OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
haztatu.
tradizioa
Tr. Documentado al Norte en Leiçarraga y autores a partir de mediados del s. XIX. Al Sur lo encontramos en Lizarraga de Elcano y autores del s. XX. En DFrec hay 2 ejs., septentrionales.
sense-1
1. (L, BN; SP, Lar, Dv, H, Foix ap. Lh.; a- G, L, B, AN-larr-erro, Ae; Lar, VocBN , H, VocB ), hastatu (SP) Ref.: A; A Apend; Izeta BHizt2 .
Tocar, palpar. "Tâter, palpare" SP. " Hasta zazu ea pisukoa denz " Ib. "Tocar" , "palpar" Lar. "Palper, palpé; toucher un objet pour en connaître l'espèce" VocBN . "Tâter" Dv. "Palper, tâter" H. "Tocar tentando" VocB . " Ilunpetan aztatu ta aurkitu nuen bear nuena. Ongi aztatu ta ondoan " Izeta BHizt2. v. hazkatu (1), haztakatu (1).
Ezen hura bera naiz ni, hazta nezazue, eta mira: ezen spirituak haragirik ez hezurrik eztu, nola nik dudala baitakusazue. "Tâtez-moi" . Lc 24, 39 (HeH, Ol (h)aztatu; He, Dv, IBk ukitu, TB hunki). Gauaz, epaiskaz, zur' etxen sartuz, / Em' ibiliz, eme hatsartuz, / Eta haztatzez, ganbara bitan / Iraganik, beldur handitan, / Net hatshanturik, zur' oh' ondora / Banatorra. O Po 16. Ain ziérto nola ikusbánez bégis ta astátu éskus. LE Doc 32. Alako bati gau bates etzanik zegolaik, astatzen ziola tripa deabruak, erraten zio: "Goapo, fixoki dago au!". (163). LE-Ir. Zaragarraren kontra, hainitz ez denean, / Haztatzea hoberen, eta, azkenean, / Terebentina eta segoa baltsatuz, / Hedatzea gainean, ilea trozatuz. Hb Esk 231. Behatzaz ere haztatuko larrua ezagutzekotzat nondik hasten diren ilearen goiti-beheitiak. Dv Lab 246. Niroren gorphutza haztatuz. Prop 1896, 43. Batere sosik sakelaren zolan haztatzen duen ordutik gizonak. JE Bur 121. Nahiago hite ikusi eta haztatu . Ib. 124. Medelen eskua estutu ta emaztearena doi-doi aztatu nuen. A Ardi 58. Erhien puntan aztatzen ere zituen orai. Barb Sup 103. Ez eban ezagutu, eskuz aztatu ez ebalako. Or Tormes 27. Eskua ortziruntz yaso, ta Aigito-ko lur gañean aztatu leiteken ilunbea edatuko da. Ol Ex 10, 21 (Ker ikutu aal izateragiñoko illunpeak). Ni nerau naiz! Azta nazazue ta ikusi! Ir YKBiz 530. Ezin asmatu, kiborta beti / beatzetan aztaturik. Or Eus 393. Oidipuk esku itxuz beraren alabak aztatuz esan zun: Ene alabok! Zait Sof 151. Orizu, asmuka eta amen-omenka artzeko orde, hobe dugu naski min horren ikhustea eta haztatzea. Lf Murtuts 39. Theresaren larrua hukitu zuen oihal oro aztatu. Mde HaurB 54. Zer danak margorik eztu, ezta tankerarik ere, ta aztatu ezina da. Zait Plat 42 (v. tbn. 109). Eta eskuen artean erabilli, ikutu, eskuztatu eta aztatu ditezken izakietara oiturik gaudenok. Vill ( in Gand Elorri 13 ). Ikusi ta aztatu ditezken gauzetarik. Vill Jaink 66.
azpiadiera-1.1
"Chiffonner, manier deshonnêtement une personne" H.
sense-2
2. (BN ap. A; Ht VocGr, Dv, H).
Sondear, tantear, examinar; probar. "Examiner un affaire, egiteko bat haztatzea " Ht VocGr 357. " Haztatzea, haztaren ikhustea, pisatzea: norbaiten gogoa ezagutu nahiz ibiltzea" HeH voc. "Sonder, éprouver" Dv. "Tâtonner, aller à tâtons, ou chercher, agir dans l'incertitude de trouver" H. "Tantear, sondar [...]. Probar" A.
Iauna bilha lezatenzát, agian haztatuz hura eriden lezaketenez gure batbederaganik urrun ezpadere. Act 17, 27 (He haztamuka bezala, BiblE ez itsumustuka bederen aurkitzen zuten). Orduan legearen erakhasle bat altxatu zen, eta erran zioen, haren zuhurtzia haztatu nahiz. "Tentans illum" . HeH Lc 10, 25 (Lç hura tentatzen zuela, He hura tentatu nahiz, TB haren frogatzeko, Dv hura zertan khausi, Ol azpikeriz, IBk azpikeriaz). On laiteke Eskal-herriko burjes zonbaitek hunat erakhar baleza [bihi gogorra]. Guk ere hazta ginezake lur guti batean. Dv Lab 41. Eta haztatu ditutzula beren buruan apostolutzat ematen dituztenak, eta hala ez direnak; eta gezurretan atzeman ditutzu. Dv Apoc 2, 2 (Echn probatu, Ur (G) aztertu). Ni naizela bihotzak eta barneak ondoraino haztatzen ditudana. Ib. 2,23 (Lç examinatzen, TB y Echn zundatzen, Ur (V) aztertuten). Gizon zahar bat, abantzu itsua, eskuko makhilaren gainean bermatuz, eta hartaz bere bidea haztatuz heldu zena. Prop 1882, 115. Egizu so ongi; jendea nola bizi den etxean, eta nola dabilan etxetik ateratzen denean? Hazta-zkitzu eta jasta begiz oraiko janari-edariak, untziak, untzitegiak; oraiko apaindurak eta xingolak, eta girgilleriak. HU Zez 66. Orai [pilotariek] ikasiak dituzte, haztatuz, plaza hartako xoko moko eta zimardika guziak. JE Bur 28. [Gizon] oro bat bertzearen haztatzen eta beldurrez, elgarren herabe ginauden. Ib. 131. Kontseilu horrek bada, ez baietan egoturik, eta goragoko xedeak ahal zenaz haztaturik, galdetu zuen eta ardietsi [...]. Lander RIEV 1914, 154. Ez da itz ala susmo edozein ziñetsi bear; baña Yainko-arauz gurbilki eta mara mara aztatu bear da. Ol Imit I 4, 1 (Leon haztatu; Ip phezatu, Pi aztertu). Makilka berehala hasi ziren Garaziko bi makilkari hoberenak: Xirti-xartaka lehenik, elgarren aztatzeko eta miatzeko bezala. Barb Sup 183. Berealaxe, izu-laborritan, opari-arriko sendorrari sua ezarritzeko aztatu nun: baña opari-suak, garrik etzun ateratzen. 'Me dispuse a punto a probar con los sacrificios de fuego' . Zait Sof 189. Naizen adiñeko izan-arren, zure egiñen buruzki erantzuten, aztatuko dut. Ib. 134.
sense-3
3. (BN-ciz-arb ap. Gte Erd 258; VocBN, Dv, H, A).Pesar a pulso; pesar en gral. "Essayer de deviner le poids d'un objet en le soulevant" VocBN. "Soupeser. Hazta zazu, zer hazta duen ikusteko " H. "Peser, soupeser" Dv. "Pesar a pulso" A. " Haztatu duzu? (has pesado) hazta! (BN-ciz-arb)" Gte Erd 258.
Aberiak bixirik aztatu edo pixetuteko. (1917). ForuAB 87. Bertze bat ekartzen diote, hamabi kintal pisu duena. Haztatzen du. Barb Leg 130. Haztatzeko eskutik eskura batek bertzeari irriz emaiten dituztela aldare-gibeleko gandeler-zango batzu. JE Ber 63. Anton Kokoak aztatu ditu / axuriak tegietan. "Ha pesado" . Or Eus 238. Aztagaetan aztatzen duten ogi garratza, igeltsu ta latsunez beterik dago. Amez EG 1954 (11-12), 172. Ezin dezakegu bero-mailla oberik idoro, bere biotzaren Jainko-zama aztatu ta neurtzeko poema alegitsu ta ezti-jariozko au baiño. Onaind ( in Gazt MusIx 151s ).
sense-4
4. (AN-erro ap. A Apend ), astatu (H).
Acertar. " Astatu, acertar" LE UrtVoc. " Astatzea, (AN) pour asmatzea. v. deviner (AA, LE)" H. "Acertar. Emendik Olondrizko aztatuko zuteken aiek (AN-erro)" A Apend.
Ararako [zerurako] bidea ertxia da [...] ta gutik astatzen dutena. (329). LE-Ir. Astatu estadoa (375). Ib. Zeñek astatzen zuen, ura izain zela heredero (367). Ib. Zein mearra den ataria ta ertxia bidea daramana bizitzara, eta guti dirala astatzeuntenak. LE Urt 266 (tbn. astatu ms. 94v).
sense-5
5. Sopesar, considerar.
Gizonak egitateari behatzen dio, Jainkoak ordean haztatzen du xedea. "Pensat" . Dv Imit II 6, 3 (Ol, Leon (h)aztatu; SP sondatu, Ch pisatu, Mst phezatü). Iritzi zarrak aztertu, txonpelaka aztatu, ta gero, egokien deritzaiona aukeratzen dizu. Zait Plat 26. Dena dela, aztatu ditzagun oien arrazoiak, zer-nolakoak diren. Vill Jaink 148. Itzak azta ta aulak eta alperrikakoak aintzakoago ta adirazleago diranen orde utzi bear dirala eskatzen baitzun. Gazt MusIx 164. Horiek denak haztatuz eta pisatuz, zinez, ene burua zorretan daukat ni hazi eta hezi nauen mundu eta kristau sozietate huni buruz. Larre ArtzainE 208.
azpiadiera-5.1
Juzgar.
Gizonak itxuratik haztatzen baditutzu, laster zira enganatuko. Leon Imit II 7, 3 (Ch kanpoari bazauzko beira).
sense-6
6. (S ap. A ; Gèze).
Rascar. "Gratter, frotter" Gèze. "Rascar" A. v. hazkatu (2).
[Haziendari] laket zaio haztatürik eta balakatürik izatia. Ip Dial 47 (It atzegitea, Ur atz egin dagijuela, Dv hatz eta balaku egin dakioen). Bere harri eskian, etxakin zer egin, Pupuñi bürien haztatzen hasten da. J.B. Mazéris GH 1932, 508.
sense-7
7. Pesar (tener peso).
Berehala ohartzen naiz erreposkiago noala, Gure Herria demontre harek nik uste baino gehiago aztatzen zuelakotz alfotxetan. Barb Sup 14.
azpiadiera-7.1
(Fig.).
Garai artako gogoetalari bikainenak ikaragarrizko gorrotoz eta erdeinuz azterrerazten zituen. Erri xea areago oraindik: abereak bezala beren sabela asebete oi zuten erritar arruntek, eta oietariko millakak eta millakak benetako gizon bikain batek aina etzuketean azta. Zait Plat 30.
sense-8
8. Experimentar.
Guti haztatu dut ene bizian harena bezalako lañotasunik. JE Ber 57.
azpisarrera-1
HAZTAXE (Forma con suf. -xe aprox.). Palpando.
Bertan gogülatzen zaio bazila papuan gazna bat esküko harrien heñxüxeko, ordian [...] eskia [...] athorra bülharretik sartzen dü han haztaxe eta... elkhitzen gaznaeki. J.B. Mazéris GH 1921, 508.
haztatu
<< hasi 0 / 0 heltzaka >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper