OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gailur.
tradizioa
Tr. Propio de la tradición meridional, gralmte. guipuzcoana, aunque hay ejs. en Añibarro, Astarloa, Arrese Beitia (AmaE 38), Enbeita, Lauaxeta (BBa 2), etc., y, al Norte, en J. Etchepare (Ber 19, "sommet de montagne" en el voc. del final). La forma más empleada es gailur (gaillur, gallur ); hay gaildur en Iztueta y Lardizabal; gaildor en Munita (cf. gaildortu en Iztueta). La forma que transcribimos galddur <-ly-> en Lardizabal podría tratarse de un mero reflejo de <-ly-> en Larramendi. En DFrec hay 41 ejs. de gailur y uno de gaillur .
etimologikoa
Etim. Gailur podría proceder de galdor, galdur(ru)... , por intermedio de variantes expresivas como galddur .
sense-1
1. (V-gip, G-goi; gall- Lar, Dv (G), H), gaildur ( VocCB 390, Dv, que cita a Artola), gailor ( gall- VocCB 390 Dv s.v. galdor ), gallurru (T-L) Ref.: VocZeg 286; Etxba Eib; Elexp Berg .
(Sdos. prop. y fig.). Cima, cumbre. "Ápice, lo alto, la cumbre" Lar. "Cima, la altura y punta más elevada de los montes" , "auge, erpiña, gallurra", "sumidad" Ib. "Cime" T-L. "Baita mendi batena ere. Gora igo giñanian gaillurrez gaillur joan giñan puntaraiño. Gaillurra, beraz, bi isuri dituen gaina" Elexp Berg. v. galdor, gandor.
Santu guzien bikaiña, Teologo guzien gallurra. Lar SAgust 4. Mendi aiñ zuzen ta aiñ altuaren gallurrera [...] igotzera. Echve Dev 216. Donostiako saldu-erosia goienengo gaillurrera igoa arkitzen zan. Izt C 178. Mendi barrenetik asi ta gallurreraño. Ag Kr 214. Eguzkiak edertzen dituan gallur ermoak. Ag G 150. Pelotarien artian Migel dogu gallurrian. Enb 90. Uzturre-mendiyaren / gallurrak tontor bi. EA OlBe 57. Gallurreko elur zuriaren antzera. NEtx Antz 151. Lenago egiñari gaillurra ezarteko. Mañarikua ( in Akes Ipiñ 3 ). [Bizia] gaillurra edo muga jo ezkero, ordea, beerantza asten da, atzenengo orduan itzali arte. Vill Jaink 57. Gauzak goi-goitik, gaillurretik begiratuaz. Ib. 83. Agintaritzaren gallurrean natxegon. MAtx Gazt 33. Oriamendiko gallurrean. Salav 56. Iñungo gurpilek zapaldu ez dituten gallurretatik. Ibiñ Virgil 100. Andutz ta Arno dituzu zure zelatari, gallurretan dutela Gurutzea agiri. NEtx LBB 363. Baso illunak maitatzen ditu / zelai ta gallurrak aiña. Olea 105. San Markos eta Txoritokietako gallurrak esolez beteak zeudela. Ataño TxanKan 102. Goi-jakituriaren gaillurreraiño igon zan. Onaind STeresa 13. Emen egun batzuk egin eta Kurutzeko gaillurrera. Gerrika 69. Ez da gutxi gailurrik gabeko berdintasunaren uholdean murgildu behar duen gaurko mundu honetan. MEIG I 186. Euskal antzeak garaitu duen gailurrik soil eta gorenean. MEIG III 118. Gizarteko gailur garai hura [Lizardi] . MIH 300. [Euskal esaldia] gora eta gora omen doa doinu-gailurreraino. Ib. 356.
v. tbn. GMant Goi 39. Inza Azalp 14. Mok 20. Aitzol Ib. XII. Ldi BB 16. Erkiag Arran 184. Bilbao IpuiB 85. Arti MaldanB 204. Basarri 182. Gand Elorri 194. Osk Kurl 204. Onaind in Gazt MusIx 147. Ostolaiz 122. Insausti 164.
azpiadiera-1.1
(Con reduplicación intensiva, en casos locales de decl. sing.). " Beiñ baten, Ailluzen gallur gallurrian... " Etxba Eib.
Gure kristautasuna gallur-gallurrera igo zan. SMitx Aranz 31.
azpiadiera-1.2
Leku agirian, egal egalean etzinda dago Segurako eliza, erria ezezik gallur xamarrean.Ayerb EEs 1912, 35.
azpiadiera-1.3
(Otros usos). Parte superior, parte más alta, vértice. "Más la gallurra de la antepara" (Goizueta, 1602). LexHNav I 73. "Tope, la parte superior" Lar. " Buztan-gaillur (V-arr-oroz-m, G-to), parte superior del rabo de animales" A. "1) Línea de maderos colocados a ambos lados y parte superior de las anteparas [...]. 2) Madero o línea de maderos colocado en la parte superior o cumbrera en las presas y edificios" GoiBur 254.
Besanga oietan ipintzen zitzaiozkan sei argi; eta abearen gaildur edo buruan zazpigarren, besteak baño gorago irteten zana. Lard 83. Iturriaren gallurreko arrizko Ama Birjiña. Otag EE 1884b, 524. Gallurrera igoa dugu Iguzkia. "Al zenit" . Ldi BB 118. Farol itzali baten / txapel-gallurrera. Ib. 68. Arantzazuko amabosgarren gizaldi-gallurrera igo ta igo datorren erromes-bidea. SMitx Aranz 15. Zugaitz-gallurretara igo. MAtx Gazt 29. Aize biguiñaren putzera [...] baso-gaillurrek abarrots dagite. Ibiñ Virgil 98. Eguzki jaunak, urre ta sutan, galda-jaia duenean; / zeru-gaillurra argi bizitan irabazi ondorean. NEtx LBB 195. Txondarrak, gallurraren erdian, zulo bat du. Garm EskL I 82. Gaur-ek daramalako, nolazpait, azentu-gailurra, handik aurrera esaldia malda behera bezala doalarik. MEIG VI 152.
sense-2
2. (V, G; Lar, Añ, Dv, H), gaildur (G), galddur (G; Dv, que cita a Lard), gaildor, kaildur (AN-ulz). Ref.: A (gailur, galyur, gaildur); AEF 1928, 38; Iz ArOñ (gáillur), Als (gaildurra), Ulz (kaildúrre), UrrAnz (gallúrra); AEF 1955, 186; Etxba Eib (gallurra); Elexp Berg (gaillur). Caballete (del tejado), pináculo. "Pináculo de templo o edificio" Lar. "Acrotera en los edificios" Ib. "Capitel, chapitel de torre, torrearen [...] gallurra " Lar, . " Tellatu gallurrian ipiñi dabe aritz adarra " Etxba Eib. "Teilatuaren bizkar hezurra. Zuen teillatu gaillurrian usua dago geratuta " Elexp Berg. Cf. LzG s.v. gaillur, gallur y galluz. v. galdots.
Tellatu-gallurrean ikusten etzan ezpada krutzea. MisE 8. Tenpluko gallurrian. Astar I app., XIX (Lard 372 Elizaren galddurrean <-ly->; Brunet Lc 4, 9 tenploko gallurraren gañean; Arriand, Ker, IBk Mt 4, 5 gail(l)ur ). Elizaren gallurrian. Bv AsL 117. Gorago, etxearen gallur ondoan, ganbara andi bat. Ag G 17. Dorre-muturretan eta etxe-gaildorretan tximist-orratzak. Munita 20. Ezin obeto zaindu eudien Ipiñeburutarrak euren eleixea oiñarrietan asi ta gorengo gaillurreraiñoko premiñe guztietan. Akes Ipiñ 14.
sense-3
3. (H), gailurru (AN-5vill ap. A ), kaildur (AN-ulz ap. Iz Ulz ).
Cresta (de ave). "2. crête de gallinacé. 3. huppe" H. v. gangor.
azpiadiera-3.1
(Fig.). "Pica por alto, (c.) goitarra da, keak ditu, gallurra, kukuruxa gora dau " . "(Au fig.) audace, hardiesse. Guztien gañetik tontorra, gallurra jasotzea, lever la crête par dessus tous les autres" H.
azpiadiera-3.2
(Lar, H).
Penacho. "Airón, penacho de plumas, [...] lumadun gallurra " , "penacho, penachera, [...] lumazko gallurra" Lar. "Aigrette, plumet" H.
Zergatik lumazko gallur andi bat txapelian daukaten. Echve Dev 233s. Osorok bere pikarekin kendu zion lumazko gaildurra franzesak agintari zekarten Maese de Kanpori. Izt C 354.
sense-4
4. (LarH).
"(Ensalada) repelada, ensalada belargallur onezkoa " Lar. Cf. gailurtxo.
sense-5
5. (G-goi-to, AN-5vill), gailor (G-to; gallor Darric ap. DRA .), gaildor (G-bet), kaildur (AN-ulz) Ref.: A (gaillur, gaillor, gaildor); Iz To (galdotxa) Ulz (kaildúrre) .
"Tallo de la flor del maíz" A. "La parte que queda hasta la mazorca al quitar la punta" Iz To. "La punta del maíz con flor" Iz Ulz. v. galdotxa.
Artoari gaillurrak, orriak, kendu. AZink 35.
sense-6
6. "(V-m-ul [?]), espinazo de bestias" A.
sense-7
7. "(G-goi), martillo de la azada. Atxur gaillurduna, azada provista de martillo" JMB At.
sense-8
8. gailurre. "Mur terminé en rond et couvert de tuiles" Hb.
sense-9
9. (Vc, G ap. A), gailor (Gc ap. A), gailurru (AN-5vill ap. A). (Adj.). Elevado (sdos. prop. y fig.). "Prominente, supremo. Sur gaillur (V-och), nariz aguileña" A.
Eldu oi dira, noizbaitean, toki eder gallur oietaraño. Ag Serm 400. Ixillik egoten jakitea, jakinduri gaillurra izan oi da. Ayerb EEs 1913, 188. Adi poesia, oldozkun olertia, olerti gallurrenetzat daukate. "Suprema" . Aitzol ( in Laux BBa X ).
sense-10
10. (Uso pred.).
Ezin aizkora jaso uste bezin gaillur. "No levanta el hacha tan alto como piensa" . Or Eus 149. Mundu ontako leku askotan / gallur ezjakintasuna. Olea 204.
azpisarrera-1
GAILUR-DIRU v. gailurdiru.
azpisarrera-2
GAILUR-FESTA. "Erramua: Mojak baakizu nola esaten tziyoten len? gallur-pesta" (G-bet) Bixente Urbieta (comunicación personal, 2-8-1961; se refiere a la fiesta por el fin de la construcción de una casa, en la que se colocaba un ramo de laurel en el tejado) . v. GALDOR-FESTA.
azpisarrera-3
GAILUR-HOSTO. "(AN-gip), hoja superior del maíz" A.
azpisarrera-4
GAILURREN (Forma de superlativo). Lo más alto.
Zein ederra dan gallurrenean / arranoaren egalda! SMitx Aranz 105. Euskal Eliza Loiolarekin / jaso zan gallurrenera. Ib. 43.
azpisarrerakoSense-4.1
Ama guztiak nai dute beren semeak gallurrik gallurrenean ikustea.Ag G 99.
azpisarrera-5
GAILUR-TEILA. "(Vc), tejas grandes de la cumbre del tejado" A.
gailur
<< 1 gai 0 / 0 gain >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper