OEH - Bilaketa

782 emaitza dantza bilaketarentzat

Sarrera buruan (119)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
zikiro.
tradizioa
Tr. Documentado desde mediados del s. XVII sobre todo en autores septentrionales. No hay testimonios en la tradición vizcaína. La forma mejor documentada es zik(h)iro, seguida de xik(h)iro, que se encuentra en Pouvreau, Monho, Archu, Goyhetche (tbn. zikiro ) y ECocin. Orixe emplea zikiro y xikiro . Hay txikiro en Iztueta y Lardizabal, zikiru en Noe, y salvo errata, un ej. de zikirio en Domingo Aguirre (RIEV 1918, 69s.). En DFrec hay 5 ejs. de zikiro.
sense-1
1. (G, AN, L, B, BN; Deen II 147, Lar DVC 200, Arch VocGr 204, H; -kh- Dv (s.v. xikhiro), H), xikiro (B, BN, S; SP, Deen I 33 <sik-> y II 147 <sichiro>, Volt 97, Ht VocGr 388, Arch VocGr 191, H; -kh- Urt II 237, Ht VocGr 283, VocBN , Dv, H), txikiro (G, AN; Lar, , Izt 23r), tzikiro (AN-ulz), zikiru (-kh- S), zikiu (-kh- S), zikirio, zikilo ( -ua det., Deen I 33) Ref.: A (zikiro, txikiro, xikiro); Inza EEs 1915, 209 y 210; Lh (zikhiro); Satr VocP (ardi); Iz Ulz (txikiro); CEEN 1969, 168; EAEL 84; Izeta BHizt2 .
"Mouton" SP, Ht VocGr 283 y Dv. "Carnero castrado" Lar, Añ e Izt 23r. " Zikiro bat il dugu bestaburuetako (B), hemos matado un carnero para las fiestas" A. " Txikiro, carnero castrado. [...] En su origen habrá sido diminutivo de zikiro " Ib. "Carnero castrado. Gaur zikiro-yatea Zugarramurdin " Izeta BHizt2. v. ahari, zikite. .
Dela xikiroek duten adarrik, dela eztuten, dela diren xuri, dela diren beltz. SP Phil 428 (He 432 zikhiro). Kasatu zituen guziak tenplutik, xikhiroekien eta idiekien. He Io 2, 15. Hamar idi gizendu, eta bertze hogoi idi bazkatokitakoak: ehun zikiro; [...]. Lg I 328. Gaztedanik manatzen abiatu omen zen, / zikiro artalde baten mendian gobernatzen. AstLas 69. Ark ari andia; onek txikiro gizena. Izt C 241. Gosiaren nik ja hilzeko xikiro hanitz dizit erho. Arch Fab 205. Ai! Ai! Nere Pette xikiro maithea! Gy 253. Urde bat eta ahuntz bat eta zikiro bat, / karroz betan zoazen behiñ merkaturat. Ib. 10. Zikirorik gizenena / krokatik dilindan ukhanen duena. Ib. 268. Gaiten haz belharrez, eta gaiten alha / zikiro kasta bezala. Ib. 239. Illean pagatzen xuxen diodala / zikiro baten grabela. Ib. 323. Ahariak edo xikhiroak. "Les moutons". Arch Gram 120. Behar dü xikiro pikarraitüak begiratü aireko aldakuntzetarik. Ib. 122. Eun txikiro eta mundutze bat egazti eta eize lurreko eta aireko. Lard 210. Gatza dan lurretan dabiltzan zikiroen aragian. It Dial 58 (Dv zikhiro; Ur, Ip a(h)ari). Gizentzeko diren ardiak eta zikhiroak. Dv Lab 275. Tratuba zerratu da / zikiruben truke. Noe 41. Xikiro bulharra. Bildots kosteletak. ECocin 9. Saltsa xikiro eminzendako. Ib. 30. Galdetzen derogu zerbitzariari / ekhar dezagun erraki hori / ongi errerik, gizenian guri, / be'iratu eta egin neron irri, / zikhiruaren fama tzarrari; / mehe zen bainan etzen ernari. ChantP 238. Zikiro, bildots guriak, / ahuntzak eta ardiak, / nereak dire guziak. Elzb Po 196. Iru malletako illeta ziran: lenbizikoan idie eskeñi oizan; bigarrenean, zikirio bat, eta irugarrenean laka batzuek arto edo gari. Ag RIEV 1918, 69s. Xingar puska bana lehenik, gero zikiro tripa. Zerb Ipuinak 329. Ari zela gerren handi batetan zikiro laurden baten erra-erazten. Const 34. Dominixeneko artaldetik ebatsi hien zikiro hura. Zub 38. Artaldearen aitzinean marroek eta zikiroek bere bulunba ozenekin inarrosten dute herria. Ib. 97. Oi ene ardi xuriak, / zikiro eder bai eta / ene gaixo axuriak. Etcham 162. Illiak guziak / ditu zikiru zarrak / bezin luziak. MendaroTx 180. Ale naikoa jan ta lo / ganbelan zegon zikiro, / illean aiztoa legunduz / nagusiik egin du lepo. Or Eus 158. Ba-ziran emen [azokan] zikiroak, aleak, datillak, pikuak eta erropa-saltzaleak. Anab Aprika 35. Zikiro beltza ona dut bañan / obea buztan zuria. / Dantzan ikasi nai duenak / nere oinari begira (AN-larr). Canc. pop. in CEEN 1971, 183 (en la misma pág. explica que en Lecároz (B) tbn. cantan zikiro beltza y así denominan el baile (v. ZIKIRO-DANTZA); tbn. en Or Eus 164). Opari-gaiak ez zuen akatsik behar: Jupiter-entzat idi xuria baitezpadakoa zen, Orkus-entzat zikiro beltza. Lf CEEN 1973, 128. Zikiro pare bat edo, erretzen dute kanpoan, arnoa eta ogia harat ereman. Xa Odol 233. Ikusi ginuen zikiro andana bat biziki joare ederrekin. Etchebarne 37.
v. tbn. Xe 296. MendaroTx 50. Larre ArtzainE 204.
azpiadiera-1.1
"Ne s'emploie en S que comme terme injurieux: Debrien zikhirua! Debrien zikhiua? bouc du diable" Lh.
Errak hi, eta nurk dütü, / debrin zikhirua, [ardiak] bortxatzen, / botxe eta basa artetan / itxuski ere jauzerazten? Casve SGrazi 96.
sense-2
2. (-kh- Urt), xikiro (A; -kh- Urt, H). Eunuco. "Apocopi, zikhiro, xikhiratua, zikhirátua" Urt II 167. "Cinaedus, haur gazte, gizon gazte zikhiratua, xikhiratua; [...] zikhiro, xikhiro, zihikatzáillea" Urt V 34. "Eunuque, castrat, parlant de l'homme, on dit mieux xikhiratua" H. Cf. A: "Txikiro, [...]. Seguramente esta voz expresaría mejor que la voz txikiratu la idea de 'eunuco'".
Badira, bada, amaren sabeletik xikiro jaioak, eta badira bestek txikiratuak. Or Mt 19, 12.
sense-3
3. " Zikhiroa, [...] avare, qui ne donne pas. v. xikiroa " H.
sense-4
4. "(B), trozo de tierra no surcado por el arado o por haberse levantado éste o por falta de tino en el arador. Goldari txarrak eginen du zikiroa franko, el mal arador dejará muchos trozos incultos" A.
azpisarrera-1
ZIKIRO-ALDE. "Zikhiroalde, troupeau de moutons" Hb.
azpisarrera-2
ZIKIRO-AZPI (-kh- Dv; xikiro-azpi SP; -kh- Dv). "Gigot de mouton" SP. "Xikhiro azpia, gigot" Dv.
Jigol ona, zikiro-azpi ona laket zautzu, Jaun Errienta. Barb Sup 4. Baratxuri guti, arras guti aski duela gure Errientak, Jaun Erretor berriak janarazten diozkan zikiro-azpientzat. Ib. 4.
azpisarrera-3
ZIKIRO-DANTZA. "En Betelu [AN-larr] llaman a esta danza [baile de las sillas] Zikiro dantza, o baile del carnero. Nada tiene que ver su nombre con la manera de danzarla. La palabra zikiro (carnero) es la primera de los versos con que se canta la melodía, cuando no hay quien la toque. Zikiro beltza ona dut bañan / [...]" CEEN 1971, 183. Cf. VocNav s.v. danza: "Ziriko [sic] dantza, baile del carnero (Betelu)".
azpisarrera-4
ZIKIRO EGIN. "Arietes castrare, ahariak zikhiratzea, ahariei barrabillak [...] ebakitzea, ahariak zikhiro egitea" Urt IV 286.
azpisarrera-5
ZIKIRO-ESPALDA (xikiro- SP). "Épaule de mouton" SP.
azpisarrera-6
ZIKIRO GIZEN. "Zikiro gizen (G), cebón" A.
Zikiro gizen baten azpi on batekin / bikarioa nahi ekarri berekin. AstLas 67. Xikiro gizenen joaileak / ez balitu kondenatzen / ebanjelioko legeak, / hura predikatuko zen. Monho 40.
azpisarrerakoSense-6.1
Zikiro gizendu bat ekarri zuten etxera, ta senide ta ezagun, bazkaritara deituak ziran. NEtx LBB 179.
azpisarrera-7
ZIKIRO-SALTSA. "Kontakatillu bat da (AN-5vill), [...] z ikiro saltsa guztietan agertzen da (G-azp)" Gte Erd 291. Cf. zikilisaltsa.
zikiro
<< ZARTAGIN-DANTZA 0 / 0 ZINTA-DANTZA >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper