OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 bere.
sense-1
1. (gral.; SP, Urt I 10, Ht VocGr , Lar, Añ, VocBN , Gèze, Dv, H, Zam Voc). Ref.: A; Bon-Ond 168; Lrq /bee/; Etxba Eib ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg.
Su, de él. "Berea, sien" SP. "Son" Ht VocGr y Gèze. "Su, pronombre, bere, aren" Lar. "Sien, sienne, son, sa, ses" VocBN. "Sien, son, de lui" Dv. "Su, de él" A. En Gte Erd 54s se censura un excesivo uso de bere, fruto de la influencia de las lenguas románicas vecinas: "*edozein haurrek baditu bere gurasoak: haur guztiek badituzte gurasoak (AN-gip, BN-arb), ume danak daukiez gurasoek (V-arr-gip), ume danak dituzte gurasoak (G-azp-goi)", etc. v. beure.
Tr. De uso gral. Los autores vizcaínos --no así el alavés Lazarraga--, ya desde los primeros textos, se apartan a menudo de su empleo exclusivamente anafórico (es decir, con un antecedente en caso ergativo, absoluto o dativo dentro de la misma oración). Entre los guipuzcoanos, si bien en el s. XX su uso tampoco parece ser limitado por estas restricciones, la tendencia hasta dicha época es a cumplirlas: véanse los ejs. de Cardaberaz, Ubillos, Aguirre de Asteasu, Lardizabal o Arrue, en los que aparecen en un mismo párrafo aren (o beraren) y bere, este último anafórico; no faltan sin embargo en dichos autores incumplimientos de la regla. Entre los navarros, en Beriain aparece sólo como anafórico, aunque hallamos ejs. fuera de este uso ya en un Credo de 1614, en RomBasc (30), en F. Elizalde y en Lizarraga; hay tbn. vacilación en textos baztaneses (Echenique, Izeta), salacencos y roncaleses de los ss. XIX y XX. También al Norte, a partir del s. XIX, se encuentran ejemplos (relativamente poco numerosos) de uso no anafórico; cf. Lf Gram 211: "L'influence du guipuzcoan moderne a fait oublier l'emploi de haren et heien chez beaucoup de labourdins côtiers; ils mettent bere et beren presque partout. D'autres auteurs sont hantés par les règles du réfléchi latin". En general, se puede decir que bere se ha ido extendiendo con el tiempo a usos no anafóricos, tendencia ésta inversa a la de los posesivos de primera y segunda persona (v. Sarasola Eusk 1980, 431-446). Berea-, pospuesto al sust., suele tener valor afectivo. Así ama bereak en Mondr (42), biotz berean o ama bereaen en Lazarraga (A 1147r y A25 1197r), hume bereak en Mendiburu (IArg I 172), Ama beriari en fray Bartolomé (Ic III 374), esperantza berea en Añibarro (EL 2 45), biotza berea en Azcue (PB 135), emazte berea en Txirrita (B II 213), gurutze berea en S. Mitxelena (Aranz 128) o gonadun berea en Erkiaga (Arran 47). No parece tener dicho valor en Etcheberri de Ziburu (Man II 130): Eta hala Iongoikoak itsasoarenetik / Guardatuko au puxantza bereaz perilletik, o Elizanburu (Po 187): Ez du hain laket izarrak / Egon-lekhu berea; en ambos la posposición parece deberse más bien a razones métricas.
azpiadiera-1.1
a. (Pronombre posesivo anafórico) Gram. Tiene con haren (genitivo del demostrativo de tercera persona) o beraren (id., intensivo) una distribución complementaria (cf. zure / zeure, gure / geure, etc.). No aparece, sin embargo, ninguna regla que la explicite en las gramáticas antiguas: así, Larramendi (Gram 25), en el capítulo "Pronombres posesivos", da únicamente bere-á para la tercera pers. (para la primera y segunda nere-á, neure-á, hire-á, eure-á). En Harriet (Gram 25ss.), los posesivos para otras personas son ene, hire, gure, etc.; para tercera pers. sing. bere, y en plur. beren- junto con heien- y hekien-. Según Ithurry, "entre berea, etc. et hunena, etc., il y a la même différence qu'en latin entre suus (sien), (ipsius) et huius (de lui)" (424). En la introducción a la edición de las obras de Leiçarraga, de Th. Linschmann y Schuchardt, se señala la diferencia entre ene, hire ("nich reflexiv") y neure, eure ("reflexiv"). Cf. tbn. Alt Erd 102ss. (donde no se separan claramente los intensivos y los reflexivos) y Or Eusk 1934, 243. La primera formulación de la regla aparece en Lf Gram 209: "Le réfléchi dépend d'ordinaire du verbe à mode personnel de la proposition où il se trouve; il se réfère à un possesseur désigné comme sujet, complément direct ou complément indirect dans la forme verbale". v. X. Kintana FLV 1971, 75-80; EGLU I 114ss.; G. Rebuschi ASJU 1986, 325-341.
azpiadiera-1.1.1
(Referido a un antecedente (explícito o implícito) en caso absoluto dentro de la misma oració).
Hetan izan baita [...] letratu handirik miraz nago, iauna, nola batere ezten asaiatu bere lengoaje propriaren faboretan heuskaraz zerbait obra egitera. E 5. Baldin fedez eginak badirade, erran nahi dut, personá den segur bere konszienzián. Ins D, 1v. Despedidurik, bada, Silvero bere Sirenaganik. Lazarraga A, 1146v. Erregia andrea dagola afizionaturik bere limosneroas konbeni den baiño geiago. Ber Trat 110. Luzifer ostikaturik / bere iarraitunekin, / zuek gelditu zineten / garai guztiarekin. EZ Noel 157. Abiatu zen egun batez Iondone Petri, itsas gaiñean, Iesukristo bere nabusiagana. Ax 131 (V 87). Geure refekzionean / Gero iarzen garela, / Iauna bere banketean / Imitatzen dugula. Arg DevB 130. Ikhus bezate bada Enperadore hau nola ahalkatzen zen, bere arrebaren mintzatzeko astrugaitzkeriaz. ES 168. Jainko handi hura bere begien aitzinean ofentsatzen dugu. Brtc 90. Bere etsaietarik duzu beiraturen / Edo hekin gainean garaia emanen. Monho 162. Zeintzubetan ikusten dan argi eta garbi gure Euskara jakintsua bere gazte denporako janzi eder aberatsakin txukunki apaindurik. Izt C 454. Maria guziz Santa bere debotoak egunean irutan onratu oi duten bezela [...] gauza justu eta bidezkoa iruditu da urtearen illetako bat ere beraren onrarako esleitzea. Arr May 7. Abel bere anaiak hil zuen. Jnn SBi 5. Arratsetan nor bere etxerat goizik bilduz. Arb Igand 47. Irati-Sorhon gaindi, oihanez oihan bere behien ondotik zabilalarik. Barb Sup 181. Gibeleko beribilaren jabea ohartzen niz ari dela bereari athe guzien hesten gakoz. JE Ber 21. Beha nagokio, zer ari den hor aphezpiku distirant hori bere eliza arropetan. Lf Murtuts 2. Arras ezagut erretxa da arrano beltza bere buru eta lepo larrutuetarik. Zerb Azk 37. Eta artzaina bere artaldeaz mintzatzen zen, mutiko bat bere emazte gaiaz bezala. JEtchep 52.
azpiadiera-1.1.2
(Referido a un antecedente en caso ergativo dentro de la misma oración).
Iangoikoak nola duien batbedera formatu, / Bere irudi propiara gure arima kreatu. E 11. Hura bere berthutez resuszitatu izan da, bere izenean bekhatuak barkhatu ukhan ditu. Adv ** 5r. Akabadurik, bada, Silverok bere musikeau. Lazarraga A, 1144v. Egun gizona deitzen du / Jainkoak bere maiera. Aldaz 57s. Errik bere lege, itxeak bere aztura. RIs 32. Pilatusek ez galtzeko / bere kargu handia, / gurutze gorara zuen / kondemnatu Mesia. EZ Noel 97. Zisneak hiltzerakoan bere kantua erredoblatzen du. Ax 187 (V 127). Oraziño egingo deutso bere angeru goarda alde eskoakoari. Cap 124. Manatu zituen landareak, eta belhar suerte guziak, iasan zezatela, zeinek bere motharen araberako fruitua. SP Phil 11. Mundu gaxtoak armatzen tu / Bere dituen puxantak. 191. Aita bethierekoa othoi dezagün, arimaz eta korpitzez bere grazian bizi erazi gitzan. Bp I 142. Han kausitzen ditu nigarrezko xirripak zeiñez garbitzen baitu gau guziez bere arima. Ch I 20, 6. Determinazio firme bat ez bere bizitzako tenpora guztian beinere pekaturik egiteko. Iraz 63. Gaiztoai bere aserre, ta madarikazio guziakin kondenazioko sentenzia emango die, zeren aren Legea gordetzeko Miserikordiazko obrarik egin etzuten. Cb Eg II 155. Salbatzailleak bil-arazi zituen Yerusalemerat bere apostoluak eta bere dizipuluak. Lg II 296. --Zer gaitz egiten du Konfesariak, ongi begiratu gabe, absolbizioa ematen dionean eman behar etzaionari? --Aren bekatu bera bere gañean artzea. Ub 212. Deitu zion Jesusek [Judasi] bere ikasleen artera, eta berarekin, ta beraren maiean bizitu zan. AA I 418. Gure bekhatuen garbitzeko ta bere aitaren haserrea fazegatzeko. Dh 208. Tubal gogoangarriak bere etxetarrakin Españara ekarri izan zeban itzkuntz eder jakintsun leun guri gozoa, beraren etsai ozpindu txar txoriburu puztu anitzek eztanda ler gaizto badagite ere. Izt C 5. Haren gozo bakharra zen bere diru maithea / Gau, egun, ordu guziez gogoan ibilltzea. Gy 87. [Noek] aiek Jainkoari ofrendan eskeñi ziozkan, beraren esku oparotik artu zituen mesede andiakgatik esker onak emateko, eta bere aitormena erakusteko. Lard 9. Bere amodioaren seinhaleak orduan eman ziotzan Jainkoak. Laph 45. Ez baitugu nehor ezagutu, bere artaldearen gainean begia beti harek bezen erne zaukanik. HU Aurp 108. Zergatik erran zuen Jesu-kristok bere agoz, Apostokuak eskaturik. CatUlz 23. Errumesekin zen osoki haren zoriona. Bere athean bat ikusten zuen ber, haur debalde utzi. JE Bur 66. Izen ori eman zien Mistralek bere laguneri. Or Mi V. Gizonen harat hunata bere esku daukala. Xa Odol 182.
azpiadiera-1.1.3
(Referido a un antecedente en caso dativo dentro de la misma oración).
Hark orori emanen dik bere merexituia, / Gaizkigiler pena handi pazienter gloria. E 245. Hari bere ohorea renda dakionzat ezagutzen dugunean. Ins B, 8r. Tortolatxoa ebilten da / bakotxik maiatz ilean, / bere laguna galdu jakinda. Lazarraga A16, 1184v. Adarrak emaiten dira etxe orretan / nori bere diruetan, arratsetan <arrasshetan>. PasqTo 9s. Noizbat ere ethorri da azkeneko ordua, / Bakhotxari galdetzeko bere obren kontua. EZ Man I 85. Otoitz egin brazo Iaungoikoari, eman drazkion aditzera, aren honrako, eta bere arimaren onetan diraden guziak obratan ezartzeko. Ber Trat 45v. Hain itsuski erori zen, non sendatzeko ekharri zeraukaten neskato bati bere ona galarazi baitzeraukan. Ax 353 (V 234). Iesus dulzisimuek ofrezidu egion santu glorioso oneri bere eriotzako orduen. VJ 16. Mokanes batez diotsate / Bere begiak itsutu. 84. Barkatzen dirautza [Penitenziako sakramentuak rezebitzen debanari] bere pekatuak. OA 66. Oi, zer ihardetsiko diok Jesus Jaunari bere juiamenduan sorhaiotasun izigarri hori begien aitzinean pharatuko dauianean? Dh 239. Orhit zite Jesüs-Kristek so batez, Jundane Phetiriri bere flakeziazko bekhatiaz nigar eragin zereiola. UskLiB 55. Populu gogortu hura punitzeko, arras abandonatuko zuela, khenduko zioela bere erlixionea. Jaur 362. Airean agertu ziran suzko-mingañ-antz batzuek, eta bakoitzari berea, gañean guziai jarri zitzaien. Lard 481. Gizonari bere sor-herriaren gal-araztea. HU Aurp 174. Gogoeta bakotxari bere lekua eratxikitzen dako, lumatik erortzera utzi baino lehen. JE Bur 159. Sekulan ez dela behardunari bere ardi bakharra ebatsi behar. Zerb IxtS 55.
azpiadiera-1.1.4
Si hay más de un antecedente posible, se produce una cierta ambigüedad: "Haurra bere aitaren ganat igorri du, il a envoyé l'enfant chez son père (il peut s'agir du père de l'enfant ou du père de celui qui l'a envoyé" Lf Gram 209. Según EGLU 115, en estos casos la tendencia en los autores clásicos septentrionales es a usar bere sólo si su antecedente es el sujeto de la oración: "Esanak esan, hirugarren pertsonako bere honekin anbiguitatea gerta daiteke, aurrekotzat izen sintagma bat baino gehiago dugunean. Adibidez: Andonik Joxe bere etxera eraman nahi zuen. Hemen bere-ren aurrekoa "Andoni" nahiz "Joxe" izan daiteke. Ekialdeko idazle zaharrek bere esango lukete "Andoni" balitz aurrekoa eta haren "Joxe" balitz"; sin embargo, hemos encontrado ejs. de bere que contradicen esta aseveración: Seguratua da gero pena hekin buruan / Begietsiren duela Iauna bere Tronuan (EZ Man I 120), Espiritü saintiak Eliza eztia ürgatzi bere hatsarrian baizik? (Bp II 78), Orduan Jesusek deithu zuen bere izenaz erraten zioela: Maria (Lg II 287), Dabiti adulterioaren ondoan Profeta bat gan behar zaio bere hobenaren izigarritasuna sentiarazterat (Mih 22), Deus ez da garbiago gorphutz hura baino, / Hauzoek eramana bere hobiraino (Hb Esk 199), Eta Aita Sainduak eman zion bere nahiaren araberako lana, azienda beltz batzuen zain egotea zazpi urthez (Jnn SBi 92).
azpiadiera-1.1.5
(En casos de declinación derivados de bere ). " Beretzat, pour soi" SP.
Berzerena har dazanak beretako amore / Oborotan ukhenen du plazer bano dolore. E 133. Iainkoak beretzat ber reserbatu duena haei atribuitzen eta emaiten drauegun bezenbatean. Ins E 2r. Dei zitzan beregana Iesusek bere diszipuluak. Mc 8, 1. Joan zidin jardin batera eta beregaz eroan eben Sirena eta Silvia. Ib. A, 1143v. Obra iustuak arimak daramatza berekin. EZ Man I 47. Deusetan ere bortxatu gabe, deitzen eta thiratzen gaitu Iainkoak beregana. Ax 102 (V 69). Pausugabetasuna edo khexadura ezta tentazione sinple bat, baina berekin hainitz tentazione ekhartzen deraukun ithurburua. SP Phil 459. Dibinitateak beretzat / Hautatu adiskidea. 189. Beregana hartüren dütü, eta bethidanik adelatü derien bere Erresümaz goza eraziren. Bp I 36. Zeiñak hagitz ungi eskarniatzen baitu Aiñgeru onaren figura, zu berekin traiñatzekotzat Kanpoko illunbetara. He Gudu 119. Dohatsü da, bere kontzentzia theiützen edo phezützen dien gaizak oro bereganik hürrüntzen dütiana. Mst I 21, 2. Ez du Jesusek beretzat artuko ta azkenean ez da zerurako. Mb IArg I 98. Santuak bidean topatu zituen pobreak berekin eraman zituen. Cb Eg III 338. Jesu-Kristok eraman izan ditu berekin herioaren athe eta sarrailla hek mendian gora. Lg I 232. Jainkoak beregana deituko zituala sinitsmen-gabeko jendeak. Ub 49. Zerren soberbioak beretzako nai du besteari datorkion honra. Gco I 23. Zeñ gurutze samiñ eta gogaikarria izango dan onelako emakumea ala beretzat, nola gizonarentzat. AA I 582. Asko izango da gizona auzora, festara edo norabaitekin itz egitera joatea, emakume zelotsua beregan erkiturik egoteko. Ib. 583. Hek berekin batean sekulako thormentetarat herrestatu nahiz. Dh 184. Berari opa gaizuz guztiok, / beretzat artu gagizan. EL2 232. Bakhotxak hartara pentsatu behar du beretzat, eta ez jeneralean. Jaur 103. Ifintzen da lurra edo errautsa saski batean, botatzen zaio ur irakiña eta onek urtu eta eramaten du berekin gatzua. It Fab 116 (Dv berekin, Ip bereki; Ur beragaz ). Gizon aberats batek artu zuen urruti batera joateko asmoa, eta morroiak beregana eramanda, bere dirua eman zien. Lard 433. Legarrak ez du berotzen, bainan bai zathitzen eta hezatzen, ura beregana deitzen duelakotz. Dv Lab 183. Gaitz etorkizun andiak beregan barrunda zituen. Arr GB 12. Gure jaun medikua, bere hiru semeak berekin harturik, badoa etxetiarren gana. HU Zez 71. Egun batez erreginaraz gaitzan berekin bere lorian. CatJauf 100. Ezagutu eban ederto Anjelek Mañasi zala, ordurarte ondo igarri barik, beretzat aspaldietan aukeratuta eukan emakume egokia. Ag Kr 154. Erriko Erretoreak askotan eramaten zuen Pernando berekin bazkaltzera. Muj PAm 43. Banekiyen Albertok illoba bat berekin zeukala. Alz Txib 89. Yakitateak derama berekin nekeak eta pairamenak. Zub 35. Nolakoa zen Inaziok beretzat hautatu ontasun bakarra. JE Ber 65. Gizonak beregan iru auek irauli detzan nai nuke. Or Aitork 386. Ainitz sos ba ahal zuen berekin. JEtchep 114. Antxe eukan Nikanor-ek beretzat zerturik gordelekutxu bat. Erkiag BatB 19.
azpiadiera-1.2
b. (Empleado libre de las restricciones señaladas para (a) ). (Hemos escogido ejs. que incumplen las citadas reglas)
Onai emateko Gloria, gorde zituelako bere Mandamentu santuak. Bet 9. Sinistetan dot [...] Iesu Kristogan bere seme unjenito geure Iaunagan. Ib. 6 (CredoZan 2, Arz 17, El 6, Oe 8, CatLlo 5, Mdg 160, KIkV 24, KIkG 8, Inza Azalp 48, ArgiDL 15 bere; Mat 3, Cap 5, FPrS 5, Gç 38, OA 2, Iraz 4, CatBurg 5, Cb CatV 6, Lariz 1, CatLan 11, Añ CatAN 4, CatB 11, CatLuz 3, UskLiB 14, CatAe 4, CatSal 5, CatR 5, Legaz 2, CatJauf 2 (h)aren, CatUt 1, CatUlz 4 arren, VJ 8 aen ). Lenengoak aginetan dau bere Dibine Majestadea amaetan gauze guztiez ganean. VJ 12. Eztozu Paternosterrean eta Abe Marian Jaungoikoagaz, eta bere ameagaz berba egiten? Cap 42. Ote ziraden boto kastidadekoa egin zeban personak; edo ziraden bere aideak. OA 159. Doatsu oietatik bat bere Aita zan. Cb Eg II 209. Eta orregatik Jesu-Kristo ta bere Amandrea ez beste guziok jaiotzen gera bekatu hau gerekin degula. Ub 67. Bere ontasúna baliabekida nerearén fáltan. LE Ong 48v. Ikusirik Jesusek bere [=itxubaren] fede bizija, esan eban: alan izan bedi eskatu dozun legez. Mg CO 31. Ondo artuak izan ditezela bere aurrean nire gaurko lan, esa-egite, neke, ta bear guztiak. EL1 9. Eta bere anparo andia guk iristeko. Gco I 465. Orduan alde-aldean aitu zan mundua, bada Noe eta bere etxekoak ez beste guziak ito ziran. AA I 560. Andre gogoangarri onek egiñeratu zeban Erri bereko Eliza andia, zeñen nagusi ta jabe izan zan bera, eta dirade geroztik bere ondorengo ta jatorriak. Izt C 506. Jesus ikustera joan ziran, eta bere almen eta eskubide andiak zabaldu zituzten. Lard 388. Zegoela ezkontzako itza emanik bere Ama Maria Joserekin. Ur Mt 1, 18 (Ur (V), Samper, Hual, Arriand bere; Lç, He, TB, Dv, Ip, SalabBN, Echn, Leon (h)aren ). Jaikirik, Josepek gabaz hartu zituen haurra eta bere ama, eta Ejiptorat aldaratu zen. Dv Mt 2, 14 (Ur, Echn, Hual, Samper bere; Lç, TB, HeH, Ip haren ). Jarraiyozute beti, Euskaldunak, orri; / Bere antzera bizirik, Zeruraño korri. Aran SIgn 214. Nola bada egin izan zen bere sortzearen misterioa, edo garaiustea? Legaz 15. Gure Santua jaio zanian, bere aita Pedro Bernardon Moriko etzan etxian. Bv AsL 25. Au ikustean bere aita zan estutzen. AB AmaE 291. Guziaz ere, ill onetako debozioaren bidez iritxi zintzake bere laguntza eta zere salbazioa. Arr May 18. Jose Maria Zubiari ezer kendu barik esan geinke, bere gisako beste umant asko dirala Euskal-errian. Ag Kr 32. Eta holaxe bere [=Kattinen] etxean bulta bat iraganik, eskalea bideari lotzen zen berriz, loriatua. JE Bur 67. Erri onek ezpañez gorapidea ematen dit, baño bere biotza urruti dago nigandik. Inza Azalp 120. Baño ba dakigu, bere seminarioko begiratzaile batek esanda, ikastetsua zala. Or SCruz 19. Zerbeit egin dezakena eri-handiaren onerako, bere arronteko aitorlaria izango da. FIr 185. Jaungoikoak berak erabaki dezala, ta beti, zeruan eta lurrean, bere naimena egin dedilla. Alz Ram 135. Uste izan eztezan iñorenak baño arloteagoak bere abestiak diranik. Ldi IL 127. Yesusek bazekien, Aitak gauza guziak bere eskuetan utzi zituela. Ir YKBiz 437. Mintzatu naiz beribil fabrika bateko nagusiakin eta bere etxean sartu bearra naiz Maiatzeko bigarren egunean. Izeta DirG 108. Aren kabia jadanik ezta osoki arena, edozein egunean galtzea gerta liteke. Ezpaita bere bizi guztiko eta eriotzera arte. Vill Jaink 161. Ugazabandrea bildurgarria da, ta ez leuke laketuko, seguru asko, bere etxean neskamea gizonezko kanpotar bategaz bakarrean egon dala jakiterik. Erkiag BatB 157. Oni, maldizio bat bezela pasa zitzaion burutik susmo txar bat. Bere andre ta anai gazteagoaren artean ez ote zerbait? NEtx LBB 23. Ez omen baitzen ondarra auzoko ardi tropa baten bahitzeko, zuzen kontra bere burhasoen lurretarik iragaiten zelarik! Ardoy SFran 69s.
azpiadiera-1.2.1
(En casos de declinación derivados de bere ).
Ez nazáken deusek ére / beréxi bereganík. LE Kop 151. Nor zan berekin zegoan deabru ura? Mg CC 250. Gu geure estura premiñazkoetan beregana eldu gintezen. LoraS 130. Zeren emaztearen erregu eta obra onak itzaliko duen Jaunaren aserrea, eta iritsiko dituen Zeruko lagunzak, ala beretzat, nola gizonarentzat. AA I 586. Beregan dala ontasun neurri ta mugarik ez duana. AA II 13. Ez dago beretzat gaurik, ta illunik. JJMg BasEsc 110. Zure ganian jausi da zuk beretzat eskatu dozun gatxa. Astar II 121. Orregaitik jakin biar da zer dan ona beretzat ta zer ez. Ur Dial 70 (Ip zer den harentako hun ). Aiñ klaru ta egitsuak ziraden agerkera oiek guztiyak beretzat. Aran SIgn 28. Jauna, eneutsan beretzat emon nik biotza? AB AmaE 171. Ama-semiak bakarrik ziranian maian, auzuan iñor premi aundi batian arkitzen bazan, altxatu, ama bakarrik maian utzita, artu beretzat zeguan jana eta juaten zan auzora premian zeguanari ematera. Bv AsL 38. Orregaitik egoan añ pozik Antoni, gauzarik onena beretzat zalako. Ag Kr 109. Josek, gaurko eguna beretzat jaia zalata, lan gogorra egin zuan atzo. Ag G 345. Berak eruan daun dirutza ori eztok ixango ez beretzat ez niretzat. Kk Ab I 76. Ari begira zeuden soldaduen burua ta berekin zeudenak. Inza Azalp 50. Aldian eukan soñekua beretzat luziegija ixanik. Otx 87. Esan nai dizut ez daukala zuretzako gorrotorik, ta zuk ere beretzako ez idukitzeko. ABar Goi 51. Beretzat beti ain maitekor, ain samur eta ain eztitsu izan zan ama! TAg Uzt 256. Ordurako, Miren Orreaga, lekaimea, Bogotan bizitzen zegon bere lagunarekin fundazio berriko etxean eta beregana agertzea erabaki zuan. JAIraz Bizia 116. Beti goxokerian aritu oi zan berekin eta etzion sekula minberatzeko gauzarik esango. Etxde JJ 69. Arako gauza ez-ezagunak beregan toki ta bazter-txoko aurkitu eban, antza. Erkiag Arran 149. Beretzat danak bardiñak ziran, / etzeukan apartekorik. BEnb NereA 145. Musika bidez eskeñi aiz i / eure sorterriantzako, / Eta geroztik gau ta egun beti / nekatzen aiz beretzako. Basarri 58. Itzi eidazu bada / beregana joaten. Gand Elorri 91. Noiznai etortzen ziran beregana mediku bat eta iñoiz bi ere bai. Salav 16.
azpiadiera-1.3
c. (Det.). (Lo) suyo, sus bienes; lo que le corresponde. "Nori berea, à chacun le sien" SP. "Suari berea utzi behar zaio, il faut faire la part du feu" Dv. "Lan hortan ez du berea atherako, il ne retirera pas de ce travail un profit suffissant" Ib. Cf. BEREAK (HARTU, etc.).
Eta anhitz sufritu ukhan zuen anhitz medikutarik, eta berea guzia despendatu zuen, eta etzén deus probetxatu. "Tout le sien" . Mc 5, 26 (He, IBk zituen guz(t)iak, Dv bere izte guzia, Ol, Leon zitu(e)nak oro, Ker, IBe bere ondasun guztiak ). Goizegi bereaz zeginak emaitza, aurkit zezan arratsalde gaitza. O Pr 519. Besteei berea kenduz. Mb IArg I 232. Bakotxari berea emon. Oe 83. Gisa hortan egin dituk Indiak, / bakotxari idokiz berea. Iraultza 15. Biurtzeko bakoitzari berea. Mg CC 175. Batzuetan mirabea zabarkeri onegatik geratzen da beartua, kalte oek beretik zuzentzera. AA II 178. Gurari txarrik, edo bide bagakorik ez daukanak, ez dauka inoenaren desiorik. Kontentu da beriagaz. Poztuten da inoren onagaz. fB Ic II 242. Behar zela berea utzi bakhotxari / Beretik ere eman eskaz duenari. Hb Esk 44. Jandarmeak batzuentzat jandarme, bertzeentzat ohoin, ez da zuzen. Bakotxa bereaz jabe izan dadin, ororentzat da edo nehorentzat ez. HU Zez 191. [Zuzentasuna] da on-oidade bat, bakotxari berea emotera aurreratu eta zirkinduten gaituzana. Itz Azald 183. Horiek hola, egiak berea behar du. Ox 200. Loari berea eman bear zaok. Alz Ram 26. Otsaren eztiago-bearrari zor zaio berea. Ldi IL 36. Bereaz ondoen deritxona egiteko eskubidea dauko. Eguzk GizAuz 147. Eremozue ere zakhu batean ahantzi zuen diruketa hura: bakhotxari berea da zuzenbidea. Zerb IxtS 28. Gero, berriz, zentzua etorri zan eta Jainkoari berea biurtu zitzaion. Vill Jaink 35. Bakoitzak berea defenditu nai. Albeniz 135. Zail ote litzateke bakoitzari berea aitortzen saiatzea? MEIG VII 171.
v. tbn. Cb Eg II 118. JJMg BasEsc 275. Astar II 163. Bordel 87. Lard 118. AB AmaE 223. Ag AL 6. CatJauf 93. Echta Jos 218. Inza Azalp 81. Muj PAm 12. Enb 112. Otx 98. Etxde JJ 125. Or Aitork 78. SM Zirik 7. Basarri 93. Olea 100.
azpiadiera-1.3.1
Handi-xumen axkide, guti du bererik [aphezak] . Hb Esk 196.
azpiadiera-1.3.2
Munduko onhasun guztiak Iainkoa gatik utzirik bere bererik ez edukitzea. Mat 147.
azpiadiera-1.3.3
Su intención, su propósito; su idea, lo que piensa. "(Llevar la) suya adelante, berea beti aurrera" Lar y Añ. "(Estarse en sus) trece, bere artan egon, bereari itxeki" Lar. "Bethi berearen ondotik dabila, il cherche toujours son avantage particulier" Dv. "Berean do, ezezkoan do (AN-gip) [...] orrek beretik ez dau urteten (V-gip), orrek beria aurrera" Gte Erd 180. Cf. BEREAREKIN IRTEN, BEREA EGIN.
Baña itsuak berea zuen bere gogoan ta ezpañean ta [...] len baño ere oju andiagoz esaten zuen. Mb IArg I 218. Erlijioso ark lengo bereari jarraiturik, esan zien. "Volviendo el buen religioso a lo que había dejado" . Aran SIgn 60. Hola mintzatu ondoan, Andre Inkarnazion, bereak golkhoan, eta irri faltso bat ezpainetan, bazohak etxera. Elzb PAd 61. --Nere illoba orrek moja joan bear omen du ta. --Malenek? --Bai, jauna. --Ori ondo. --Ondo edo txarto, arrek berea. Ag G 317. Lurrez aoa bete artean, iraungo du berean. EgutTo 30-7-1918 (ap. DRA ). Gaitzitua lehoina, berea golkoan. Ox 131. Apezñoa aitzina bereari, idorkiago oraino. JE Ber 66. Eztabaida guztietan, jira ta buelta, aberatsak beriari eutsitzen zetsan, esanaz: Gauzak darela, daren moduan betiko, ta kitxo. SM Zirik 9. Ezin entzun batean ziran, bakoitzak berea gogoan. Zait Plat 151. Bainan haatik bereari ari zen beti gure predikaria. Ardoy SFran 103. Etsia arturik ere, bereari eutsi zion. Berron Kijote 160. Nere lagun orrek berea gogoan, ea ezeren arrastorik ateratzen ote zuan. BBarand 82. Bereari segitzen zuten aintzina Anxordoiko eta Intzabiko bi ahizpek. Larre ArtzainE 64. Nik eskatuten neutsan neure berbia amaitzen isteko mesedez, baña beriagaz aurrera. Gerrika 203.
v. tbn. Barb Sup 168. Zerb Azk 98. Larz Senper 30. Xa Odol 147. Etchebarne 126.
azpiadiera-1.3.4
(Det. pl.). (Los) suyos, parientes, familiares; amigos, partidarios. "(Bien haya quien a los) suyos se parece, bereen antza duenari on degiola ari" Lar.
Nola maite ukhan baitzituen bereak, munduan ziradenak. "Les siens" . Io 13, 1. Nola mundu huntan ziren bereak maithatu baitzituen. TB Io 13, 1 (He, LE, Dv, Or, Ker, IBe bereak, Arriand beriaik; Ol, IBk beretarrak, Leon berekilakoak ). Hark eztitu arbuiatzen / Nihoiz ere bereak. EZ Eliç 296. Eztizü nahi ez bera ez beriak bantatiak izan ditian. Mst III 54, 7. Itsua bide da gure Jangoikoa ta eskurik bageko alsua bereei lagunzeko. Mb IArg I 228. Patroi poderosoa bezala turkoen da beste etsaien kontra S. Estanislao gloriosoa airean bereen fabore ikusi izan da. Cb Just 131. Erregeak bere, enzun ebanean aserre zala bere ta bereen kontra Jangoikoa, agindu eban Erri guztia ifini zedilla deboziñoetan. GGero 58 (Ax 70 (V 46) haren eta harenen kontra ). Ezpadu batek bereen, batez ere etxekoen ardura edo konturik. AA I 490. Nai leukeen Anibal eta beriak erromatarrak peleadu egijen. Astar II XII. Kornelio eta bereen bataioa. Lard 497. Itzaldi onekin agurtu zituan Franziskok beriak. Bv AsL 81. Hil zen sendimentü hoietan, beriak oro konsolatzen zütialarik. Ip Hil 75. Lamoricier aurrera / bereakaz beti ioian. Azc PB 222. Bereen antza duenari, on degiola ari. EZBB I 67. Bereai esanez gau artan berarekin zer gertatuko dan. Inza Azalp 66. Jainkoak dakin gaiztakerik egin [Lope de Agirrek], azkenean bereen eskuetan eriotza gogorra izateko. JAIraz Bizia 31. Bereetara etorri zala ta bereek etzutela ongi artu. Or Aitork 167. Noizikpein dago serio baiña / bereak maite biotzez. Ayesta 78.
azpiadiera-1.3.5
"Bere (G), esposo" A (probablemente berea, det. 'el suyo').
sense-2
2. Su, de ellos. "Les dialectes L, BN, S emploient ordinairement ce pronom, quand il accompagne un nom, en la forme de singulier; les dialectes AN, G, V ont une forme de pluriel, et l'emploient généralement" H. v. beren. Tr. Propio de la tradición septentrional; desde principios del s. XIX va perdiendo terreno en favor de beren, y se hace muy escaso en el s. XX. Cf. Lf Gram 211: "La différence entre bere 'son', et beren 'leur', est, semble-t-il, assez récente. Beaucoup d'auteurs traduisent 'sien' et 'leur' par bere et ne font de beren qu'un intensif de bere . Ils ont peut-être théoriquement raison; mais depuis une soixantaine d'années ceux qui se piquent de basque correct et précis distinguent bere de beren comme haren de heien ".
Bekhatutan bizi dira bethi bere aisira. E 49. Paubreak eta berze aflijitu guziak bere beharretan sustengatuz. Ins G, 6v. Xoriek ere dituzte / bere egoitzak airean. EZ Noel 49. Halako hek ikhusten dutenean bere egunak laburtu hurran zaiztela. Ax 166 (V 112). Bere faltaz galdu dute / Hekintzat zen loria: / Huntaz beregainki dute / Bere pena guzia. Arg DevB 13s. Bere haur eta zerbütxariak onsa eskola eraziten badüztie. Bp I 25. Zeren burasoek bere gutizien eredura utzi tuzten ibiltzera. ES 182. Bere denbora guzia progotxozki enplegatzen zuten. Ch I 18, 3. Ez dakite zer den Jaiñkoaren borondatearekiñ berea konformu atxikitzea. He Gudu 34s. Eta ezarri zituzten bere izenak hiri hartan. Lg II 105. Hek bere pairakortasunaz; zu, zure karitateaz saindu billaka zaiteztenzat. Mih 52. Bere meditazioneak ongi egiterat entseiatzen badire. Dh 98. Ereman baitzuten berri handi hori bere herrietarat. Jaur 202. Bedere nik badakit bazutela bere nekhea eta ez xumea. Gy XII. Deus etzakitenek aitzinean, oro bazakitzaten ondoan, atze orori mintzo ziren bere mintzairetan! Hb Egia 98. Bueltatu zren bere erriara. Hual Mt 2, 12 (pero cf. beren ib. 2, 9, ib. 3, 6, et passim ). Ondikotz Portuko arraintzari batzuek bere sareekin egiten dioten gerlarekin Uhertsiko arrainetan ederrena, izokina, gutitzen ari da urtetik urtera. Zerb Azk 50.
v. tbn. (para textos del s. XX) Lh Yol 49. Etcham 101. Zub 78. Mde HaurB 105.
azpiadiera-2.1
(En casos de declinación derivados de bere ).
Zeren hek berekin baituté zerbait guthizia eta desir. Ins D, 8r. Berekin ekharri zuten su ezin iraungia, / Zeruaren kontrakotik iratxakarazia. EZ Man I 92. Zunbaitek bere büriak Jinkuari emaiten dütie, bena zerbait beretako berhezten dielarik. Mst III 37, 2. Fidantziarekin hetarik berekin erabiliko ziuztenek ardietsiko zutela zerbeit soleimendu. MarIl 89. Apostoluak othoitzean zauden Yerusalemen; berekin zuten Maria Kristoren ama. Hb Egia 97.
azpiadiera-2.2
(Det.). Lo suyo, lo que les corresponde.
Hanbat ferekatzaile balitzake bahi, / Berea dutenean nolazpeit atzeman, / Grina guti dutela bertzentzat ariman. Hb Esk 170.
azpisarrera-1
BEREA EGIN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) (V-gip, G-azp). Salirse con la suya. "Beria eiñ, hacer lo que uno quiere, tercamente. Makiña bat aldiz esan gontsan ez joateko, baiña arek beria eiñ arte eztauka bakeik" Elexp Berg. 1Oaintxe beria indu horrek!" ZestErret (s.v. in.
Akitofel gizon galdu biotz gaiztoko, eta ezeri begiratzen etziona zan, berea egin ezkero. Lard 198. Bazan edale-artean italiar jatorriko ergel bat, beti berea egitea nai izaten zuana. NEtx LBB 40. Ark berea egiteagatik, bizi-bizi ta zutik edo zearka [lotsa] utzi-erazi nai diola-ta. Berron Kijote 160. Biotz kaskarreko gizona uan, eta azkenean berea eginta joan uan. Ataño TxanKan 144. Baiña karrerako agintari arek, esanak esan, berea egin zuan, eta or konpon! Insausti 305. Brutok berea egin du. Bera mintzatuko zaio aurrenik herriari, gero Antonio. MIH 315.
azpiadiera-1.1
Gizon azkarra izanagatik [Napoleon] / etzuan egin bererik. Imaz ( in FrantzesB II 144 ).
azpiadiera-1.2
Conseguir su objetivo (sin sdo. peyorativo).
Joan dan igandez ere berea / egin zuan Aguraiñen: / berrogei urte bizkarrean da / gelditu danaren gaiñen. Insausti 262.
azpiadiera-1.3
Cumplir su cometido. "Berea egin zuen, hizo su deber" VP 9v. "Bakoitzak berea egin dezala, cada uno haga su labor" Ib. 10r.
Orain egin beza berea pistola onek. NEtx Antz 109.
azpisarrerakoSense-1.2
b) v. s.v. BERE EGIN.
azpisarrera-2
BEREA-EGITEKO. "Terco, insistente, de hacer lo suyo. Zuen auzokua, leguna baña beria-eittekua" Etxba Eib.
azpisarrera-3
BEREA EMAN.
azpisarrerakoSense-3.1
a) (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). Dar su fruto. v. BEREA ERAMAN.
Joan ziren urtiak: lanak eman zian beria. Dominika Haritxabaletako seme apez geiak sakolan zian lati gramera. Horrek erran nahi beitü hari nausitürik zela. Const 17.
azpiadiera-1.1
" Bererik ez eman, no dar ganancia alguna, provecho alguno. Pinuak ez du bererik ematen " Asp Gehi.
azpiadiera-1.2
Dar según su capacidad.
Langilleai lana opatzeari buruz emanak dauden aginduak eta lanean ari diran guziak berea eman al izan dezatela lortu nai degu. "Dar plena eficacia" . EAEg 29-12-1936, 674. Beribiltegi landolak berea eman dezaketen eraz eraberritu nairik. "Reorganización eficaz" . Ib. 4-11-1936, 214.
azpiadiera-1.2.1
Ezkio-Txikik nere ustetan etzuan bererik eman, eta etzuan Tolosara joateko bear adiña puntu lortu. Insausti 332.
azpisarrerakoSense-3.2
b) Acabar.
Egunak eman du berea. Euskal sukaldean, argia itzali zaigu. NEtx LBB 156. Gaurko egunari berea eman diozu onuzkero. Ataño TxanKan 19. Eguneroko baserri-lanari berea eman orduko [...] ixil ixilik kontrabandora. Ib. 115.
azpisarrera-4
BEREA ERAMAN. Dar su fruto.
Jo dezagun lanari, ene semea; lanak berea badarama bethi. Dv Lab 94. Lanari ez da ukho egiteko; bethi berea baderamaka. Barnenik iraultzen den lurrak ekhartzen du ondoriorik hobeena. Ib. 29.
azpisarrera-5
BEREA IZAN. v. BERE IZAN.
azpisarrera-6
BEREAK HARTU, BEREAK EMAN, BEREAK ENTZUN, BEREAK ESAN, BEREAK IKUSI (etc.) (Dar, recibir) su (de él o de ellos) merecido; (decir, escuchar, aguantar) lo suyo. "Bereak eman diozkat, je lui ai donné les siennes" H. " Beriak ikusi, bizitzaren gordintasuna, laztasuna probatu zuela adierazteko. Hareke beriak ikusi zittun " ZestErret. " Harekee beriak pasauxkik e: alargundu ta lau ume txikikin kale gorriyan " Ib.
Ohoiñari ere ebastera dohanean, gogoratzen zaika, eskuak iratxeki badiatzote, gutienean bereak emanen derautzatela, azotea izanen duela. Ax 72s (V 48). Angeles suhar huni zer zaio gertatu? / Bereak harturik da ihes abiatu. Iraultza 122. Eta ora arrazoiñatua / Egon zen bereak ederki hartua. Gy 283. Kuidado gabe egon ziñezke, / beriak entzungo ditu. PE 80. Bereak aditurik dago hementxet Arrotako auzapez ohia. HU Aurp 126. Jin bidez joan zen, deus egin gabe; ez hatik buruz-buru eta ondotik oraino bereak aditu gabe. HU Zez 127. Zure lekua hartu duen andereak, / gurekin behar ditu pairatu bereak. Xa Odol 208. Neskari bereak ematera joan bait-zan. Berron Kijote 180. Bizirik joaten bazan ere, bereak adituta joan bearko zin. Ataño TxanKan 209. Bereak ikusita utziko du lur au! Ib. 270. Bi mila urte eginen ditu gu bizi giren mendeak / Ta horrek ere, gizagaizoak, ikusi ditu bereak. Larre ArtzainE 333. Bereak ikusi bear izan ditula an gorde orduko. Onaind STeresa 75s.
azpisarrerakoSense-6.1
( Bereak eta... hartu, etc.). "Las del barquero (muchas cosas), bereak eta bi; las suyas y dos más (V, G, AN), bereak eta bost (V-m, AN-larr), las suyas y cinco, bereak eta asto beltzarenak, litm.: las suyas y las del burro negro (L, AN)" A EY III 251. " Bereak eta bi entzun, artu, galantak entzun, hartu. Beriak eta bi enztun zittuan Atutxak lengunian " Elexp Berg. "Beriak eta bi artuta etorri zien (zartadak)" Ib.
Bereak eta geiago aditu, ta geiagoren bildurrak isillik iges egin erazo zion. Cb EBO 42 (H: 'les siennes et davantage'). Gure errira lenengo datorren Musturzuloko edo Lekuitoko atso eskelak eruango ditu bereak eta bi. Ag Kr 170. Aitzen dituzte ba bereak eta bi. Ag G 96. Orratikan ere bereak eta bi entzun gabe etziran izaten ereti batzuetan. Ib. 167. Aitu biar dizkit orreatik beriak eta bi. Alz Bern 74. Ire ama arkitzen badet, entzun biar zizkiak bereak eta bi. Alz Ram 41. Gizagaizo Ellande! Aditu behar ditu bereak eta asto beltxarenak! Barb Sup 73. Prisarik izan ezpanu, mutil aiek artuko zituzten bereak eta asto beltzarenak. Or SCruz 82s. Aditu bear dizkin bereak eta bat... Lab EEguna 112. Mintzalariak, bereak eta bost irauli ondoren, pozik pozik esertzen dira. Ldi IL 21. Ziri-olerki edo epigrama diralako oien bidez bereak esate'aal genizkan bereak eta bost. Ib. 27. Aitak ezezkoa ematea, ta gañera bereak eta bost esatea. Ib. 59. Adituko ditu bereak eta ardi beltzarenak. (AN-5vill). A EY III 333. Esan baitzition Hitler-i bereak eta bi. Or QA 78. Amaika aldiz entzun ditu bereak eta bi, baita belarrondoko pranko artu ere au ta ori esan-egin ditualako. Sorarrain Lili 95. Entzun zituela, Frantsesen ganik, bereak eta asto beltxarenak. Ardoy SFran 173. Baiña bereak eta bi entzunda joan da, arranoak ezpaitu! NEtx LBB 177. Bereak eta bost supritu zizkin urte aietan. Ataño TxanKan 125. Bereak eta bi supritu. MMant 28. Gure artian bateri barriak urten eutsan eta artu zituan beriak eta bost. Gerrika 79. Baiña bera gaur illa da minbizi edo gaitz bildurgarri orrekin, bereak eta bi miñez ikusita. Insausti 253. Ez dago gustora lantegian, bereak eta bost maiz aski, eta bada zergatik, esaten dizkiotelako. MIH 336.
azpiadiera-1.1
(Con sust.).
Onek be entzun ebazan beriak eta bost lotsagarrikeri. Gerrika 46.
azpisarrerakoSense-6.2
Mucho.
Diru asko eralgi diat eta bereak eta bost ateratzen saiatu bear nauk. Etxde JJ 42. Xamurkeri ta limurkeri aritzen zitzaion alkarrekin zebiltzanean atsegintasunari bereak eta bost xurgatuz. Ib. 89. Neskak lilluratu ta limurtu gaietan bereak eta bost zekizkin oietakoa zen. Ib. 119.
azpiadiera-2.1
(Con sust.).
Udarak bereak eta bi lan baditu ere, uda-atzena askozaz ere areago da lanez. AZink 34.
azpisarrera-7
BEREAK EGIN.
azpisarrerakoSense-7.1
a) Hacer de las suyas.
Mari Gaizto laño oien zai egoten da bereak egiteko. Goiko ta beko aizea burrukan asten diranean, an da bere aitz-zulotik atera nairik. NEtx Antz 11. Itzelezko ezbear eta burruka sortu iatak gorputzean. Sortu eta bereak egin be bai, ikusi al dokanez. Bilbao IpuiB 208. Zezena iaian bereak eginda, eta zezen-iltzaillea ikaraka. Alzola Atalak 70.
azpisarrerakoSense-7.2
b) v. s.v. BERE EGIN.
azpisarrera-8
BEREAK ETA BI, BEREAK ET BOST, BEREAK ETA ASTO BELTZARENAK v. BEREAK (HARTU, etc.).
azpisarrera-9
BEREAN BERE EGON (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). "Berean bere dago, il demeure ferme dans sa résolution" H. "Berean bere (Sc), insistiendo" A.
Egiten diote zer-nahi laido eta eskarnio, joka ere badabilkate, arnega dezala duen erlisionea, bainan hura berean bere dago. Prop 1893, 202. Ezagutu zuen jende hetarik hainitzak berean bere zaudela; etzautedatela barkhatuko, non ez nion barkhamendu galdetzen. Prop 1894, 154.
azpisarrera-10
BEREAREKIN IRTEN (Lar; b. urten V-gip), BEREAREKIN ATERA (Lar in Aq 1428), BEREAZ ATERA ( VP 12v), BEREAGAZ IRTEN (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). Salirse con la suya. "(Salir con la) suya" Lar. "Beriakin urten, salirse con la suya. Temoso utsa da; beti beriakin urten biar izaten dau" Elexp Berg. v. BEREAZ IRTEN, BEREAZ EGIN.
Aldi guzietan burua agertu nai duenari edo berea ta berea baizik ez denari ta berearekin beti atera-naiari ere. Mb IArg I 93. Berearekin irteten utzitzen etzion, ta gauza txikietan ere bere borondatea autsitzen zion. Cb Eg III 364. Sandia da seta utsa, eta berearekin irteten ezpada, pakearik emango ez duana. AA I 594. Baña etzuan ala ere etsi berearekiñ irteteaz. AA III 566. Ta itxiko deutsat beriagaz urteten, gatx guztiak neuri dakardazan bati, goitu alizan ezkero? fB Ic II 272. Beriagaz urten ezin dabenian. Astar II 92. Egin zituzan iños baño alegin andijaguak beriagaz urteteko. Ur MarIl 28. Nor berearekin irten naiez, alde batetik lau Errege jarri ziran, eta bestetik bost. Lard 15. Baie Batxik bereagaz orduen bere urten euen. A BGuzur 156. Beti bereakin irtetzen oitua zegon txikitandik. TAg Uzt 186. Oraingoan ere bereakin errez irtengo zalakoan. Ib. 188. Berearekin ateratzeagatik eder eztana ere egingo lukete orrelakoek. Zait Plat 124. An atera zan poz-pozik, azkenean orratio bereakin atera zala-ta, ezer pagatzeke alegia. Berron Kijote 192. Diabrua ebillen tentaka, eta azkenian be beriagaz urten eban. Gerrika 169.
azpisarrera-11
BERE HARTAKO. De allí mismo. Cf. BERE HARTAN (b).
Aurrena Ernialdera bialdu zun Obispo jaunak, Parrokoaren laguntzaille; urrena, bere artako Parroko egin zun. Or SCruz 21. Bere artako gizonen antzera eman zen tilma delako estalki urdin batez. FIr 149.
azpisarrera-12
BERE HARTAN.
azpisarrerakoSense-12.1
a) (G-goi-azp, AN-5vill, B, BN-arb; Lar, Añ, BeraLzM, Lh; bereatan V-ger). Ref.: A (bereatan); Gte Erd 180.
(Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). (Mantenerse...) en el mismo estado; en la misma opinión. "(Estarse en sus) trece, bere artan egon, berrari itxeki" Lar. "Mantenerse en su opinión, palabra" &c. Ib. "(Estarse en sus) trece, (c.) bere teman, artan egon" Añ. "Bereatan (V-ger), estacionario. Se dice mucho de un enfermo" A. "Dans ce même état (à lui)" Lh. "Bere artan dago (G-goi-azp) [...] bere artan da (AN-5vill, B, BN-arb)" Gte Erd 180. Cf. BERE HORRETAN.

Ta arte orretan bekatu ageri zenbait egin ta ere, gogorzen da bere artan, ilzen da gero bere bekatuaren urrikizunik bage ta sekula guzirako galzen da gorpuz ta anima. Mb IArg I 86. Penak beti batean, beti bere artan, ta eternidade guzian orrela egon bear dutela. Cb Eg II 130. Ta orregatik ere infernuko tormentuak, ta eternidadea bere asieran, bere artan egongo da? Ib. 126. Beste puska moldakaitza, landu, ta polikitu gabe, bere artan geratzen da, edo an datza. Cb EBO 45. Rebeka bere artan / dago firme beti. It Fab 244. Eta hekien estira bethi bere-batean, bethi bardin zorrotz, bethi bere-hartan. Dv LEd 232. Iñazioren erranak egundaino baino alferrago; Franzizko bethi bere hartan. Laph 125. Bere semetxoa magalean zuela, bere eskuak tolestu, eta bere artan itxedon zuen egunsentiraño. Arr GB 42. Alta gizagaizoak ahal guziak egin zituen, bai larderiaz, bai eztitasunez. Harria baino gogorrago zagon bertzea bere hartan. HU Zez 60. Non da eskuara bezala dagonik bere hartan bere gain; aberats ez izana gatik, berez bere bizi, edo ahal bezen zor guti eginez? HU Aurp 210s. Alferra da bere hartan gogo onez bermatzen ez dena. JE Bur 38. Bainan Katalin bere hartan gelditu zen bethi; eta zer sorginkeria baitzen ere han, egundaino ezin du hartu buruan, haren hutsik bazitekela. Barb Sup 70. Erroak barna sartuz geroztik / haitza bere hartan behar. Ox 149. Bestalde, bere artan yarraitu dezaten alegiñak egiten dizkiet. Ldi IL 8. Janzkia soñetik kentzeko esan arren, bereartan jarraituko lukena, erantzun-bearraren mendera jausiko litzake. "Si se resistiesen" . EAEg 1-6-1937, 1743. Saletxeko atean, garai batean bezela, exeritzen zan Amerika aldera begiratuaz. Orduk egiten zituan bere artan. JAIraz Bizia 127. Egon bere artan, atsegin edo protxu zerbait arkitzen dutaño, aurrera-kezkarik gabe, ondo goxatu nadin arte. Or QA 155. Eta oraindik bereartan irauten bazuten ere, bera ain tamalgarri ikusita, Jaungoikoak ez ote zion beratuko alako biotz gogorra? Etxde JJ 240. Bakoitza bere hartan tinko dago eta argumendurik bikainenak ere ez dio aburua aldaraziko. Mde Pr 138. Theresa bere hartan zegoen, "Ez nauk joanen, ez itzak utz eraman nazaten!". Mde HaurB 91. Zerk eutsi lezake emakume kupidagarri ura bere artan? Zer, eriotzaren bildurra ezpada? Txill Let 63. Alperrik, mutilla bere artan. Anab Aprika 91. Hanbat gaixtoago harentzat bere hartan tematzen balinbazen! Ardoy SFran 259. Baiña aiñ bere-artan zijoan, erraldoiak zirala alegia, ez zituan bere ezkutari Santxoren oiuak jaso ere egiten. Berron Kijote 94. Karobia egosi ta gero, sua itzali, ta ondorengo egun batzuetan bere artan egoten zan karobia. BAyerbe 30. Izatekotan ere, geixeago ebaki egingo lukeala, eta azkarrago sendatuko litzakela. Baiña bere artan ere sendatuko zala. JAzpiroz 180. Idortzi burua fuerte ta bere artan sekatu. Ostolaiz 150. Urte larriak izan dira, gizaldiz gizaldi bere hartan iraun duten gauza asko aldatzeko eta deuseztatzeko indarra beregan zekartenak. MIH 29s.
azpisarrerakoSense-12.2
b) (B). "Allí mismo. Bereartan dago osaba zenain etxea" Izeta BHizt2. "Bereartan sortu, bizi ta il" Ib. v. bertan (1).
Zergatik etzuten liberalak bere artan esitu Lizarraga? Or SCruz 88. Karlistengana tiroka ari zala, erori ta bere artan gelditu zan. Ib. 102. Zazpi urtez lilluraturik bere artan gelditu nai ez ba duzute zangoak zurrun eta illeak bildurrez lazturik, bil ezazue goiz artaldea. Or Mi 77. Lurrarekin bat egiten duena, edo bere artan landatua, lekuaz aldatzen ez dena. FIr 166. Gure gizonen etxe bazterretik iragan bearko zuten bereartan gelditzen ezpaziren. Ib. 138. Iru anaiak eta aita joan giñan. Osaba, bere artan, zulo gaiñean zegoan. JAzpiroz 139.
azpiadiera-2.1
(Con suf. intensivo).
Andik zortzigarrenean bereartantxe Tomas beste guztiakin zegoanean. Inza Azalp 76. Bereartantxe gelditzen ziran. "Allí" . Mok 6. Bere artantxe guzien aurrean esan zion aitak. Or Mi II.
azpisarrerakoSense-12.3
c) Inmediatamente. v. bertan (2).
Birjiña agertu ta bere artan / sortu zan pake-aroa. SMitx Aranz 90. Okerren bat gertatu ote zan bururatu zitzaion eta bere artan olara joan zan. JAIraz Bizia 104. Arabetik gaztelera bere artan biurtuaz. "De improviso" . Berron Kijote 111. Kolpetzar ura aski izango zan burruka zital ura bere artan amaitzeko. Ib. 112.
azpisarrera-13
BERE HARTATIK (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). De su estado natural, de su estado; de su posición. "Ez degu bere hartatik atera (G-azp)" Gte Erd 180.
Baldin nahiago badute bere burutik heldu zaiena segitu, ezen ez gizon jakintsunen abisua, eta ez badute nahi bere hartarik apartatu. ES 198. Ez prefet, ez eta ministro, ez bertze nehork ezin kordokatu dute hura bere hartarik. HU Aurp 154. Mendeak eta mendeak behar zituen [Eskuarak] bere hartarik den gutiena zeiharkatzeko. JE Bur 176. Giristino izena ukanagatik, zoazi zu bere hartarik aldaratzerat, zerua aipatuz, lur huntan baizik sinesterik ez duen norbait. Ardoy SFran 260. Zenbait bere artatik / zaill da beintzat jeixten. / Piñ dabilzala ere / lan dago sinisten. Olea 261. Zoroa bere hartarik ez da behin ere kantitzen. EZBB II 144. Erabat itsutua zegon zaldun gizajoa, eta neska gaizoaren azala ukitzeak eta aren atsak eta beste zenbait gauzatxok ere ez zuten bere-artatik esnaerazi. Berron Kijote 179.
azpisarrera-14
BEREAZ BESTE EGIN. Suicidarse (referido a una 3.ª pers. sing.). Cf. BURUAZ BESTE EGIN.
Hainbertzenerakin, Mandarina gela batetarat sartzen da eta lephoari sakhi bat egiten dio, iduri eta bereaz bertze egiten duela. Prop 1906, 174.
azpisarrera-15
BEREAZ EGIN.
azpisarrerakoSense-15.1
a) (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). Salirse con la suya, conseguir su objetivo. "Bereaz egin du, il a fait du sien, il a fait son coup" SP. v. BEREAREKIN IRTEN.
Amorio desordenatua, bereaz egin duenean, desamorio bihurtzen da. 'Cuando ha salido con lo suyo' . Ax 356 (V 236). Eta hek bereaz egin badukete, / Kontu zutaz hartu gabe / Hirriz handik ganen dire. Gy 43. Joana zen itsasoz haindirat Urdoz-Karrikako Mixel gizongaiarekin han bereaz egitekotan. Luzatu gabe hantxetan ezkondu ziren. Larre ArtzainE 210s.
azpisarrerakoSense-15.2
b) (Dv). Arreglárselas por su cuenta. "Bereaz egiten du, il se suffit, il pourvoit à ses propres besoins" Dv. Cf. BERENAZ EGIN (s.v. beren).
Erran zioten beraz burasoei, etzitezela griña edo khexa haren gatik, harrek bereaz eginen zuela. Jnn SBi 60. Eskoletan erakasten ezteno, beharrago baizik ez bakotxak bereaz egin, ahal duen ber. HU Aurp 218. Azkenaren beltzean, utz lezake aita bihozdun horrek semea libro, bereaz egin dezala. Larre ( in Xa Odol 13 ).
azpisarrera-16
BEREAZ IRTEN. Salirse con la suya. v. BEREAREKIN IRTEN.
Galak, galanteoak, eta libertadeak beste konturik etzuen, eta beti, ta guzian bereaz irten bear zuen. Cb Eg II 190. Deabruak irten ez dezan bereaz. Mg CC 236. Milla asmazio egiten ditu [emakumea] erakarteko bekatura, ta indarrez bezela irtetzen du bereaz. Ib. 132.
azpisarrera-17
BERE BATEAN (Dv, H; bere baten V-gip). "Eria bere batean dago, le malade se tient dans le même état" Dv. "Conforme, tranquilamente. Bazan bere baten zeuk astorau zenduan arte" Etxba Eib. v. BERE HARTAN; cf. berebat.
Bethiere dago iauna zure hitza bere batean. EZ Eliç 240. Jainkoak mundu handi hau guzia bethi dagoka bere batean. He Phil 475. Eta hekien eztira bethi bere-batean, bethi bardin zorrotz, bethi bere-hartan. Dv LEd 232 (Cb Eg II 130 penak beti batean, beti bere artan).
azpisarrerakoSense-17.1
Gauza bera da bada gizonaz ere, zeiña zaharrek deithu izan baitute mundu xikia. Ezen ez dago behinere estatu bere batean. He Phil 476.
azpisarrera-18
BERE BAT EGIN (Dv). "Berebat, mot composé de bere (sien) et de bat (un). Il se dit d'un certain mouvement naturel. Hasarretzen dena ez da berebat egin arteo eztitzen, celui qui se fâche et s'adoucit avant que sa colère ne se soit donnée une certaine carrière" Dv. "Sukharrak, eztitu aintzinean, bere bat egin behar du" Ib. s.v. bere. "Gaitzak bere bat egin behar du, eria sendatu baino lehen" Ib. "Pastillak berebat egin arte, efektua egin arte" (AN-5vill, comunicación personal). Cf. BERE BATEZ AITZINAGO, BERE BATERA.
Bekhatu bat gutiago edo gehiago, zer da hori? [...]. Bertzalde, gaztetasunak ez othe du berebat egin behar? Prop 1894, 159.
azpisarrera-19
BERE BATERA. "(G) [...]. Bere batera-ezkero gizonak eztu orla bizi bear, en llegando a la edad madura, el hombre no debe vivir así" A. s.v. berebat.
azpisarrera-20
BERE BATEZ AITZINAGO (Dv, que cita a Ax). Pasado un límite. Cf. BERE BAT EGIN.
Aski esten du [libertate hura] edo sobera esten du, bere batez aitzinago. Ax 114 (V 76). Munduko plazentziek, diren handienek ere, denborarekin, unhatzen dute, bere batez aitzinago, higuintza emaiten dute. Ib. 491 (V 317).
azpisarrera-21
BERE-BERE.
azpisarrerakoSense-21.1
a) Especial, particular (de él); suyo, propio (de él. " Bere-berea du gauza hori, il a cette chose à lui en propre" Dv. " Bere beriakin bizi da, iñor nekatu barik " Etxba Eib.
Aitzitik beldur izatekoago da eztuen eginen bere-beria baizen. "La sienne propre" . Birjin 228. Batzuk dira bere beriak [...]; bestiak komunak korputz guztiari. Mg PAb 84. Anziña anziñatik edo are lendabizitik [izen oek] bere bereak dituela. Izt C 234s. Berrogeita zortzi erri, beren barrutiakin Kanaan guzian, or-emen banaiatu edo zabalduak, bere-bereak zituen. Lard 118s. Gauza berezkoa dalako, demonioak bakean itxi dagioela, bere bereak diran arima txarrai, eta zuzendu dagizala bere esetsiak eta indarrak Jaungoikoaren serbitzalla egiazkoakgana. Itz Azald 186. Eta orduan --ez ixan bildur--, izkuntz, oitura ta lagi, / Bere-beriak dituzalarik, azke ixango da Euzkadi! Enb 110. Oraingo jabeai kendu ta gizarteak beretu egin bear ei-ditu ta bere-bereak bailiran, ordekoen bide eta ondoen deritxonez erabilli. Eguzk GizAuz 39. Ogasun ekarkorren jabe izateko eskubidea be bere-berea ta estadua baño lenagokua dau gizonak. Ib. 98. Ez zitzaion zillegi iñoren aurrean bere-berea zun aur ura besarkatzea. Etxde JJ 228. Nornaik ibilli al zezakean bere-berea zuan txalupa? Anab Poli 30. Oratik bere-bere dun eskupea; baita Fray Luisek ere. Gazt MusIx 67. Fray Luisen ertiaren barne-itzari edo giroari bagagozkio, ondo korapillotsu dala esan bear, bai sustraiz, bai asmoz; mezuaz ere bere-bere degu. Ib. 68. Eta latz-aldi auek guziak, arma-legeak bere-bereak dituala usteko ez banu. Berron Kijote 166. Errenderik baserri-sail polita zeukak, eta bere-bereak ditun beste mendi-mordoska eder bat ere bai. Ataño TxanKan 137. Bere-berea zuen hizkera bakar horretan mintzatzen zaigu. MEIG III 100.
azpiadiera-1.1
(Precediendo a un sintagma nominal).
Utziak zaizko, erran behar bada, bere-bere nahiari. Birjin 41. Ezen nor atrebi [...] juie guzien gaineko hura bere-bere aitzinean damuztatzerat? Dh 204. Ama aurkeztu zitzaion Faraonen alabari [...]. Amak bere-bere semea artu zuen, besterik bazan bezala. Lard 65. Eta kristau garbixa [...] izanarren, bere denporakua zan; eta bere-bere denporakuak bere ipuñetan gorririk agertzen diran oitturak. Etxba Ibilt 454.
azpisarrerakoSense-21.2
b) Propio, particular (de ellos).
Arimak bere penak bezala, arimaren potenziek eta botherek ere, zein baitira adimendua, borondatea eta memoria, izanen dituzte bere pena moldeak, bere bereak eta bereziak. Ax 586 (V 377). Ori danori eztute ikasi gugandik, Mixiolariengandik, siñiskera auek bere-bereak dituzte. Vill Jaink 19. Ez bainuke bizkaitarrei bere-bere duten euskalkian lege-emaile bezala agertu nahi. MEIG III 128.
azpisarrera-22
BERE-BEREAK HARTU. Intens. de bereak hartu.
Nik jakingo baneu jakin zittalkeri au asmau ixan dauana nor ixan dan, bere-beriak artuko leukez, irabazi be egin dittuz-eta. Otx 28.
azpisarrera-23
BERE-BEREAN.
azpisarrerakoSense-23.1
a) En sí mismo.
Bere-berean bilutsik eskeiñi nai dizut [liburu au] . Berron Kijote 18. Badirudi gure gramatikalariek, euskara bere-berean aztertu beharrean [...], ez dutela beste kezkarik erdal kategoriak euskaraz nola adieraz daitezkeen azaltzea baizik. MIH 84.
azpiadiera-1.1
Kondairak dion bezelako eran jarriak biok, ezpatak gora jasoak [...] eta ain bere-berean euskaldunaren mandoa, urrutitik, ballesta-tiroarenatik, ezagun zitzaion alkilerrekoa zana. "Tan al vivo" . Berron Kijote 111.
azpisarrerakoSense-23.2
b) v. s.v. 1 bera.
azpisarrera-24
BERE-BEREAN EGON.
azpisarrerakoSense-24.1
a) " Bere berean dago (Vc), está en lo exclusivamente suyo; es decir, sin deudas" A.
azpisarrerakoSense-24.2
b) Mantenerse en su opinión, en su tema. " Bere berean dago (G-azp)" Gte Erd 180.
azpisarrera-25
BERE-BERE EGIN. Intens. de bere egin.
Orixe zenuen aren aleginik bizkorrena, egia bere-bere egitea, alegia. Zait Plat 83s. Irakaslearen zaletasun eta ezin-ikusia ondarez ikasleak iaso ta bere-bere egin zituen, ain zuzen. Ib. 113. Oratik neurri, sotiltasun eta garaitasun sentikizuna du ezaupide, Fray Luisek ain bere-bere egin zuena. Gazt MusIx 62.
azpisarrera-26
BERE BEREKI. v. bereki.
azpisarrera-27
BERE-BERETIK (AN-5vill ap. A Apend). "Por de pronto" A Apend.
azpisarrera-28
BERE-BEREZ. v. berez.
azpisarrera-29
BERE EGIN (H). Hacer suyo, apropiarse (de). "Nahi baitu bere egin bertzeren borondateak, s'il veut s'attirer les coeurs d'autrui (EZ Man)" H s.v. bereganat.
Hauk behar tu aphainduak podore eztuenak / bere egin nahi baitu [= bait tu] borondate berzenak. EZ Man I 66. Hañitz bere eginen du tormentaren beldurrik. Ib. 66. Ebanjelioko hitz hunkigarriak bere egiten bezala zituelarik. HU Aurp 135. Eskakixunok bakandereak be bere egitten zittuzan. Otx 46. Benetan bere egiten baiditu, hezurreraino berak ere sendituz, aipatzen dituen guzien atsegin eta bihozminak. Larre ( in Xa Odol 15 ).
azpisarrerakoSense-29.1
() .
( Berea egin, bereak egin ). "Apropiarse", "apropiárselo aquél" .
Nor dira eskuarkiro besten pekatuak bereak egiten dituztenak? Gco II 6. Bein batean Jose bere egitekoetara gelara joan zanean, etxekoandrea sartu zitzaion, onez edo gaitzez berea egiteko asmoan. Lard 52. Orduan emakume zorigaiztokoak berea egin zuen, eta soldadu-talde andiak menderatu ezin zutena, azpiratu zuen. Ib. 145. Kristo Jaunak berea egin duan gizona. Inza Azalp 8. Ez du Jesus onak / Ez atsegiñik / Gu oso bereak / Egin gaberik. ArgiDL 163.
azpisarrera-30
BERE GISA, BERE GISAKO. v. gisa.
azpisarrera-31
BERE IZAN .
(Con aux. trans.).
azpisarrerakoSense-31.1
a) Ser suyo (de él).
Iustiziak, nori berea emaiten dio, eta kontenta erazitzen du bat-bedera bere duenaz. Mat 144. Bat bedera penatzen da bere duen faltaren eta hobenaren arauaz. Ax 583 (V 374). Apezak azken hitza bere. O Pr 29 (tbn. en Saug 118). Bertze batek zuzenez bere duen gauzari iabetzeko. SP Phil 266. Etzitzaion handi zela / bere zuen korthean, / non etzen kausitzen zela / baxotasun batean. Arg DevB 163. Hetarik batek ere ez zagokan zituen gauzetarik deusere bere zuela; aitzitik guziak zituzten erkide elkharren artean. He Act 4, 32. Onek kulparik etzuela, besteak testimonio falso andi bat jaso, ta karzelan iduki, ta bere zuen azienda guzia galerazo zion. Cb Eg II 165. Urthe iragan eta ethorkizunekoak bere ditu. Hb Egia 92. Ezik bere ditu bihotz guziak. Laph 213. Zer-danak bere baitu oro. Zait Plat 44. An eskeñi nintzaion / nerau, dudan guziaz; / bere nindula agindu / nion, danak utziaz. Or ( in Gazt MusIx 200 ). [Nafarroko Erresuma] handiago eta azkarragoa izana zen, bere zituelarik Ondarrabiatik hasirik, Bilbao eta Gazteizerainoko eremuak. Ardoy SFran 36.
azpiadiera-1.1
( Berea izan, bereak izan ).
Nola Jainkoak añ berea zuen Luis. Cb Just 34. Ekusten du etsaiak ordu artaraño berea izan duala bekataria. AA III 573. Damasko, karmesi ta perlerija guztia beria dau Jaungoikuak. fB Ic I 48. Ur benedikatua berea bazuten. Hb Esk 226. Ugarteko Buru edo Prinzipe Publiok bereak zituen itsasotik irtenda lurra artu zuten bazterrak. Lard 529. Zaldiya beria zuan. Bv As 44. Burasoak hilez geroz, bereak zituen hekien onthasun handiak. Jnn SBi 172. Jesusek berea zaitu. Ag G 284. Urtzik beria eban ta berak / Deitu dau Bere ondora. Enb 204. Gizonari bereak dituan eskubide ta zuzenok ezautu ta emon bear yakoz. Eguzk GizAuz 97. Gurenda berea duke luzaro aundirik gabe. Etxde JJ 200. Ontzietako kontramaixueri deitzen diete "lostramo", baño gure onek berea balu bezela zuan izen ori. Anab Poli 54. Saria berea ebala ustez. Bilbao IpuiB 186. Nekazariak bereak ditu / ontasun oriek danak. And AUzta 141. Berea baitu azken hitza, gure artean askok uste dutenez, jakite mota horrek. MEIG VI 99.
v. tbn. Astar II 160. JanEd I 41. HU Aurp 111. Echta Jos 308. A Ardi 96. Lek EunD 21. Or Eus 46. JAIraz Bizia 111. Akes Ipiñ 21. MAtx Gazt 20.
azpisarrerakoSense-31.2
b) Ser suyo (de ellos).
Yandanik Frantziaren erdia bere dutela. Elsb Fram 157. Zazpi debruek bere baitzuten, galtzera zoan Maria. Ox 72. Eta zakurrek, agertuz hainak, / bere zituzten oihanak. Ib. 91. Badakite gainera bere dutela gazteek, zuzen ala oker, azken hitza. MIH 302.
azpiadiera-2.1
( Berea izan ).
Doatsu, azkenean, persekuzionea Yaunaren ohoretan yasaten dutenak; ezen berea dute zeruko erresuna. Lg II 146.
azpisarrera-32
BERE KABUTAN, BERE KABUZ. etc. v. kabu.
azpisarrera-33
BEREKIKO. v. berekiko.
azpisarrera-34
BERE HONETAN (bereunten B; beriunten B; beriontan AN-ulz). "Emen berian, ementxe berian, berióntan, aquí mismo" Iz Ulz. "Bereunten, beriunten, aquí mismo. Hau bereunten ine (egiña)" Izeta BHizt. "Bereunten (B)" Gte Erd 95. Cf. BERE HORRETAN (b).
azpisarrera-35
BERE HORRETAN.
azpisarrerakoSense-35.1
a) (Ref. a la 3.ª pers. sing. o pl.). En el mismo estado, situación; en la misma idea, opinión. Cf. BERE HARTAN.
Erkalaren alde jarraitu duten urietara etorri eziñean arkitu ziran. Eta oraindik bereortan dira. "En tal situación" . EAEg 23-10-1936, 119. Baretasuna dario etxetxoari bere gauzatatasunean; ez da ezertan igitzen, eta bere orretan dirau eta dirauke. Txill Let 23s. Bonberoak geldirik bere lekuan ez diote pasatzen uzten [...]. Bonberoak bere ortan eragozten die. Lab SuEm 190. Orra-ba, nere jaun ta lagun, esan nion azkenean, obe izango dut, Don Kijote bere ortan uztea. Berron Kijote 19. Mosquetera motz xamar agertzen da, baina bere horretan utzi dut puntuaren amorez. MEIG V 75.
azpisarrerakoSense-35.2
b) (bereortan B). "Ahí mismo. Gure borda bereortan dago" Izeta BHizt2. "Bereortan lau bago" Ib.
Bere usteen alde gatazka bizian ibili ondoren [...], berera itzuli zen eta, bere horretan, lagun eta adiskide ospatsuz inguraturik [...], lanean iraun zuen kemenak agortu arte. MEIG VI 77.
azpisarrera-36
BERE HORRETATIK. De su estado, de su situación; de su postura. "Ori bere ortatik aterako duenik ez dago (G-azp)" Gte Erd 180.
Bere ortatik ez da aterako. Au zorigaitza! Alz Txib 102. Alperrak izan ziran Allanderen alegin guziak Juanes bere ortatik ateratzeko. Etxde JJ 83.
azpisarrera-37
BERERIK EZ EMAN. v. BEREA EMAN.
azpisarrera-38
BERERIK EZ IZAN. No valer de nada, no servir.
Gauzak ez direnean arras guk nahi bezala [...], ez baitu bererik nigarrez eta kurrinkaz egoiteak, beti zerbaiten pentsatzen ari gira. Larre ArtzainE 308.
azpisarrera-39
BERETARIK EGIN. Hacer de las suyas.
Maria ethorriko baita hunara, eta segur, beretarik eginen baitu, irri egin behar dugu, gaur oraino. Barb Sup 156. Bidarrin, bortz urthez, beretarik eginik, joan behartu zitzaion Heletarat. Ox 192. Iraganak iragan, gauden udaberriaren igurikan, eta nahiz aro txarrak beretarik eginen dituen oraino, ez gitu lotsatuko negu bortitzaren heinean. Zub 122.
azpisarrera-40
BERETIK ATERA.
azpisarrerakoSense-40.1
a) Salirse (sacar) de sus casillas. "Beretik aterea da ori arrunt (AN-gip)" Gte Erd 193. Cf. BAITARIK ATERA, ONETIK ATERA.
azpisarrerakoSense-40.2
b) Convencer, hacer cambiar de opinión, de postura.
Motrollok, bere emaztiaren nebakaz asarren batzuk ebazan, ogasun izkijen batzuk zirala ta etziralak, ta ain latza ta kirtena zan lez iñok ezin eban beretik atara ezetara be. Kk Ab I 41.
azpisarrera-41
BEREZ BETE. Enorgullecerse.
Augusto Agintaria egun aetan arkitzen zala arroturik berez betea eta arras uanditua. Izt C 258.
azpisarrera-42
BEREZ KANPORA. "Fuera de sí" Lar y Añ.
bere
<< berdin 0 / 0 beredako >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper