Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    oilar.
    tradizioa
    Tr. De uso gral. en todas las épocas y dialectos. La forma gral. es oilar; hay ollaar en Moguel (junto a ollar ), y un ej. en RS (junto a dos ejs. de ollar ); hay asimismo un ej. de oilahar en Etcheberri de Ziburu (junto a oilar y ollar ), y oilhar en Larreguy (II 264), AR (170), Hiribarren, Lapeyre 254 (V 115) y Prop (1907, 226). En DFrec hay 15 ejs. de oilar, 4 de ollar y 1 de oillar.
    Onom.: Actum apud Oyllar Buru. (1329) Arzam 360-
    sense-1
    1. (gral.; Volt 65 (<olhar->), Lecl, Dv, H; oill- SP, Urt I 480, Ht VocGr 315; oll- Lcc, Mic 7r, Deen I 278, VP 69r, Lar, Añ, Izt C 199, Arch VocGr, VocBN , Gèze, H, VocB , Zam Voc), oilaar (V-gip; Mg PAb 181), oilahar . Ref.: Bon-Ond 143; VocPir 473; A; Inza EEs 1915, 210 y 211; Lrq /ol'ár/; Iz Ulz y R 299 (ollárra), Als, ArOñ (oilláarra); Etxba Eib (ollar); Elexp Berg (óillar); ZestErret (ollarrak jo.
    Gallo. "Cacarear el gallo, ollarrak kakaraza egin" Lcc. "Coq, olharra" Volt 65. "Alectoria, alectorius, oillar paparoko harria" Urt I 480. "Oillarren begia baiño illargi ederragoa egoan (V)" A. "Ollarrak kukurrukua jo baño len, iru bidar ukatu eban" Etxba Eib.
    Ezen gau hunetan oillarrak io dezan baino lehen hiruretan ukhaturen nauala. Lç Mt 26, 34 (He, SalabBN, Ker oillar, TB, Dv, Leon, BiblE oilar, Ip, Ur, Ur (V), Echn, Hual, Samper, Ol ollar). Etxean jopua ta ollaarra urte betean asko da. RS 292 (77 y 219 ollar). Iaiki gaitean / ollarrak kantatzean. EZ Eliç 198 (Man II 17 oilahar y 85 oilar). Oilar bat aski da oilo hamar baten. O Pr 356. Zeiñütegiko oillarraren pare aize güzier ützültzen dena. Egiat 212. Antxina jo eban ollaarrak goiseko soñuba. Mg PAb 67 (66 ollar). Ollar bi pelaskatuak ta gudatuak. Zav Fab RIEV 1909, 27. Oillarra kukurukuz hasirik. Arch Fab 163. Yakitzat ya eztiat aspaldi, / oillar zahar edo oillasko txar baizik. Gy 267. Arroltzeari ezagut daiteela ea oilarrak jokhatua denetz. Dv Lab 289. Musikari oilhar, uso kurrunkari eta xakhur sangariak. Hb Egia 154. Zazpi librako ollar txuriya / bart axariyak jan digu. Noe 126. Ez othe du oilar zaharrak egiten, saldarik hoberena? Ox 204. Oilar batek aski hurbildanik jotzen du kukuruku luze bat. Barb Sup 90. Ollar arroak ernai ta tente. Jaukol Biozk 57. Ollar aundi bat ostu nuen. Tx B 173. Atsuok gertau eben oillarra ederto. Enb 178. Oillargabeko oillo-lerro. Markiegi (in Ldi IL 8). Ollar gorrija dago arrotsu. Laux AB 97. Oilarrak yoa. "(Huevo) fecundo". (AN-erro) A EY III 290. Elizaren puntako gurutzearen puntan bazen burdinazko oilar bat, haizea norat zoan ikusteko. Zerb Gerlan 34. Oillarrak aski du begi bat bete lo, xango bakarrean. Or Poem 523. Bere paparra ollar batek bezela arrotu. Ugalde Iltz 32. Amabi ollo eta ollarra. ZMoso 48. Ollarrak kukurruku joko zuen, gu allegatu ordurako. MMant 27. Bi oilarrek hantxetan elgarri erreferan. Larre ArtzainE 82. Oilarrak goizegi jo digu, eguna argitu baino lehen. MEIG II 71.
    v. tbn. Balad 161 (V). Elzb Po 210. Zby RIEV 1908, 212. Jnn SBi 93. HU Zez 59. Prop 1895, 82. Lh Yol 21. Ox 105. In Etcham 128. Zait Plat 109. Arti Tobera 263. Oill-: Volt 168. Lard 442. EEs 1883b, 509 (S). Azc PB 128 (62 oilar). Xikito 3. Noe 122. MendaroTx 90. Ldi UO 33. Or Eus 176. TAg Uzt 250. Mde Po 18. SM Zirik 82. NEtx LBB 92 (Antz 142 oll-). AZink 128. Oll-: MurSerm 90. VMg 56. It Fab 69. Izt C 195. Afrika 141. Sor Gabon 21. AB AmaE 417. Ag Kr 97. Echta Jos 45. Urruz Zer 28. Elzo EEs 1916, 322. EEs 1922, 150s. Kk Ab II 48. FIr 159. Otx 46. Ir YKBiz 462. Etxde JJ 40. Anab Poli 79. Bilbao IpuiB 256. BEnb NereA 170. Loidi 25. Berron Kijote 129. Ataño TxanKan 126.
    azpiadiera-1.1
    (Como primer miembro de compuestos).
    Neskatilla otsein ollar-iltzallak. Zav Fab RIEV 1907, 96. Ollar soñu au bakarrik asko zan, Pedrok ezagutzeko, zein gaizki egin zuen. [...] Ollar-otsa belarrian sartu zitzaion. Lard 448. Piarres jazartzen zitzaion berehala, ez oilar-xalaparta bat bezala, bainan [...] hartza bezala. Barb Piar I 169. Pintau egizak bibotie ta bizerrak ollar-korotzez. Osk Kurl 102.
    azpiadiera-1.2
    Orain ere ekarri dezu zuk etxera erraiñ aberatsa, eta guri ez bezelako kukurruku jotzen dizu ollarrak. Zab Gabon 27. Inazio etxian balego, beste ollarreak egingo luke kukurruku Etxe-alaian. Apaol 88. Entzun izan bagendu, beste oilar batek joko liguke orain kukurruku. MIH 289.
    azpiadiera-1.3
    Jokatuta galdu ditu / ollar da olloak. Auspoa 131, 77 (ELok 219 lo interpreta como 'perderlo todo').
    sense-2
    2. Gallo, persona que se impone a las demás.
    Oilar kruel, oilar bortitz / o oilar fanfarruna! / Gure oiloak bi aldiz / alargundu tuana. Monho 44. Nekez da erreguen erreguz eskuratu eban batek autsa: elizalde aretan oillarra ezizentzat esaten eutsenak. Ezale 1898, 147b. Zemakun (amenazu) asko ixan-arren eztira eskubetara sartzen, bertan dagolako euren ollarra, andaluztar sarkento bat. Kk Ab I 92.
    azpiadiera-2.1
    (Uso adj.).
    Sarkento ollar arek dirua kentzen dautsela jokolarijei, berak jokatu barik. Kk Ab I 93. Bapo-bapo, Pello, / bai oillar nagoela / leen nintzana oillo. Zendoia 89.
    azpiadiera-2.2
    "Oilloa oillar da hemen, la femme commande ici; la poule est le coq" SP (s.v. oillarra).
    Amorantea zen nabusi: [...] emaztea gizon, oilloa oillar. Ax 343 (V 228). Berrondoko anderia emazteki zilarra: / kraxturutik baderama beldur gabe senarra. / [...] Etxe hortan gurtzen zaio oiloari oilarra. (In Lf ELit 87). Biotz-ikutua izaten zuanean, maitalea zan; gizona eme, ollarra ollo. Anab Poli 8.
    azpiadiera-2.3
    (Ref. al marido).
    Neure oilanda nabarra / txikarra baina zabala, / zetan oa i auzora / etxean oilarra donala? Balad 148. Etxekandere hunak / untsa haz dezala oilarra. PierKat 53.
    azpiadiera-2.3.1
    Mari Joxepa ta Peillo, ez oillar eta ez oillo. Ta okerrago zana: ez alabarik eta ez semerik... NEtx LBB 176.
    sense-3
    3. Hombre fuerte, valiente, apuesto.
    Herriko oilar guziak / bildu behar zituan / bere lagunen odolaz / arrazoin galdatzeko. Monho 44. Agertu nahiz oilar, baduk egun elhe! / Hobe duk hire bordan egoitea bele! Ox 188. Orra Nikanor azkar eta oillar barriak, bere burubidea azaldu. Erkiag BatB 153. Zaldunori, ondiokan ollar uste zala, erabiltzen zittuala jardun alaixak neskameagaz zerbaitt gurarik. Etxba Ibilt 473.
    sense-4
    4. "Au fig. et familièrement: Herriko oilarra da, c'est le coq du village, le personnage le plus marquant" H.
    Asko dozu neulango / neska bat bakarra; / izan barik erriko / guztien oilarra. Azc PB 191.
    sense-5
    5. Arrogante, presumido.
    Bata zan gizon ikusgarrija / griego kantuan ollarra. Azc (in Ur PoBasc 237). Zergatik gazte ollarrok, zergatik oien [nesken] lepotik lanaldian parre ta jolas, itz loi ta urdikeri ta katarren marruak? EG 1952 (1-2), 53.
    sense-6
    6. (V-m, G-bet, L-côte; FauMar 100) Ref.: A; Arzdi Peces.
     "2.º gallo marino, pez de cabeza grande, carne blanca, boca ancha; 3.º platija, género de peces pleuronectos de cuerpo ovalado y plano" A. "Ollarra, gallo" Elizdo EEs 1926, 33 (en una lista de nombres de peces). "Ollarra (G-bet) es (Pleuronectes megastoma); hoy llaman en muchos puntos gallo a estos pequeños pleuronéctidos; pero también aparece este nombre aplicado a (Zeus faber) o pez de San Pedro, pez martín" Arzdi Peces.
    sense-7
    7. "(L-ain, B), gatillo de escopeta" A.
    sense-8
    8. "(B), la parte más elevada de la cola de animales" A. v. BUZTAN-OILAR.
    sense-9
    9. Personaje del cortejo de danzantes del día del Corpus.
    Zenbat balio duten eta zer erran nahi gure Bestaberritako dantza, zanpur eta oilarrek. Larre ArtzainE 191. Beren zanpur, oilar, kapitain eta soldado beztituekin. Ib. 82.
    azpisarrera-1
    ARGI-OILAR; BASA-OILAR; BUZTAN-OILAR; ERBI-OILAR; ITSAS-OILAR; MARTI-OILAR; MARTIKO-OILAR; MENDI-OILAR. v. argi, basoilar, buztan, erbi, itsas, marti-oilar, marti, mendi.
    azpisarrera-2
    OILAR-ARRAKADA. "Oillar-arrakada, especie de papos de gallos" A Apend.
    azpisarrera-3
    OILAR-HARRI. "Alectoria, piedra en el ventrículo o hijada del gallo, ollarria, ollararria, ollarraren erean, baita gibelean ere, arkitzen dana" Lar. Cf. oilarri.
    azpisarrera-4
    OILAR-AUSKA. v. oilarrauzka.
    azpisarrera-5
    OILAR BASERRITAR. "Ollar baserritarra, gallo de raza indígena, que no sirve para las peleas. Ollar baserritarrak ez dabe gauza jokorako" Etxba Eib.
    azpisarrera-6
    OILAR-BEGI. Ojo de gallo, callo entre los dedos. Cf. OILO-BEGI.
    Oiñetako beatz tartean izaten diren oillar-begi edo kaillo gaizto oriek. Ostolaiz 97.
    azpisarrera-7
    OILAR-BELAR (oilhar-belhar Hb; oillar-bedar V-m ap. A). Cf. OILA-BELAR. "Cretelle" Hb. "Planta perjudicial que crece con la patata y maíz" A.
    azpisarrera-8
    OILAR-BORROKA. Pelea de gallos. v. OILAR-GUDU, O.-JOKO.
    Aberien ari topeka, ollar borroka edo idi dema. Ag G 80.
    azpisarrera-9
    OILAR-BUZTAN. a) (AN ap. A Lcq 170). "Garranchuela" A. b) (S ap. Alth Bot 8 A; Foix ap. Lh). Gladiolo.
    azpisarrera-10
    OILAR-DANTZA (B). Ref.: A; Izeta BHizt2. "Danza cuyos principales bailarines son los dos muchachos que con los ojos vendados han tocado a un gallo metido en tierra" A. "Danza del 'Gallo'. Erratzun, Orakunde egunean, 'Ollar-dantza'" Izeta BHizt2.
    azpisarrera-11
    OILAR EGIN. Cf. oilartu.
    Oillo bat oillar egiñik / atzo kukurrukuka ari: / orrek ekaitza berekin oi du [ekarri] . Or Eus 262.
    azpisarrera-12
    OILAR-ESPROIN. "Oillar esproinak, ergots de coq" SP.
    azpisarrera-13
    OILAR-GALDOR; OILAR-KALDOR. Cresta de gallo. v. OILAR-KUKULA.
    Oilar-kaldorraren odola igortzita ere sendatzen omen da azaleko gaitz kutsukor au. A EY IV 248.
    azpisarrera-14
    OILAR-GUDU. "(L, BN, S), combat de coqs" Lh. v. OILAR-BORROKA, O.-JOKO.
    azpisarrera-15
    OILAR INGELES. "Gallo de pelea. Ollar-ingles fiñ-fiña dauka kastatarako" Etxba Eib.
    azpisarrera-16
    OILAR-IREN. Capón.
    Ollaar irenak. 'Capones'. Mg PAb 104.
    azpisarrera-17
    OILAR IRENDU. Capón. v. OILAR OSATU.
    Ollo, ollar iraindu (capón), ollanda ta ollaskoak otarretan. Ag G 83s.
    azpisarrera-18
    OILAR-JOKO (oll- V-gip, G-azp). Ref.: Etxba Eib; ZestErret. "Pelea de gallos. Ollar-jokuan diru asko jokatzen zan sasoi baten" Etxba Eib. v. OILAR-BORROKA, O.-GUDU.
    Zetaz esateko ollar-jokoa zirudian. Bi lagun, bi gizon dasagun orain, alkarri itzez nork min geiago eman. Anab Usauri 18.
    azpisarrera-19
    OILAR-KANTU.
    azpisarrerakoSense-19.1
    a) canto de gallo. v. OILAR-KUKURRUKU.
    Gau-erdiz geroztikako lehen oilar-kantua gabe oraino. Barb Leg 25. Oillar kantua baizen eragin eta bizia dogu bere lenengo ereskaian. Erkiag Arran 34.
    azpisarrerakoSense-19.2
    b) Tosferina.
    Oilarkantu edo kokolutxaren kontrako txertoa. Herr 12-9-1957, 2.
    azpisarrera-20
    OILAR-KUKULA. "Cresta de gallo" A Apend. v. OILAR-GALDOR.
    azpisarrera-21
    OILAR-KUKURRUKU. Canto de gallo. v. OILAR-KANTU.
    Ara diyoanak ez du beñere ollar kukurrukorik entzungo. Goen Y 1934, 102.
    azpisarrera-22
    OILAR-KUKURUSTA (Eliss GH 1933, 425; -kukuruzta Urt I 480). "Alectorolophos, oillar kukuruzta" Urt. "(Rhinante, rhinanthus major). Huna landare bat bethi bertze landare bati lothua bizi dena: hortarik aise ezagutuko da. Deus onik ez da, beraz nihork ez dio begitarte egiten" Zerb GH 1933, 425.
    azpisarrera-23
    OILAR-KUTSA (Lar H; oilhar-kuts Hb). "Galladura, en la yema del huevo, ollarkutsa" Lar.
    azpisarrera-24
    OILAR-LUMA. Pluma de gallo.
    Txano gorriari oillar-luma zutik sartu zion. Or Mi 17.
    azpisarrera-25
    OILAR-MEZA (oill- Sal, Sc, R ap. A; Foix ap. Lh; oll- Lar, Añ; oilharmeza Hb). Misa del gallo.
    azpisarrera-26
    OILAR-OIN (ollarroñ Lar H). "Pie de gallo, pata de gallo en las damas" Lar.
    azpisarrera-27
    OILAR OSATU (L, Sal). Ref.: A; Lh. "El capón, gallo castrado" A. v. OILAR IRENDU.
    azpisarrera-28
    OILAR-PABO. v. OILA-PABO (s.v. oilo).
    azpisarrera-29
    OILAR-TOKI. "Gallera. Sumendixak Txirixo-kalian eukan ollartokittik, irabaztalle askok urtentze eben" Etxba Eib.

    oilar

    oilar
    << oihu 0 / 0 oilasko >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper