OEH - Bilaketa

756 emaitza garai bilaketarentzat

Sarrera buruan (50)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
gora.
tradizioa
Tr. La forma goora se documenta en Aguirre de Asteasu (II 6), Lardizabal (467), Enbeita (53) y Zubiri (78). Hay gorean (ines.) en Etcheberri de Ziburu (Noel 60, 77, 121, etc.), Voltoire (184) y Goyhetche (228); cf. además gorezko en Voltoire (251), debido tal vez a la influencia de beherezko y moienezko inmediatamente precedentes. En DFrec hay 411 ejs. de gora .
Onom.: Sancho Gora. (1360) Arzam 260.
sense-1
I. (Adv. o posposición).
azpiadiera-1.1
1. (gral.; SP, Urt I 189, VP 48v, Lar, Añ, Lecl, VocBN , Gèze, H), goora (V-gip) Ref.: A; Iz ArOñ (goóra), R 308; Holmer ApuntV ; Elexp Berg ; Gte Erd 140.
Arriba (forma de alativo de goi). Para formas como goira, goiera, v. goi. "Arriba, ir" Lar y Añ. "En haut" VocBN y Gèze. "Igan adi gora, sube arriba" Iz R 308. v. goiti. Tr. Documentado ya en los cantares antiguos vizcaínos; es algo más frecuente al Sur.
Izarragati gora elzian joeala. Abendaño 1. Sagara gora dianean, / amore lindeaz oroitu. Lazarraga B27, 1204r. Gora joaku ikaztobiko kea. RS 507. Eskuak altxatzen dituztenek gora. Ber Trat 87r. Antekristen malezia hain gora da iganen. EZ Man I 69. Behin altxatu nauzu gora. Harb 341. Thonba laur kantoinetako gora ailtxatu batzuk. Ax 26 (V 15). Kalizea gora doeanean. Cap 131. Ximinoak gora iganago eta uzkia ageriago. O Pr 481. Batziak gora, bertziak behera ioaiten zirela. Tt Onsa 5. Orano gora so zaudiala. Bp II 68. Aikora [= 'levántate'] mutill! Acto 144. Haiñ gora kontenplazionean altxatu dire? Ch I 11, 2. Gurutzean josi ta gora jaso zuten. Cb Eg III 308. Ez da altxatzen Yaun-doni Yauni bezain gora. Lg II 84. Batzuek gora, besteak bera. Ub 137. Onen gora igotzeko. AA III 393. Suak gorabidea artzen daben legez. MisE 180. Gora igan-nahi bat. Dh 177. Lenengo eregi gora alabanziagaz al daizuben gustija. Astar II 191. Ea gora, oraindik auzpez zegoan Samariarrari Jesusek esan zion, eta zoaz. Lard 413. Nola higan zen hain gora. Hb Egia 32. Bere eskutxoak gora jaso zituen. Arr GB 88. Gora doian erregua. AB AmaE 23. Hain gora izan da altxatürik. Ip Hil 28. Bagoaz, bagoaz, errekarte batetik gora. Ag AL 145. Beste ibai-adarretik gora juan ziran. Kk Ab I 83. Buztana bihurtuz gora. Ox 98. Sapelaitz egal-zuriak eguzkitan dirdaika gora doazi. Or Mi 20. Begiak gora zuzendurik. Ir YKBiz 359. Gogo ta biotzak gora jasoten eztakie. Eguzk GizAuz 188. Apaizak oso gora jaso zion neskatxaren izakera. NEtx Antz 155. Geldi! Gora eskuak! Bilbao IpuiB 107. Gora jotzen badu. Ugalde Iltz 68. Anketatik gora oera igo. Anab Aprika 47. Hoin gora heldu bada. Ardoy SFran 328. An toki jakin batean zagiak gorde eta mantxo-mantxo gora. JAzpiroz 31. Pixkat gora salto emon. Gerrika 37.
v. tbn. (Para autores septentrionales): Hm 148. SP Phil 4. Arg DevB 183. Gç 72. He Gudu 171. Mih 30. Monho 106. Jaur 343. Arch Fab 177. Gy 321. Dv LEd 206. Elsb Fram 170. HU Zez 57. Barb Sup VIII. Etcham 218. Iratz 107. Zerb IxtS 32. Lf Murtuts 15.
azpiadiera-1.1.1
(V-gip, G-azp-goi, BN-ciz ap. Gte Erd 140 ; SP, Dv, H) .
(Precedido de ines.). " Ikhaitea mendian gora " SP.
Behatzez altxatzen baitu airean gora ttipia. EZ Man I 93. Ez mendian gora igan. Ax 319 (V 212). Thu etxatua zeruan gora begithartera derora. O Pr 673. Murraillian gora igaiten. Tt Onsa 16. Badoa hedoietan gora. 193. Hegaldatu nahi zuten zeruetan gora. Ch III 7, 2. An gora joatean. It Fab 53. Bide luzetxoan gora. Izt C 93. Haitz batean gora. Gy 147. Ber gaiza heltzen da mitxan gora igaiten den oliuan. Ip Dial 45 (It, Ur metxan igo, Dv mitxan igan). Kanpantorrian gora / korrika iyotzia. Bil 99. Ehun mila xinhaurri bedere aztaletan gora igaten zaizkitala. Elzb PAd 49. Kale batetik besterako malletan gora. Ag Kr 102. Hartxilon gora zoalarik. Const 23. Zurgu biribillean gora, kapera artara yasotzen dute. Or Mi 143. Yerusalem alderako bidean gora zioazen. Ir YKBiz 362. Liotinantak argi xuri bat zeruetan gora igorri zuen. Zerb Gerlan 106s. Bizkar-ezurrean gora ikaragarrizko zirrara eragiten zigun. Lek SClar 104. Bide zabalean gora. Erkiag BatB 44. Txoritokietako aldapa zakar oetan gora. Ataño TxanKan 208. Ekin nion aiñar artean gora Albenitz gaiñera. AZink 150. Maats parran gora igonda. Gerrika 86. Usteleiko lepoan gora joan. Larre ArtzainE 15. Nafarroan gora eta Nafarroan behera galdezka zebilelarik. MEIG III 156.
v. tbn. Lg I 232. Jaur 185. Arr GB 42. PE 115. Elsb Fram 146. Ag G 61. Ox 63. Kk Ab II 41. Enb 171. Ldi IL 62. TAg Uzt 238. SMitx Aranz 18. JAIraz Bizia 49. Etxde JJ 234. Mde HaurB 7. Anab Poli 14. Txill Let 54. Bilbao IpuiB 96. SM Zirik 73. Gand ELorri 51. Vill Jaink 160. BEnb NereA 189. MAtx Gazt 19. Salav 48. NEtx LBB 22. Etxabu Kontu 169. Onaind STeresa 48.
azpiadiera-1.1.1.1
Internándose.
Bihoa mairu herrin gora. ArtPoAN 85.
azpiadiera-1.1.2
(V-arr, BN-ciz, S ap. Gte Erd 140 ; Dv) .
(Precedido de sust. en caso absoluto det. o indet.). " Patarra [...] gora igaitea " Dv.
Urten biarko dot / aldatz gora, aldatz bera. DurPl 62. Nola odoiak gora / joaten dan artea. It Fab 158. Abiatzen da mendia gora. Dv LEd 13. Lasterka, landako patarra gora. Elzb PAd 42. Bide txiorra gora. Apaol 75. Mendiak-gora Demikura joan. Echta Jos 41. Zurubi doblearen mailak gora igaiten dira. Ox 50. Igaran zirela Zalthondoko ibarra gora. Const 31. Ba doa kalea gora. Or Tormes 75. Mailladiak gora asi dira. Erkiag BatB 146. Errenderiko mendi-bideak gora [...] joaten ziranak. Ataño TxanKan 47. Paretak gora joaten baitziren. MEIG VII 177s.
v. tbn. Zab Gabon 91. JanEd I 70. A Ardi 94. Mok 11. Inza in Jaukol Biozk VI. FIr 150. Kk Ab II 39. Enb 204. Tx B I 84. MendaroTx 361. EA OlBe 12. TAg Uzt 76. SMitx Aranz 40. Zait Plat 44. Gazt MusIx 115. NEtx LBB 187. BBarand 73. Gerrika 18.
azpiadiera-1.1.2.1
Zer gaitik guri gogor ta aldats gora egiten jakuz nekeak? LoraS 128. Egin zinaitekezu ain latz, ain aldatz gora, ain pisutsu. Astar II 43. Aldapa gora etorriko zait, asko lotsatuko naiz, baño eskean ertengo det. Ag G 361s. Orain oso aldapa gora egiten zaie [...] geldi egotea. Or QA 142.
azpiadiera-1.1.3
(BN-lab, S ap. Gte Erd 140 ) .
(Precedido de dat.).
Bidiari gora. Bordel 47. Mariñelak khorder gora igaiten dire. Laph 224. Izai bati gora / zalu da upatzen. Zby RIEV 1908, 764. Ikusten duzun bide horri gora igan da. Jnn SBi 109. Patarrari gora. Barb Sup 179. Eta muthiko tzarra lasterka abiatzen da mendiari gora. Zerb Ipuinak 285. Eiheralarreko mazeler gora. JE Ber 14n. Bazuen oren baten bidea pasa, mendiari gora. Larre ArtzainE 35.
v. tbn. Arch Fab 179. HU Aurp 98. Etchebarne 43.
azpiadiera-1.1.3.1
Internándose.
Ziburuko hegitik itsasoari gora joan ziren. Arb Igand 146.
azpiadiera-1.1.4
(Precedido de ablativo). Más arriba (de); desde (...) hacia arriba. Cf. AZPITIK GORA, BEHETIK GORA; cf. tbn. supra ejs. de -tik gora 'arriba por', 'arriba a través de'.
Igo zuten landatik gora, egaaturik. VMg 71. Odeietatik gora / eraman ondoan. It Fab 149. Itxasertzetik gora jasoten dan Ogoño [...] atxmendia. Echta Jos 27. Monagillua izandua nauk, / ez nauk igo ortik gora. (In SM Zirik 99 ). Laixter etorriko dira Rotxapeatik gora zezenak. Salav 50. Joan zan Itzaltzutik gora. Alzola Atalak 39. Mekolaldetik gora abitu ta muiño batean agiri zan. NEtx LBB 19. Juaitian Ligik gora. Casve SGrazi 72. Lasartetik gora aldapa gogorra zan. BBarand 28. Ez baitugu artean eskulanaren mailatik gora geure burua altxatzeko modurik aurkitu. MEIG VIII 33.
v. tbn. Berron Kijote 86. Etxabu Kontu 34. Ataño TxanKan 33. Balad 200.
azpiadiera-1.1.5
(Precedido de instr.). Más arriba (de).
Ezin igo dira Errenteriaz gora. Izt C 203. Altxa dukena buru edozeinez gora. Hb Esk 128. Igo zinaian izarrez gora. AB AmaE 136. Uritarra sartuko / balitz mugaz gora. EA OlBe 53.
azpiadiera-1.2
2. (R-is ap. Iz R; VocBN, H).
(Estar, etc.) arriba. "Là-haut" VocBN . " Hain gora den gizonari " H. " Góra dago, está arriba" Iz R 400.
Eta orain gora dena aurkhi dukek behera. EZ Man I 45. Zeren gora dagoelarik / gauza beheren artha duen. EZ Eliç 259. Góra dagoláik, beiratzenbaitu humiléi. LE Ong 33r. Itsasoa gora delarik. Dv Dial 113 (tbn. Ip; It marea goran, Ur ur goran). Iguzkia gora zagoen oraino. JE Bur 161. Emen La Paz bezain gora ez bagaude ere. Or QA 53. Gora ezarriak ginen Telesfororekin. Larre ArtzainE 49.
v. tbn. Ax 140 (V 92). Balad 94. Ardoy SFran 256.
azpiadiera-1.2.1
(Precedido de ines.).
Iosafaten egonen da airian gora iarririk. E 63. Ikusten duzula Deabrua tronu handi batean gora iarririk. SP Phil 66 (He 68 tronu [...] gora batean). Nahi bazira zelian gora izan, aphal zite mündian. Mst III 56, 2 (tbn. Ol; Ch zerurat altxatu). Nahi balitz izan kargian gora. Etch 552. San Josefen ermita desertian gora da. ChantP 158. Zeruan gora dagona / gurekin desterruan! (In Arb Igand 68 ). Ezar gitzan [...] / zelian gora. UNLilia 9. Gezaltzan-gora dago. SMitx Aranz 55. Talaia-zaarrean gora agertu zanekoxe. Erkiag Arran 155. Onuzkero Gatzagan gora da berri ori. NEtx Antz 41. Hor zaude mendian gora. Xa Odol 102. Jauliko bordan gora giñala. JAzpiroz 152.
azpiadiera-1.2.2
(Precedido de abl. o instr.). Más arriba (de).
Ene bekhatuek hondatu naute, buruaz gora ditut. 44. Sakoneko lañoz gora tontorrak elurrez. Ldi IL 31. Zerurako bidea ortik gora dago. SMitx Aranz 35. Or seireun metrotik gora. Munita 80. Txontxongiloak, ormatik gora parre eragiten. Zait Plat 49. Gerritik gora etzuan ezer. AZavala ( in Goñi 15 ). Ikastoletan eta ikastoletarik gora erabiltzen den euskara. MIH 218.
v. tbn. Osk Kurl 129.
azpiadiera-1.2.2.1
Leizeri gora dagon arkaitz gorriraino. Iratz 145.
azpiadiera-1.2.3
(Lar) .
(Precedido de instr.). (Tripa, patas, etc.) arriba. "(Al) redopelo, de mal modo, illeaz gora, uleaz gora " Lar. v. AHOZ GORA, HANKAZ G. , AZPIKOZ G. , BUZKANTZEZ G. , ERROZ G.
Ortzaz gora illa bezala eroritzan. Cb Eg II 186. Tripaz gora jarririk. It Fab 63. Uzkiz gora. Gy 308. Zankhuez gora ezar lezen. CatS 108. Belaun-ganian zapata bat zoruaz gora. Kk Ab II 14. Txano zuriak plateren gainean puntaz gora. Osk Kurl 85. Ipurdiz gora. NEtx LBB 242. Aritz bat zaiñez gora utzi zuten bonbak. AZink 78. Panderoz gora jartzean, / ura zarata atzean! Zendoia 93.
azpiadiera-1.2.4
Zamarra latzak gora, obea baliz nola. " El zamarro con lo áspero arriba" . RS 508.
azpiadiera-1.2.5
(Lcc, H).
(La cabeza, etc.) erguida, bien alta. "Papa arriba, burua gora " Lcc. " Burua gora dabila " H. Cf. mosugorak 'orgullosos' en BBizk 10. v. BURUA GORA.
Gora darama burua. Gy 8. Bizkonde titulua gora zakharkela. Hb Esk 79. Burua gora, begia zorrotz, alde orotarat oihuz. HU Aurp 47. Baña irme beti, burua gora ebela. Ag Kr 211. Beren buztan ttipiak xut xuta, mustatxak gora. Barb Sup 30. Beharri buztanak gora. Ox 97. Erdaraz diote eta kopeta gora [...], biozminik gabe. FIr 177. Bihar goizean, burua gora, / joango bainaiz. Mde Pr 289s. Burua bethi gora, mintzoa argi. JEtchep 107.
v. tbn. Iratz 111. Ardoy SFran 90.
azpiadiera-1.3
3. (Lar, H).
(Hablar, cantar...) alto. "(Hablar) alto" Lar.
Erran beza [...] apur bat gora [...] othoitza. Mat 327. Sathan gaixtoak orduan hirria gora daidi. EZ Man I 55. Berak dira bere buruz asko gora mintzo. Ax 9 (V 5; tbn. en ES 123). Lauda ezazue gora. Hm 97. Hitz bakhar hau, gora aski erran dudana horien artean berean. He Act 14, 21. Hitz hauk gora, eta bere dizipuluek entzuteko bezala erran zituen. Lg II 225. Karlomanek tutua yoarazten gora. Hb Esk 61. Kanta berria dugun denek kanta gora. Elzb Po 202. Hitz eder horien gora erraiteak. JE Bur 65. Gora xaramelatu. Ox 165. Eta gora egin bezo pertsuka oiharzun. Iratz 189. Irakur azu gora. Larz HilEspos 14 (ap. DRA).
v. tbn. CatLav A 8r (V 9). Monho 66. Dh 255. Laph 81. Lap VI (V 1). HU Zez 147. Etcham 200. Mde HaurB 57. Ardoy SFran 10. Larre ArtzainE 311.
azpiadiera-1.4
4. (Precedido de ablativo). En adelante, a partir de. v. GAURDANIK GORA. "Desde el año que viene en adelante, datorren urtetik gora (V)" A EY III 239.
Zer izanen da gützaz azkenzian, hatsarretik gora hañ ephel girenian. Mst I 22, 7 (SP goiz eta laster, Ch y Ol goizetik). Betha nazazü goizetik gora zure konsolazioniaz. Mst III 55, 5. Ta ordurik gora neke gogorra / iatorke lepora biai. Azc PB 115. Gaste zanetik gora bere zartzaraño. Enb 132. Andik gora, egunkari-saltzaille izango zan goizetan. Erkiag BatB 27. Zazpigarren urtetik gora [...] erderaz ari ginen. Iratz ( in Alzola Atalak 119 ). Nire ibili edo opor guztiak irurogetairu urtetik gora datoz. Gerrika 247.
v. tbn. Otx 122.
azpiadiera-1.5
5. (Precedido de ablativo o, algo menos frec., instr.). " Berrogei urtetik gora dago ori (V-arr, G-azp-goi)" Gte Erd 295. " Berrogeitik gora [bildu ziren] (V-arr, G-azp)" Ib. 257.
Pekatu mortala, ordu biz gora [biar] egiten bada. CatLlo 41. Eta bitatik gora / dituzten guztiak. It Fab 109. Ogei urtez gora zuenik. Lard 106. Bi millatik gora ziran. Bv AsL 157. Batzen dira ogetaamarretik gora. Ag Ioan 159. Bederatzi milla laurlekotik gora. Ldi IL 96. Illeko 150 laurlekoz gora ordaintzen etzuten maizterrei. EAEg 1-11-1936, 189. Luzean, berriz, ogei ta amarrez gora ibilliko dira. Munita 103. Ogei milla pezetatik gora emon eutsazan erregeak. Bilbao IpuiB 228. Eun eta ogetamarretik gora genduzan komentu artan bizi ziran moja ta bestalako emakumak. Onaind STeresa 52. Neurritik gora artu ezkero, iltzea etorri leike. Ostolaiz 27. Ara ginduezan bost millatik gora. Gerrika 108 (ib. 289 -z gora). Laurogei miloitik gora diren horientzat. MIH 395n.
v. tbn. (Con ablativo): AB AmaE 96. Mdg 137. Kk Ab II 101. Etxde JJ 59n. Erkiag BatB 190. Berron Kijote 169. Etxabu Kontu 204. Ataño TxanKan 203. BBarand 117. Zendoia 80. (Con instr.): Hb Esk 230. Or Eus 364. Ataño TxanKan 246.
azpiadiera-1.6
6. Atrás en el tiempo. " Iragan urthetan gora doha zaharren oroitzea, la mémoire des vieillards va haut dans les années écoulées" H.
Horrek darama urrun, Yesu-Kristoz gora. Hb Esk 9. Ez gitazke, ondikotz, nahi bezen gora joan paper zaharretan. Zerb Azk 17. Igo gindezke, noski, gizaldietan gora urrutietaraiño. Vill Jaink 58. Bi mila urte horietatik gora nik ez dakit zer gertatzen zen. MEIG IV 57.
azpiadiera-1.7
7. (Precedido de numeral y unidad de longitud). " Torria ehun metra gora zen (BN-lab-ciz, S)" Gte Erd 130.
Meta hura lau edo bortz pia gora denean. Dv Lab 150. Nola baitzituzten ere berrogoi pia gora. Elsb Fram 77. Habe bakhoitza sei metra gora da. Ip Hil 99. Bi metre gora, metre bat zabal. Arb Igand 129. Gaitza zen egiazki gure Piarres: bi metra gora edo hurbil. Barb Sup 41. Arkak bazituen [...] hogoita bortz metra zabal eta hamabortz gora. Zerb IxtS 13. Iru metro gora eukazan orma edo arresi bat. Gerrika 151.
azpiadiera-1.8
8. (V-gip, AN; Lh) Ref.: VocNav; Etxba Eib; Elexp Berg.
¡Arriba! (en vítores).
Gora Bizkaia! Gora Gipuzkoa! AB AmaE 39. Gora Gipuzkoa! Gora Zabaleta! Gora Iñazio Mari! Ag G 105. --Gora, Mañex! --Ederto, Manex! --Emak beste bat, Manex ! Lh Yol 52. Gora zeru-lurren Erregea. Inza Azalp 138. Gora zu, Kattalin! Barb Sup 114. Gora Sabelkoi handia! Ox 60. Ederki errana! Gora gure buruzagia! TP Kattalin 180. Gora hemengo laborariak! JE Ber 11. Gora gure Euskera! NEtx LBB 322. Gora pilota joko ederra. Mattin 61. "Gora Euskal-herria!" frantsesez ziola. Xa Odol 179. Gora Elkarteko lendakari ta / zure taldeko gizonak. BAyerbe 154.
v. tbn. Enb 135. A Ardi 70. EusJok II 149. Ox 60. Tx B I 252. Iratz 30. Lf Murtuts 51. Yanzi 66. Zerb Azk 84. Alzola Atalak 81. MMant 109. Onaind STeresa 87. Gerrika 244. MEIG I 42.
azpiadiera-1.9
9. (En construcciones bimembres con behera ). Insistiendo sobre; todo el día con. v. GORA ETA BEHERA (b).
Zeloak gora zeloak beera zeloan euren artean. EiBer 532. Ezta enzuten beste oraziñorik, ezpada infernua gora ta infernua beera. MisE 42. Beti indianoa gora eta indianoa bera! Apaol 53. Asi zan, txartela gora ta txartela bera, gizonen arteko eztabaidea. Ag Kr 175. Futbola gora, futbola bera, / jendearen zoramena. Basarri 73. Etzan bromarik egoten: lana gora ta lana bera. Albeniz 20. Izenak gora eta izenak behera hasi garenez gero. MIH 222.
v. tbn. Echta Jos 328. A Ardi 23s. Lab EEguna 83.
azpiadiera-1.9.1
Barre zantzoak entzuten zirean kalietan, txindorra gora ta Mati bera. Echta Jos 212. Olloa gora ta eperra bera [...] jakirik gozoena zer ta nola dan adierazten. Ag G 349.
azpiadiera-1.10
10. De alta, en celo.
Nola erraiten zabein enbrer gora isartan drenian. Mdg 149.
azpiadiera-1.11
11. "(V-gip), ¡alto! ¡quieto! exclamación para hacer que alguien se detenga (FSeg)" A.
sense-2
II. (Adj.)
azpiadiera-2.1
1. (AN-egüés, B, L, BN, S, R; SP, Ht VocGr, Lar, Arch VocGr, Gèze, Dv, H). Ref.: A; A Apend; Bon-Ond 154; Lrq; Iz R 300; Gte Erd 13. Alto, elevado (sentidos prop. y fig.). "Agigantado en las virtudes, méritos, &c., oi danez goragoa, goiagoa, andiagoa" Lar. "1.º haut; 2.º important; 3.º aigu (son)" Lrq. "Zer gora da gízon kóri! ¡qué alto es ese hombre!" Iz R 300. Tr. De uso prácticamente general al Norte hasta el s. XX, en que su frecuencia disminuye. Al Sur, además de en autores navarros, lo encontramos en las endechas de Milia de Lastur, en Moguel (CO 34 gora edo altu), Iturzaeta (Azald 193) y en algún autor moderno.
Jo dau Lasturko torre gorea. MLastur 28. Berriz hura du eramaiten deabruak guzizko mendi gora batetara. Mt 4, 8 (He, TB, Dv, SalabBN, Hual, Samper gora; Ip, Leon gora-gora; Ur (V y G) altu, Ol, Ker garai-garai, Or garai, IBk haundi, IBe goi-goi ). Ezen gizonei gora zaiena, abominazione da Iainkoaren aitzinean. Lc 16, 15. Prezio gorean [sic] . Volt 184 (cf. infra (2) ). Eta faboreak bidal zeure Tronu goratik. EZ Man I 69. Zure izen gora. Harb 266. Begiak lekhu goragoan daude oiñak baiño. Ax 315 (V 209). Andr' Emili' andre gora. ArtPoAN 85. Eztugu merezi hain leku gora bat. SP Phil 187. Eztu finik, gora da. Tt Onsa 166. Zerbait gaiza goraren ikhustian. Bp II 96. Dorre gora bat. ES 389. Perfekzioneko gradu gorara. He Gudu 79. Eztüzüla uste [...] badela deus gorarik. Mst III 4, 3. Bere buriez opinione gorak hartzen tizie. AR 114. Pirenea gora eta aphalak. " Hautes et Basses-Pyrénées" . Revol 64. Ez metatu ohorek / ez zuen titulu gorek. Monho 140. Gorde-leku góra paratudúzu án: gaitzik ezín elléga. LE Ong 73v. Ezarri duen hoin herrunka goran. MarIl 78. Eskerrak guziz-gorari. Gy 276. Kreatura hain goretan. Dv LEd 103. Arbola goregia baita guretzat. Elzb PAd 37. Tailaz gora zena, sorbaldez arras largoa. Elsb Fram 124. Lekhü gora batetan. Ip Hil 174. Burdin hariz eta paxet gora batzuez hetsirik. JE Bur 8. Xapel belusezko gora bat buruan. Barb Sup 87. Tronu gora batean. Zerb Ipuinak 664. Jente gora eta aberatsean. Const 15. Batasun gora baten egiteko. Lf ( in Zait Plat 19 ). Mendi goretako izotzorma. Vill Jaink 166. Nafarra goratik Donianerat jina. Ardoy SFran 42s. Nafarra goratik Donianerat jina. Onaind STeresa 46. Zein eder eta zein gora hango arku gotikoak. Larre ArtzainE 166.
v. tbn. (Para el s. XX): Lh EEs 1915, 234. Etcham 81. Ir YKBiz 47. Mde Po 88. Arti MaldanB 208. JEtchep 47. EZBB II 147.
azpiadiera-2.1.1
Alemanak beitira / Españulak bezala, / bere pekuen mendekuz eta ürgüllüz gora. ' D'un orgueil démesuré' . Etch 478.
azpiadiera-2.1.2
Hurrengo silabako a zaharra jaso eta aurreratu duenarena, lehenagokoan bokale gora (atze nahiz aurrealdekoa) doanean. MEIG VII 121.
azpiadiera-2.1.3
Keia galtzen dan altu / argitik goragoan. Gand Elorri 184.
azpiadiera-2.1.4
(Con el suf. -dun ).
Oianean galdua dirudin orma-goradun yauregi bat. Lh Yol 4.
azpiadiera-2.2
2. (c. sg. A; Lcc, Lar, Añ, H). Caro. "Cara cosa, gauza gorea " Lcc.
Erroango oiala, merke dala gora da. "Siendo barato es caro" . RG A, 28. Emotia eurai gerra irabazte gora, odoltsu ta damugarrija. Mg PAb 207. Liburu bakotxa popuertza goria. fB Ic I VI.
azpiadiera-2.2.1
(H, A Apend, Lh) .
(Uso pred.). " Gora saltzea, erostea " H. " Gora saltzen du bere burua, il se tient lui-même en grande estime" Lh.
Remedioa bila zitezen, / eurenzat gora kostarik. Lazarraga A11, 1179v. Saldu daben fiadurik gorago zeinda pagua ordu presentean egonik. Cap 109. Erosten badeutsu balijo daben baño gorago. Astar II 170. Gustija dago gora edo karu. Ib. 166. Biar dan baño merkiago erosi, eta gorago saldu dabenez. Oe (ed. 1825) 138.
azpiadiera-2.3
3. Alta (voz).
Eta egin zuen oihu gora bat lehoinaren orroa bezalakoa. He Apoc 10, 3. Izentatüren dü botz goraz. Mercy 37. Bere Agurmaria itz-goraz ari zala esaten. Ugalde Iltz 51.
azpiadiera-2.3.1
(Tono) alto.
Otsa ere beeragoa edo goragoa daiteke. Zait Plat 54.
azpiadiera-2.3.2
4. Antiguo.
Zeltak han agertzean denbora goretan. Hb Esk 10.
sense-3
III. (Sust.).
azpiadiera-3.1
1. Altura, zona alta.
Gloria goraetan Jangoikoari. LE-Fag.
azpiadiera-3.1.1
Parte de arriba.
Gooria, moria, ezin apainduta gooria ta beeria. (V-gip). EZBB I 135.
azpiadiera-3.2
2. (V, G ap. A ).
"Ventaja, adelanto, mejoría, prosperidad. Gora andia egin, prosperar mucho [...]. Gaisoak eztauka gora andirik (V-m), el enfermo no tiene mucha mejoría" A.
Irugarren saioa egin arren, ez eban gorarik egiten neskatoak. Erkiag BatB 76. Ez lau orrialdek, ez laurogeik, ez laurehunek ez diote euskarari gora edo behera handirik egingo. MIH 209. Nahiz azkenaldi honetan euskal literaturak gora handia egin izan. (In MEIG IX 58 ).
azpiadiera-3.3
3. "(Vc), importancia" A. " Gora andirik ezteutso emon [...] (V-m)" A EY III 302.
Ezeutsan gauzeari gora andirik emon, bada toki orretan ezeukan iñor ezagunik. Ag Kr 202. Gorarik aundienaz eta benetako jaieguna balitz bezela ospatzeko. JBDei 1919, 306. Gora andiko egiteak. Zait Sof 150. Asieran ikasgu onek gora gutxi izan zuen. Zait Plat 22 (v. tbn. 113). Eskurakoi dan edozer gauzaren antzera, gora eskasa emon. Erkiag BatB 182.
azpiadiera-3.4
4. (V).
Alabanza, elogio. " Gora andiak emon, dar mucha importancia, grandes alabanzas" A. " Gori, alabanza. Siempre en son de burla o queriendo dar a entender que no será bien recibido lo hecho. Bai, gori emangotzu! " Etxabu Ond 117.
Ilobaren gora andiak nornairen ezpainetatik entzunik. A Ardi 88. Neri ere ezin lezaidateke gorarik [...] lan eta arduragatik. (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 609 (AIr ib. 600 goragarriak, Or RIEV 1929, 7 aipua). Egin-barri eben goizapari atsegiñaren gora andiak egiñaz. Erkiag Arran 128. Erditik igaro zan, txalo ta gora artean, lengo tokira arte. Etxabu Kontu 174.
azpiadiera-3.4.1
Ramuntxoren aldeko gorak entzuten dira. Alz Ram 88. Jendeak bere txalo ta goraakaz adierazo. Bilbao IpuiB 272.
azpiadiera-3.5
5. (Lh, que cita a Const).
"Partie haute d'un chant, la haute" Lh.
Goihenetxek emaiten zian goraa. Const 40. Goihenetx ahalketüik gibeltü zen eta Dominixek kantatü zian lehen aldikoz Pasioneko goraa. Ib. 41.
azpiadiera-3.6
6. Altura.
Luzera, gora ta zabalera. Ol Apoc 21, 16 (Lç goratasun).
azpisarrera-1
ALDATS GORA. v. aldats.
azpisarrera-2
GORA-ALDERA. Hacia arriba. "Boves licini, [...] adarrak goraldera makhur turnatuak dituzten idiak" Urt IV 119.
Lau ankak gora aldera zitubela. Sor Bar 74. Gora aldera asi ziranean. Anab Poli 107. Bein eguzkia gora aldera abiatzen zan. Anab Aprika 98.
azpisarrera-3
GORA HANDITAN.
A un alto precio.
Sendo ta asmotsu dirau Teresak arturiko erabagian; baiña odolean eta gora aunditan ordaindu bearko. Onaind STeresa 43.
azpisarrera-4
GORA ARI IZAN. "Engreirse" A.
Lebiren semeak, gora hari zarete. "Erigimini" . Dv Num 16, 7.
azpisarrera-5
GORA-BEHERA. v. gora-behera.
azpisarrera-6
GORA-BIRAKA ERABILI. Voltear.
Gora-biraka erabilli nindutenean. Berron Kijote 193.
azpisarrera-7
GORA BOTA. Vomitar.
Gora botatzen duana berriz jatera biurtzen dan zakurra. AA I 402. Gora botatzen badu, albaiteroarengana eraman al den azkarren. Ostolaiz 33.
v. tbn. Berron Kijote 192.
azpisarrera-8
GORADANIK. Desde arriba.
Goradanik / hetara bidaldua. O Po 63. Bi adarretarik txarrena moztuz goradanik. Dv Lab 357. Har gauzak oro behar diren bezala; gizonki, gozoki, goradanik. HU Aurp 220.
azpisarrera-9
GORA-DEI.
azpisarrerakoSense-9.1
a) Alabanza.
Aurtxo ta bularrekoen aotik goradeia atera duzu? Ol Mt 21, 16 (Or MB 182 gora-deia; Lç, He, Dv laudorio, Ur (G y V) alabantza, Or, Ker, IBk gorapen, IBe gorespen ).
azpisarrerakoSense-9.2
b) Invocación.
Gora-dei. Ldi UO 25 (tít.). Aretuseri gora-dei. Ibiñ Virgil 62. Larre-iainkoei gora-dei dagie. Ib. 51.
azpisarrera-10
GORA EGIN.
azpisarrerakoSense-10.1
a) Levantar, elevar.
Kaliza gora egitean. EL2 119. Kabalek büria gora / eginen die azkarki. UskLiB 216s. Maukak gora egiñak, / besuak agerian. Yanzi 139. Ez nuan uste [gona-barrenak] gora egiten / orren gauz erreza zanik. Olea 95.
azpiadiera-1.1
Elevarse.
Behera eta gora egiten du hareak. Arti MaldanB 191. Ain gora egiñik, ain gora, / eiza bainun atzeman. Gazt MusIx 235. Eguzkiak arturik / gora egin naiak. Insausti 351.
azpiadiera-1.1.1
Subir (corriente arriba).
Neri kontra egitiarren gora eingo ebala. SM Zirik 121.
azpiadiera-1.1.2
Untzitxo batean itsasoari gora egiten dute. Arb Igand 146.
azpiadiera-1.1.3
Kantoian gora egin eben. Erkiag Arran 47.
azpiadiera-1.1.4
"Rebosar" Añ. "Esneak gora egin dau (V-gip)" Gte Erd 28.
azpiadiera-1.1.5
Progresar.
Gizarteak iraun eta gora egin lezake. Zait Plat 85. [Baserri] batzuk badira gora egin dutenak; besteak lur joak. BBarand 146. Edozeiñen pare egin zuan bertsotan, eta saiotik saiora gora egiñaz. Insausti 235.
azpisarrerakoSense-10.2
b) (Añ, H). "Vomitar" Añ.
azpisarrerakoSense-10.3
c) "Faire un grand prix, être cher" H.
azpisarrera-11
GORA ETA APAL. "Arriba y abajo, gora ta apal (R)" Aq 11.
azpisarrera-12
GORA ETA BEHERA.
azpisarrerakoSense-12.1
A) (Adv.).
azpiadiera-1.1
a) (bera V-arr-gip, G-azp). Ref.: Gte Erd 159, 190. Arriba y abajo; de un lado a otro. "Asensorea gora eta be(he)ra ibilli zuen (G-azp)" Gte Erd 159.
Doktoreak ibilli zitezen lasai eta zabal, gora ta bera, batera eta bestera. Lar SAgust 10. Jokalariaren lasterra, gora ta bera. Mg PAb 172 (en su fuente original --O Pr 269-- gora behera ). Beti gora ta bera, bein jausi, beste bein jagi. LoraS 31. Eskallerak gora ta bera ibiltzeko. Apaol 78. Gora ta bera dijoazen txalupak. Lh Yol 3. Apezak igaraiten ziren gora eta behera. Const 37. Alogerak gora ta bera erabilte ori. Eguzk GizAuz 142. Eskuzapi bana gora ta bera eragiten. Osk Kurl 112. Eztago bide oietan gora ta bera ibiltzeko. NEtx LBB 59. Sartzen omen dute [iodoa] ezur barrura, eta ori gora eta bera erabiltzen dute ikusteko. Albeniz 131. Itsasoa [...] gora eta behera ibili arren. MIH 312.
v. tbn. It Fab 248. Ud 63. Sor AuOst 95. AB AmaE 463. Azc PB 70. Ag Kr 105. Echta Jos 317. Goñi 13. Kk Ab I 9. A Ardi 63. ForuAG 289. Jaukol Biozk 95. Otx 170. Or Eus 390. EA OlBe 26. SM Zirik 106. Txill Let 22. Erkiag Arran 123. Anab Poli 81. Ugalde Iltz 17. BEnb NereA 188. Zait Plat 111. Salav 88. Berron Kijote 191. Alkain 41. Gerrika 250.
azpiadiera-1.2
b) Sin cesar, insistiendo en, insistiendo sobre.
Anima tristeak negar ta deadar adiaz ta inziriaz gora ta bera. Cb Eg II 205. Aspertu ezin diranak esaten leengoa gora ta beera. Mg CC 112. Zer janzi-berri dan gora ta beera aitatzen. VMg XVI. Berriz an ibilli ziran Pernandoren esaerak gora ta bera. Muj PAm 11. Gaur illargia gora ta bera; / besterik ez da entzuten. Basarri 189. Eiztariak eliza atadian, meza ostian, bere kazako abildadiak gora eta bera. Gerrika 293. Neure izena hain sarritan gora eta behera, ala behera eta gora, erabilia izan denez gero. MIH 212.
azpisarrerakoSense-12.2
B) (Sust.).
azpiadiera-2.1
Aumento y disminución.
Arau orretan jartzen degu Urietan egingo dala zergaren gora ta bera osoa, Diputazioko onetsia gabe, neurri batzuben artean baldin bada. (1919). ForuAG 285.
azpisarrera-13
GORA ETA BEHERAKO. Ascendente y descendente.
Otzikara [...] gora eta berakoa. Urruz Urz 49. Kantü notak eta haien gora eta beherako jauziak untsa ezagützen zütien. Const 39s.
azpisarrera-14
GORA ETA GORA (Intensivo de gora).
Nai badot gora ta gora zeruan igo. AB AmaE 375. Mendi egaletan gora ta gora. Ag AL 41. Zoazte gora ta gora. SMitx Aranz 28. Gora ta gora mardo indartsu azi. Erkiag Arran 66. Hariak gora ta gora hasi. Osk Kurl 112. Gañera, gauza [=prezioa] gora ta gora dijoa. TxGarm BordaB 168. Gora eta gora omen doa doinu-gailurreraino. MIH 356.
v. tbn. A BeinB 78. Inza Azalp 78. TAg Uzt 293. Or Aitork 385. Akes Ipiñ 21. MAtx Gazt 13. AZink 165.
azpisarrerakoSense-14.1
(En vítores).
Gora ta gora Euzkadi! / Aintza ta aintza / bere Goiko Jaun onari! (1902). AG 2413. Gora ta gora Jesus / Zeru ta lurren Jaun eta Jabea! ArgiDL 158. Bazterrez bazter gazteri oihuz: gora ta gora Euskadi. Iratz 126. Jan edanekin dauku kantuak urrun haizatzen iluna / Gora ta gora gu hemen eta klasakoen maitasuna. Larre ArtzainE 333.
azpisarrerakoSense-14.2
(Uso sust.).
Kopla sustsu orik aditzearekiñ, zelai guzian gora! ta gorak, altxatzen asi ziran. Lh Yol 52.
azpisarrera-15
GORA ETORRI.
" Gora jana etorri, regoldar. Gora jana etortzea, regüeldo" VP 51r.
azpisarrera-16
GORAGO Tr. Algo más usado al Norte. Al Sur aparece generalmente precedido de baino, y en mucha menor medida de instrumental (Ub 140, Lard 9 y Or Eus 171) o de -tik (JAIraz Bizia 12, Gazt MusIx 127). Entre los septentrionales se encuentra precedido de instrumental o --algo menos-- de baino, además de algún ej. con -tik/-tarik en Hiribarren (Esk 10), Duvoisin e Iratzeder (109).
azpisarrerakoSense-16.1
a) (Con verbos de movimiento). Más arriba. " Juan gorago, subir más arriba" VP 48v.
Adiskideá, igan adi gorago. Lc 14, 10 (Oteiza goraago; en todas las demás versiones, gorago). Bihotzez altxa daite bera baino gorago. SP Imit II 1, 6. Aingüriak beno gorago hura alxatü. Bp II 107. Hanbatenaz ere gorago Jinkuaganat igaiten da. Mst III 42, 1. Are gorago igo zaite. Cb Eg II 135. Ainbat eta gorago eregiten dozube alabanziagaz. Astar II 191. Moisek erran baino gorago dioaz gizonak. Hb Egia 140. Lehen zen heiniela beno gorago bere büriaren eraikiteko. CatS IV. Gorago igatekotz, behar zuan izan hegastina. Elzb PAd 41. Jinkoa beno gorago joan nahi izatia. Ip Hil 73. Etziren juan elizatik gorago. Const 31. Gu gorago, eta xutago gerenda. JE Ber 13. Sorospideok beste erri batzuetan baño gorago jasoaz. Eguzk GizAuz 166. Framazonek burua sekulan baino gorago altxatuko dute. Zerb IxtS 110. Poli gero ta gorago bidaliko zuala-ta. Anab Poli 104. Ez al diagu obe izango gorago igotzea? Alkain 76. Nahiko ginuen ba handik gorago joan Jatsalde, Otsalde eta Oronozeko gainetarat. Larre ArtzainE 103. Ez dago bide horretatik Olabide baino gorago joaterik. MIH 353.
v. tbn. Harb 71. Gç 29. Ch III 22, 2. Cb EBO 49. Egiat 226. Brtc 12. Xarlem 1330. VMg 84. Dh 261. Gy 228. AB AmaE 138. Arb Igand 198. HU Aurp 80. CatJauf 90. Echta Jos 274. Ag G 209. Kk Ab I 30. A Ardi 2. Inza Azalp 80. Altuna 85. Or SCruz 77. Ldi IL 109. JMB ELG 98. Ir YKBiz 295. TAg Uzt 182. Iratz 109. Arti MaldanB 228. And AUzta 55. Lf in Zait Plat XIX. Osk Kurl 218. Vill Jaink 137. Gazt MusIx 237. Onaind ib. 155. Ibiñ Virgil 105. NEtx LBB 113. Xa Odol 161. EZBB II 134.
azpiadiera-1.1
(Tras instr.).
Gure arimák [...] gauza terrestre hauzaz gorago, zerurano altxatuak diraten orduan. Ins B, 4v. Iaun guztien gorena da / gure Iainko handia,/ zeruez gorago haren / igaten da gloria. EZ Eliç 259. Gurguriak igan dira / uholdenez gorago. Hm 84. Jautsi izan den hura bera da igan ere izan dena zeru guziez gorago. He Eph 4, 10. Nahiago zuen Birjinitatearen Merezimenduaz kreatura guziez gorago igan. Mih 21. Ordu da, o ene arima, altxa gaitezen behere huntako gauza guziez gorago. Brtc 24 (tbn. en MarIl 52). Zedro berez gorago / zedukan altxatua. Monho 140. Oi arima nerea, zure egin-ahalaz egin dezazun ordu da, eta oraino zure ahalaz gorago igan zaite. Dv LEd 241. Igaten baitzitzaion beharriez gorago. Elzb PAd 6. Urak igan ziren orotan, mendi handienez gorago. CatJauf 23.
v. tbn. Harb 86. Ch III 5, 3. Lg II 213. Jaur 165. Arb Igand 198
azpiadiera-1.2
(Tras instr., con cuantificador).
Hamabortz besoz igantzen uholdea gorago. EZ Man I 95. Igo ziran urak mendi guziak baño amabost besoz gorago. AA II 131.
azpiadiera-1.3
(gral. ap. A ; Lar, , Dv, H) .
(Con verbos que no expresan movimiento). Más en alto, más arriba. "(Más) arriba [...] lat. superius" Lar (v. tbn. Añ). " Ene ahalaz gorago den gauza " Dv.
Gorago aiphatu dugun Induljenziarena. EZ Man I 25. Maria aingeruak baino gorago abantaillatuki iartea. Harb 39s. Zenbatenaz gorago baitire lorian. SP Imit III 58, 8. Iarriko da izarrak baño gorago. Tt Onsa 54. Nor den handiago edo gorago zeruko erresuman. Ch III 58, 2. Emengoak baño gorago, altuago ta eskutuago dauden gauza andiak. Cb Eg II 205. bertzeak baino gorago izan nahizko zuten gutizia. Lg II 211. Oráño gorágo ére dá sufritzea deseoréki. LE Ong 45r. Gorago erran dugun gisan. Dh 109. [Bertute] batzuek besteak baño geixeago azaldu eta gorago agertuazi zituen. Aran SIgn 13. Atarako bear da igo Olinpo baño / askoz gorago dan mendi baten txuntxurrera. AB AmaE 111. Jainko Jauna du bakharrik bera baino gorago. Jnn SBi 50. Ama hanitzetan mintzatua baitzitzautan hartaz, goretsiz, bera baino biziki gorago ezarriz. JE Bur 10. Kurutze hura xutitu zuten, ager zadien gorago. Ox 79. Gizona beste abereak baño geiago da, gorago dago. Eguzk GizAuz 92. 2640 metro itxasoa bañan gorago dagon zelai aundia. JAIraz Bizia 49. Neska soilla baiño maillatxuren bat gorago iñoiz ikusteko asmotan. Erkiag Arran 106. Ni baiño gorago dauden eta nik asmatu ezin ditudan mirariez. Vill Jaink 175. Berriz aipatu gabe gorago izendatu hiru handiak. Ardoy SFran 16. Gorago erran baitut nola medikua izan zuten. Etchebarne 146. Au etxetik bastante gorago zeukaten. BBarand 56. Indautxu baño gorago ego ala uste dot. Insausti 78.
v. tbn. Mst III 58, 8. Brtc 19. Egiat 178. Ub 94. JesBih 443. Jaur 349. Gy IX. Hb Esk 174. Dv Lab 44. Laph 121. EusJok II 95. ChantP 152. CatS 59. Ip Hil 213. HU Zez 148. Goñi 74. Ag G 343. A Ardi 102. Altuna 83. ArgiDL 88. Jaukol Biozk 18. Kk Ab II 74. Or Mi 142. Otx 127. Iratz 179. Zerb IxtS 40. SMitx Aranz 166. Munita 152. Mde Pr 317. Txill Let 111. Akes Ipiñ 28. Basarri 22. JEtchep 89. Gand Elorri 16. Zait Plat 23. Anab Aprika 36. Ibiñ Virgil 81. Alzola Atalak 39. Etxabu Kontu 64. Onaind STeresa 104.
azpiadiera-1.3.1
(Tras instr.).
Erregen jar-lekhuez edo tronuez gorago dago jakintasuna. ES 176. Ez duzu deus hirriskatzen zeure burua bertze guzien azpian emateaz; baiñan hañitz galtzen duzu zeure burua batez gorago idukitzeaz. Ch I 7, 3. Mundu huntako zoriona ez datza bertzeez gorago izatean. Lg I 348. Deritza Espiritu Santua, zeren ematen digun jatorrizko bizitzaz gorago dan gure espirituaren edo animaren bizitza. Ub 140. Aingeruen herrunka guziez gorago da ezarria loriazko erresuman. Dh 261. Gathu gasna-zale zen goiko estaiean [...]; / andreier gerri-lux gathuaz gorago. Gy 244. Gure adimenduaz gorago direnak. Lap 31 (V 17). Gutaz gorago ezarriak direneri sortzez, ontasunez, botherez. Arb Igand 357. Halako herabe batekin nitaz gorago naukana. JE Bur 12. Asea da gero, eta kokotzaz gorago asea. Barb Sup 97. Ozkaz gorago zatarrez estu, / iturrira azkar dioa. "La ata un poco más arriba de la herida" . Or Eus 317. Nork bera laudatzea itsusi ez balitz, / bertze oroz gorago ezar niro ainitz. Xa Odol 93. Oihal hortaz gorago, soinularien ohantzea. Lf in Casve SGrazi 11.
v. tbn. He Gudu 58. Mih 23. MarIl 65. Hb Esk 194. JE Bur 73.
azpiadiera-1.3.2
(Tras instr., con cuantificador).
Mendirik altuenak ere zazpi kana eta erdiz gorago estali ziran. Lard 9.
azpiadiera-1.3.3
En grado más alto.
Ez du nahiko izan zaitezen zure ahalez gorago tentatua. Mih 101. Edarian indarra / gero ta gorago. Basarri 149.
azpisarrerakoSense-16.2
b) Más alto, en voz más alta.
Guziez gorago solhasa egiten baitugu. He Gudu 146. Gorago mintza zü. Etch 554. Zeñek gorago egin gura dok guk zantzo? AB AmaE 311. Gorago eginen diot oihu. Barb Sup 160. Lehenik apalik, gero gorago, azkenean oihuz, diogu. Ardoy SFran 329. Egundaiño itz bat bestea baiño gorago ez genion egin alkarri. JAzpiroz 210.
v. tbn. Lg I 353. Arch Fab 89. Laph 225. Or Eus 149. TAg Uzt 315. Zerb Azk 116. Larz Iru 94.
azpisarrerakoSense-16.3
c) Más (en número).
Millez gorago baziren. Gy 253. Bazen ehunez gorago. Ib. 150. Txartelak hirurehun milatik gora dira (askoz gorago gainera). PMuj in MEIG I 90.
azpiadiera-3.1
Más (en intensidad, en cantidad).
Arnasa geroago ta gorago gelditzen zitzaion. NEtx LBB 65.
azpiadiera-3.2
d) Más allá (en el tiempo).
Ene sinhestea Aita-Sainduz Aita-Saindu higaten dela Kristoraino, hirea ez dioan denboran Luther, Calvin, Henry VIII eta Elisabethez gorago. Hb Egia 115s. Gazteek beharko baitute 14 urtetik gorago ere eskolan segitu. Larre ArtzainE 232.
azpisarrera-17
GORAGOAN. Más arriba.
Etxetik goragoan borda bat gendukan. BBarand 39.
azpisarrera-18
GORAGODANIK. Desde más arriba.
Gauzer behatuz goragodanik. Elsb Fram 58.
azpisarrera-19
GORAGO EGIN. Subir más alto.
Zenbat gorago egin, / ainbat gutxigo adi nun. Gazt MusIx 227.
azpisarrera-20
GORAGO-GRINA. Ansia de ascender.
Nire gorago grina / leher zitzaidanean. Azurm HitzB 37.
azpisarrera-21
GORAGO-JORAN. Ansia de ascender.
Zein gorago-yoranez / narakark igana? Ldi BB 16. Ertigintzan ere, gañerako egintza-bideetan ainbat, oarrez, asmamenez ta gorago-yoranez diardu. Ldi IL 125.
azpisarrera-22
GORAGOKO.
azpisarrerakoSense-22.1
(c. sg. A; Lar, Añ, Dv, H). Superior, que está más arriba (sentidos prop. y fig.). "Ene etxetik goragokoa erre da, la maison qui est au-dessus de la mienne s'est brûlée" Dv.
Iainkoaz lekhora goragokorik eta bardinik gabea. Harb 93. O andre gloriosoa / zeruez goragokoa. EZ Eliç 383. O andre gloriosoa / zeruez goragokoa. Arg DevB 50. Bethetasun gustiez goragoko dohaiña. 126. Bere buruez goragoko gauzen ondoan. ES 170. Naturaz goragoko argi bat. Ch III 54, 18 (SP naturaleza gaineko, Mst zelüko, Ol y Pi goitiko ). Perfekzione halto eta gure ahalez goragoko bati. He Gudu 169. Aingeru guzien gañekoa ta goragokoa da. Cb Eg II 5. Nor ere munduak baidaduka bertzeez goragokotzat. Lg II 172. Jesu-Kristoren diñatasun ta anditasun ezin goragokoa. Ub 134. Zazpi dire ordenak, laur menékoak, deitzen dirénak grado, ta berze irúrak goragókoak. LE Orden 32. Zeruaren erpiña baño goragokoa. AA III 310. Goragokoak, bardinak, eta bereziki sehiak eta bertze bere menekoak. Dh 68. Ordia bateti bestera, ta andi goragokora, maila edo gradu nausira. fB Ic III 283. Deus guti da lurra goragoko munduen aldean. Hb Egia 40. Motz daiteke adar nausitik goragoko muthurra. Dv Lab 353. Beste ontarte ta zeruko eskuerakutsi goragoko batekin. Aran SIgn 12. Eta zerua izarrak baño / dalako goragokua. AB AmaE 426. Erriberatik goragoko kalera. Ag Kr 104. Etxeak baino goragoko arbola batzuek. JE Ber 99. Goragoko senargai bat. Alz Burr 15. Nere ondotik datorrena ni baño goragokoa da. Ir YKBiz 50. Epailleak epaitu ondoren goragoko Epai-mallan ber-ikusteko eskaerapean arkitzen diran auziak. " En apelación" . EAEg 31-1-1937, 945. Bosteun metrotik goragoko lurretan. Munita 80. Gure ahalaz goragokoa. Zerb Azk 5. Zer egin goragoko gradorat igaiteko. JEtchep 88. Ezagueraz goragoko gauzak. Zait Plat 103. Esku-menetik goragoko edo urrunagoko ontasunik. Lf ( in Zait Plat XV ). Apaiza baiño goragokorik etzan. NEtx LBB 87. Hantxetan, goragoko patarrean. Larre ArtzainE 95. Eta diru guziez goragokoa, hor du Herria-k bere taldea. Ib. 185. Goragoko maila batean. MIH 266.
v. tbn. Hm 103. Mih 38. MarIl 101. Laph 82. Prop 1880b, 360. HU Zez 136. CatJauf 92. Inza Azalp 79. Or SCruz 77. Kk Ab II 114. Markiegi in Ldi IL 10. Eguzk GizAuz 49. JAIraz Bizia 82. Basarri XX. Vill Jaink 81. Etxba Ibilt 460. Ardoy SFran 29. Xa Odol 131.
azpiadiera-1.1
Mencionado, citado, dicho arriba.
Goragoko misterio hauk konsideratzea. Harb 40. Hala nula goragoko Konsekrazionezko Aktia. Mercy 27s. Goragoko bulak erraiten duenaren arabera. JesBih 471. Goragoko emazte horrek. Hb Egia 138. Gatozen goragoko galderara. MIH 77.
v. tbn. HU Zez 198. Mde Pr 325.
azpiadiera-1.2
b) "Sumo, lo más alto" Añ.
azpiadiera-1.3
c) Superior (en número o cantidad).
Sei ektareatik goragoko oiekin. Munita 109. Lau miloi baino goragokoa. Arti Ipuin 56. Lareun millatik goragoko eskeñia egin ziguteken. Ataño TxanKan 28.
azpiadiera-1.4
d) Más alto (volumen de voz).
Kantu hek, goragoko gizonen orroak ez baitzituen batere durduratzen ez-eta gainditzen. Larre ArtzainE 82. Gero eta goragoko garraxiak eginaz. MIH 193.
azpisarrera-23
GORA-GORA.
azpisarrerakoSense-23.1
A) (Adj.).
azpiadiera-1.1
Muy elevado.
Portu gora gora bat. (179). LE-Ir. Berriz hartü zian debriak eta eraman mendi gora-gora batetara. Ip Mt 4, 8 (Leon gora-gora; Lç gora ).
azpisarrerakoSense-23.2
B) (Adv.).
azpiadiera-2.1
a) En voz muy alta.
Gure bi debotek zuten gora-gora / larrutu bere zintzurra. Gy 146. Hitz bakotxa gora-gora erraten. Elzb PAd 79. Hok diote gora gora: Biba Errepublika! Elsb Fram 76. Bakarrik mintzo ote niz batzuetan, gora-gora ardien erdian? JEtchep 74. Irakur edo abestu, gora gora, liburu honetako kantuak. Larre ( in Xa Odol 12 ).
v. tbn. Laph 168. Prop 1893, 244. HU Zez 78. JE Bur 132. Barb Leg 135. Lf Murtuts 49.
azpiadiera-2.2
b) Muy arriba.
Igo gora gora. AB AmaE 392.
azpisarrerakoSense-23.3
C) (Sust.).
azpiadiera-3.1
Salto.
Belaunikatzerik etzuen egin, artazi ta gora-gorak bai. A Ardi 70.
azpisarrera-24
GORA-GORAKA.
azpisarrerakoSense-24.1
A) (Adv.).
azpiadiera-1.1
a) (V). Ref.: A; Etxabu Ond 105. "1.º exaltándose. 2.º fuera de sí, con furia" A. "Ze pasaten zan esan geuntsanin gora-goraka asi zan" Etxabu Ond.
Ez sumindu, ez goragoraka ta purrustadaka asi. A BeinB 65. Atxakaz da kai-arriakaz topeka ta gora-goraka dabillela [itxasoa] . Ib. 55. Iente guztia asi zan gora-goraka ta garraxika. Ag AL 26. Gora goraka asi dira uritarrak. Ezale 1897, 31b (v. tbn. 189a). Abo gustija gozotuta, gora-goraka atsegiñan atsegiñez. Kk Ab I 11. Ezetz eta baietz goragoraka asi ordez. Erkiag Arran 127.
v. tbn. Enb 130.
azpiadiera-1.2
b) Arriba, hacia arriba.
Eroan ebazan [aizeak orriak] [...] gora-goraka. Ag AL 108. Iaurtigi euezan txapelak gora goraka. A BGuzur 137. Atzera ta aurrera, ta gora-goraka. Kk Ab I 36. Kalandriak [...] gora-goraka eguzkiaren ondoraiño igoaz. AZink 21. Ongi dakiela behar denean gora-goraka hegaldatzen, egunoroko huskerietatik urruti. MEIG III 75.
azpisarrerakoSense-24.2
B) (Sust.).
azpiadiera-2.1
a) Salto.
Kana beteko gora gorakak egiten dauz. A Ezale 1897, 179a. Areik ziran artazijak, areik goragorakak! Euzk 1930, 460.
azpiadiera-2.2
b) Grito.
Danak gora-goraka andiyakaz esaten eutsien [...] "kargu" artu daioela. Kk Ab II 122.
azpisarrera-25
GORA-GORATAN. Arriba, hacia arriba.
Zeuen bandera eregi eta gora goratan jasoten. AB AmaE III. Buruko uleak be arteztu ta txapela gora goratan yagi ei yakon. Akes Ipiñ 32. Goragoratan ei ebizen buruekaz goiko ageak yoten eudiezala. Ib. 30.
azpisarrera-26
GORAGOTIK.
azpisarrerakoSense-26.1
a) Desde antes.
Goragotik edo anziñagotik asi. Cb EBO 5. Goragotik (Bonapartegandik, azken buruan) zetorkien tradizioaren ondorengo umil zirelarik. MEIG VI 127.
azpisarrerakoSense-26.2
b) Desde más arriba.
Betor andikan almena, / goragotikan grazia. AB AmaE 138. Goragotik ere ez [ikusten atrebittu] . Urruz Zer 143. Oraingoan, eguzkiak goragotik artzen ginduala-ta. Anab Aprika 101. Gauzak ez goragotik jujatzea, alderdikaria izaitea da. Larz Iru 142. Erreka baño goragotik mendi-egaletik ateratzen da ura. Salav 13. Ondue baño metro erdi goragotik bota genduzan. Gerrika 24. Ainitz goragotik heldu zena bai [indar hori] . Larre ArtzainE 129. Goragotik agertzen zaizu, beste alderdi batetik. MEIG IX 140 (en colab. con NEtx).
azpiadiera-2.1
Por encima, por arriba.
Goragotik zeudeken beste agintariak. Ataño TxanKan 250. Frantzilla jatetxea baño goragotik pasa nintzan. Albeniz 76.
azpisarrerakoSense-26.3
c) En tono más alto.
Len alako biz goragotik zebillen ardandegian zalaparta. TAg Uzt 208.
azpisarrera-27
GORAGOTIKAGO. De más arriba.
Zeren iskiribatzeko eginbidean laguntzek behar baitute izan goragotikagoak. ES 152.
azpisarrera-28
GORAGOTXOAN. Algo más arriba. v. GORAXEAGO.
Or goragotxoan billatuko dozu. Ag AL 55. Ipiña baiño goragotxoan dagoalako. Akes Ipiñ 7.
azpisarrera-29
GORA-IBILI. Marcha ascendente.
Gora-ibillia ezetzik, beerakoa ere naiko neketsua zan. TAg Uzt 95s.
azpisarrera-30
GORAINO. v. goraino.
azpisarrera-31
GORA JO (V; A, que cita a Arr). Ref.: A EY III 246; Elexp Berg. Apelar (en juicio). "Gora yo ei dabe auzitan aspaldion dabizan orrek (V)" A EY III 246. "Asuntua ezpado(g)u herrixan konpontzen, gora joko do(g)u" Elexp Berg. No incluimos aquí ejs. de gora jo 'ir hacia arriba'. Cf. GOIETARA JO.
Aiek erabakitakoa norbaiteri ondo iruditzen ezpazaio ere, eztu gora jotzerik izango. EEs 1911, 181. Gero, gora jo ezkero, iritzi orren zergatiak Komisio Probintzialak jakin ditzan. "En caso de apelación" . ForuAG 249. Aita Santuagana gora jo eban Andonik. Belaus Andoni 17.
azpisarrera-32
GORAKO .
(Cf. gorako. ).
azpisarrerakoSense-32.1
A) (Adnom.).
azpiadiera-1.1
a) Ascendente, que va arriba. "El ascendente y el descendente, los dos trenes se detienen aquí, gorakoa ta beerakoa tren biak gelditzen dira emen (V-gip). En V-ple, gorakoa ta bérakoa" A EY III 248.
Beetik gorako katee modu bat eginda. JJMg BasEsc 118. Arrastakakoak / eta gorakoak / dituk alakoak [...] / ez dek dantzaririk / i bezalakorik. It Fab 204. Gorako bidea. AB AmaE 257. Ni naiz gorako zarra, / berako gaztea. Azc PB 84. Igon zituen betik gorako maillak. Ag AL 45. Amaika ginan gorakoak, iluntzean beerakoak bederatzi. A Ardi 73. Benardok gorako bidea artu zuan. Anab Usauri 71. Pipea bete eta tximinian gorako keiakin asi zan fumatzen. And AUzta 73. Eztu gorako leiarik. Vill Jaink 47. Beste aldeko atea da gorakoa. Erkiag BatB 133. Gorako aitzakiren bat [= 'una excusa para ir arriba'] asmatuaz. NEtx LBB 22.
v. tbn. Laux BBa 68. EA OlBe 98. Etxde JJ 233. Zait Plat 32. Ibiñ Virgil 109. Gand Elorri 181.
azpiadiera-1.1.1
(Precedido de ablativo o instr.). De más arriba (de), más alto (que).
Nola adituko nazute lurrez gorakoak esaten badizkitzuet? Mg CC 197. Ibarretik gorakoa Andre Medelek berera egin dezan. A Ardi 60. Andik gorako bidea. Erkiag Arran 169. Gerritik gorako erropak kendu. Anab Aprika 38. Ez baizun txilborrez gorakoa besterik ageri kroska gañean. Ataño TxanKan 198. Bat "haundien" multzoa eta bestea "ttipiena", hirugarreneko klasaz gorakoak eta pekoak. Larre ArtzainE 124.
v. tbn. Kk Ab II 154.
azpiadiera-1.1.1.1
Azpikoz gorako iduri bilakatzen da. MEIG IX 128 (en colab. con NEtx).
azpiadiera-1.2
b) (V-arr, G-azp-goi, S ap. Gte Erd 295). (Precedido de ablativo o, menos frec., de instr.). De más de.
Ogei urtez gorako nigatik gaizki-esaka egon zeratenok. Lard 92. Saneurrija [...] berrogetamar laurlekotik gorakua ezta ixango. ForuAB 87. Berrogei urtetik gorako gizaseme tinkoa. Ldi IL 49. 350 laurlekoz gorakoa izan. EAEg 1-11-1936, 189. Auxe 60 laurlekotik gorakoa balitz. Ib. 1-11-1936, 191. Bosteun metrotik gorako lurretan. Alzola Atalak 66. Zortzi-bederatzi urtetik gorako mutil guztientzat. Etxabu Kontu 12. Eun metrotik gorako zugaitzak. Ataño TxanKan 120 (27 berreun urtez gorako ). Zazpi illabetez gorako barau ta aragi-iztez. Onaind STeresa 79. Bosteun metrotik gorako mendiak. AZink 149. Hiru orduz gorako hau. MEIG I 181. Hamasei urtetatik gorakoei debekatua. Ib. 141.
v. tbn. A BGuzur 114. ForuAG 333. KIkV 77. KIkG 63. Or SCruz 82. Lab EEguna 62. Ir YKBiz 251n. Erkiag Arran 34. MAtx Gazt 60. Berron Kijote 31. BAyerbe 154. Gerrika 162.
azpiadiera-1.2.1
Amalau-amabost urtetik asi ta gorakoak. Erkiag Arran 137.
azpiadiera-1.2.2
"Gero alargun geldittu zan [...], hortxe berroeta hamar bat urtetik gorako haundik gabe" ZestErret.
azpiadiera-1.3
c) Alto, elevado, que está arriba.
Zuek behere huntakoak zarete, ni gorakoa naiz; zuek mundu huntakoak zarete, ni ez naiz mundu huntakoa. He Io 8, 23.
azpiadiera-1.4
d) (Precedido de numeral y unidad de longitud).
Bortz metra gorako pareta bat. Zby RIEV 1908, 86. Metra erdi gorako murru bat. Etchebarne 108.
azpiadiera-1.4.1
(Con partícula comparativa).
Mendia bezen gorako oihaleria bazuten. Barb Leg 60. Mendia bezain gorako uhain batek. Ardoy SFran 246.
azpiadiera-1.5
e) En voz alta.
Hasten nauk alegia irakurtzen ixil-ixila; bainan [...] erraten zarotak oraino: --Emak gorako [¿por gorago?], muthikoa. Elzb SFran 246.
azpiadiera-1.6
f) Alto. "Hiri hua murru gorako batez inguratia zuzun (BN-ciz)" Gte Erd 13.
azpisarrerakoSense-32.2
B) (Adv.).
azpiadiera-2.1
Para arriba.
Gorako asi zirala. Anab Usauri 66. Or gelditu giñan ez gorako ta ez berako. BBarand 180.
azpisarrera-33
GORAKOAN (A DBols). Al subir.
Aldats gorakoan, oztoporik ez ta. Or Poem 522. Aldapan gorakoan nekusen orduan lillura-gaña. Txill Let 82. Kargarekin oker-oker egiña beerakoan, gorakoan tente-tente, arin-arin, etorri zana. Ataño TxanKan 125. Joanen ziren sailean larreari goiti, gorakoan iratzea pika eta beheitikoan espalka. Larre ArtzainE 60. Murrizketa dugu beherakoan; nabarmentzea, berriz, gorakoan. MEIG VI 117.
v. tbn. Anab Aprika 37.
azpisarrera-34
GORAKO KANTARI. Tenor. v. gorako (2).
Jaun G. Cazenave, hazparrandar, Parisko operan gorako kantari lehen dena. Lander RIEV 1912, 556.
azpisarrera-35
GORAKO LARRI. "Náuseas. Ikustiaz batera, gorako-larrixak emon detse" Etxba Eib.
azpisarrera-36
GORAN.
azpisarrerakoSense-36.1
a) (En construcciones de valor sustantivo).
Marea goran uzten dute sartzen ura zelai zabaletan. It Dial 113 (Ur ur goran; Dv itsasoa gora delarik, Ip itxasua gora denian ). Arnegikoaren hastapena da [erreka]; bainan hertsiago hanitzez bere petik-goran. JE Ber 13.
azpiadiera-1.1
(Precedido de aldats, malda, etc.).
Aldapa-goran aguretxoak / arnasa aski du. Or Eus 227. Gurdia malda goran gelditu zan. Anab Poli 86. Ikusi zegikezan [...] aldatz-goran bost baserritar jator areik. Bilbao IpuiB 221.
v. tbn. Arti MaldanB 232.
azpisarrerakoSense-36.2
b) Arriba, en la parte superior.
Goran bezainbat bizidun bada lurpean. Hb Egia 42.
azpisarrera-37
GORANTZ. v. gorantz.
azpisarrera-38
GORARIK.
azpisarrerakoSense-38.1
a) (Precedido de sust.). (Con la cabeza, frente, etc.) bien alta.
Gaiztoak kanpoan zabiltzan buruiak gorarik. Iraultza 112. Ez beldurrekin, ikharan eta behin, bainan bethi eta burua gorarik. Hb Egia 126 (tbn. burua g. en Laph 178, Arb Igand 13 y Larre ArtzainE 298). Ni ordean niagok / kaskoa gorarik. Zby RIEV 1908, 771. Kopeta gorarik, nehoren ganik beltzuri handirik ukan gabe. HU Zez 23 (tbn. kopeta g. en LuzKant 55, Barb Sup 99 y Zerb IxtS 53). Bai herrestan nindabilan, / bainan bihotza gorarik. Etcham 164. Besoak gorarik [...] ozenki mintzatuz dio. Or Mi 133.
azpiadiera-1.1
Harek dagoka gorarik sineste-dunen burua. Iratz 151. Sirakusa indartsuaren aurrez-aurre gorarik eta garaile iraunerazi zuen bere erriaren ospea. Zait Plat 14.
azpiadiera-1.2
Arriba, en alto.
Anderia gorarik zaude leihoan / zure senharra behera dago Frantzian. Balad 63. Gorarik zaudenean. Or Mi 10.
azpisarrerakoSense-38.2
b) En voz alta.
Gaur Pazko dugu, Pazko, diote gorarik. Iratz 29.
azpisarrerakoSense-38.3
c) Magníficamente.
Eskar onez, gorarik ospatu zuten. Zait Plat 122.
azpisarrera-39
GORAT. v. gorat.
azpisarrera-40
GORATIK.
azpisarrerakoSense-40.1
a) De lo alto, desde arriba. "Goratik behatzen zautan (BN-lab)" Gte Erd 139.
Besperetan irautsi zen Iesus bada goratik. EZ Man II 44. Goratik eroririk hautsi du burua. Ch I 23, 7 (SP gainetik, Mst lekhü gora batetarik, Ol goitik ). Dohain perfet den guzia goratik heldu da. He Iac 1, 16. Zein goratik garen gu / jautsiak behera. Zby RIEV 1909, 397. Karguak ziren lehen goratik jin gauzak. Ib. 230. Goratik jina baitzuen bere bihotzeko "kexua". Ardoy SFran 286.
azpiadiera-1.1
Por encima.
Hemen laburzki, goratik eta hegaldaka bezala, doi-doia jastarazi dautzutan bazter xoragarria. Lf ( in Zait Plat XXIII ).
azpisarrerakoSense-40.2
b) (gorati S ap. Lrq). En voz alta.
Eztüie khantatüren sobera goratik ez fitetzegi, bena deboki. Mercy 41. Dugun kanta herria, lana, berthutea; / goratik nik eginen egundik hastea. Hb Esk 6. Nik ordian goratik erranen deiet. Ip Mt 7, 23 (Lç, Echn, Samper klaroki, TB ageriki, Dv goraki, Leon garbiki, IBk, IBe garbi ). Zin egin zuen goratik. Jnn SBi 91. Horren Odolak Abelenak beno goratikago oihü egiten deizü. Ip Hil 234. Aingüriak dira / Jesüsen begira / khantüz goratik. UNLilia 9. Ontzi gidaria asi zan goratik abesten. Lh Yol 37. Bere laguneri erdi goratik ari. Barb Sup 174. Irakurri ezazu goratik. Lek ( in Larz HilEspos 15 (ap. DRA ) ).
v. tbn. Mustafa 132 (ap. DRA). Etcham 204. Or Mi 106. Lrq Larraja RIEV 1935, 142. Mde Pr 52.
azpiadiera-2.1
Abiertamente, explícitamente.
Eta khiristi legiaren destruitzera / desein hartu gorati. Mustafa 19 (ap. DRA ). Xahütarzünaren edertarzüna goratik laidatzen. CatS 60. Zure Ebanjelioaren dizipülü nizala goratik erakusteko. Ip Hil 228.
azpiadiera-2.2
En tono alto; haciendo la voz alta (de una canción). "De haut" H. "Goratik (S-saug), (prendre) de haut (en chantant)" Lh.
Eta zer kantuak! Goratik eta basatik ari ziren. Lf Murtuts 26.
azpisarrera-41
GORATIKAKO.
azpisarrerakoSense-41.1
a) Que viene de arriba.
Bizkitartean zaudete zuek hirian, izan zaitezketen artean beztituak goratikako indarraz. " Ex alto" . He Lc 24, 49.
azpisarrerakoSense-41.2
b) Elevado.
Mintza daitekela edozoin gauza handi eta goratikakoez. Arb Igand 12.
azpisarrera-42
GORATIXKO (S ap. Lh) (Cantar) en un tono un poco demasiado alto.
azpisarrera-43
GORAXEAGO, GORAXAGO Tr. Emplean goraxeago los autores vizcaínos y guipuzcoanos; goraxago los septentrionales y navarros.
azpisarrerakoSense-43.1
a) (Estar, etc.) un poco más arriba.
Goraxeago ezarririk dauden bezala. Ub 29. Osinberdetik goraxeago ugaio burniatsua. Izt C 107. Biek altxatuak zituzten zaiak edo soinak belhaunez goraxago. Elzb PAd 28. Otsoak, goraxago / urean sarturik. Zby RIEV 1908, 758. Albokoa norbera baño goraxeago ez ikusteagatik. Ag G 259. 15 bat metro goraxago ikusi zituen. FIr 145. Goraxago den oihanetik. Barb Leg 124. An zegoen pixka bat goraxeago Basaburu basarria. NEtx LBB 15. Gure etxetik goraxago, Korotako lepoa deitzen diogun toki batean. Xa Odol 233. Bordan behar zen iratzea, bordatik goraxago egiten nuen. Etchebarne 26. Bala batek burua baiño goraxeago jo zion pagoaren gerrian. AZink 79. Kintanak berak horixe dio goraxeago. MIH 381.
v. tbn. Urruz Zer 126. Etxabu Kontu 183. Goraxago: Jnn SBi 9. Lap 267 (V 122). Arb Igand 39. JE Ber 39. Zerb Azk 63. Larre ArtzainE 220.
azpiadiera-1.1
(Estar, etc.) un poco más al Norte.
Meza utzia zunaten askok Erriberan, eta goraxego ere. Or QA 82. Gogoeta horiek [...] egin zituen [...] hortik goraxago, iguzki aldeko itsas bazterrean. Ardoy SFran 180.
azpiadiera-1.2
Un poco más arriba, más hacia arriba.
Goraxeago igoko bagiña. Vill Jaink 180. Belaunetik goraxeago jasoak dauzka. NEtx LBB 106. Gaurko egunean behar gintuzke / puskat goraxau erema. Xa EzinB 78. Beheko mailatik goraxeago ezin igo gaitezkeelakoan. MEIG V 95.
azpisarrerakoSense-43.2
b) En voz algo más alta.
Bertzek baino goraxago edo bizixago [bere hitza erran zuen] . HU Aurp 198.
azpisarrera-44
GORAXEAGOKO (Adnom.). De un poco más arriba.
Joadi orra goraxeagoko muño gaintxoraño. AEmil AndreM 247. Goraxeagoko gabi-igunaren laburpena besterik ez baita. MEIG III 77.
azpisarrera-45
GORAXEAGOÑO. Un poco más arriba.
Ohantze hegian bazuen ezarria, hegitik eta goraxagoño. Etchebarne 40.
azpisarrera-46
GORAXEAGOTIK. De un poco más arriba.
Beetik ikusten atrebittu ez, goraxegotik ere ez. Urruz Zer 143. Goraxeagotik artu bear ditugu. JAIraz Bizia 78. Goraxeagotik hartuko nuke nik gaia. MEIG V 95.
azpisarrera-47
GORAZ. En alabanza (de).
Santa Agedaren goraz be aintzak / euzkeraz abestutera. Enb 89.
azpisarrera-48
GORAZ EGIN. "Abondar, goraz egiten du, asko da" Lcc.
azpisarrera-49
GOREGI.
azpisarrerakoSense-49.1
(SP). (Ir, etc.) demasiado arriba.
Goregi igan dadina ahalgegabeki, behera ieuts daite ahalgeizuneki. O Pr 202. Ez detzagula goregi altxa gure pensamenduak. He Gudu 63. Ez aietan [atsegiñetan] goregi, ez oietan beeregi egin nadin. Lar STomas 1. Erlumea goregi hegaldatzen bada. Dv Lab 296. Batere nere burua goregi altxatu gabe. Elzb PAd 70. Miletan goreegi [bizi zen Mikado] lurrean zerbait indar ukaiteko. Ardoy SFran 234. Gure burua goregi jaso naiak, askotan barregarri izten gaitu. EZBB I 137. Joan artean gu ganik bidean goregi. Larre ArtzainE 341. Ez dakit ordea horien balioa goregi jasoa ez ote daukagun. MIH 83.
v. tbn. VMg 8. AB AmaE 134. Ox 20. Eguzk GizAuz 142.
azpiadiera-1.1
(Estar, etc.) demasiado arriba.
Guretako goregi diren gaizetzaz. Mst III 58, tí. Hauk berriz adarrak kopetan goregi. Gy 95. Goregi xederratuz. Dv Lab 356. Ezartzen balin badituk goregi [lagunak] . JE Bur 125. Goregi zeudela eskuz eltzeko. NEtx LBB 148. Goregi zegoela orduko entzule-irakurleentzat. MEIG V 97.
azpiadiera-1.2
b) (Hablar, cantar) demasiado alto.
Aphezari ihardesten dio klarki eta emeki [...]; ez goregi ez beheregi ihardetsiz. CatLav 462 (V 215). Begirautzu miñtza goregi eta nausikara. He Gudu 147. Goregi kantatzen baduk / ereman bitoria. Monho 44.
azpisarrera-50
GOREGITIK. Demasiado por lo alto (en número).
Urtean lau metro gastaiñe-ol saltzen eudiela esatea goregiti ibiltea elitzake. Akes Ipiñ 24.
azpisarrera-51
GOREGITXO. Dim. de goregi.
Bere gurasuaren aurrian itza goregitxo jasotzen duanak aztuta dauka gurasua maitatu biar dala. Ag Serm 341.
azpisarrera-52
MALDA-GORA. v. malda.
gora
<< goiz 0 / 0 gora-behera >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper