Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    bizkar.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde Leiçarraga (que lo emplea en la expr. bizkarra makhurtu ) en todas las épocas y dialectos. No hallamos en los textos la forma bizkhar que aparece en el dicc. de Lécluse. En DFrec hay 73 ejs. de bizkar.
    Onom.: Lopp de Biscarra. (1174) Arzam 183. Mutilua vizcarra. (1283) Ib. 183. Asta Bisquarra. (1284) Ib. 183.
    sense-1
    I. (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Deen I 96, SP, Urt Gram 19, VP 10r, Lar, Añ, Arch VocGr , VocBN , Hb, Gèze, Dv; -kh- Lecl); bizker (V-ger, AN-olza-gulina-ulz); biskar (V-m-gip, G-azp, L-sar-arcang); bixkar (V-gip) Ref.: VocPir 269; Bon-Ond 140; A; A Apend ; Lrq; Iz ArOñ (biskar), Als, Ulz (bizkérra), ArOñ , R 298 y 518; Etxba Eib; EAEL 10; Elexp Berg ; Gte Erd 200; ZestErret .
     Espalda; hombro; lomo (en animales). "Biskar que es espinazo" IC I 568. "Échine, dos" SP. "Hombro" VP. "Espalda" y "lomo" Lar y Añ. "Hombro" Añ. "Bixkar agian gehiago" Elexp Berg (cf. infra s.v. BIXKAR ejs. con palat. expresiva). "Bixkarreko miñak nago" Ib. Cf. Baraib 141: "Bizkar, espina dorsal", y VocNav: "Bizcar o vizcar, espinazo del cerdo sacrificado (Artajona)".
    Orai zuk soiñean darabiltzatzun arropa horiek, zuk baiño lehen erabili zituen bere bizkarrean ardiak. Ax 416 (V 270). Ezta gupi, ez zeihar, ez, / Bana xuxen bizkarrez. O Po 26. Iazar zazu ene bizkarraren gaiñean. Ch III 50, 6 (Mst zaflezazü ene bizkarra eta ene lephua). Bizkarra bostorzaturik, besaburuak lauridikiturik ta gorputz guzia zatiturik. Lar SermAzc 48. Azotez oriek nere bizkarra urratzea. Mb IArg I 152. Mutiltxoaren bizkar eritua nere begiz ikusi nuen. Cb Eg II 168. Ardi larruz bizkarrak estalirik. Iraultza 22. Belaarri luze, apal ta makalak ditubana ta bizkar gora edo jasua dabena. Mg PAb 88. Asto burutzarrak bizkarrean / eukan alan bearrez zuloa. Zav Fab, RIEV 1907, 540. Sorbalda-bizkar azotez apurtuak. Añ EL2 227. Iazarria denian bustirik bizkarra. Etch 618. Zezenak bear ditu izan bizkarra zabala, lepoa lodia, giltzak laburrak. It Dial 92 (Ur, Ip bizkar, Dv sorbalda). Bizkar soil garbian soka batekin zama lotu. Izt C 184. Hire bizkarraren gaineti / Igaranen nuk adarretara. Arch Fab 129. Ikhusiko dituzunean zure aziendak arin eta biphil, ilea eta bizkarrak legun. Dv Lab 230. Toki batzuetan, thorratzen dituzte bizkarrean eta saihetsetan lasto putzuka batekin. Ib. 224. [Indi-oilua] behar da urratu bizkarretik eta hexurrak khendu haragiak emeki emeki berexiz. ECocin 15s. [Abereari] ogia eman, eskuaz bizkarra igortzi. Arr GB 146. Baldin neronek ikusi banu / autsiko nion bizkarra. Xe 263. [Trikuak] sagar-pilletan txilipurdika ibiltzen dira, betetzen dute bizkarra sagarrez ta sartzen dira sasi-zuluetan. Sor Bar 101. Baliari odola / bizkarra betian, / etzitzaion gelditu / ito zan artian. Arrantz 13. Bizkarraz ganbelua, belarriz astua. AB AmaE 238. Iduri duela alimalexka pullit, bizkarrean hezurrik ez duten batzueri. Elsb Fram VII. Burregoa ari zaiolarik bizkar gibelean bi eskuak estekatzen. HU Aurp 47.
    ( s. XX) Diyo geldituaz guarda batek eskua bizkarraren gañian jarriyaz. Iraola 39. Bizkarra eta sahetsak azal lodi batek gordetzen daizko [peludoari] . JE Bur 13. Bi banderillak zezenarentzat ekarri ta bat bere bizkarrean sartu. Urruz Zer 139. Batari "kaixo, mutil", bestea bizkarrean jo. A Ardi 58. Lendabiziko arriri eltzea / Oluari zain tokatu, / amar minutuan ogei ta bat aldiz / bizkarreraiño altxatu. EusJok 59. Gathu bizkar legun bat aldean luze luzea. Zerb Ipuinak 83. Bizkarra paretari etziñik egon da. Mok 19. Itxas-aizea arnastuz bizkar makurra zuzentzen duten igitariak. Or Mi 106. Musker-bizkarra bezalako gerriko nabarraz tinkatua. Ib. 46. Bere bizkar buluzian emaiten dazkote berrehun makil-ukaldi. Zub 59. Ipurdiz oso bajua da ta / bizkarra're eztu zuzena. Tx B I 181. Arbillan lotu, zuzitu dautse / Zigorkadakaz bizkarra. Enb 100. Kanit bat bizkarraren erdian [...] landaturik. Barb Leg 140. Bizkarra bustitzen yatan bakotxian. Otx 33. Nehundik ez dut bizkarra xuxen atxikitzen ahal! Lf Murtuts 37. Neskatxaren bizkarra larru gorrin eta agurean eskuzabala neskatxaren bizkarrean. JAIraz Bizia 46. Bizkarreko azurrak be apurtuko eutsazan milla bider. Bilbao IpuiB 149. Hotz bat jin zautan bizkarrari behera. JEtchep 37. [Zakurraren] bizkarra, anai ttipienaren bururaino iristen zan. Osk Kurl 137. Gizon ederra zan, bizkarrez ondo betea. Erkiag BatB 48. Katua, bizkarra arrotu ta nagiak ateratzen gelditu da. NEtx LBB 156. Erlategitik urruti beude musker bizkar ezkatatsuak. Ibiñ Virgil 108. Bere bizkarrari azote ukaldika jo eta jo. Ardoy SFran 188. Beti izan zun nere aitak gerri miarra, bizkarra zabala. Auspoa 77-78, 20. Barrutira izerdiz / bizkarra bustia. Uzt Sas 101. Trastü phezü hanitxekin / bizkarrak kargatürik. Casve SGrazi 116. Baita ganera urte askotxo / nire bizkarrak artuta. Ayesta 29. Larre txarrean bizkarra zorrotz [abereak], / ori da gauza jakiña. AZink 37. Nik ere ez dut uste [...] Etxeberrik inolaz ere merezi duenik Oihenartek bizkarraren gainean erabiltzen dion zigorra. MEIG IV 116. Gure iritzien berri jakiten badute ere, eta nekez helduko dira horretaraino, bizkarra zimurtuko digute, onenean ere. Ib. 99 (Interpr?).
    v. tbn. VMg 47. Echag 269. Bordel 110. Gy 42. Hb Egia 62. Bil 164. Noe 55. Bv AsL 75. Elzb PAd 62. Apaol 124. Echta Jos 100. Alz Txib 99. GMant Goi 109. JanEd II 115. Inza Azalp 69. Ox 89. FIr 156. Etcham 67. Lab EEguna 97. Laux BBa 138. Lek EunD 14. TAg Uzt 166. Munita 146. Etxde JJ 271. Mde Pr 287. SM Zirik 80. Arti Ipuin 27. Ugalde Iltz 18. Gand Elorri 194. Anab Aprika 36. Etxabu Kontu 120. Ataño TxanKan 110.
    azpiadiera-1.1.1
    (Fig.).
    [Izarrek] gauaren bizkar illuna lerro luze diztiratsuz argitzen. "A tergo". Ibiñ Virgil 77.
    azpiadiera-1.1.2
    bizker. "Jiba ('bosse') (AN-egües-ilzarb); bulto, bizker (AN-olza)" Bon-Ond 154.
    azpiadiera-1.1.3
    (En la interjección (berroien o berrogain) bizkarra!). v. berrogei (3).
    Ah! orduan ba hatik, erran dezaket ahal guzia egin nuela. Bizkarra! HU Zez 138. Berroien bizkarra! harma bat ez izanen orai hemen! Barb Sup 29. Berroien bizkarra, ez bertzea! Ib. 164. Noiz ere ohartzen baikira gure bi botoila Rioja hautak hustuak ditugula azken xortaraino. Berrogain bizkarra! JE Ber 26.
    azpiadiera-1.2
    2. (gral.; Ht VocGr, Dv), bixkar (V-gip). Ref.: A; Lrq; Elexp Berg. Loma. "Colline" Ht VocGr 340. "Loma en los montes" A. "Mendi bixkarrai jarraittuaz aillegau giñan tontorrera" Elexp Berg. Cf. VocNav: "Bizcarra, por extensión lomo o espinazo de un monte (Aóiz)". v. gailur; cf. 2 bizkai .
    Tr. Documentado sobre todo desde finales del s. XIX.
    Ikusiko duzu bi haize errota, zeiñak baitire mendi biskar baten gaiñean. INav 50. Gaztigarra ethortzen da bizkarretan eta zelhaietan. Dv Lab 321. Toki goretan arranoak / Egiten ohatzea; / Hala du mendi bizkarretan / Eskualdunak etxea. Elzb Po 199. Lehen mendiaren bizkarrera heldu eta ikhusten ditut begia doano bertze mendi batzu. Prop 1883, 260. Kausitu zituen mendi bizkar batean jende gaixo batzu, lehertuak kargaren azpian. Jnn SBi 54. Goizean eguzkiak mendi bizkarrak gora igo arte. Echta Jos 20. Gelboe-mendiak, Saul eta semea euren bizkarretan ilak izan zirealako, Davidek gaitzetsi ta biraotu baebazan. A EEs 1916, 108. Iguzkiaren garrak / egin ditu lasterrak... / Urhean daduzka mendien bizkarrak. Ox 165. Zankoek aldapako nekeari ta bizkarreko beerakoari eutsi bear izaten diote. Anab Usauri 121. Ezkerrago, bizkar biribil konkor batzu, artetan artho-landa gori batzuekin. JE Ber 43. Lubiziek jandako mendixka bizkar gorriak muga-une guzian. Mok 13s. San Mikelen Eliza ez dugu urruti: / arako bizkar artan orain dut ikusi. "Loma". Or Eus 250. Ilun-nabarrak dauzkitzularik urdintzen, histen bizkarrak. Iratz 46. Arkaitza dik zuti menderen mendetan, eskeinka bizkarra. "Ofreciendo su lomo". Or Poem 527. Azkaineko ermitauaren kaperan etzen errex bere gogoaren biltzea eta otoitz egitea. Alde batetik bizkar pollitegian zen kapera. Zerb Azk 45. Mendigaillurrak eta muiño-bizkarrak. Erkiag Arran 94. Aixa pasatzen zituzten [lasterkari] aiek / nola ordeka ta bizkar. Basarri 97. Bizkar batean erri koxkor bat / Elduain izena duna. TxGarm Auspoa 39, 26. Ego-aizea bitartean, mendi-bizkarrak garbitzen ari zan. NEtx LBB 60. Arhaneko bizkarretik, / bai Ozkaxeko lephotik. Casve SGrazi 130. Mendi loen bizkarretan, / kemen oihartzun laru. Azurm HitzB 38. Aieitako bizkarrean beera sangaka, Lordizko errekara sartu omen zuan. JAzpiroz 25. Abarkak ondo lotzen genduzan / San Justoko bizkarrean. FEtxeb 76. Santa Barbara, berriz, Unamendiaren bizkar batean dagoan ermita. Insausti 65.
    v. tbn. TAg Uzt 153. Zait Sof 184.
    (V-gip, BN, S; VocBN, Dv, VocB). Ref.: A; Etxba Eib. "Point culminant" VocBN. "Cumbre, cima. Elorretako bizkarrian bazkaldu genduan" Etxba Eib. Cf. VocNav: "Biscar o bizcar, cumbre de una montaña".
    Mendi gorenak dire Adi, Altobizkar; / Belateri darraizko ehun mila bizkar. Hb Esk 78. Pasaioak [= 'promenades'] badire, bizkar haltoenak, / Hurbildik ikusteko urrun dabiltzanak. Ib. 96. Igan ziren mendixkaren bizkarrera. "Super verticem collis". Dv Ex 17, 10 (Urt bizkarki, Ur, Ol tontor, Ker gaillur, Bibl kasko, BiblE gain). Bein joan zirean oñ-ortzotik Gaztelugatxera; beste bein Atxerren bizkarrera. Echta Jos 14. Atxerren goitik, agertuten zan, / Oiz mendien bizkarra. Ib. 99. Aitzgorriko bizkarretik ikusten dana ezta beste iñondik gure Euskalerrian ikusten. Ag G 10.
    Caballón, lomo de tierra entre dos surcos.
    Ildo-bizkarrak zangarteka igaroz. 'Les billons'. Or Mi 109. Lurra ebakiz ildo-bizkarrak iasotzen dituanak. Ibiñ Virgil 71
    Cresta de una ola.
    Itsasoak batzutan ugiñen bizkarrean eraikitzen gaitu, bestetan zoko beltzetara sartzen gaitu. Or Mi 130.
    azpiadiera-1.3
    3. Superficie (del mar).
    Beilla zazu, Iongoikoa, gurekien batean, / Kaltiarro gertha ezgaiten uraren bizkarrean. EZ Man II 143. Bere zigorrarekin Moisesek bein bizkarrean eman zioneko, egin zen erdi bi itsaso gorria. Mb IArg I 194. Leihorreko bideetan bezala, itsasoaren bizkarrean ere urez-ur oinez zabilan. Arb Igand 155. Zidarrez dirdai agertzen eban itsasoko urak bere bizkarra. Erkiag Arran 155.
    azpiadiera-1.4
    4. (AN-erro, B, L-ain, BN, Ae, R, S; SP, Dv, Foix) Ref.: A; AEF 1926, 14; Giese CasaS 8; Satr CEEN 1969, 209; CEEN 1971, 333.
     "Filière de maisons" SP. "Cumbrera o caballete de tejado" A. "Faîtage du toit, etxe bizkarra" Foix. "Viga superior del caballete del tejado (BN-baig)" Satr CEEN 1969, 209. Cf. Rolhfs 55: "Gasc. bisquèro (Arrens, Gavarnie, Gèdre), biscàrro (Sentrein, Castillon), biscarrèro (Ustou), biscalèro (Béost), bisco (Arrens, Morlaas, Montaner), Aran bisca et biscà, er abiscà (Bielle, Mayregne), arag. Fanlo bizquera, Ansó bizcarrera, Jaca biscalera, nav. bizcarra 'grosse poutre qui soutient le faîte'".
    Bizkar zapatadurak 7 pus 8 pus, mila eta hiru ehun beso bornu. (1762). SenperEus 53. Teillatu bizkarra, ura botatzen bitara. EZBB II 114.
    azpiadiera-1.5
    5. Caballete (de la nariz). "Sudur-bizkar (B, Sal, R), parte superior de la nariz" A. "Sur-bizkar (V-ger)" Ib.
    Hartzen ditu miserak, eta ezartzen dituelarik sudurraren bizkarrean, dio: Eliza akhabo da. Hb Egia 136.
    azpiadiera-1.6
    6. Respaldo. "Jarlekuaren bizkarraldea" ZestErret .
    Errosarioko amabost gertaerak tarteka beste zerbaitekin daude alki-bizkarretan espalderas, respaldos . Iñarra (1892, ap. JFlor ). Ziri edo zear-makillaetan bat "silla"-bizkarrean dijoa.Garm EskL I 134. Bizkarrik bagako aulkiak ipiñi zituen, bakotxean sei lagun inguru sartzen ziranak. Etxabu Kontu 52s.
    azpiadiera-1.7
    7. Dorso (de la mano). "Esku-bizkar, carpo (BN-mix) (Lander)" DRA .
    Esku-bizkarrean erhi handiaren erho-buruñoa kanpo-alderat poxi bat atheratzea. Lf ELit 275.
    azpiadiera-1.8
    8. Dorso, prominencia central de un utensilio de piedra.
    Batzuek, ordea, lenauko edertasun eta egokitasun berean oraindik iraun zuten, batik bat bizkar zanpatuzko gezi-muturrak, ertz landutako ar-igekiak, sukarri-aiztoak eta marruxkak. JMB ELG 55s. Gezi-mutur bizkar-zanpatuak. Ib. 58. Mutur bizkar-landuak. Ib. 60. Ezten bizkar-koskatuak. Ib. 30.
    sense-2
    II. (Tema nudo usado como posposición, tras gen.).
    azpiadiera-2.1
    (AN-5vill-larr, BN-arb; Dv, A, Foix) Ref.: Lrq; Asp Leiz2; Gte Erd 66, 253.
     A cargo de; a expensas de. "Bertzeren bizkar uztea, laisser à la charge d'autrui" Dv. "Bertzeren bizkar bizitzea" Ib. "À ma charge, ene bizkar" Foix. "Besteren bizkar bizi da ori" Asp Leiz2. "Gure bizkar bizi da (BN-arb)" Gte Erd 66. "Aisa aski haren bizkar utzi dute lan hori (AN-5vill)" Ib. 253. v. BIZKARRETIK.
    Baldin umeak guratsoain deskuidos gaizki iten badu, guratsoain bizkar izain da. (112). LE-Ir. Baña kulpak gizonénak / izánik, galdus elkár; / Jesus ona, baña pénak / guzíak orrén bizkár! LE Kop 186. Haren bizkar ere dela artha guzia. Gy 179. Ezbezazu othoitzik egin ethor gaitezen guziak eta zure bizkar izan gaitezen. Dv 2 Sam 13, 25. Janda edanda gastatu ugari egiten zutela aien bizkar. Or SCruz 68. Besteren bizkar bizitze ori / ai zeñen gauza ona dan! Tx B III 96. Tontuen bizkar sonbrerua ta / lebita ederrak jantzita. MendaroTx 359. Alako lanbideak beti ere, lendik aski lanpeturik daudenen bizkar ezpaletoz. Ldi IL 105. Kalte aundienen [...] bidezko kitatzea, oientxen bizkar joan dedilla. EAEg 7-11-1936, 237. Au, Españako Diru Etxeetan Bazkun oiek dituzten ogasunen bizkar egingo da. "Con cargo a sus respectivas cuentas corrientes". Ib. 24-10-1936, 125s. Zure biraoen zama astuna zure bizkar leporatzen duzula. Zait Sof 66. Ia gaiztakeri ura bere bizkar uzten zuten! Loidi 30. Etzen aitoren-seme sortua besten piltzar bizitzeko. Ez etare besten bizkar. Ardoy SFran 287. Nere bizkar, bi eriotz, lau lapurreta. NEtx LBB 116. Besteren bizkar jan da edanez. Ataño TxanKan 11. Har beza bere bizkar datorkiokeen erantzunbeharra. MIH 395. Besteren bizkar utzi gabe. MEIG IV 110. Argitaratzea bere bizkar izan zuenak ere ez zuen lan makala hartu. MEIG VI 123. Ederki ikasia dut, neure bizkar, ikastaldi neketsu batek bakarrik eraman gaitzakeela geure buruaren jabe, ez irudipenen eskuko, izatera. MEIG IX 100. Kritikaririk zorrotzenek ez dute, dirudienez, kritika ontzat hartzen beren edo kideen bizkar doanean. Ib. 64.
    v. tbn. Basarri 171.
    azpiadiera-2.1.1
    A expensas de (reír, etc.). "Gure bizkar barre egiten dute (G-azp, AN-5vill)" Gte Erd 70.
    Gure bizkar amaika far egiten dute. Sor Bar 98. Nik ez bainuan besteak bezela aren bizkar parrik egiten. Salav 71. Burua mugituaz Joxeren bizkar par egiten. Lab SuEm 185. Jainkoak giza-emakumeen bizkar parre egiteko asmatua dala-ta. NEtx LBB 120. Bere bizkar par pixka bat egin nairik. Ataño TxanKan 129. Ari besteren bizkar parra egitea gustatzen zaio. TxGarm BordaB 101.
    azpiadiera-2.1.2
    Aprovechando (una situación).
    Gudaren bizkar bidegabeko irabaziak bereganatzen ari diranak. EAEg 21-3-1937, 133.
    sense-3
    III. (Adj.).
    azpiadiera-3.1
    Elevado, cimero.
    Lur bizkar eta aize-tokietan. Munita 59.
    azpisarrera-1
    BIXKAR (V, L-ain, R, S). Ref.: A; Lh; Lrq. (Forma con palatalización expresiva). "Lomilla. Dim. de bizkar 'loma'" A. "Colline" Foix. "Petite colline" Lrq.
    Erdia bixkarrean, errekan erdia. Hb Esk 105. Eskual-Herriko bixkar batean. Ox 108. Elizetan pullitena bixkar batean. Barb Sup 33. Urrunerat bixkar biribil apal batzuek hesten duten zelai handia. JE Ber 99. [Lisboa] hango zazpi bixkarren ziloan. Ardoy SFran 146. Abitu nintzan mendixka bixkar batean. AZink 158. Bixkar bat osoa hartzen duen auzogunea. Larre ArtzainE 222.
    azpisarrerakoSense-1.1
    Etxeak mendiaren / bixkar-bixkarrean, / usoak dirudite / teillatu-ertzean.Ldi UO 15.
    azpisarrera-2
    BIZKAR-ALDE. a) Parte de la espalda.
    Bizkar alde bata erre edo larruturik, ta bestea nere sotana au baño beltzago utzi zion. Cb Eg II 167.
    b) Espalda.
    Gau atan, seguru be, Praiskuk ez ei eban otzik ixan bizkar-aldian. Kk Ab I 69. Izerdia oztu etzitzakien, ispirituz igortzi zien geldiro ta arretaz Agerrek bizkarraldea ta bular-gaña. TAg Uzt 235. Gero, eskuak bular-gañean lotu zezazkiotela, eskatu zien, ez bizkar-aldera, zeuzkan bezela. NEtx Antz 147. Txanbrak, lepo aldean atzetik eta aurretik, iriki aundia du, ta bai bizkar aldera, bai papar aldera, illargi betea aiñako aragi sailla bistatzen zaio emakumeari. NEtx LBB 104. Alfana-beor indartsu aren bizkar-aldeak zanpatuaz datorrena. Berron Kijote 199.
    c) Parte trasera, zona situada a la espalda.
    Neska batek urreratzen ziezten bizkarraldetik azaoak. TAg Uzt 158. [Datillak] jaten dituztenean bizkar aldera botatzen dituzte ezurrak. Anab Aprika 24. Batak ori itandu bitartean, beste erri-jagolea Nikanor-en bizkar-aldera joan da, ta atzekaldea marruskau ta igurtzi deutsa. Erkiag BatB 188.
    d) Respaldo.
    Or dago aulki zabalean, besodun zizaillutxoan jesarrita, biguinkiroago egon dedin, eta bizkar aldean lumazorro bat dauala. Erkiag Arran 73. [Ziriak] sillagaieri edo atzeko ankaeri loturik, bizkarraldea osatzen diotela. "Respaldo". Garm EskL I 134.
    azpisarrera-3
    BIZKAR-HANDI (bizkarrandi Lar, Añ). "Espaldudo" Lar y Añ.
    azpisarrerakoSense-3.1
    Vago (?).
    Hainbertze muthiko zantzail, bizkar handi, neska ergel ostoila, pika buztan. Eskual 15-11-1901, 1.
    azpisarrera-4
    BIZKAR-AULKI. Silla con respaldo.
    Bazan ere txontxongilloen txabola, aurre-aldean bizkar-aulki askokin. Anab Don 101.
    azpisarrera-5
    BIZKAR-AHUSPEZKA. Con reverencias.
    Arek uste izan zun, bera zan bezelako zalduntxo aundizkia, agurka ta bizkar-auspezka artuko zuela baserri artan. TAg Uzt 199.
    azpisarrera-6
    BIZKAR-HAUTSI.
    Naiko bizkar-autsia zegon Rozinante; baiña onen gaiñera igo zan ala ere berriro. "Medio despaldado estaba". Berron Kijote 94.
    azpisarrera-7
    BIZKAR-BELTZ. a) (Adj.). De lomo negro.
    Bi idi handi kopeta-zuri / Bizkar-beltz, adar-handiak. Elzb Po 196.
    b) (Sust.). "Espèce de poisson d'eau douce à dos noir" Hb. "(Giménés 139), muge blanc (poisson à dos noir)" Lh. "Cabezudo, capitán, albur, lisa, múgil, mújol (Mugil cephalus), biskarbeltz, buruzabala, korrokina, santereau" FauMar 48.
    azpisarrera-8
    BIZKAR-BERA. "Peau délicate, en parlant des bêtes; mou, effeminé" Hb.
    azpisarrera-9
    BIZKAR-BERATI. "Blando de carona, bizkar beraatia" Lar.
    azpisarrera-10
    BIZKAR-BESTA (B, L-ain, BN, S; bizker-besta B): Ref.: A; Izeta BHizt2 (bizker-besta). "Fiesta que celebran los operarios al poner el armazón del tejado a una casa en construcción. El ramo que se pone en lo alto del edificio se llama aldaska" A. "Bier dugu bizker-besta" Izeta BHizt2.
    azpisarrera-11
    BIZKAR-BIGUN. Vago, que rehuye el esfuerzo.
    Diranak dirala, ezta zenbaitentzat ikasbide txarra. Baña, ain baigera bizkar bigunak! Ldi IL 106.
    azpisarrera-12
    BIZKAR-DANTZA. "Pertenece también a las danzas-juego, el Bizkar dantza o baile de la espalda, del Valle del Baztán" CEEN 1971, 187.
    azpisarrera-13
    BIZKAR-DENDA. "Buhonería, bizkar denda" Lar. "Buhonero, bizkardendaren zaia" Lar.
    azpisarrera-14
    BIZKAR EGIN. "Camerare, bizkartu, arkadatu, arkobatu, bizkaregin" Urt IV 106.
    azpisarrera-15
    BIZKAR EMAN. v. BIZKARRA EMAN.
    azpisarrera-16
    BIZKAR-ESTALKI. Capa.
    Elias delako suzko karroan joan zelarik airetan, bizkar-estalgi bat erortzerat utzi zuen. Zerb IxtS 66.
    azpisarrera-17
    BIZKAR-HEZUR. v. bizkarrezur.
    azpisarrera-18
    BIZKAR-GAIN. Cf. bizkargain. a) (Sust.). Hombro.
    Eskua bati hunki, bertzeari bizkar gaina, bertzeari papoa. Barb Sup 37. Burutik pisu bezain zorrotik arina, / Bizkar gainak iduri teilaren izkina; / Hots, hezur eta larru goseak egina! Ox 94.
    azpisarrerakoSense-18.1
    Lomo.
    Bizkar gaiñean ikutu, kaxko gaiñean axkure egin [ardiai] . AZink 18.
    Zeiñek esan [...] onelako makil-erasorik, arin-arinka ta orpoz-orpo etorri bear zuanik, gure bizkar-gaiñetan leertu zaiguna, alegia. "Sobre nuestras espaldas". Berron Kijote 166.
    b) (Tema nudo usado como posposición, tras gen.). Sobre los hombros de. Cf. BIZKAR-GAINEAN.
    Zoritxarreko gertaeraren batek gure bizkar-gane arri astuna ezarri ba dagisku. Erkiag Arran 165.
    azpisarrerakoSense-18.2
    (Fig.). A cargo de. v. supra (II).
    Orratz orren etorrera nere osabaren bizkar-gain utzi, ta... nola jakin lezakete gezurra danik? Loidi 96.
    azpisarrera-19
    BIZKAR-GAINEAN. A cuestas, sobre los hombros. v. BIZKARREAN.
    Asta emeak pisu geiegi / eroian bizkar ganean. Zav Fab, RIEV 1907, 541. Eta, izanagatik / guztizko gogorra / bere bizkar gañean / zeraman maskorra. It Fab 149. Gatz-zaku aauundi bat jarri zion astoari bizkar-gañean. Muj PAm 60. Bere Aittak bizkar gañean jarri zion gure gaiztakerien zama. Inza Azalp 65. Bizkar-gañean burua dezun irakurlea, / askatu zazu zeorrek korapilloa. Jaukol Biozk 91. Bior baten bizkar-ganian zaragi galanta sartu eben etxera. Kk Ab II 92. Nekeak eta lanak bizkar gañean artuta. ABar Goi 28. Asto basta bizkar gainean ezartzen zaio. NEtx Antz 78. Bost gizon giartsu zama aundi banakin bizkar gaiñean mendia gora dijoaz. Etxde JJ 44. Aien erlijioko santuren bat iltzen danean, gorputza bizkar-gañean eramaten dute. Anab Aprika 37. Itxas-izurdeak lilluratu, ta auek eraman zuten beren bizkar gaiñean Greziko lur-egaletaraiño. Ibiñ Virgil 58. Berehalako probetxuari loturik bizi izan bagara, ageri agerian ditugu ondorenak, bizkar gainean daramagun zamaren zatirik pisuenetarik bat hortik jaso dugunez gero. MIH 285.
    azpisarrera-20
    BIZKAR-GAINEKO. a) Que se lleva a hombros.
    Bizkar-gañeko zamaz erraz ezagutu zitezkean zijoazenak. Anab Usauri 126.
    b) Hombro.
    Bular ta bizkar gaiñekoa erantzi zioten. "El espaldar". Berron Kijote 47.
    azpisarrera-21
    BIZKAR-GAINERA (Echarse, etc.) a hombros.
    Nik gabardina deitzen diyodan jazki au bizkar gañera bota det. Alz Ram 28. Bizkar gañera salto eginda. Anab Usauri 73. Orduan igoten dautse bizkar-ganera, ta ederto doaz neke barik eurak gogoa dauken lekura. Kk Ab II 116. Mundua bizkar gaiñera erori zitzaion egun batean. NEtx LBB 124.
    azpisarrera-22
    BIZKAR-GORA. "Lominhiesto" Lar. "Qui a le dos élevé" Hb.
    azpisarrera-23
    BIZKAR-ITZE. "Bizkarritze (L), el más grande de los clavos" A.
    azpisarrera-24
    BIZKAR-KONKOR. a) "Bossu" Hb.
    b) "Cierto pescado (Darric)" DRA.
    azpisarrera-25
    BIZKAR-LAN. Trabajo de cargar a la espalda.
    Esku, beso, gerri ta bizkar-lanak ba dira, abere indarrez egin bearrekoak. Erkiag BatB 150.
    azpisarrera-26
    BIZKAR-LARRU (Ae). "Impermeable rústico" A Apend y Aezk. Cf. bizkar-narru 'piel de la espalda' en Enb 179.
    azpisarrera-27
    BIZKAR-MAKUR (AN-larr, Sal ap. A Apend; b.-makhur Ht VocGr 334, Hb; bizkhar-makhur Lecl). "Bossu" Ht VocGr, Lecl. "Qui a le dos courbé, de travers, en bosse" Hb.
    Baña ez da dudarik / [Esopo] zala txit txikia, / bizkar makurra eta / jakintsun andia. It Fab 17. Marixeparen aurra / bizkar-makurra. (Canc. pop. in Or Eus 23).
    azpisarrera-28
    BIZKAR-MILIKARI. Servil.
    Salatari, malatari, guarda... bizkar milikari; ofizio hitsa eskualdun gazte batentzat. Ox 191.
    azpisarrera-29
    BIZKAR-MORRAL. Mochila.
    An azalduko ziran mendizaiak, bizkar-morrala jan ta edatekoz bapo beteta. AZink 39.
    azpisarrera-30
    BIZKAR-MUIN (BeraLzM). Médula espinal.
    Bizkar-muina. Izenak salatzen duen bezala, bizkar-hezurraren barnean kokatzen da. JE Med 25. Magnesia, buru eta bizkar-muinetan ausarkisko kausitzen dena. Ib. 77. Odolaren gorabeherak, baita gure garaun eta bizkarmuinean gertatzen diren gertari ezkutuagoak. MEIG VI 116.
    azpisarrera-31
    BIZKAR-OKER. Jorobado; que tiene la espalda curvada.
    Zigor ori gaur emango balitz, amaika bizkar-oker ikusi bearko genuke! Munita 146. Kalamidade guztiak beregain izatiarren edo, begi-bakarra, bizkar-okerra ta errena zan gañera. SM Zirik 62.
    azpisarrerakoSense-31.1
    (Referido a plantas).
    Aurreko eguneko ekaitzaldiaren pean bizkar-oker gelditu ziran artoak ere eguzkiari burua zutitu nai zioen. TAg Uzt 152.
    azpisarrera-32
    BIZKAR-HORDI (B; bizker-ordi B). "(B), serones de mimbre o junco bastos" A. "Cesta de mimbre que se pone en las caballerías. Bizker-ordiekin ongarri garraien" Izeta BHizt2.
    Astoa espartzuzko bizkar-ordeekin, azaldu zen oi bezala ardo-banatzaillea. "Les mannes de sparterie". Or Mi 107.
    azpisarrera-33
    BIZKAR-OTARRE. "Hotte, bizkar-saski, bizkar-otharre" T-L.
    azpisarrera-34
    BIZKAR-OTARRE. Cuévano, cesto que se lleva a la espalda.
    Egiten zuten lan ederrik, bizkar-otar, eserleku, asto-saski eta abar, erreka arte oietan bildutako urritz ziorrei ateratako zimitzekin. AZink 168.
    azpisarrera-35
    BIZKARRA HAUTSI.
    Dar una tunda. "Jipoitu" ZestErret .
    azpisarrera-36
    BIZKARRA BEROTU (V-gip, G-azp; bixkarra b. V-gip). Dar una tunda. "Jipoitu. Formal ezpaabill neuk berotukostat bixkarra" Elexp Berg. "Jipoitu" ZestErret. Cf., en sdo. prop., Salav 91: su pixka bat egin eta aren bueltan zeuden, txandan bizkarrak berotzen.
    Baserritarrari bei bat kendu, ta bizkarra berotu. Or SCruz 51. Landare berarekin bizkarra pixka bat berotzea on izango luke orrelako aldatzaleak! Munita 42. Aitari berotu ete eutsien ba bizkarra? Bilbao IpuiB 56. Eta lanera, zure bizkarra / berotzia nai ez bozu! BEnb NereA 103. Txakur bati, gauza bat egiten duen guztietan bizkarra berotzen bazaio, gauza ura geiago ez egiten erakusten zaio. Vill Jaink 71. Oian arrapatzen zanari irizillakin bizkarra berotzia. Etxba Ibilt 470. Bizkarra ondo berotutzia / merezi du olakuak. Uzt Sas 233. Bizkarra berotzea merezi dik arek! BBarand 12.
    azpisarrerakoSense-36.1
    Andriak egon biar / bizkarra berotzen, / Gizonaren eskutik / azotiak artzen.Xe 252.
    azpisarrerakoSense-36.2
    Bizkarra bero bero eginda bialdi zun. Or SCruz 77.
    azpisarrera-37
    BIZKARRA EMAN; BIZKAR EMAN. Dar la espalda (sdos. prop. y fig.).
    Bakaldunari burubaz gurkerea egin biarrian, bizkarra emon eta bizkarraren azkenian asten danagaz gur egin eutsan. Otx 56. Atia itxi ta atiari bizkarra emanaz gelditzen da. Alz Burr 28. Bere aide biozkabeai erdeñuz bizkar emanik. Etxde AlosT 94. Gaxuxak etzion erantzun; bizkarra emanaz etxeruntz abiatu zen. Etxde JJ 76. Eliztarrek kanpora atera bear dutenean atzeraka ibiltzeko oitura izaki, ateari bizkarra emanez. Anab Poli 60. Itsasoari bizkar emonik barriro. Erkiag Arran 68. Bizkarra ematen ziolarik, aita ikusi zuan. Osk Kurl 67. Benatek, bizkarra Karmeni emaiten dio, alegia zapeta estekatzen okupatua. Larz Iru 134. Askok bezela bizkar emanaz / baserriko nekeari. Olea 43.
    azpisarrera-38
    BIZKARRA ERAKUTSI. Dar la espalda.
    Frailea atzetik zethorrelarik, bildurrez egoten zan [...]. Ondotik iragan eta bizkarra erakusten zionean, bildur guztia ahaztu eta [...] Juantxungana begiratzen zuan. Osk Kurl 198.
    azpisarrera-39
    BIZKARRA ERANTSI. Aplicarse (a una labor).
    Onela beintzat ikasiko genduke zer itxaron genezaken, zenbatera eldu gintezken, yendea bero-bera ala otz al-dagon eginkizun aundi ari bizkarra erasteko. Ldi IL 74.
    azpisarrera-40
    BIZKARRA ITZULI. Dar la espalda.
    Eta itzuliaz bat bizkarrak alkarri, / Izen ona galtzea batak besteari. AB AmaE 313. Ezin elgar adi gehiago, bai eta iduri samur, bizkarra itzultzen dute, jalgitzearekin, batek bertzeari. JE Bur 170.
    azpisarrera-41
    BIZKARRA JARRI. Dar la espalda.
    Neska ateari bizkarra jarrita zegoan. Anab Usauri 64.
    azpisarrera-42
    BIZKARRA JASO (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Encogerse de hombros. "Se dice de los que se desentienden de cualquier negocio. Bizkarra jaso eta juan zan betiko ez dakigu nora" Etxba Eib.
    Patxi jiratu zan beste aldera bizkarra jasoaz, eta sartu zan etxean kantatuaz. Apaol 84. Orrela bada [...], kendu dit gure Jaunak eriotza bengatu-bearreko lana, baldin-ta beste norbaitek il balu alegia; baiña il duanak illa izanik, ixildu besterik ez dago bizkarra jasoaz. Berron Kijote 211.
    azpisarrera-43
    BIZKARRA KAKOTU. Doblar la espalda, inclinarse.
    Danak kakotzen dute bizkarra; danak erasotzen diote ermo lanari. TAg Uzt 81. Zintzo kakotzen zun bizkarra goldearen gain. Ib. 264.
    azpisarrera-44
    BIZKARRA KONKORTU. Doblar (se), encorvar(se) la espalda.
    Konkortu bizkarra. Bordel 103. Gorphutza kaskailtzen, bizkarra konkortzen. Hb Egia 62. Bizkarra konkortüz, gürrak egin zeitzon. Const 39. Gerriak zaizkit okertu / bizkarra berriz konkortu. Uzt Sas 241.
    azpisarrerakoSense-44.1
    Hacer doblar la espalda.
    Konkor iezaiezu bizkarra betiko. Bibl Rom 11, 10 (Lç bizkarra makhurtu).
    azpisarrera-45
    BIZKARRAK UZKURTU. Encogerse de hombros, desentenderse.
    Eta bizkarrak uzkurtzen ain yaioak geranontzat, alperrikako baitira ikasbiderik larrienak! Ldi IL 106
    azpisarrera-46
    BIZKARRA MAKURTU. Hacer doblar la espalda, (fig.) someter(se).
    Eta haién bizkarra bethiere makhur ezak. Lç Rom 11, 10 (He, TB, Dv, Ol, Ker, IBk, IBe bizkarra mak(h)urtu; Bibl bizkarra konkortu).
    azpisarrerakoSense-46.1
    Doblar(se) la espalda.
    Gudari guztiak, bizkarrak makurtuz ta ondoren-ondoren, yauregiaren ormari josiak joan ziran itsas-bazterreko arkaitzetara. Lh Yol 42. Aldi berean Paulinok bizkarra makurtu ta an joan zan Katanmotza ankaz gora. Anab Usauri 76. Zumea bezela biguntzen dute gerrialdea ta bizkarra makurtzen. TAg Uzt 80. Zure uztarri biguñari lepoa uzkurtzeko eta Zure zama ariñari bizkarra makurtzeko. Or Aitork 211. Ainbat urteko lanaren kargaz / bizkar danak makurtuta. Basarri 128. Gurari ilun bateri / makurtuz bizkarra. Gand Elorri 158.
    azpiadiera-1.1
    (Hablando de árboles).
    Zuk, egia da, orai arte, / [Haize] heien kolpe gogorrener, / Azpiz sendo, gaiñez fier, / Iharduki diozute, / bizkarra makurtu gabe. Gy 173. Morka mardulen kargapean makurtu bear izan due bizkarra matsondoak ere. TAg Uzt 277.
    azpisarrerakoSense-46.2
    (Bizkarra makur-arazi).
    Leio aldera egin zuan, burutapen illunak bizkarra makur-arazten ziotelarik. NEtx LBB 32.
    azpisarrera-47
    BIZKARRA NEURTU. Dar una tunda.
    Neurtu zetsan bizkarra tentatzailliari bere biziko onduen. Etxba Ibilt 464.
    azpisarrera-48
    BIZKARRA OKERTU. Doblar(se), encorvar(se) la espalda.
    Bizkarra okertu ta aurre-aldera makurtu zitzaion. NEtx LBB 56.
    azpisarrerakoSense-48.1
    Bera anka zabala da, / bizkarra okertuba.PE 69.
    azpisarrera-49
    BIZKARRAREN AZKEN (Usado como eufemismo). Trasero.
    Neu be zure gela onetan sartzaittian bada-ezpadan atze-atzeka sartu ixan naz, ezer txarrik artzekotan oba dalako bizkarraren azkenaz artu burubaz baño. "Meglio è che il sedere sia percosso". Otx 61.
    azpisarrerakoSense-49.1
    Eta onetara, bakaldunari burubaz gurkerea egin biarrian, bizkarra emon eta bizkarraren azkenian asten danagaz gur egin eutsan.Otx 56.
    azpisarrera-50
    BIZKARRA UKURTU. Plegarse a, rendirse ante.
    Aitzindari hanitzen manuer bizkarraren ukurtzeak. JE Bur 69.
    azpisarrera-51
    BIZKARRAZ. v. BIZKARREZ.
    azpisarrera-52
    BIZKARREAN (G-azp-goi-nav, AN-gip-5vill, B, BN-arb, S; VP 30r, Lar, Aq, Añ). Ref.: Gte Erd 54, 66. A cuestas, a hombros. "Acuestas" Lar y Añ. "Tomar a cuestas, lepoan, soinean, bizkarrean artu (AN, G)" Aq 693. "Bizkarrean artuta (G-azp-nav, B) [...] bizkarrean zintzilika (G-azp) [...] paltoa bizkarrean joan da (BN-arb)" Gte Erd 66. "Otarra bizkarrean eraman zuen (V-gip, G-azp-nav) [...] lepasaskia bizkarrean artuta (G-goi) [...] zaku patata bizkarrean gan zuen (AN-gip-5vill, B), bizkarrean jun (S)" Ib. 66. v. BIZKAR-GAINEAN.
    Hark gure bekhatiak bere bizkarrian kurutziala eramanik. Tt Onsa 122. Kürütxe sortha bat bizkarrian ezarri zerien. Bp II 49. Zeren Jaiñkoaren Semea, eta hunen ondotik Saindu guziak, bere gurutzeak bizkarrean [...] Zeruan sartu bait dire. He Gudu 95. [Esleyitu zituen] hirur hogoi eta hamar milla gizon bizkarrean ekhartzeko behar ziren gauzak. Lg I 329. Bost mila ta sei edo zazpi urthe bizkarrian. Egiat 165. Gurutzea bizkarrean zuala. Ub 90. Nere bizkarrean daramadala ogi zorroa. VMg 35. Beren bizkarrean daramee Jainkoaren maradikazioa. AA III 559. Bizkarrean zeraman [mandoak] / urre-zama andia. It Fab 133. Landare pilla andi bat bizkarrean dabela. Izt C 165. Gurutzeko habea bizkarrean, igan duzu Golgothako mendia. Dv LEd 230. Arma bizkarrean artuta zetorrela. Zab Gabon 69. Aita zarra arturik laster bizkarrean. AB AmaE 292. Gizon horrek nik bezala ezarria zuela maripulisa bizkarrean, makhilaren puntan trebeska. Elzb PAd 4. Merkatari batzu ikhusten ditugu beren ontasun guzia bizkarrean darabilatenak eta bethi herriz-herri dabiltzanak. Arb Igand 74. Urtia franko dauka / orrek bizkarrian. AzpPr 105. Artu du bere kofre gorriya bizkarrian. Iraola 109. Banindoan ihizirat, pala bizkarrean. JE Bur 15. Aizkora berri bana bizkarrean zekardela. Ag G 97. Lauk bizkarrean artuta bere txabolara ekarri zuten. A Ardi 131. Ixtudiant frantsesen bizkarrean huts handienak ezarririk. StPierre 31. Hila lau gizonek bizkarrian. Const 30. Jauregia bizkarrean, / Apoharmatu badoa. Ox 88. Xutitu zen gizona eta ohea bizkarrean bideari lothu. Zerb IxtS 85. Or ikusten dezu, eskupeta bizkarrean dula, eiztari bat. Munita 80. Ni bizkarrean eramatera. Or QA 40. Artu eban zorroa bizkarrean. Bilbao IpuiB 96. Lanetik etxerat zoala, tresnak bizkarrean. JEtchep 110. [Jainkoa ukatuz] gizonen bizkarrean pisu astunak ezarri eta era berean pisu oiek jasaitzeko laguntzak kendu. Vill Jaink 162. Urteak, adiskide; urteak bizkarrean. Erkiag BatB 72. Indiano bat eremaiten nuen bizkarrean. Ardoy SFran 140. Illundu orduko asiko ziran / paketiak bizkarrian. Uzt Sas 178. Haatik ba dut bizkarrean zenbait urte gehiago. Etchebarne 112. Garai artan gruarik etzan. Arri guzi-guzia bizkarrean jasoa da iru peoiek. JAzpiroz 59. Zama astun hori gurasoek zeramaten bizkarrean. MIH 31.
    v. tbn. Arch Fab 193. Gy 58. Hb Esk 120. Laph 55. Xe 244. Jnn SBi 43. Zby RIEV 1908, 760. HU Zez 68. Ill Testim 29. EusJok 94. Barb Sup 93. Mok 4. Jaukol Biozk 96. Tx B II 70. Zub 25. Enb 205. PierKat 61. Lek EunD 21. Ir YKBiz 88. TAg Uzt 76. Lf Murtuts 47. SMitx Aranz 119. JAIraz Bizia 71. NEtx Antz 144. SM Zirik 39. Anab Poli 119. Akes Ipiñ 30. Arti MaldanB 210. And AUzta 38. Larz Iru 64. Salav 23. Ibiñ Virgil 101. Xa Odol 136. Casve SGrazi 102. Etxabu Kontu 25. Ataño TxanKan 268.
    azpisarrera-53
    BIZKARREKO. Que se lleva sobre los hombros, a cuestas.
    Etxegoien deithura zaio ezagutzen, / Bizkarreko mendeak guti du izitzen. Hb Egia 144. An zijoan asto gizajoa, bizkarreko ta estetako zama paketu eziñik. NEtx LBB 184.
    azpisarrera-54
    BIZKARREKO HOTZ.
    (Usado a menudo en expr. proverbiales). Frío en la espalda. "Bizkarreko hotz handik gabe izan, bizkarra nekearen nekez bero-bero eginda izan. Bizkarreko hotz handik gabe izate giñan illunabarrian" ZestErret. "Bizkarreko hotzak kendu, bizkarra nekearen nekez edo norbaitek inguru horretan jo edo astindu gaituelako, bero-bero eginda izan" Ib.
    Pattarra ez da gaizki etortzen / bizkarreko otza kentzeko. NEtx LBB 369.
    azpisarrera-55
    BIZKARRERA; BIZKARRERAT.
    a) (Echarse, cargar, etc.) a la espalda, a hombros.
    Ezarri ziozkan bere Astoari bizkarrera perz edo lapikoz beterikako otarra bi. VMg 62. Asto bagarik bere burua / yabeak ikusi, eta, / zaldi muxari aren pisua / emon deutso bizkarrera. Zav Fab RIEV 1907, 540. Ordian hartüren dü Richart / Bulziferrek bizkarriala. Normandie 16 (ap. DRA). Bi haitaz altxatzen du / zama bizkarrera. Zby RIEV 1908, 767. Ogei minutuban bizkarrera / amairu tonelada iyo. EusJok 53. Barrika hartu zuen bere bi besoetan, bizkarrera berak altxatu, bizkarrean ereman athe aintzinera, eta, brau, orgetan ezarri. Barb Sup 146. Urte idorrak erori zaizkigu bizkarrerat. JE Ber 5. Zeñek garo-zama aundiagoa bizkarrera jaso. Lek EunD 19. Gero, bizkarrera jaso izkillua. NEtx Antz 148. Nihork higi ez zezaken harri bat berak bizkarrerat altxatuz. Zerb Azk 78. Eldu orduko jasotzen ditu [arriak] / lurretikan bizkarrera. Basarri 83. Jaso bear zuen anega bat gari bizkarrera. And AUzta 37. Orduan ere an ibiltzen zan, almazenean zeuden zaku-patatak, zaku-arrozak, garbantzuak eta arrapatzen zituan gauza guztiak bizkarrera jasotzen. Salav 104. Berreun da berrogei ta amar kiloko arria zortzi aldiz bi txandatan jasota gizon batek bizkarrera. Insausti 99.
    (Fig.). A cuenta (de), a cargo (de), imputable (a).
    Eragotzi bear dozula eragozten ezpadozu, zure bizkarrera izango dozuzala orreek leku orreetan egin daikeezan bekatu guztiak. Añ EL2 149. Gizonak elgarretara bil ala hurbil, beti eta beti dohakabe bakar batzuen bizkarrera baitago egiteko den guzia. HU Aurp 215. Eta oro jende xehearen bizkarrera doazila azkenean. HU Zez 210. Errua beroien bizkarrera dijoala baieztu ezkero. "La falta es imputable". EAEg 31-12-1936, 690. Egilearen bizkarrera erruak egotziaz. MEIG III 48.
    b) Atrás, hacia atrás.
    Askatasun osoa beraz lan ontan; eta onenbeste kalte ta atzerapen ekarri dizkiguten irudipen ta itxuragabeko lotsa oiek, bota ditzagun bizkarrera lenbailen. NEtx Nola 8.
    azpisarrera-56
    BIZKARRETAN (Pl.). En las espaldas de, a hombros de. Cf. BIZKARREAN.
    Ezartzen zituztela karga pisuak bertzeen bizkarretan. Lg II 243. Lurrez egin gorphutz hauk, / gathagot barnean, / bizkarretan harturik andetan airean. CantIzp (ed. 1829) 39 (ap. DRA ). Dituztela umeak / beren bizkarretan. It Fab 127. Artzen dituzte beren bizkarretan, zagiak diralako ustean, Atxur anaietako bana. Urruz Urz 57.
    azpisarrerakoSense-56.1
    "Bizkarretan, cargando al hombro (AN)" A Apend.
    azpisarrera-57
    BIZKARRETIK. (G-bet; biskarreti V-gip). a) (Tras gen.). A expensas de, a costa de, a cargo de. "Besteen biskarreti barreiñ, reírse a cuenta del prójimo" Iz ArOñ. "Ori osabaren bizkarretik bizi da" (G-bet). v. supra (II), LEPOTIK.
    Gosea ill nai dute askok iñoren bizkarretik. VMg 79. Zuenetik datorkigu artiriña, urdaia ta baburruna; zuen bizkarretik gabiltz. Ag G 237. Besteren bizkarretik jateko. Lek EunD 29. Baituraz lotua izan dan ogasunaren bizkarretik egingo diran ordainketak. EAEg 19-11-1936, 339. Españako Diru-etxearen bizkarretik sortu diran diru-txartelen trukean. "Billetes o talones contra el Banco de España". Ib. 24-10-1936, 126. Arazo oien bizkarretik datorkion diruaz txukatzen dituala Idazkariak bere laguntzalleen ordainkizunak. Ib. 21-3-1937, 1331. Mendizaiak egingo dute zuaitzak garbitzeko lana, baño jabearen bizkarretik. Munita 95. Ango jendeak alako gauzekin sortzen du bizimodua turisten bizkarretik. Anab Aprika 24. Besteren bizkarretik bizi nairik. Ibiñ Virgil 112. Langilliaren bizkarretikan / mantentzen dira alperrak. Uzt LEG I 233. Zertara etorri da? Inoren bizkarretik jatera? MEIG IX 108. Besteren bizkarretik larritu edo negar eginez gero, lasaiago eta alaiago gelditzen gara. MEIG I 174.
    (Reír, etc.) a costa de.
    Monjaen bizkarretik satira txiki bat. Lek SClar 108. Oinbeste burla ez da egiten / erri baten bizkarretik. Basarri 175. Ez dute noski nahi beste algara egin haien bizkarretik. MEIG I 185.
    b) De encima (quitar(se) una carga, etc.).
    Eraunts diazadazu bizkarretik eta lepotik ene makurtasuna zure borondatearen eredura xuxen dezadantzat. SP Imit III 50, 6 (Mst bizkarra). Kendu zion bizkarretik eskale kantariari alporja betia. Bv AsL 82. Ijituari bizkarretikan / galdutakua diruri. Tx B I 69. Mutikoetako bat astoak bizkarretik jaurti zun. TAg Uzt 145. Artzen dio bizkarretik zeraman txispa. NEtx Antz 145.
    c) Por los hombros, sobre los hombros; sobre el lomo. "Bizkartik artuta (AN-5vill) [...] bizkarretik artuta (G-azp)" Gte Erd 66.
    Idiek saihala hainitz on dute bizkarretik: begiratzen ditu ulietarik eta hotz-bero handietarik. Dv Lab 241. Nola jokatzen ari ziran, gabardina bizkarretik artuta. BBarand 182. Baiña berorik aundienarekin ere, geldi jarri ezkero, bizi guztian beti bizkarretik jantziren bat artu. Insausti 194.
    azpisarrera-58
    BIZKARRETIK ZINTZILIK.
    "Bizkaretik zintzilik astelena ibilli, aje handia izan. Gau erdi aldea etxea, hurrengo egunian bizkarretik zintzilika astelena ibiltzeko" ZestErret.
    azpisarrera-59
    BIZKARREZ; BIZKARRAZ.
    a) De espaldas (sdos. prop. y fig.). "Adosser, bizkarrez eman" T-L.
    Nardatua azkenekotz, bizkarrez itzultzen da urari. Zerb Artho 98.Bainan, bizkarrez itzulirik, badoa anglesa. Barb Sup 26. Zendako bada hoin mozki itzuli gitzaizko bizkarrez? JE Ber 12. Ahezgoari bizkarraz itzulirik harroan baikinen. Ib. 17. Mailegatu nahi dautzunari ez jar bizkarrez. "Ne avertaris". Leon Mt 5, 42 (HeH eztiozozula bertze alderat egin). [Aldude] bizkarrez dago bainan anaia du Baztan. Xa Odol 123. Sorogaini begira, bizkarrez Baztani. Ib. 123. Kaperaren sahetsari bizkarrez dagoen palza pollitarekin. Larre ArtzainE 222. Nor dagoke holako deieri bizkarrez eta gogo txarrez? Ib. 96.
    Apoyando la espalda.
    Aneia xut, bere alkiari bizkarraz. JE Bur 80. Bertze lagunak bizkarraz zutoier ahal bezain erosoan gaudelarik, elgarri buruz-buru. JE Ber 26.
    Aldarea bizkarraz dagon pareta apaindu zuten marbre urdinez, bizkarraren eremua baino zabalago bat duela hunek hartzen. Ib. 26.
    b) A hombros. v. BIZKARREAN.
    Abiatu ziren [...] arbolaren hura amarraturik bizkarrez ekhartzeko. Elsb Fram 137. Aiek utzitako armak artu bizkarrez bere mutillekin, eta aldegin zun. Or SCruz 42. Ildakoak bizkarrez eramaten zituzten. Salav 23. Ara bizkarrez eramaten ziteken liñoa; ekarri ere bizkarrez, ez baizegon astoz ibiltzeko biderik ere. Ataño TxanKan 60.
    azpisarrera-60
    BIZKARREZ BELAUN.
    Iru alki, lerro-lerro, / utzirik tarte zenbaitxo, / bizkarrez belaun elkar daudela / ta aietan iru morrosko. "Con las rodillas del uno hacia la espalda del otro". Or Eus 161.
    azpisarrera-61
    BIZKARREZ BIZKAR. a) "Bizkarrez-bizkar (AN, L, BN, R, S), bizkarrik-bizkar (Vc), de loma en loma" A.
    b) De espalda en espalda.
    Pinpiñek bakean zebiltzan ardi ausnartien bizkarrez bizkar. Or Mi 110.
    c) De espaldas, dándose la espalda.
    Biak une batean bizkarrez-bizkar lurrean exerita gelditu ziran. Anab Usauri 77.
    azpisarrera-62
    BIZKARREZ GORA.
    Agoz-bêra ta bizkarrez-gora, / saieska, noranai bira. "Espalda arriba". Or Eus 389.
    azpisarrera-63
    BIZKARRIK BIZKAR. "Bizkarrik-bizkar (Vc), de loma en loma" A.
    azpisarrera-64
    BIZKAR-SAKELA. Mochila.
    Bere soldaruzkako bizkar-zakelarekin jarriko dit txantxetako korkoxa, ta Jenarok egiya dala usteko du. Alz Txib 94. Ekarriko dizut soldauzkan ibiltzen nuen bizkar-zakela. Ib. 93. Bizkar sakel bat artu ta eskean asi zen berriz ere. Etxde JJ 268.
    azpisarrera-65
    BIZKAR-SASKI (AN-gip; T-L). "Hotte" T-L. "Cesto grande" BU Arano.
    Jantzi du bizkar-saski bat buruan. Or SCruz 26.
    azpisarrera-66
    BIZKAR-SORBALDAN. Al hombro, a la espalda, a cuestas.
    Gurutza aztuna bizkar sorbaldan. Erkiag BatB 200.
    azpisarrera-67
    BIZKAR-TEILA (B; bizker-tella B). "(B), una clase de tejas, las mayores" A. "Bizker-tella, teja encimera" Izeta BHizt2.
    azpisarrera-68
    BIZKAR-URRI. "(R-uzt), corcovado" A.
    azpisarrera-69
    BIZKAR-HUTSIK. Sin carga a hombros.
    Bigarrena, Antonio!, bere zama aundiarekin blei-blei eginda, ta azkena zillargiña bizkar-utsik. Anab Usauri 128.
    azpisarrera-70
    BIZKAR-UZKUR.
    Aundia da leitzarra, baiña bizkar-uzkur. "Trabaja inclinado de hombros". Or Eus 149.
    azpisarrera-71
    BIZKAR-ZABAL. "Qui a le dos large" Hb.
    azpisarrera-72
    BIZKAR-ZUR (B, AN-erro, Ae, L-ain, Sal, S; Foix). Ref.: A; A Apend; AEF 1926, 14. "Acrotera, cumbrera, caballete del tejado" A. "Faîtage du toit" Foix. "El armazón del tejado se compone de unas viguetas horizontales que se llaman karrera, salvo la del caballete (= bizkar) cuyo nombre es bizkarzura (= madera del caballete)" (AN-erro) AEF 1926, 14.
    azpisarrera-73
    BULAR-BIZKAR. v. bular.
    azpisarrera-74
    ZANGO-BIZKAR. v. zangobizkar.

    bizkar

    bizkar
    << BIZKAI-DANTZA 0 / 0 BOLANT-DANTZA >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper