OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
1 garai.
tradizioa
Tr. Documentado desde Leiçarraga con los significados de 'parte superior' y 'zona de encima'; en la primera acepción lo encontramos también en una divisa vizcaína escrita en 1603 y en algunos autores meridionales a partir de mediados del s. XIX (con valor adverbial aparece ya en Larramendi; cf. además garaiti en Añibarro). Con el sentido de 'victoria, superioridad' se documenta en los labortanos Etcheberri de Ziburu, Pouvreau, Chourio y Haraneder, y a partir de principios del s. XIX se encuentran algunos pocos ejs. al Norte en Monho, Goyhetche, Harriet, Lapeyre, Joannateguy, J. Etchepare, y al Sur en Guerrico, Arana Goiri, D. Aguirre, Orixe y Berrondo. Axular emplea una vez la expr. garai izan, que utilizan tbn. Etcheberri de Sara, Haraneder y los meridionales Larramendi, F. Irigaray y Orixe. Hay garai atera en Uriarte y algunos pocos autores meridionales del s. XX, y garai gelditu en Duvoisin. Como adjetivo se documenta en los labortanos Etcheberri de Ziburu, Chourio, Haraneder, y, ya en el s. XIX, en Duhalde, Hiribarren y Duvoisin (en todos ellos, salvo en Duhalde e Hiribarren, con una acepción distinta a la que emplearán más tarde los autores meridionales). Al Sur se documenta como adj. por primera vez en CatBurg, y tras éste en Cardaberaz, Aguirre de Asteasu, Legaz, Arrue y Beovide. A partir de mediados del s. XX, su uso como adj. se hace relativamente frecuente entre autores meridionales cultos. En DFrec hay 21 ejs. con valor adjetivo, todos ellos meridionales.
Onom.: In villa quod dicitur garaio. (1053) Arzam 247. En bidegaray. (1100) Ib. 246. Super uillam que vocitant izcarai. (1110) Ib. 246. Orti landerco de garayoa. (1253) Ib. 247. In loco qui dicitur guorosquaray. (1274) Ib. 246. Pero de garay. (1294) Ib. 246. Rodrigo de Garayçaual. (1475) Ib. 247.
sense-1
I . (Sust.).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; SP, IC 447r, Lar, Añ, Dv, H), gara (G-goi). Ref.: A; A Morf 697n; Etxba Eib.
Parte superior, parte alta, (el, lo) alto; (con sufs. casuales locativos en sing.) arriba. "Ikan da zeruen garaira (Eph 4, 10), il est monté au dessus des cieux" SP (cf. infra Lç Eph 4, 10). "Garairaino bethetzea, emplir jusqu'au tête" Ib. "D'en haut. Garaitik beheraraino, de haut au bas" Ib. "Garaikoa, de arriba" IC 447r. "(De) arriba, [...] garaitikan, garaitik" Lar. "(De) arriba abajo, [...] garaitik behera" Ib. "(Más) arriba, gorago, goitiago, garaiago" Ib. "(Demasiado) arriba, [...] garaiegi" Ib. "Superior, lo que está más alto, garaikoa" Ib. "(La casa de) arriba, [...] garaiko etxea" Ib. "Superno, (c.) goikoa, (G, AN) garaikoa" Añ." "Garaiko, qui est de la partie supérieure. En Lab. ce mot ne sert plus que dans les noms composés de maisons" Dv. "Le haut, le sommet, le dessus. [...] Mendiaren garaia ardiestea, atteindre au sommet de la montagne" H. "Garaiko, qui est au dessus, sur, en un lieu élevé" Ib. "Se usa poco, no siendo en la toponimia" A. "Eliza-garaia, la parte elevada junto a la iglesia" Ib. "Me aseguran que en Ormaiztegi (G) dicen garako aldean [...] y en Larraun (AN) gara aldean, en la parte alta, soleada" A Morf 697n. "Etxegaraitik, du haut de la maison" Lh. "Cabezo, otero. Garai, Oiz mendixan garai baten dago" Etxba Eib. Cf. Ech 32v: "Junto a la puerta de Garray cuyo nombre siendo Garay, que significa los altos [...]". v. infra GARAI-ALDE.

Garaian diraden gauzák bilhaitzazue. "Qui sont en haut" . Col 3, 1 (He zeruan, TB gainean ). Eginen ditut gauza mirakuluzkoak zeruan garaian eta signoak lurrean beherean. Act 2, 19. Urdalde hura guzia oldar zedin garaitik behera itsasora. Mt 8, 32. Elizaren buru ordenatu izan dela eta prinzipaltasun guzien garaira altxatu izan dela. Ins C, 6v. Igan [...] dena zeru guzién garaira. Eph 4, 10 (He zeru guziez gorago ). Eta bethe zitzaten [khubák urez] garairano. Io 2, 7 (He, Dv gaineraino ). Garaiko gauzetan pensa ezazue ez lurraren gainekoetan. "Qui sont en haut" . Col 3, 2 (He, TB zeruko ). Lurreko sapienziá eta garaikoa. Iac 3, (tít.). Garaianago, erria gordeago. (Divisa en una torre de Plencia, 1603). ASJU 2011 (2), 61 (v. tbn. Guerra CantAnt 13: Garaian altuan nago / Erriya gordeago, divisa de la casa de Garay). [Errekaren] garaiko aldetik. It Fab 32. Garaiko urak aitz bat egiñik geratu eta beekoak itsasoronz joan ziran. Lard 109. Emengo berbeta, munduko erri guztijen barri eta gertaeren garaijan iminirik daguana. "Se sienta en la cúspide de la historia de los pueblos" . (1864) BBatzarN 207. Arriak beruntz egiten dabe garaietatik. AB AmaE 175. Txendorraren garaiko aldean. Apaol 63. [Axular], eskualdun erlea / diozun elhea / guretzat ez dea / garaiko bidea? / [...] / Eskerrak Axular! Ox 86 (de interpr. no segura). Emeki duk itxaroz / piztu garai-larre. "Los campos de las cumbres" . Ldi BB 154. Españiren iparraldean eta Prantziren garaikoaldean. JMB ELG 49. Altura-min danaren / garaiko ezkongai. 'Novia en las alturas' . Gand Elorri 64. Geziek iritxi ez dituten garai-gorak. Ibiñ Virgil 85.
azpiadiera-1.2
2. (V-ple ap. A ; Lar) .
(Con sufs. casuales locativos en sing. y ref. al sintagma nominal en gen. que le precede). Zona de encima. "Sobre, encima, gañean [...] gaindi, garaian " Lar. " Garaian (V-ple), encima" A.
Eta zen skributo bat ere haren garaian [...] Haur da Iuduen Regea . "Sur lui" . Lc 23, 38 (TB haren gainean, Dv haren gaineko aldean ). Eta haren garaitik zegoela [...]. "Et s'êtant panché (se tenant debout en lieu plus élevé) sur elle" . Ib. 4,39. [Iar erazirik Krist] prinzipaltasun eta puisanza [...] eta dominazione ororen garaian. "Par dessus tout" . Eph 1, 21 (He dominazione guziez gorago).
azpiadiera-1.2.1
(Precedido de sintagma nominal en caso absoluto). Cf. Lrq: "-Garai, région située au-dessus de... Ce nom se place après son compl. Ex. : Atharratze-garaia, la région (qui est) au-dessus de Tardets".
Eta ezar zezaten haren buru garaian haren kausá skribaturik: Haur da Iesus Iuduen Regea . Mt 27, 37.
azpiadiera-1.3
3. (SPA, Urt, Dv, H).
Victoria; superioridad; ventaja. " Emozu garaia, donnez lui gaigné, cédez lui" SP. "Acquisitio, [...] garaia, konkesta " Urt I 110. " Lekhukoei garai vel garaia ematen diote " Urt IV 19. " Garaia (subst.), supériorité. Garaia eramatea, l'emporter. Garaia idukitzea, tenir le dessus, garder la supériorité. Ez bezazu jasan gaixtakeriak izan dezan garaia, ne souffrez pas que l'iniquité prévale. Ematen ere zioen garaia, il lui accordait même la supériorité. Garaia ezin hartu du, il n'a pu prendre le dessus. Bide guzian ene untziak atxiki du garaia, dans toute la route, c'est mon navire qui a gardé l'avantage" Dv. "Avantage, supériorité que l'on obtient, victoire. Garaia eraman du, il a eu l'avantage, la dessus, il l'a emporté. Syn. gaina " H. Cf. infra GARAI ATERA, GARAI IZAN. Tr. Si no se trata de errata hay garaia , con -a constitutiva, en Monho.
Hari humilduko zaio / heriotze kruela / ezaguturik garaia / haren gañean duela. EZ Noel 33. Batailla eman zenean [...] / zuek gelditu zineten / garai guztiarekin. Ib. 157. [Etsaiak] ene gañean eraman / [...] eztezan garaia. EZ Eliç 75. Konsolazione espiritualek garaia daramate munduko [...] atsegintasun guzien gainean. SP Imit II 10, 1 (Leon nagusi dira). Gudukatu gabe eztirozu garairik ardiets. Ib. III 19, 4. Arimako ontasunari eman behar zaiola garaia kanpoko ontasun guzien gainean. SP Phil 225. Gerla hortan garaia gure alde bethi izaitea. Ib. 23 (He 22 garai izatea). Ihes egite xoillak ez daroku garaia emanen. Ch I 13, 3. Garaia darama ordean miserikordiak justiziaren gaiñean. He Iac 2, 13 (Dv urrikalmendua juiamenduaren garai da ). Kondenatuak izan daitezen gatik egia sinhetsi izan ez duten guziak, aitzitik inikitateari garaia eman izan diotenak. " Consensuerunt iniquitati" . He 2 Thess 2, 12. Batzuek armen indarrez / etsaiak dituzke garraitzen / bere garaia ederrez / eremuak urrun hedatzen. Monho 146. Etsaiakin daukagun [...] gerra onetan garaia edo bitoria irabazteko. Gco I 444 (v. tbn. II 81 garaia irabazi). [Baderro apoarmatuak herbiari] Oh zangokari handia! / Zuk ere utz niri garaia? Gy 58. Garaia eman diroeino zuzentasunari. HeH Mt 12, 20 (He biktoriarat athera, Dv garhaizia eman). Guda arrotzai! / Iñorbezetz itzuliko da / garaibagarik. AG (ap. NeolAG 438 ). Gudukak eta garhaiak edo bitoriak. Jnn SBi 153 (v. tbn. 97). [Napoleon lehenak] garaia eraman duela [...] hainitz guduetan. Lap 37 (V 21; 25 (V 15) garaia eraman). Batzuen garaia, bestien menpea. Ag AL 165. [Pilota partidan] garaia baderama; herritarrek ospan darabilate. JE Bur 143. Poz-iauzi dagi ta garai-keinu. "Exsultat et triumphat" . Or Aitork 209. Orlandoren garai-armaen azpian. "Al pie del trofeo de las armas" . Berron Kijote 148.
azpiadiera-1.3.1
(Como primer miembro de compuestos).
Hala donzeil Jesu-Kristoren esposek baituztela garai-zuzen handiak [giza-semen emazte] heien gainean, et-errexago zaiela gauza guzietarik aldaratzea, osokiago harenak izateko. "On des droits en ceci au-dessus d'elles" . Birjin 437.
azpiadiera-1.4
4. Voz alta (en música).
Egigun bietako bat [...], eta nik eginen dut garaia. "Je ferai le dessus" . Birjin 117.
azpiadiera-1.5
5. gara (Vc, S ap. A). Grupa; cráneo. "Idea de elevación, altura, cráneo. Se usa más en sus derivados. Tratándose de bestias más que 'cráneo' significa la 'grupa'. Garazelai, garzelai (V-m), se dice de bestia de grupa ancha poco huesosa" A. Cf. gartzelai.
Lepo-ganean burua dauko, buruan arpegia ta gara edo kaskarra, [...] garan edo kaskarrean ulea. A Txirrist 201. Autopsia eginez geroz... berunezko bala bat garako hutsunean. Arti Tobera 280.
azpiadiera-1.6
6. "(V-ger), corpulencia. Onen garaiko gizonentzako, barurik asko darabil onek, bastante ayuna éste, dada su corpulencia" A.
sense-2
II. (Tema nudo usado como adv. o como posposición).
azpiadiera-2.1
1. Arriba, en lo alto. Cf. Lar (s.v. garbear): "Garai beatu, mirar de alto, o mirar alto, como superior y sobresaliente"; "arribar, subir arriba, goratu, goititu, garaitu, gora, goiti, garai igo".
Bizi bedi [Fernando erregea] [...] Erabilli ezazu garai zure egalen kereizean ta biziko da. Lar Fueros 9. Baña maitea ain garai izanik / eiza bainun atzeman. "Mas el amor fue tan alto / que le di a la caza alcance" . Gazt MusIx 235. Txuntxur bata beti agiri da garai gurekiko; bestea berriz, oinpean. "Hic vertex nobis semper sublimis" . Ibiñ Virgil 74.
azpiadiera-2.1.1
(Fig.).
Iakinkizun edergarri guzietan oso iaioa zala ta ikaskizun aitorretan garai ikasia. Or Aitork 103. Ez dut ezagutzen itzulkizunik [...] oin garai ateratzen danik. "No conozco ninguna versión [...] con tanto éxito de superación" . Or ( in Gazt MusIx 50 ).
azpiadiera-2.1.2
(Con atera, gelditu, jarri... ). (Resultar, etc.) vencedor. "Garai atheratzea, sortir vainqueur" Dv. "Garai iartzea: se mettre au-dessus, prendre le dessus, avoir l'avantage, la supériorité. Emetasuna gauza guziei garai iartzen zaie, gain aldea atxikitzen du (He Phil), la douceur l'emporte sur toutes choses [...]" H. v. GARAI IZAN; cf. garaile.
Ordean horien guzien artean garai gelditzen gare maitatu gaituenaren ariaz. He Rom 8, 37. Eskerrak diotzat bada Jainkoari, zeinek bethiere garai egiten baigaitu Jesukristo baithan. Triumphat nos in Christo IesuHe 2 Cor 2, 14 (Lç triunfa erazi; cf. GARAI EGIN). Emetasuna eta mansotasuna, gauza guziei garai jarzen zaiena. He Phil 231. Erriertan jarri nau Jaungoikoak nere aizparekin eta garai atera naiz. Ur Gen 30, 8 (Ol garai irten, Dv garai gelditu; Ker nagusi urten, BiblE garaile atera). Sariketan sartu dan aldioro garai atera dira onen olerkiak. Inza ( in Jaukol Biozk XV ). Manex aurrera, / aisa atera azkenik garai. "Triunfa holgadamente" . Or Eus 308. Garai ieiki zan / iarriz Aitaren aldean. "Se colocó vencedor al lado del Padre" . Or BM 78. Gudan garai ateratzeko. Or Aitork 328. Estualdi batetik garai erten. Etxde JJ 39. Auteskundeetan garai urten. Erkiag BatB 104. Koridon ateratzen da garai [bertsu-deman] . Ibiñ Virgil 51.
azpiadiera-2.1.2.1
(Tras gen.).
Munduaren garai errendatzen ohi duen biktoria hura gure fedea da. He 1 Io 5, 4.
azpiadiera-2.1.2.2
Berak aterako du beti garai bere etsaiak [...] geitzen badira ere. Inza Azalp 100.
azpiadiera-2.1.2.3
Gaiztoak [...] lotsagarri gelditzen dira, garai berriz U. jaunaren adorea. MIH 201.
azpiadiera-2.2
2. (Precedido de gen.). Encima (de), sobre.
Aspaldi nabil nola Euskal Erriak [...] jasoko ditudan. [...] Baita gure euskera [...] aien garai nola ezarriko dedan. Lar Cor 300. Gurutz-abea [...] mendi artan zuti zagon [...]. Yerusalemen garai. 'Débout sur Jérusalem' . Or Mi 127.
azpiadiera-2.2.1
(Precedido de instr.). Encima de, sobre.
Kea [...] / etxetik-etxe dabil, / gain gorriez garai. Ldi UO 37.
sense-3
III. (Adj.).
azpiadiera-3.1
1. (Dv, H).
Excesivo. "Excessif, qui dépasse" H.
Karga garaiak <garagiak> presuna / nola baitu zapatzen. EZ Eliç 324. Karga garaiarekin, edo kargaren pisutasunarekin. ES 123. Lan garaiari ere lotzen zaio. Ch III 5, 4 (Leon dezaken baino gehiagori da lotzen ). Azpiratuko du karga garaiak bezala. Ch IV 18, 1.
azpiadiera-3.2
2. (Con dat.). Superior (a). Cf. H: "Victorieux, qui l'emporte sur: etsai garaia, ennemi victorieux" H; y A: "Garai, vencedor (leyenda del castillo de Butrón)". Cf. infra GARAI IZAN.
Arimaren podoreak ifernuko etsaiak / hagitz punituren ditu gorputzari garaiak. (Interpr?; v. nota 2640 de la ed. de PAlt). EZ Man I 99. Iainkoa arren othoi ematzatzu [iguzkiaren] arraiak, / ene indar flakoari asko aldez garaiak. EZ Man II 122.
azpiadiera-3.3
3. (c. sg. A; H), gara (V-ger ap. A). Alto, elevado. (Tras nombre propio de lugar, denomina aquellos territorios llamados "Alto-" o "Alta-"). "Élevé, haut; placé au-dessus, supérieur: Orotarik garaiena, le plus élevé de tout. Syn. gora, goia" H. "Mendi gara (V-ger), monte alto" A.
Nafarroa garaian, Nafarroa beherean. Ax 17 (V 8). Nafarroa garaiko eta Zuberoako mugan. O Pr 6 (v. tbn. ES 133 Nafarroa garai). Jar leku garaijetan / erregen ipinle. FrantzesB II 28. Igo zan toki garai batera. Bv AsL 116. Arbolaren azken garaieneko ostuaren puntan. Ib. 169. Biali zituan [...] Alemania garai ta azpira. Ib. 165. Afrika iguzki aldean, Nijer-Garairat egorria. Prop 1906, 62. Erraldoi-antz garaiak. 'Les colosses' . Or Mi 100. Alpina aitzulodunaren tontor garaiak. Ib. 100. Bakalduna beste gixonak baño amar edo amabi oin garaiago edo-dala uste ixatiak. Otx 14. Ni baño garaiago zara-ta, ezin-ixango neunskijo osterantzian zorruari abua lotu. Ib. 80. "On" Alejandro [Lerroux] ere, zer esan ez dakienean ixilik egoten dan gizon garaia, oraintxe eseri da zabal-zabal. Ldi IL 22. Neskatxa tontor-garai bat. "Moza de alto moño" . Or Eus 57. Mendi garai bat. SMitx Aranz 105. Zuberoa-garaia, goi-aldea. Etxde JJ 22n. Mendi erpin garaiak. Erkiag Arran 185. Erriko dorre garaietik. Anab Aprika 52. Asmabide orren tontorrik garaiena. Zait Plat 39. Odei garaien gaiñetik. Ibiñ Virgil 77. Zeru garaiena iristeko. Ib. 112. Kintiu ango mendi garai bat dugu. Ib. 50. Zumar garaietara igo. Ib. 89. Giza mintzoak menderatu duen gailurrik garaiena. MIH 174. Nafarroa, garaia batipat, zerbait izan da. Ib. 384. Oinarri eta dorre garai dugun mende horrek. MEIG III 123.
azpiadiera-3.3.1
(Precedido de unidad de medida).
0'40 metro garai da. Erkiag Arran 195.
azpiadiera-3.3.2
Elevado, excelso, excelente, sublime. "Superior, lo más excelente, garaia, gaindia " Lar. "Supremo, goiena, gorena, garaiena " Ib. " Ardo garaia, vino superior, de primera (AN-larr)" A EY III 327.
Gogora alditekean gauzarik garaien ta miragarriena. CatBurg 15 (Cb CatV 21 garaien edo eszelente, Legaz 12 garaiena ). Onrarik andien eta garaiena. AA I 504. Beldur izanen gare juje guziz garaiaren aldetik. Dh 228. Mihirik ederrenaz garai solaseko. Hb Esk 123. Bere santutasun garaiak. Bv AsL 97. [Birtutia] iduki biar du berak txit malla garaian. Ib. 66. Errege andi eta garai. Arr May 187. Gure erriaren olerki garaia. Ldi BB 136. Babak ederrak, gazta garaia. "Buenas las alubias, de primera el queso" . Or Eus 84. Miretsiko du zure egikizun garaia. SMitx Aranz 13. Zu baitzera onik garaiena ta oberena. Or Aitork 158. Enekorekin beste bizia zenduke. Ondasunez gainka ta, senide-tarte garai-garaikoa zu ta zure ondorengoentzat. NEtx Antz 35. Jaun garai ta jasoa. Erkiag BatB 198. Lore zaitugu, diranetako / loretan lore garaia. Gand Elorri 137. Badira enegan bi joera-mota, [...] bata garaiagoa. Vill Jaink 88. Iakintzarik garaiena. Zait Plat 113. [Gurutzeko Joan Deuna] gure mistiku garaiak. Onaind ( in Gazt MusIx 149 ). Edozein izkuntzetako idazlan garaienak. Gazt MusIx 7. Zure egintza garaiak goraipatzera. Ibiñ Virgil 86. Ravel musikarietan garaienetakoari. Ib. 25. Latinezko lan garai eta ezaguna. MIH 237. Garbitasuna baino balio garaiagorik ez balego bezala. Ib. 70. Literaturan izan daitekeen mailarik garaiena. MEIG IX 101. Nafarroako erresumaren mende garaietan eta aurrekoetan. (In MEIG VI 26 ).
v. tbn. Arr Orac 74 (ap. DRA). KIkV 104.
azpiadiera-3.3.2.1
Alto (ref. a la clase social).
Elkarte ta gizarterik garaienetan ere [...] euskera erabiltzen asi. Ldi IL 92.
azpiadiera-3.3.3
(Lar, ) .
(Como fórmula de tratamiento). "Eminente" Lar. "Eminentísimo, txitez garaia " Ib. "Eminentísimo, dictado de Cardenales, eminentisimoa, txit garaia " Ib.
Jaun txit garai eta argia. NEtx Nola 11. Aldundi garai-garaia; txit garaia. Ib. 12.
azpiadiera-3.4
4. Valiente. "Robusto" A (que cita el ej. de Dv).
Horra zer egin zuten hirur garaiek. "Robustissimi" . Dv 1 Par 11, 19 (Ol azkar, Ker adoretsu ). Hirur garaiak gelditu ziren bazterraren erdian eta zaindu zuten. Ib. 11,14.
azpiadiera-3.5
5. Mayor.
Babesa garaiagoa izango baita. 'Protección mayor' . Zait Sof 149.
azpiadiera-3.6
6. Dominante (ref. al carácter).
Etxahuniako aiurririk garaieneko (carácter dominante) gizona. Etxde JJ 40s. Aiurri garai bati ordea, beste garaiagoa oldartu zitzaion. Ib. 41.
azpiadiera-3.7
7. (Reforzando un adj.).
Bazan olerki-sariketa bat. Iru epailari ziran, irurak errez-zale garaiak. Ldi IL 110. Zazpi galburu aletsu eta eder garai. Ol Gen 41, 5. Donibane, Miarritze politak [dira] [...]. Rio Janeiro eder garaia din. Or QA 48. Ark egin baitzitun eder garai. "Bona quidem valde" . Or Aitork 286.
azpisarrera-1
GARAI-ALDE (garalde AN-larr). Parte superior, parte alta. "En Larraun (AN) gara aldean, en la parte alta, soleada" A Morf 697n. "Garaldeak, Larrungo ibarrean eguzki-aldea esan nai du. Edozein mendi, arkaitz edo soroen eguterari, garaldea esaten zaio; ta mendi edo muiño baten ego aldetik dagola esan nai du" (AN-larr, comunicación personal).
Otadiaren garai-aldean. "En la parte superior" . Or Eus 328. Rusia garaikaldeko mendiak. Ibiñ Virgil 106n (v. tbn. 92). Garaikaldean matsondo malgu-errexez inguratu ditu. Ib. 38. Zoaz, Joan Austin, bordara, ta garai aldeko txuloan an dago nere pipa ta ekatzu. JAzpiroz 22.
azpisarrera-2
GARAI EGIN. Vencer. v. garaitu.
Ortzea [...] garbi agiri zan, [...] erauntziari garai egiñik, nagusi agertuaz. Erkiag Arran 169. Kukurruku ta garai egiten oituak egozan oillartzakoak. Ib. 141.
azpisarrera-3
GARAI HELDU v. GARAI IZAN (a).
"Akelarre" lekua, "Alkabelarra" garai eldu den larrea dukegu. FIr 166.
azpisarrera-4
GARAI EZARRI. Hacer vencer.
Dohatsu dabiltzanak gose ta egarri / zuzena garai nahiz lurrean ezarri. Ox 70.
azpisarrera-5
GARAI IZAN.
azpisarrerakoSense-5.1
a) (Aux. intrans.). Predominar, dominar; ser superior, vencer. " Etxean anaiak garai ginen (AN-5vill, B)" Gte Erd 131.
Behar du ezagutu, bere etsai haur garai zaikala, eztirela indarrez berdin. Ax 364 (V 240). Adimendu eder baten izateko eztela halakorik nola gorphutz tenperatua [...] ezen hotza baldin garai bada, adimendua pisu, dorphe eta gogor izanen baita. ES 121. Gerla ispiritual hortan bethi garai izatea. He Phil 22 (SP 23 garaia gure alde [...] izaitea ). Baldin esku ausartia / ala garai bada erraz. "Si tu diestra valerosa / aún así triunfa guerrera" . Lar Gram 393. Batek gizen guti duela errateko: ezurra garai da or [diote] . FIr 159. Landa batean zikina garai dela adiarazteko: zikinak galdu du. Ib. 158. Maisu-laguna auzixka batean garai ba zitzaion, [...] bekaitzez iraultzenago zan. "Victus esset" . Or Aitork 22.
azpiadiera-1.1
(Tras gen.).
Jainkoa ganik sorthuak diren guziak munduaren garai baidire, eta munduaren garai errendatzen ohi duen biktoria hura gure fedea da. He 1 Io 5, 4 (Lç ezen zer-ere Iainkoaganik iaio baita, garaitzen zaio munduari ). Begiak lakhet ditu arraizia eta edertasuna, eta eraitza ferdeak hekien garai dira. "Et super haec virides sationes" . Dv Eccli 40, 22. Xirolak eta maniurrak egiten dute musika gozoa, eta mihi gozoa hekien bien garai da. "Et super utraque lingua suavis" . Ib. 40,21.
azpiadiera-1.2
(Sin aux.).
Gure erriko bazterretan pagoa garai. FIr 158s. Zenbait ixtilu gorabehera, maitasuna beti garai. MEIG I 164.
azpisarrerakoSense-5.2
b) (Aux. trans.). Vencer. v. garaitu.
Azkenik, batek igarpen oiek / onako ontaz garai ditu. "Ha dejado chiquitos a los demás" . Or Eus 262.
azpisarrera-6
GARAIN-BEHERA. De arriba abajo. v. GAIN-BEHERA.
Saldua oro abiatü zen lauhazka garain-behera itxasualat. Ip Mt 8, 32 (Lç garaitik behera).
azpisarrera-7
GARAIPE (En casos locales de decl. sing.).
Arkaitz garaipean kimatzailleak bere abestiak aizetara iaurtiko ditu. Ibiñ Virgil 32.
azpisarrera-8
GARAITIK.
azpisarrerakoSense-8.1
a) (SP), GARAITI .
(Precedido de instr.). Por encima de. " Ahalaz garaitik kargatua, supra modus grabatis" SP. Cf. GOGOZ GARAITIK.
Kargatu izan garela exzesiboki ahalaz garaitik. 2 Cor 1, 8 (Dv indarrez goiti ).
azpisarrerakoSense-8.2
b) (V-ple ap. A ), GARAITI (V ap. A ).
"Por encima, además" A.
[Errosarioak] zeinek dituzan zazpi amarreko, garaiti Abe Maria bi eta guenean Aita Santuaren izenean Aita-gurea ta Abe-Maria. EL2 228s.
azpisarrera-9
GARAITIKO (Dv, H ap. Lh), GARAITIKAKO (Dv, H ap. Lh) (Adnom. de garaitik). "Syn. de gainetikako, qui vient d'en haut" Dv, que cita a Laphitz. "Qui vient d'en haut. Garaitiko, garaitikako laguntza gabe, sans le secours, la grâce d'en haut" H (ap. Lh). Cf. garaitiko.
Garaitiko zuhurtziá lehenik da pur. Iac 3, 17 (He goratik heldu den zuhurtzia, Dv gainetik heldu den zuhurtzia). Iainkoaren garaitiko bokazionearen prezioari [narraió] . Phil 3, 14. Zuek behere huntarikakoak zarete eta ni garaitikakoa naiz. HeH Io 8, 23. Igorri zion Jainkoak garaitikako amets bat. Laph 46s. Jakin ere zuen, garaitiko botz batek erranik [...] hilen zela. Ib. 173. Garaitiko phentsamendu batez argitua. Ib. 118.
azpisarrera-10
GARAI-TOKI. Lugar preferente.
Garaitokiya Etxenausi Oñazkorenai ematen diyo. "Da la preferencia a los del solar de Oñaz" . Aran Loyola 8 (ap. DRA).
azpisarrera-11
GARAITXO (Forma con suf. -txo, de valor aprox.). (Fig.). Elevado.
Sikiliko musak! Garaitxoagoak abestu ditzagun. [...] Baldin oianak kantatzen baditugu, oianok kontsularen gai bitez. Ibiñ Virgil 42.
azpisarrera-12
GARAI-ZUBI. Arco triunfal.
Jaso bear zitzaion garai-zubiyan (arco triunfal). J. M. Tolosa EEs 1913, 209.
azpisarrera-13
GOGOZ GARAITIK. v. gogo.
azpisarrera-14
IZEN-GARAIKO, IZEN-GARAITIKO. v. izen.
garai
<< GARAI EZARRI 0 / 0 GARAI IZAN >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper