
sense-2
2. "Charbon des plantes, principalement des fromments [...]. Ikhatza heldu zaio ogiari hongo mota batetarik " H.
Galburuaren eta galmintzaren ikatz minduak. 'Le charbon amer' . Or Mi 81.
sense-3
3. Ántrax, carbunclo. "Charbon des hommes ou des animaux. Ikhatza duen aberea bertzetarik aldaratua behar da, ezen kotsukor da guziz eritasun hau " H.
Zenbat ikatz ere ez da ethortzen hala ibili ulien askitik! Almanaka Berria 1880, 31 (ap. DRA ). Golpez jotzen du ikatzak ardia. Gatxitegi Laborantza 187 (ap. DRA).
sense-4
4. (Como primer miembro de comp.).Carbónico.
Bizidunak botatzen duten "ácido carbónico" (ikatz aidea) deritzan izaki kaltegarria. Munita 20. Egosketa orrek "ikatz-aizea" sortzen du [...] erderazko izenez "ácido carbónico". Ib. 142. Ikatz-oxidarik emaiten ez duen motor bat. Herr 7-8-1958, 1.
azpisarrera-1
IKATZ-ABAR. "Ikatz-abarrak, residuos de carbón" A (s.v. abar).
Burniari loturikako ikatz edo egur abarrak kentzen ziozkaten. Lh Yol 13.
azpisarrera-2
IKATZA EGIN (V-gip ap. Etxba Eib; iketzite- AN-ulz ap. Iz Ulz). Hacer carbón. "Oyanera yuaten giñe iketziteraré kontent asko geldittu yuen" Iz Ulz (s.v. aldi).
Salzen deutsa [...] baso bat ikatza egiteko. Astar II 162. Ikatz eiten egun bat. HerVal 161. Egur batzubekiñ santubak egiten dirala, eta bestiekiñ ikatza. Sor Bar 31. Udan ikatz egiten irabazten dituen diruak. Urruz Urz 22. Zer mutil zuriya dan! (Ikatza egiteko). Iraola 127. Ikatz egiten ere jardun zan. MMant 165.
v. tbn. MendaroTx 53. Auspoa 77-78, 52. JAzpiroz 12.
azpisarrera-3
IKATZ-HARROBI. "Charbonnière, ikaztoi, ikatz-harroi" T-L.
azpisarrera-4
IKATZ-HAUTS. Polvo de carbón. v. 2 iduri.
Gero botatzen zaio ikatz auts piska bat. "Carbón en polvo" . It Dial 117 (Ur ikatz auts). Ikatz auts ta burni puxkaz otarreak bete. Lh Yol 11. Galbaia ere bearrezkoa du, lurra eta ikatz-autsa apartatzeko. Garm EskL I 84. Urten deust batek berba emotera buzo zikin bategaz, ikatz autsez beterik eta arpegia be olan. Gerrika 134.
azpisarrera-5
IKATZ BIZI (-kh- Dv, H; ikazbizi V, G, AN, L, BN, R ap. A; Lar Sup, Añ). Ascua.
Ikhatz bizien gaiñean orthusik. Ax 397 (V 259). Ikatz biziaren kharra baino su goriagoa. ES 152. Aldare sainduko ikhatz bizietarik bat. He Phil 354. Su eztian edo ikhatz bizi gainean. ECocin 22. Ikatz bizi pillo bat ikusi zuten. Ol Io 21, 9 (Lç ikhatz). Ikatz bizi batzuk. Or QA 144. Inguruan ikusten dituen bidegabekeriek ikatz bizien antzera erretzen dutena. MEIG III 117.
azpisarrera-6
IKATZEAN. A base de carbón, con carbón como combustible. v. IKATZ-INDARREAN.
Ikatzean ari zen gazogena hura. Larre ArtzainE 153.
azpisarrera-7
IKATZ EGIN (V-gip ap. Etxba Eib; Urt, Lar). Carbonizar(se). "Carbunculare, [...] ikhatz egin" Urt IV 229. "(Hecho así) carbón, [...] ikatz egiña" Lar.
[Ogiyaren] azala ikatz eiña, / mamiya gordiña. MendaroTx 83.
azpisarrera-8
IKATZ-EGITE. v. ikazgite.
azpisarrera-9
IKATZ-ERRAUTS (Sal, R, inkhatz- S ap. A). "Cisco, carbón muy menudo" A. v. IKATZ-HAUTS.
Barnera botatzen bazaio ikhatza edo ikhatz herrautsa. Dv Dial 38. Salboin ura ikatz herrautsarekin nahastekaturik. StPierre 34.
azpisarrera-10
IKATZ-ERRETZE. Combustión de carbón.
Aren kea, aren sua, aren ikatz-erretzea ikustekoak zitukan. A Ardi 18.
azpisarrera-11
IKATZETAN.
azpisarrerakoSense-11.1
a) En las brasas.
Ura zan, erdaldunen araura "asado con cuero" edo ari-azpia, bere narru ta ilekiñ olako ikatzetan errea. Lh Yol 22.
azpisarrerakoSense-11.2
b) En el (negocio del) carbón.
Ikatzetan lanean gebiltzala. Salav 62.
azpisarrera-12
IKATZ-GALBAHE. "Ikazgalbai, harnero de carbón (V-gip)" A Apend. "Gure ikatz-galbaia baño lasaiagua haiz!" ZestErret.
azpisarrera-13
IKATZ-GELDO. "Escarbille" T-L.
azpisarrera-14
IKATZ GORRI, IKATZ GORI (Urt IV 230, H). Ascua.
Aldare sainduko ikhatz gorrietarik bat. SP Phil 351 (He 354 ikhatz bizi). Ikhatz gorrien gainean etzana. Dh 163.
azpisarrera-15
IKATZ-ILINTI. Ascua.
Hemen metatu ditu ikatz-ilintirik bizienak. MIH 349.
azpisarrera-16
IKATZ-INDARREAN. A base de carbón, con carbón como combustible.
Bazaukan [...] ezantza edo beste erregailu faltan, ikatz indarrean ezarria zuen auto txar eta zahar uzkerkari bat. Larre ArtzainE 136.
azpisarrera-17
IKATZ ISIO (i. ezio Lar, H (-kh-)). Brasa.
azpisarrera-18
IKATZ-JABE. Propietario de carbón.
Ikazgiñak euren ikaz-jaubiaren borondatia eztala, egurrak euren etxerako artu. CrIc 81.
azpisarrera-19
IKATZ-KAKO. Gancho de carbonero. "Burnizkoa izaten da, ogei bat zentimetrokoa, bere zurezko eldu-lekuak metro bat eta berrogeita amar zentimetro ditu" Garm EskL I 85.
azpisarrera-20
IKATZ-KANBOR (SP A; ikazkanbor Lar; ikaztxanbor Lar). Brasa. "Ascua" Lar.
Eta zeuden han zerbitzariak eta ofizierak ikhatz khanborra eginik. "Ayant fait du brasier" . Io 18, 18 (Ol, Or, IBk, IBe su).
azpisarrera-21
IKATZ-KOSKOR. Trozo de carbón. "Galbaia iru tokitan erabilten dabe: [...] ta, azkenez, ikaztoian, ikatz-koskorra banatzeko (V-m)" Onaind EEs 1931, 59.
Zeñek tira du ikatz koskor au? Iraola 102. Mugarrietan ere ikatz-koskorrak jarri oi dira. JMB ELG 86.
azpisarrera-22
IKATZ-LAN. Transporte y venta de carbón. v. ikazketa.
Garai artan ni ikatz-lanean ibiltzen nintzan Donostian. Salav 55.
azpisarrera-23
IKATZ LARRI. "(BN, S), carbón grande" A (s.v. ikatz).
azpisarrera-24
IKATZ-LEKU. "Carbonaria, ikhaz lekhua, ikhatz lekhua" Urt IV 227.
azpisarrera-25
IKATZ-LUGAR. Antracita.
Errekaietan daude arrikatza, arroliyoa, ikatz-lugarra (antrazita) [...]. LzM Xabi 130.
azpisarrera-26
IKATZ-MAILA. Estrato de carbón (?).
Neolitos edo Arlaban-garaiko lurrontzi eta ikatz-malla baten azpian zeuden [pikotxak] . JMB ELG 58.
azpisarrera-27
IKATZ-MOKOR. Trozo de carbón.
Ikatz-mokor baten bertutea . Lf CEEN 1973, 131.
azpisarrera-28
IKATZ NAGUSI. "Ikatz-nagosi (V-m), carbón grande" A (s.v. ikatz).
azpisarrera-29
IKATZ-NEURTZAILE (V-gip ap. Etxba Eib). Medidor del carbón (cargo municipal).
azpisarrera-30
IKATZ-SU. Fuego de carbón.
Lenbizi burni-beta ikatz-suakiñ bigundu-ta erauzten eta puxkatzen zuten. Lh Yol 6. Legorrera ziranean, ikatz-su bat ikusi zuten. Ir YKBiz 537.
azpisarrera-31
IKATZ-TRATUGILE. "Carbonarius, [...] ikhatz tratugillea" Urt IV 228.
azpisarrera-32
IKATZ-TXORI (-xori BN ap. A). "Colirrojo (pájaro)" A.
azpisarrera-33
IKATZ XEHE (ikhaz xehe Hb; ikatz-zee A; ikaztxe Lar). "Picón, especie de carbón menudo, sutil" Lar. v. galbikatz.
azpisarrera-34
IKATZ-ZAKU. "Ikhatz zaku, sac à charbon" VocBN.
Ikhatz zaku ederren jabe dabilla. ChantP 90. Aldapa bera ikatz zakua ere ioan baititeke. Or QA 148. Ikatzsakuak erriratzea zan bere ogibidea. Bilbao IpuiB 31. Atzean ikatz sakuak. Osk Kurl 65.
azpisarrera-35
IKATZ-ZAPART. "Inkhatz-zapart (Sc), chispa" A.
azpisarrera-36
IKATZ-ZORRO. Saco de carbón.
Beteten ezpaditubez ikatz sorro edo sakubak. Astar II 165. Ikatz-zorro bat legez astoari leporatu-ta. Bilbao IpuiB 34.
azpisarrera-37
IKATZ-ZULO. Carbonera, depósito de carbón.
Eguraldi onez beti egon al genduen goixen kubiertan; txarragaz, ikatz zuluetan bodegetan, erdi alkarren ganien. Gerrika 95.
ikatz
<< ikastaro 0 / 0 iktiosauro >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper