OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
erein.
tradizioa
Tr. De empleo general en todas las épocas y dialectos. La forma erein se documenta tanto al Norte como al Sur, mientras que erain es empleada casi exclusivamente por autores septentrionales, siendo muy escasos los ejs. meridionales. Usan ereini Mendiburu, Iratzeder y Berrondo; aparece erin en Astarloa, J.J. Moguel y Mendigacha, y eregin en Birjin, Samper, Soroa, ECocin y en ZugSerm. Hay eragin en Hiribarren, Elissamburu, J. Etchepare (junto a erain y erein ) e Inza (junto a erain ). En DFrec hay 39 ejs. (uno sept.) de erein y 3 (2 sept.) de erain . En cuanto al sustantivo verbal, ereite (eraite , erite ) es la forma más generalizada, aunque encontramos ereinte en Haraneder (tbn. ereite ) y Añibarro, y ereintze en Mendiburu, Uriarte y Goñi. Axular y Gasteluçar que emplean erein , vacilan entre ereite y eraite . En Etcheberry de Ziburu hemos encontrado un único ej. de eraite .
Onom.: Erenna, una rega. (1025) Arzam 216.
sense-1
1. (V, G, AN, BN, S (-eñ); Volt 116, Mic 9r, SP, VocS, Lar (-iñ), Añ (-iñ), Arch VocGr, VocBN, Gèze (-eñ), Dv (S), H), erain (V-ple-gip, G-nav, AN-araq-ulz, L, B, BN; Ht VocGr, Aq 487, Lecl, Dv, H, VocCB), eregin (Sal; Dv), ereini , ereñi (H), ereindu (Urt II 448, Lar, Añ, H), erin (V-gip, AN-larr, B, Sal, R), eragin . Ref.: A (erein, erain, eregin, erin); EI 106 y 107; Lrq (ereñ); Iz Als 73, ArOñ (erein, erin), LinOñ 174, Ulz (erañ), R 296; Echaide Nav 104; Etxba Eib (eraiñ); Asp Leiz2 7 y 12; Holmer ApuntV; Izeta BHizt; Gte Erd 99; Elexp Berg (ereiñ, eraiñ).
Sembrar; (fig.) diseminar, esparcir; divulgar. "Sembrar" Lar. "Dogmatizar, ezarkasi berriak erein" Ib. "Semer" VocS. "Semer" y "disperser" Lrq. "Dena eréin dau/e, esparcir lo que estaba amontonado" Iz ArOñ.
Nork zer hazi erein bilzen dizi komunki E 12. Ereille bat ilkhi zedin ereitera. Lç Mt 13, 3 (He ereinterat, TB eraiterat, Echn, Ip, SalabBN ereitera, Samper eregitra, Hual eritra, Leon ereiterat). Hala izanen da hilén resurrekzionea ere: gorputza ereiten da korrupzionetan, resuszitatzen da inkorrupzionetan. "Semé en corruption". Lç 1 Cor 15, 42. Zugan ereingo dan / ene azia. Lazarraga B9 1173v. Ilbeeran erein zegik arean. RS 558 (TAV 3.3.2). Fama gaixtoa pitztea, skandala ereitea [da bekhatu mortal]. Harb 169. Iaungoikoak ereiña eta landatua dadukala gure baithan barrena [...] egin behar direnen egiteko hazia eta landarea. Ax 419 (V 272). Beharrari emaitea ezta emaitea baizi ereitea. O Pr 83. Lilluratzen ditu begiak / banaloriak ereiten / urreztatzen gauza ilhaunak. Gç 193. [Elizako bestak] elizako debozioniak ereñik bezala dira tenpora arau. Bp II 3. Eskuarazko hitzen lekhuan hedatu eta erain baitituzte izen arrotzak. ES 192. Erein dezu Jesusen biotzarekiko jaiera Euskalerrietan. Lar Carta a Mb 280. Mundura datozenak ereintzen ditu Jangoikoak bakoitza bere itxean ta jaiotzen den bazterrean. Mb IArg I 203. Gari bihi ona ereini. Ib. 200. Ereñi zuen belar gaiztoa. Ib. 200. Noizean bein, ta luzaroago bukatzean, ereñi ditut [...] asmo, hiz eta gauza zenbait. Mb OtGai I pról. Ta bozkariorekin bildu bazuen, lehenik nigarrekin eregin zuen. Birjin 395.
(s. XIX) Biar dira erein azi onak frutu onak artu gura badira. Mg CO 81. Ez ereitia datila hobena. Etch 82. Badago eziñ eramana lurrean zabal ereina. Gy 282. Populu guzietan hazi eraginez. Hb Esk 23. Erria erre eta gatza erein zuen sekulan ezer eman etzezan. Lard 133. Bihi mota hanitx erein behar da urthe berian. Ip Dial 53 (Ur, It erein, Dv erain). Ona non irten zan ereille bat ereitera (G). Bon OOV III 230 (V, AN, L, B, BN, S ereitera, BN-mix eraitea, G-goi, BN-ciz ereitea, L, BN-baig eraitera, Sal eregitra, R-vid eritra). Nahas zaitzu [...] heda plata burrastatu baten gainerat. Eregiten tuzu zenbet amanda puxka eta emaiten labian. ECocin 40. Hik, laboraria, / Eragin hazia / Eta bil bihia. Elzb Po 213. [Ibarrak] gorputz illez danak ereiñik. AB AmaE 450. San Jorji, artuak eregiteko goizegi; San Markos, ereiñak balegoz. Sor Bar 76. Arpegirik eztauko / [...] len legez ereiteko / berba arin zoroak. Azc PB 256. Izarrezko koroia [...]/ zeruko izar urdinez / ereinda guztia. Ib. 307.
(s. XX). Tenpra dago anixko on, eta lurra zazoin ontan eriteko. Mdg 127. Ebanjelioaren azi ona eragittera. Inza Azalp 5 (110 erain). [Misionestak] arrats guziez [...] ari ziren egiarik sarkorrenak erainez ahotaraka. Barb Sup 5. Eskual-herritar zonbat ez du jo debruak erain kutsuak! Ox 30. [Oihan apal hura] legarren mandotzetik beiratzeko ereina izana da edo landatua han noizbait. JE Ber 40. Bost ipui eder orok emen erain zuten! "Esparcidas". Or Eus 11. Gau-intzak, or-emenka, ostoartean erein ditun zidar-pitxiak. TAg Uzt 73. Berri ustelak erein ez ditzan itzontzi onek. Zait Sof 28. Gorputzari kontra estuturik eta musuak ereinaz haren ile argietan. Mde HaurB 29. Ire aurkako gorrotoa nik erein nieken ene itz zitalez. Etxde JJ 278. Ur handian arrantzariek nahi baituzte amo-arrainak erain. Herr 27-11-1958 (ap. DRA s.v. amoarrain). Liburuetan parra-parra ereinda daurkizkigun iduri bizi ta eragilleak. Gazt MusIx 145. Ene andriak azi gaiztuak munduan baitu erainak. Xa EzinB 90. Azia gorde ta neguan erein nai duen lekuan. Ostolaiz 113. Ez balaukute zaharrek erain hazi paregabekoa. Larre ArtzainE 343. Hiztegi batetik [...] hitz [...] bakanenak bildu eta parrastaka ereitea gauza atsegina izan daiteke. MIH 139.
v. tbn. EZ Eliç 276. Hm 140. SP Phil 354. Tt Onsa 60. Cb Eg III 338. DurPl 70. Añ LoraS 184. VMg 24. AA III 437. Dh 162. JJMg BasEsc 18. fB Olg 146. Astar II 20. Izt C 29. Gy 321. Arr GB 50. Aran SIgn 69. Bv AsL 135. Apaol 82. Ag Serm 587. Urruz Zer 118. Muj EEs 1916, 297. Ox 122. Jaukol Biozk 15. Kk Ab II 143. Enb 57. Etcham 165. Otx 32. Ir YKBiz 175. Ldi UO 22. Eguzk GizAuz 131. JAIraz Bizia 80. Munita 41. Mde Pr 226. Bilbao IpuiB 172. Balad 65. Erkiag Arran 116. JEtchep 94. Basarri 38. Vill Jaink 80. BEnb NereA 212. MAtx Gazt 15. Ibiñ Virgil 71. Ardoy SFran 204. NEtx LBB 286. Ataño TxanKan 42. Onaind STeresa 84. Etchebarne 41. Gerrika 157.
Erain: EZ Noel 118. Ax 178 (V 120). Gç 57. Jaur 163. Jnn SBi 113. Prop 1876-77, 127. Oxald in AstLas 74. HU Aurp 105. JE Bur 144. GMant Goi 25. MendaroTx 117. Laux BBa 130. Mattin 60. Zerb Azk 51. Zby 211.
Ereini: Iratz 71. Berron Kijote 134. Eragin: JE Bur 180.
Sembrar (un campo). "Erin diaguzu álurra" Iz R 296.
(Con dativo).
Ebanjelioaren lenbiziko berriak Apostolu onek gure asabai erein zieztela. Lard 502.
(Con alativo).
Eraiteko Iainkoaren / hitza bihotzetara. EZ Noel 118.
(Part. en función de adj.).
Gari erein tartean ereñi zuen belar gaistoa. Mb IArg I 201. Esparantza dügü hortakoz ogi ereiñian. Egiat 243. Emazten dohaña: bethi birjina / jiten ezpazaizie üzta ereiña. Etch 82.
(Ref. al campo). "Lur ereina behar da garbi eduki" H.
Euri lanbroa, / lur ereiñentzat oi da / onenetakoa. It Fab 195.
(Part. en función de sust.; cf. infra (2)).
Ez, hire ereñik / eztiagü beharrik / khen hakhit hebetik. 'De ta semence'. Etch 278. Hatik desir nikezü ereiñak bil balitzade. Ib. 276. Au ezta eregitia gastakeriya eta korrupzionia? Begira orai, ereiñatik bilyuko ttuzten ondoriyuak. ZugSerm 295.
"Dissiper (au moral). Hau buru eraina!, quelle tête évaporée!" Lh.
"Gastar dinero (V)" A. "Onthasunak oro erain zituen, il avait dépense toute sa fortune" Lh. "Perdre" Lrq. v. eralki (4).
Eztabe diru askorik izaten egundo; baña bai dauken apurra gogoz da laster ereiñ da zabaldu. Ag Kr 45. Itsasuko zubian iragaiteko sos bat pagatu behar zen. [...] Horra bada, ez nahiz beren fortuna zubi hortan erain beharrik gabe [...]. Lf Murtuts 22.
sense-2
2. (V-gip ap. Etxba Eib ; Lar ( H )) .
(Sust.). Terreno sembrado. " Ereiñean utsuneak agiri, verse la tierra en los sembrados" Lar. " Eraiñak ziar zoyala [...], yendo él por los sembrados" Etxba Eib.
azpisarrera-1
BAKAN EREIN v. erein.
azpisarrera-2
EREIN-GARAI. Epoca de siembra. Cf. ereingiro.
Erein-garaian [...] lorez bitxiztatzen da basoaldea. TAg Uzt 292.
azpisarrera-3
EREIN-LAN. Trabajo de siembra.
Negu erdiraiño luza ezazu erein lana. Ibiñ Virgil 74.
azpisarrera-4
EREIN-SAIL.
Sembrado.
Lurra izugarri legor dago, euria opa dabe euren erein-sailletarako. Onaind STeresa 95.
erein
<< 1 erdi 0 / 0 eridun >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper