Harremana

    OEH - Bilaketa

    782 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    gona.
    etimologikoa
    Etim. Préstamo indoeuropeo, introducido en el léxico vasco por vía románica; cf. DCECH, s.v. gonela.
    sense-1
    (V, G, AN, B, L-sar; Lcc, Mic 9r, Lar, Añ, H). Ref.: A; A Morf 175; EI 279; Etxba Eib ; Iz ArOñ , Als ; Holmer ApuntV ; Elexp Berg ; Gte Erd 49.
    Falda (tbn. pl.; en usos figurados puede referirse a la idea de 'mujer'). "Saya de mujer" Lcc. "Saya" Lar, Añ. "Brial, guardapiés" Lar. v. zaia, kota (2). Tr. Exclusivamente meridional, se documenta desde Lazarraga. Lo usan en pl. Mocoroa (Damu 23), Azkue, Labayen, D. Aguirre (G 14), Otxolua (150), Etxaide (JJ 103), Anabitarte (Poli 28), Erkiaga (BatB 77), Aresti (Ipuin 47) y N. Etxaniz. En DFrec hay 5 ejs.
    Ari jakea egin orduko, / alabeorrek gonea. Lazarraga 1196r. Soinean gonaz ondo janzita. Ib. (B), 1205rb. Soñean daramadan gona au salduko badet ere. GavS 6. Gona atal askoz adobauak. Añ LoraS 99. Gona laburregi ta ostian dezenzija gitxigaz. JJMg BasEsc 118. Ezin arrapaturik / gonan kukusoa. It Fab 113. Batek gerrira jasoa zuen / bere gonaren egala. PE 44. Praken lekuan jantzi obe leukez gonak. AB AmaE 242. Gorontza eta gona motz gorri batekiñ jantziyak. Sor Bar 25. Gona / bitxi loraduna. Azc PB 97. Amaren goneari aloz batzuk artu. Ag Kr 132. Eztala ume gona laburduna. Echta Jos 153. Esku zabalez gonak gogor jota. A Ardi 97. Gona laburrak jantzi, / illiak moztuta. Tx B II 106. Belaunak agiriyan / dituala gonak. MendaroTx 256. --Ta "sotana" noiz jantzi bear dezu? --Datorren urtean "gonekin". Lab EEguna 78. Gonetatik etzeok gauza onik. Etxde JJ 115. Gona gehiegi prakadun bakhar batentzat. Osk Kurl 48. Bere gonak, belaunetik goraxeago jasoak dauzka. NEtx LBB 106. Gona moxtak (minifaldak). Olea 94. Galtza-zar batendako, gona-zar bat ez da faltako. (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1694. Txonkatilletaraiñoko gona luze bat. JAzpiroz 19. Gonak laburxkoak edo luzexkoak diren esateko. MIH 322.
    v. tbn. Zam Ezale 1898, 174b. Iñarra ib. 159a. Alz Bern 60. JanEd II 112. Lh Yol 13. Mok 16. Yanzi 221. Otx 88. Or Eus 286. Laux AB 72. Txill Let 63. SM Zirik 28. Ataño TxanKan 152. BBarand 73.
    azpiadiera-1.1
    "Denbora ona, bera fraka ta bera gona" Iz ArOñ (s.v. denbora).
    azpiadiera-1.2
    (L ap. A ; O-SP, SP, Dv).
    Refajo. "Cotillon de femme ou de fille" O-SP 222. v. AZPIKO GONA.
    Atorrea ta gona / guztien azpiti. Azc PB 68.
    azpisarrera-1
    AZPIKO GONA (V-arr-gip, G). Ref.: Etxba Eib; Totor Arr; Elexp Berg. Refajo, combinación. "Aspiko-gona, saya" Totor Arr. "Saya armador. Lenago, azpiko-gonia, zeregiñ aundiko jantzixa zan" Etxba Eib. "La combinación" Elexp Berg. Cf. Lar: "faldellín, gona azpikoa". v. AZPIRAKO GONA, azpiko (2).
    Ire azpiko gona agiri zalako. JAIraz Joanixio 24. Gonak jaso, eta azpiko gona zuri ta atorra muturra erakutsi nai eutsen an inguruko emakumeei. Erkiag Arran 144. Baserritarra izanagatik, / ez egin neri burlarik, / nere azpiko gona xuriak / eztauke miriñakerik. (G-goi). Inza EsZarr 150.
    azpisarrera-2
    AZPIRAKO GONA. Combinación, refajo. v. AZPIKO GONA.
    Urlia izebak azpirako gona gorria, sandia lengusuk sukalderako auspoa, auzoko lagun batek titare ta jostorratz ontzia. Ag G 54.
    azpisarrerakoSense-2.1
    Esan deutsat goizean / epel nagoala / ta bost gona azpirako / bear dodazala.Azc PB 176 (Ur PoBasc 223 bost gona).
    azpisarrera-3
    BARRUKO GONA. "La combinación. Oiñ iñok eztarabill barruko gonaik" Elexp Berg. "Oiñ barruko gonia esaten dok, da len kámixia" Ib.
    Ez barruko gonarik / ez mirinakerik: / neure biotza daukat / naibagaz beterik. Azc PB 176. Begiratu zazu gero nola dauzkan Malenek atorrak eta barruko gonak. Ag G 247.
    azpisarrera-4
    GONA-AHO. "Gona-ao, gonau, ruedo de la saya" A (s.v. ao (6)).
    azpisarrera-5
    GONA-ARTE. (En casos locales de decl. sing.).
    a) Faldas. v. GONAPE.
    Etxakiat zetan urteten zarien amandrien gona-artetik. Kk Ab I 16. b) (Fig.). Compañía de mujeres.
    Jan, edan, erre, gonartean ibilli. Erkiag BatB 182.
    azpisarrera-6
    GONA-AURREKO. Delantal.
    Gona-aurrekoa yantzi ta museliñazko zapi azpildu bat bular aurrean yarri. 'Tablier'. Or Mi 98.
    azpisarrera-7
    GONA-BARREN (V-arr-gip, G-azp), GONA-BARNA (G-nav). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 49.
    a) "Volante de la falda" Etxba Eib.
    Gona barrenakaz malko samiñak igortzika. Ag Kr 14. Eladiri busti jakazan bere gona-barrenak. Echta Jos 59. Eldu eutsan gona barrenetik. Otx 148.
    Milla bider esan det gonak zanko erdia baño gorago bear ez duela [...]. Zeñen propio esaten zun [amak] anima zikintzea baño gonabarrenak zikintzea obe zala. JAIraz Joañixio 23. Aren gona barrenak agiri lagatzen duanari irrikaz begiak zorrozten dizkio. NEtx LBB 106. Orain neskatxak gona-barrenak / jasotzen ez dute lanik. Olea 95. Markiñako aizeak gona barrena aidean. (V-m). EBB II 57.
    b) Refajo. "Barrengoak gonabarrenak dira" EEs 1930, 50.
    c) Zona que cubre la falda.
    Ariñ aski goratuaz / bastante zanguak, / agertu bitartian / gona-barrenguak. Yanzi 180.
    azpisarrera-8
    GONA-DANTZA. "(V-gip), cierto baile de mujeres" A. "Gona dantzea emakumen aurreskuari esaten iako Oñati-aldean" A Ezale 1897, 141n.
    Aspaldiko ordez gona-dantzea ikusteko asmoaz. A BGuzur 115.
    azpisarrera-9
    GONA-HEGAL (gonegal AN-gip-5vill, B ap. Gte Erd 49). Borde inferior de la falda.
    azpisarrera-10
    GONA-ERTZ. Borde inferior de la falda.
    Bere soiñekoaren gona-ertza / ageri du esperantzak. Berron Kijote 129.
    azpisarrera-11
    GONA-GORRI. De falda roja.
    Andre gona-gorri, Martipereneko. Or Eus 62.
    azpisarrerakoSense-11.1
    (Nombre que se da a unas figuras femeninas que acompañan a la Dama de Amboto).
    Axe gogorrak abots zolijagaz lagunduten dautso [Anbotoko sorgiñari] ta gona-gorrijak itxartuten dira agur egiteko. Euzk 1931, 557.
    azpisarrera-12
    GONAKO TXAKUR. Perro faldero.
    Dirudiela andrean / gonako txakurra. Azc PB 75.
    azpisarrera-13
    GONA-MAGAL. "Gona-maala busti, mojar la fimbria de las sayas" Iz ArOñ s.v. máal.
    Agertuko da bere gona magalak ertzetik oratuten dabezala. Ort Oroig 19.
    azpisarrera-14
    GONA-MENDEL. Borde inferior de la falda. "(V-ple), ruedo de la saya" A s.v. mendel.
    Gona mendeletik oskijetara alde gitxi. Otx 37.
    azpisarrera-15
    GONA-MOTZ. Faldicorta.
    Atso gerri lodi, gonamotz, esku zikindun batek. Ag Kr 12.
    azpisarrerakoSense-15.1
    "Gona-motz, gingilla-luze (L), corta de saya, larga de úvula (acertijo de la campana)" A.
    azpisarrera-16
    GONA-MUTIL. Mujeriego.
    Xalbat delako gona-mutil ori. Etxde JJ 149.
    azpisarrera-17
    GONA-ONDOAN. Pegado a las faldas.
    Amak gona ondoan zerabilen bethi. Osk Kurl 39.
    azpisarrera-18
    GONAPE (V-gip).
    a) (En casos locales de declinación en sing., y precedido gralmte. de amaren). Faldas (de la madre). "Aman gonapetik urten bako umia, se dice de la persona apocada sin mundo y experiencia" Etxba Eib. "Aman gonapian hazittakua da ta" Elexp Berg. Cf. gonapeko.
    Amaren gonapeko izan bazan, garaia urbildu zitzaion aurrerantzean etxeko lemazai izaten ikasteko. Etxde JJ 234. Amaren gonapetik asago aldegin bear mingotsa. Erkiag BatB 26. Beste iru edo lau, ollo lokaren ondoan txita txikiak bezela, amaren gonapetik ezin aterarik. Ataño TxanKan 148s.
    b) (Ref. a la vida sexual de la mujer).
    Ala ere, ba-ziran emaztearen gonapekotan sartzen ziran ziraun-mihiak ere. NEtx LBB 124.
    azpisarrera-19
    GONA ZURI. "Saya blanca que arma la falda" Etxba Eib.
    azpisarrera-20
    GONETAN (V-gip). En faldas. "En falditas [...]. Gure umia atzo arte ojalietan; gaur gonetan eta beriala ipiñiko dogu fraketan" Etxba Eib.
    Obe prakak kenduta / baleude gonetan. And AUzta 119.

    gona

    gona
    << GODALET-DANTZA 0 / 0 HIL-DANTZA >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper