Azpisarrerak (sarrerak) (119)
soinu.
Tr. La forma sonu se documenta en E.M. Azcue (PB 352) y en autores roncaleses, salacencos y suletinos (Belapeyre, Etchahun, Hualde, Samper (Mt 6, 2), Mendigacha, Constantin (40) y Casenave (SGrazi 88)); soño en Echeita (Jos 46), junto al frec. soñu, soindu en un ej. de Echenique, sonyu en la versión en el habla de Vera de Bidasoa de Orreaga y sonyo en Yanzi (126). En DFrec hay 70 ejs. de soinu, 15 de ellos septentrionales, y 20 (1 septentrional) de soiñu.
Etim. De rom. *sonu; v. FHV 308.
1. (V, G, AN; SP, Lar, , VocBN , Dv, H), sonu (V-ger, Ae, S; Gèze), soño, soindu (AN, L-sar), sonddu (AN-5vill), sonyo, sonyu, suñu (AN-larr) Ref.: A (soinu, sonu, soindu); Lrq (sona); Echaide Nav 128-129.
Sonido, son, tañido. "Son" SP, Dv. "Son" Lar, . "Tañido, el son, soñua, jotera " Lar. " Ezkila, ioare, turuta, xirribika [...] soinua, son de cloche, [...]. Ezkila bat baizen aditzen eztuenak, eztu soinu bat baizen aditzen, [...]. Soinu ozena, ilhuna, mina, son sonore, obscur, pénétrant" H. v. hots. Tr. Bien documentado al Sur desde Mendiburu en autores de todas las épocas. Al Norte se encuentra ya desde Leiçarraga, tbn. en autores de todas las épocas, si bien son escasos los ejs. del s. XX.
Igorriren ditu bere aingeruak tronpeta soinu handirekin. Mt 24, 31 (He, TB tronpeta soinu; Hual tronpeta sobresalitu baten soiniuara, Ip tronpetaren oihü ozen, Ol, Ker, IBk turut(a) (h)ots). Hanbat soinu mota da munduan eta batre ezta muturik. "Manières de son" . 1 Cor 14, 10. Hillek adituko dute / klaroiñaren soiñua. EZ Noel 127. Gitarra eta maniura / soñu ederrezkotan. EZ Eliç 194. Ezkillaren azkeneko, / soiñua io denean. Arg DevB 169 (cf. infra SOINU JO). Egia minzo zaikula bihotzean hitz soinurik gabe. SP Imit III 2, tí. Doatsu xoil dire beharriak, ez kanpotik ioiten duen soinuari, baina barrenean irabazten duen egiari zabaltzen zaizkonak. Ib. 1, 1 (Ch kanpotik heldu zaioten boza aditu nahi eztutenak ). Erleak ezin daudezke oiarzunek, oiuek eta soinuek ihardetsten duten lekuan. SP Phil 405. Xirolaren edo flautaren soinua. ES 385. Beharrietako soinuan lehen dirudi dela p ezen ez b . Ib. 161. Jainkozko hitzen soiñua [entzun] . Ch III 1, 1. Tanbor soñu ta gerrako beste señale guziak. Mb IArg II 289. Pronunziazio, edo esaera grazioso edo soñu onekoa. Cb EBO 28. Manyuraren soinu eztiak. Lg I 275. Berba askoren ots eta soñubakaz. Mg PAb 204. Diruaren soñuarekin esnatu ziran. AA II 67. Alfabet hunekin [...] letra berak ez luke soinu bat baizen. MarIl XVI. Kroskoilen soinua. Gy 8. [Solasa da] harrabots bat egiten dena ezpain eta hatsarekin soinua adiraziz nahiaren arabera. Hb Egia VIII. Etzen lehenbiziko atabal soinuan altxatzeko soldadua. Ib. 149. Eta bidaliko ditu bere aingeruak tronpeta soindu andi batekin. (Mt 24, 31). Echn OOV II 137 (Echn soñu). Txilin-soinua. Azc PB 149. Hitzak xuxen arrimatuz / piko, soinu berdinez, / dohazila lerrozkatuz. Zby RIEV 1908, 758.
(s. XX) Tanborin berriak soniua on. Mdg 128. Jarraittu eben jantzan tanbolin soñua amaittu arte. Echta Jos 197. Irrintzinak baduela menderen mendetan iraun duen soinu bat. JE Bur 150. [Hizkuntza] bat bederaren soinu berezia. Ib. 179. Ttunttun-soiñuaren artetik. Mok 12. An zan pianu soñu, an bibolin-otsa! Enb 196. Zintzarri-soñu, gurdi-irrintzi [...]. Tx B I 249. Tuta-soinu ozen bat. JE Ber 102. Soiñu urruna da [...] / zer dan ezin garbi igarri. "Sonido lejano" . Or Eus 328. Aho-sapaiko soinua duten hitz batzuetan. Mde Pr 212. Txistu-soiñua baixen [...] alaia. Akes Ipiñ 4. [Txilibitu] soñu gozokoa. Bilbao IpuiB 153. Tanbolin soiñua. Erkiag BatB 117. Diruaren soiñua gozoa danez. Ib. 138. Lira-soiñuz. Ibiñ Virgil 36. Ezkilla soiñua. NEtx LBB 93. Galiziko gaita-soiñuak. Ib. 63. Rabelaren soiñua. Berron Kijote 126. Turuta-soiñuak eta danbor-otsak. Ib. 200. Ez dut ahantzi Urruñako kantuen soinua eta beroa. Larre ArtzainE 251. Euskararen soinu izkutua. MIH 146. Soinua, eta harekin batean hitza, agertu zenean zineman. Ib. 318. Baina esaera guzti horiek, euskarazkoa barne, ez al dute halako etsimen kutsu zerbait, halako etsimen soinu bat? (In MEIG I 208 ). Idazkera zuzen batean, hots bakoitzari, soinu bakoitzari [...] letra bana dagokio. MEIG VI 128s.

v. tbn. Hm 101. Tt Onsa 48. Ub 26. Arr GB 111. Bv AsL 116. Elzb Po 202. Elsb Fram VII. Noe 31. Ag Kr 60. Ill Pill 20. Kk Ab I 36. Lh Yol 30. Inza Azalp 31. Zub 19. Lab EEguna 106. TAg Uzt 181. Iratz 69. Txill Let 92. JEtchep 115. And AUzta 83. Arti Tobera 276. Vill Jaink 66. Gazt MusIx 169. Zait Plat 111. Larz Senper 108. Lasa Poem 100. Sonü: Xarlem 366.
(Como primer miembro de comp.).
Huna! ttunttunaren dantza-hotsetan / ezereza uhin bilhakatu da. // Soinu-uhinetan agertu-eta / biraldatuz doa. Mde Po 61. Soiñu-gaia lenik, kantaera gero. "Prior materies sonandi" . Or Aitork 373. [Stravinskyri] ezarri dioten izengoitia, "soinu injenieroa". MIH 155. Ixilean eten-zoria sortzen duen soinu-mukuluak bezela. "El volumen sonoro" . MEIG IX 136 (en colab. con NEtx).
(Uso fig.).
Esker soñubak enzungo ditugu alde guztietarik, ta Katilinaren soldaduben izena zabalduko da lurreko bazterretaraño. Mg PAb 205.
Timbre (de voz).
[Otsoa] dijoa ixillik atera / aunz amaren soñuaz / asmo gaiztoz artuaz, / ta onela arrapatzera. Mg ( in VMg 94 (tbn. en Zav Fab RIEV 1909, 33) ).
Tono (de voz).
Mintza-soiñu, ibilkera ta keiñu. "El tono de la voz" . Mok 19.
Canto (de aves y ranas); zumbido (de insectos).
Ollarraren azkenengo soñubaz ingiratuten dira nire mutillak. Mg PAb 116. Baña ikusten dira / ugaraxijuak, / burubak aterarik / emoten soñubak. Ib. 143. Nere soñua da txit aitua / ta iratzartzeko loak artua. Mg ( in VMg 96; dicho por un gallo; tbn. en Zav Fab RIEV 1907, 532). Asi zan astoa arrantza sendoak egiten. Soñu au enzun zutenen [...]. VMg 74. Eztantzun aren [kardantxilloaren] soñua? Zav Fab, RIEV 1907, 94. Ollar-soñu au bakarrik asko zan, Pedrok ezagutzeko [...]. Lard 448. Osiñetako igeltxoak, klin klon, klin klon, asi zuten baserrietako gau soñu berdin ta iraunkorra. Ag G 282. Erretxiñolaren soñu eztiak adituaz. Ib. 210. Txinta-soiñu ta usai gozo. "Piar de los nidos" . Mok 3. Ordubata da; ez euli-soiñu, / irrintzi [...] karaka. "Ni la mosca moscardonea" . Or Eus 342. Erle-soiñua. "El zumbido de la abeja" . Or Poem 554. Txio soiñuen ordez, isilikako oiartzuna. Erkiag Arran 147. [Zapoen] soiñu bakar ta nekagarria. Erkiag BatB 95. Txori-soiñurik [...] basoak ez duenean. NEtx LBB 196.
Basoa txori kantaz soiñu bizitan zegoen. NEtx LBB 186.
2. (V-gip, G-bet, AN-sept; Urt I 545 y 299, H), soño (AN-5vill), soindu (AN-5vill, L-sar), suñu (AN-larr-ulz) Ref.: EI 91; Echaide Nav 128-129; Iz UrrAnz (areeta-soñua); Gte Erd 4.
Ruido. "Ihurtziri kolpéa, soñúa, habarrótsa" Urt I 545. "Aegisonus, altzairu ezkútu sóiñua" Ib. 299. "Ihurtzuri... soinua, [...]. Pegar txarrak, soinu txarra, [...]" H. v. SOINU HANDI, zarata. Tr. Documentado al Sur desde Mendiburu, principalmente en autores guipuzcoanos. Al Norte lo emplean Etcheberri de Ziburu, Axular y Gasteluçar.
Baiñan othoitz egiteko, apartean lekhua, / iduki zak zartzo eta soiñutik urrundua. EZ Man I 9. Beharriak eztu entzuten baizen gathe soñurik. Ib. 104. Soiñu handi bat egin zen / supituki airean, / egin ohi den bezala / tormentaren sartzean. EZ Noel 118. [Bekhatuen gurdi kargatuak] bere soiñuaz, habarrotsaz eta erasteaz tristetzen eta penatzen du. Ax 430 (V 278). Egun hartako jujea! / Zer ihortziria soiñua, / haren bozaren kolpea! 156. Zenbait itxetan noizbait aditzen diran soñu, ots eta eskanbillak. Mb IArg I 254 (v. tbn. 366). Aizea argiz ta polbor-soñuz betetzen. Mb IArg II 352. Hire harmen soinuak aberatsa / iziturik, maiz duk arrobatu. Iraultza 15. Errota-soñu jarraitubak. Mg PAb 130 (v. tbn. 127). Abiatzen da sutunpa gogorra [...] Asitzen da berriz su-aize soñua. Mg ( in VMg 100 ). Plater-soñuak berriz / laster au ernaitzen. It Fab 23. Nun beste soñu batek arretzen duen basoko ixiltasuna. Bil 163. Atzerriko soñua obea dala uste dute, eta [...] aruntza joaten diranean [...]. Zab Gabon 66. Zer soñu da ori? (AN-ulz) "¿Qué ruido es ese?" . Orreaga 59 (AN-5vill sonyu; B osots, V, G, G-nav, AN-larr-araq ots, AN-arce-erro-gulina, BN-baig, Ae, Sal, R arroitu ). Soñu ori Euskal-Herriko gerra kanta da . (AN-ulz) "Ese estruendo" . Ib. 60. Gure intxaurrak erak diraden baño soñu aundigoak izaten dituzte. Apaol 118. Iñork soñurik aditu gabe / irikitzen du atia. Xe 274. Karidadeak eingo ezpaleu bearra, / lurreko soñu dana litzake negarra. AB AmaE 317. Ezpata-soñu eta zaratak. Ib. 450. Danak ziran aizearen bildur. Soiñu piska bat entzun orduko ikaraz egozan. Ag AL 108. Arnasa estuaren soiñua. Ib. 145. Zotiñ-zizpuruen soiñua. Ib. 81.
(s. XX) Gurdien soñua aditzean [...]. Ag G 44. Txalo soñuen oroimenak. Ib. 127. Arnas-soiñurik gabe bular-aspoak. Mok 4. Aditzen da ate-soñuba. Ib. 33. Tiro-soñu bat izan zan. Tx B I 188. Lênen talka motxa da, illago du soiñu. "Produce ruido más apagado" . Or Eus 30. Gerriko giltza-soiñua. Ib. 143. Ango izkillu-soñu ta ango jazarkera! SMitx Aranz 212. Grrr bezelako soñu bat eztarritik atera zitzaion. JAIraz Bizia 89. Giltzaren karraska soñua. Etxde AlosT 53. Ostoek alkarrekin sortzen zuten soñu epela. Anab Poli 24. Erre-soñu garratza. Ib. 16. Urrutiko motorraren soñua. Anab Aprika 70. Egundoko txipirri txaparra soiñuaz asi oi zan [...] mangera puntatik ura urteten. Erkiag BatB 11. Ikastetxeko umien / iskanbil-soiñu betea. Gand Elorri 213. Bum! Ate soiñu izugarria. Ugalde Iltz 17. Esne-ontzi garbitze soiñuak. Ib. 21. Nabaitu omen zuan izketa-soñua. Salav 14. Sekulako tiro-soñua sortu genduan. Ib. 93 (hablando de un bombardeo). Egaztiak soiñu erlatzez uxatzen. Ibiñ Virgil 72. Alik eta soiñu gutxiena ateriaz. Biok zapatak kendu dituzte. Lab SuEm 183. Zurrunka-soñua entzun bedi. Ib. 176. Eztanda soñua. Ib. 215. Ganbaran soñu bat entzun dala. Ib. 198. Kazkabarrak soiñu. Kazkabar otsa gogor. NEtx LBB 155. Ur-soiñu aundi bat nabaritu. Berron Kijote 215. Ostoak [...] ixilkako soiñu beldurgarria zarioten. Ib. 215. Goma gorri bat artu zuan da xiiii soiñua jo zuan. JAzpiroz 180. Ihinztadura harek bazuen, ura ondartzen zelarik eta punpa husten, bere soinu berezia, txit, txit, txit. Larre ArtzainE 60.

v. tbn. Lh Yol 16. Bilbao IpuiB 256. Uzt Sas 115.
3. (V, G, AN, BN; Añ, Arch VocGr, Dv, Zam Voc ), sonu (V-ger; Gèze) Ref.: A (soinu, sonu); Echaide Nav 128; Iz ArOñ, Ulz; Etxba Eib; Elexp Berg. .
Música, melodía, aire; canto. "Música" . "Bal (soinu)" Arch Gram 10. "Le son, la dance" Arch VocGr. "Musique" Gèze. "Bal campêtre" Dv. " Soiñuaren arabera danza (L-ain, BN-ciz), según el son, así la danza. [...] Nola soiñua, ala dantza (Gc), según la música, así el baile" A. " Andramarixetan, soñua ez da falta izaten. Zeruan bezelako soñu ederrak entzun genduzen " Etxba Eib . "Sonido de música. Etxetik entzuten zan plazako soiñua " Elexp Berg. . Tr. En la tradición meridional se documenta desde Isasti. Al Norte lo emplean Axular, Harizmendi, Belapeyre, Etchahun (472 sonu), Bordel, Goyhetche (231), Oxobi, Larrasquet, Etchepare de Jatsu, Lafitte, Mattin y Casenave.
Nola soñu, ala danza. "Como el son, así la danza" . RIs 62. Eztu dantzatu ere behar, eta ez soiñuak diren lekhura ioan. Ax 412 (V 268). Ospe hutsez errepika / loriako soinuak. Hm 60. Ezteietan egiten diren herots, sonü, danza, [...] eta sobera ian edatiak. Bp I 112. Zerrebeta jo bidi [...]. Zer soñu? --Gura doana jo egik. Acto 89 (cf. infra SOINU JO). Oroát diót musikas edo soñuas beréz. LE Bail 221. Jakin ere naiko dezue norzaz baliatu naizan koplaak ta beren soñua ateratzeko. GavS 6. Egonik olgetan, / soñu, algara eta / barre gozuetan. Mg PAb 145. Gura dogunian kanteetan dogu geure soñuban. Batek ekiten deutsa zorzikuari, ta gero bestiak eranzutiari. Ib. 141. Ez da oentzat txerrebeta, eta soñu añ gozorik, nola dan lagun urkoaren kontrako gauzak aditzea. AA II 214. Da soñu eder baten / kantia imintia. Iraultza 167. Soinuba da beste olgeeta bat berez inozentia. fB Olg 32. Dantzan ta saltoka dabiltz soinubaren otsian. Ib. 76s. Soñu aiñ ederrak kanteetako. JJMg BasEsc 282. Soiñu orreek kantadu arren, ipuin orreek kontadu arren [...]. Astar II 145 (147 ipuin kontetan edo soñu kantetan). Eztakije Aita Guria, eta Abe Marija, eta dakijez milla soiñu gangar [...] eta lotsagarri. Ib. 93. Plazara dantzatzera / soñu ederrakin. Echag 174. Soñu eta kantakin / umore onean. Ib. 257. Rigodon, baile ingles eta beste soñu askok konpas jakiñak dituzten bezala. Izt C 217. Aingeruen kanta eder ta soñu gozatsuen artian. Ur MarIl 98. [Txoritxuak] soñu kantuan dabiltz. Ib. 125. Beren erregiñari kantatzen ziozkaten soñu gozoak. Lard 535. Nolako soinu halako iantza. Bordel 85. Neskatxa-pillo bat asi zan kantatzen, baña soñu alegeregoan. Zab Gabon 44. Bailiak eta soñu ederrak / engañatuta gabiltza. Xe 381. Zelako kantariak! Zelako soñuak! AB AmaE 218. Ta eskon-barrien pozgarrirako / kantu ta dantza-soinuak. Azc PB 119. Bere eresi ederto esanaren soiñua aidean gelditu zan. Ag AL 104.
(s. XX) Jantzan egin bear dogu soñu au amaittu arte. Echta Jos 196. Nor ote da soñu polit orren jotzallia? Ill Pill 5. Sartzen dira Mattin eta Battitta; ondotik Ganxume eta Mañex, soinuarekin guziak, jauziak emanez. Ox 36. Bésta jin bésta jun, Barkoxéko plazán bazián sonía. "Bal" . Lrq Larraja, RIEV 1931, 237. Soiñu ezagun onekin. "Melodía" . Or Eus 169 (v. tbn. Y 1934, 83). Nork dantzatuko din soiñu ori? "Esta música" . Ib. 169. Illeta-soiñu. "Canto elegíaco" . Ib. 412. Gure gelariak galde egin deraut / soinu gidariak zoin ginen. 'Los guías de los músicos' . A CPV 690. Txoriak bere pozez / soñu alegrean / kantadu daroakez / guztiak batean. Balad 203s. Musikari taldearen soiñu eder ta eresi bigunak. Erkiag Arran 189. Emakume guztiak giza-soiñu bardiñen otsera dantzan egin. Ib. 62. Kantuz ari ziren oro batean, munduko soinu ederrena baino pollikiago. JEtchep 18. [Txilibituari] aoz aizeman eta soinurik ederrenak ateraten. Zait Plat 72. Musika edo soñua kalez-kale. Salav 51. Maindire artetik atera nai genituzke soiñu alaiz. NEtx LBB 194. Soiñu ta dantza, gazte, / bizitza bai eder! Ib. 217. Mundu hunetan soinuak dauku / dener irakusten dantzan. Mattin 115. [Pastoraleko] arizale guziak oihalaren gibelean egonen dira eta zoin bere aldian agertuko, soinuak deiturik. Lf ( in Casve SGrazi 12 ). Banuak, banuak / triate hortan gaiña, / Zük sonü Lexarduak; / so egin izadak untsa. 'Toi, donne-nous les airs de Lexardoy' . Casve SGrazi 28. Ala, soiñua ixildu zanean, abiatu omen ziran neskakin. JAzpiroz 33. Arratsalde guztia jan-edanian juan zan, grabaziño bidez da abar soiñua, eta dantza egiñez. Gerrika 285. Iñoiz musika-banda izan da / soiñu bera jo diguna. Insausti 109. Daitekeen soinurik ederrena iduritu zitzaion. "The most beautiful music in the world" . MEIG IX 103s. Badaiteke gainera guk guzion hiletetan ikuskizun dotoreagoak ikusi eta soinu erdiragarriagoak entzun nahi izatea. MEIG I 194.

v. tbn. Añ EL1 173. Bil 30. Aran SIgn 212. MSign 358. EEs 1913, 107. JBDei 1919, 278. JanEd II 14. Mok 16. Altuna 15. Urruz Zer 52. Enb 165. Ir YKBiz 302. TAg Uzt 201. Ugalde Iltz 21. Anab Poli 80. Azurm HitzB 26. Alzola Atalak 47. Uzt Sas 197. Sonu: AstLas 14.
Gaixtoari bethi dagoka bere beharrietan beldurtasunaren soiñua, konzientziaren latztasuna. Ax 433 (V 282). Alda soinuak ihardesten du gaur deusek baino barnago; / zuentzat ere jo dezake ta orduan denak akabo. Xa Odol 321.
(Como primer miembro de comp.).
Egoki litzateke soinu-argitaldari batek disko batean ezarririk eman baliezagu. Mde Pr 185. Zartu ezkero nor da / dantzari zuzena? / Eziñ omen du jarraitu / soñu-konpasian. Lizaso ( in Uzt Noiz 103s ).
(Como segundo miembro de compuestos). " An ez da besterik, dantza-soñua baño " Etxba Eib.
Orduko aingeruen musika soinua. Harb 49. Bere kantuz eta musika soinuz. Lg I 280 (v. tbn. musika-soinu Arr May 157, Jnn RIEV 1908, 355, Goñi 113, Tx B I 36, JE Ber 94). Linboko Aita Sanktuak esan zituezan kanta-soñu gozoak Jesu Kristori. EL1 108. Soñuen gañean itzegin bear deran guzian deituko ditut berak lenago zituzten izen egoki txit berenkiakin modu onetan: Minuetari esango diot, Alkate soñua. Izt D 1. Iñauterian ageri dute / bertako kanta soñubak. Echag 115 (v. tbn. kanta-so(i)ñu Arr GB 55, AB AmaE 387, BEnb NereA 40, Erkiag BatB 134). Orduan Joabek gerra-soñua jota, igeslariai jarraitzeari utzi zion. Lard 200. Eta danbolinteroak alkate-soñua euren aurretik joaz. Otag EE 1887a, 497 (v. tbn. alkate-soñu Alz Ram 39, Lab EEguna 101, NEtx Antz 77). Itsu-soinuan [='fandango'] dabiltzaz dantzan. Azc PB 71 (v. tbn. itxu-soñu Urruz Zer 97). Eresi-soñu ezti gozuak abesten zatoz nigana. Enb 126. Eztai-soiñua [='marcha nupcial'] entzun bedi eliz-barruan. NEtx LBB 202.
Cantinela; lema que se repite.
Au bear det, neke asko artu det, besteak ere egiten due, au da beren betiko lelo ta soñua. Mg CC 170. Jauna, Konfesore guziak dira onak, gu ondo bagoaz; au da askoren soñua. Ib. 190. Katuak bear dute / bizi ganbaretan, / billatu janaria / etxe saguetan [...]. Au da enzuten dedan / soñu betikoa. Mg ( in VMg 108s (en boca de un gato) ). Kolpe bakoitzean zion; Ai Jerusalen zorigaiztokoa! [...] eta beti bere soñuan ziardun. Lard 538. Usu eta kostunbriak! Orra emen, apoderadu jaunak, gure antxiñako asaben betiko berbeta, lelo ta soñu santuba. " Lema sagrado" . (1866) BBatzarN 239. Nire emaztearen soñua beti izan da, Jangoikoak biraldu euzkula mutil au, geure zorionerako. Echta Jos 364 (v. tbn. 345).
Inglaterra guztijan ez zan enzuten beste soñurik, ezpada, ill da gure Erregeren alaba santatxuba. Mg CO 196.
4. (V-gip ap. Elexp Berg; H).
Instrumento musical. "Spécialement il se prend pour violon, tambourin. Soinua entzutearekin zangoak berak zerbabilzka, en entendant le tambourin [...]" H.
Gitarra eta bertze zenbeit soiñu yotzea. He Phil 369 (SP 366 soinugarri). Israelgo emazteki oste bat ilki zitzaion biderat musikako soinu gisa guziekin, nahiz ohoratu haren garaitia. Lg I 280. Aphez eta lebita oste handi batek kantatzen zuten, eta yotzen musikako soinuak. Ib. 301. An dago ardaua, lujurija ta aserria biztuteko; an tanboliña, edo soñuba, pasinoiak azkortuteko. JJMg BasEsc 129. Gizon jakintsu anitzek, beren iritzian, lendabiziko soñu edo oslankaitzat daukate txilibitua . Izt C 216s. Eta zenbat andrek etzuten legunki hartzen, haren laguntza beharrian! Hala nola, arrats batez behar bazen bazkari edo soiñu bat, behar ere ziren blundak eta sederia nahikarazkuak: zer egiñ? Atheka 7 (en referencia a los trabajos de un contrabandista; de interpr. no segura). Izan gira erregeri gure eskaintzen egiten. Murde Brun ene lagunak eman diotza oihal pheza batzu ederrak eta nik soinu bat erregek anhitz maite duena. Prop 1883, 30. Jospiñaxi gero beste soñu bueltako polit arrekiñ, ta gezurra dirudi kartoi biribill oiekin jotzia nai dana. Sor Bar 69. Mutill askoren jarduna / bertatik nago entzuna, / gitarra dute laguna; [...] olako soñu kutuna / pasatutzeko eguna, / danok txoratzen gaituna. Uzt Sas 240. Egun orretan goiz-goizetikan / asiko zan trikitia, / eleiz-birian martxa jotzeko / oso soñu egokia. Ib. 105.
"Acordeón [...]. Zuen tio Tomas artistia zuan soiñua joten " Elexp Berg. . v. HAUSPO-SOINU, eskusoinu.
Gure aiton-amonak soñuari berari ere "inpernuko auspoa" deitzen zioten. MAtx Gazt 66. Bi illarako soñuarekin. TxGarm BordaB 63. Jai-arratsaldean oiñez nere anaiak eraman zuten soiñua, bizkarrean artuta. JAzpiroz 187. Bi edo lau tella zearka jarri ta eseri gaiñean, ta bi edo iru ordu jardungo zan soiñua jo ta jo. BBarand 77.
"Filarmónica" Elexp Berg. v. AHOKO SOINU, ezpainetako. .
5. (G-azp ap. Gketx Loiola ).
Fama, renombre. " Soñu txaar, mala fama. Soñuak ditu txaarrak neska orrek. Soñu txaarreko emakumea da " Gketx Loiola. . v. sona (4).
Moysesek egiten zituen era ta gis bereko beste gauzak Jesusen Amarenak baño soñu andiagokoak eta iduri obekoak ziran. Mb IArg I 353. --Lengoa utsa da, utsa Oñatiko aundikien aberastasuna nere anaiarenaren ondorako. --Soñua badu beintzat. --Soñua ta izana. Ag G 257.
6. (Gralmente. pl.). Rumor.
Bai; aurten baztanga soñurik ez da izan, ta kolera murmorik ere ez. Sor Bar 88. Beldurtzeko da, bertze asko itsuskeriaren ondotik, hori ere ikus dezagun, eta entzun. Soinu hitsak dire bazter guzietarik. HU Zez 120. Neskatx orrengatik kanpuan darabiltzan soñuak, danak gezurrak dituk. Moc Damu 29.
7. Músico (por metonimia).
Soiñuak jotzen dio onako zortziko. "El músico le toca esta melodía" . Or Eus 25 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
SOINUA ATERA.
a) Meter ruido, emitir un sonido; sonar. "Soñu aundia ateratzen du (AN-gip-5vill)" Gte Erd 304 (junto a zarata atera, soinu jo, etc., de otras zonas).
Soñu gutxi aterako luke atabalak. Anab Poli 117. Aizak, ez zak orrenbeste soñu atera jaterakoan. Lab SuEm 208 (180 jaterakoan soñua atera ). Itzik egin gabe eta al zan anka-soñurik gutxiena ateratzen zala ibili bear omen zan. Salav 83. Ansorena [txistularia] aurrenik, guztion maisua. Horrek ateratzen duen soinuaren gozoa! MEIG I 62. Ingure-gainean ari denean, gaia zapaltzerakoan ateratzen duen soinua. MEIG IX 132 (en colab. con NEtx).
b) Hacer sonar.
Eztautsat kitarra orreri soñu geiagorik aterako. Otx 30.
SOINU-AIRE. Melodía, aire.
Rumba aidea... Aprika-aldeko soiñu-aide beroa! NEtx LBB 204.
SOINUAK JO. Sonar la música. Cf. infra SOINU JO.
Erabiltzen dituzte banderak, kobla bakotxaren ondotik, soinuak jo arau. Ox 34 (acot. de una pastoral). Soinuak jotzen du. Proosinoa agertzen da. Ib. 44. [Arizalea] lagunekin batean sartuko da bere atetik, soinuak joitean. Lf ( in Casve SGrazi 13 (ref. a una pastoral) ).
Soinuak jotzen du batallaren aire berezia. Lf ( in Casve SGrazi 13 ).
SOINUAN.
a) (Precedido de gen. o tema nominal nudo). Al son de. v. SOINURA.
Hobitarikan ilkhiak / tronpetaren soiñuan. Arg DevB 209. Instant batez, begi kolpe batez, azkeneko klaroiña soiñuan --joren du ezen klaroiñak-- eta hillak biztuko dire ezin ustelduko direntzat. He 1 Cor 15, 52 (Lç azken tronpetán, Dv azken turutaldira ). Nola deabruaren soñuan ixilduko ez du Jangoikoak bakarzaleai biotzetan ematen diena? Mg CC 186. Maria geurea / negarraren soñuan / yoten iletea: / ardaoa ta pipea / itzi daidazala. Zav Fab, RIEV 1909, 37. Danboliñaren soñuan dantzan. Izt C 213. Pandero-soñuan kantatzen zuten. Lard 166. Ematen zunean limosna etzazula naihizan publika tro[n]peta sonuan. Samper Mt 6, 2 (Hual tronpeta sonuz). Gazte batzuek zebiltzan dantzan itxu-soñuan. Urruz Zer 97. Txistu-soñuen bere etzera sartu ei-zen. Akes Ipiñ 33. Udabarrian abes-soiñuan / txoriak umiak azten. BEnb NereA 55. Jo ta dantza, gazteok, / danbolin soiñuan. NEtx LBB 217.
v. tbn. AB AmaE 378. Echta Jos 46. Enb 196. In SM Zirik 95.
[Xoriek] Jainkoak berak erakatsirik dakiten soinu gozoan / ohantze berri baten egiten algarren amodioan. Xa Odol 197.
b) (Precedido de tema nominal nudo). En son de.
rumoia asiten da / burruka soñuan. / Tximista bat jausten da / Peruren onduan. AB AmaE 340. Ni bake soiñuan nabill. Ag AL 162. Ni bake soiñuan noa. Ib. 157. Indarrean, gogorrean, guda soiñuan ioan bearko neuke, ta ori eztot nai. Ib. 130.
(Precedido de adnom.).
Asi zan negarrezko soiñuan eresi au esaten. Ag AL 31.
SOINU HANDI. Estruendo, estrépito; mucho ruido.
Guzia urratzen zuten gerrako klarin ta soñu andiekin. Mb IArg I 267. Agerian ta soñu ta eskanbil andian ibiltzea. Ib. 366. Ojuak, soñu aundia. Alz STFer 113. Aditu zuen bere inguruan soñu aundi bat, aize bolara baten antzekoa. Goñi 27.
SOINU HANDIKO. Estrepitoso.
Oju bat egin zuen soñu aundikua. Bil 129.
SOINUAN EGON. "Amekak soñúen dáude, está dando las once" Iz Ulz (s.v. améka).
SOINUAN IPINI, SOINUZ IPINI. Poner música a una letra.
Eguberriko kantak Donostiakoak soñuan ipiñiak bere maisu kapillako D.J.J. Santestebanek. Echag 239 (v. tbn. 105). San Ignazioren martxa berria. Jose Ignazio Aldalur Apaiz Jaunak soñuz ipiñia. Aran SIgn 218.
SOINU-DANTZA. "Soñu-dantzia, fiesta en que hay música y baile. Indianua etorri dala ta Eltzartzara, Azitaiñen soñu-dantzia dago" Etxba Eib.
SOINU-EGILE (L, BN, S ap. Lh), SOINUGILE. "Musicien, ménétrier" Lh.
Soinugiliaren etxian oro danzari. Saug 165. Sun [sic] egiliak emazie, / airerik fierrena. AstLas 14. [Ilhaintsari] biziaren galthatzen / zaio [erresiñola] gaixoa hasten. / Zerentzat / ezpeita janharia / ihizi soiñu egilia. Arch Fab 215.
"Armisonus, armasóñua egiten duna, armasoñuegillea " Urt II 325. "Calabyta, [...] tin tin soñugillea, tin tin soñu egillea, dan dan soñugillea, krin krin soñugillea " Urt IV 100.
"Sonante, sonador, soñugillea " Lar, .
SOINU EGIN.
a) (L, BN, S ap. Lh; Urt I 545, Lar, Añ). Sonar, resonar; hacer ruido, meter ruido. "Altisonus, [...] soñu, kolpe, habarrots egiten duéna" Urt I 545. "Sonar, soñu egin" Lar y Añ. "Tabalear, atzakin soñua egin" Lar.
Ezen zuetarik soinu egin ukhan du Iainkoaren hitzak, ez solament Mazedonian [...] baina lekhu orotan ere. "A retenti de par vous" . 1 Thess 1, 8 (He zuengatik izan da Iaunaren hitza banatua, TB ozendatua izan da ). Kobre soinu egiten duenaren edo zinbala dindatzen duenaren pare. "L'airan qui resonne" . 1 Cor 13, 1 (He soiñu egiten duen kobre bat ). Haizeek soñu egiñen dute nola trunpetak. EZ Man I 79. Uhinok begite soinu. / Itsasoak habarrots. Hm 54. Hitzak ahotik ilkhitzean habarrots eta soinu egiten du. ES 151. Baldin arima gabe diren gauza soinu egiten dutenek, edo dela xirolak, edo manjurak [...]. Ib. 395. Estuasun guztiyak / aztuko ditugu, / egiten badigute / eskubekin soñu. Sor AuOst 102. [Letraduak] aldatuten dabe tonua / zelan soinu egin diruak. Azc PB 361. Itz asiak eta bukatuak asmatzen ditute soiñu egiñez aldian doazanak. "Sonantia temporibus" . Or Aitork 369s (v. tbn. 373). [Itzak] aizean soñu egiñez ioan dirala. Ib. 257. Zizpuru eta inkesak soiñu egin dabe sasiarte [...] ta elorri-adarretan. Erkiag Arran 183.
v. tbn. TB 1 Cor 14, 7.
(Con determinantes). "Armisonus, armasóñua egiten duna" Urt II 325. "Sonar bien o mal alguna cosa, soñu ona edo gaistoa egin" Lar. "Soñu aundia egiten du (AN-5vill), soñu gogorra egiten du (AN-5vill)" Gte Erd 304. Cf. infra SOINU ETA SOINU.
Eta egin zedin subitoki zerutik soinu bat [...] haize baten anzora. Act 2, 1 (He egin zen habarrots bat ). Soinu gozoa eta eztia egiten dute manyurak. ES 383. Eta tronpetak bethi soinu huts bat baizik egin ezbaleza, nola ezagutuko lizateke, noiz lizen gerlako deia? Ib. 395. Asi ziran [ezurrak] bilzen, elkar golpatzen ta soñu andi bat egiten. Ib. 390. Tronpetekin egiñen dute beste aldietan baño soñu bizi bortitzago bat. Ib. 390. Urrutitika egiñagatik / intxaurrak soñu andiak [...]. It Fab 143. Zintzarriyakin soñua egiñaz. Alz STFer 128. Euria gogor [...] iausten zan, [...] gaztaiña zarren orrietan soiñu latz, [...] zarraparradazkoa egiñaz. Ag AL 89. Korroka-egittia soñurik samurrena egittia da. Altuna 80. Soliboetatik dilindan, baziren kobrezko, edo urrezko [...] plakak, eta aiziak higitzian soinu xoragarri bat egiten zutenak. Zub 82s. Putzura bota ta egin zuben / soñu bat izugarriya. Tx B I 149. [Iainkoaren itza] ez zan sartu begietatik, naski, ez baitu margorik, ez belarritik, ez baitzun egin soiñurik. Or QA 179. Zaratak eta soinuak egiten ongi saiatu bazan, ixilik eta geldi egon beharrean. Osk Kurl 191. Zoritxarrez, azken-azkenean soiñu pixkat egin zuan. " Vino a hacer un poco de ruido" . Berron Kijote 224.
v. tbn. Otag EE 1882c, 448.
b) "(L, BN, S), faire de la musique" Lh.
Anhitzetan, bertze alderat beha zaudela, erhiak soiñu egiteko erabiltzeintuzu, eta hauk guztiok dira usantzaren iokoak. ' Manejas los dedos para producir música' . Ax 91 (V 62). Soñülaria / ardüra dük egarria; / soñü egiteko behar dük [...]. Etch 310.
(Con determinantes).
Xirula soinu egin drauzuegu, eta etzarete danzatu. "Nous avons flûté" . Mt 11, 17 (TB yo dautziegu xirula). Neskatxa txipi txipi bat harmonika joiten ari da. Jaun batek [...] erraiten dio: Zer soinu ederra egiten dunan! Mde Pr 69.
SOINU EGINARAZI (Urt IV 112), SOINUA EGINARAZI. Hacer sonar. "Campanam sonare, sonare facere, pulsare, [...] ezkillari soñueragin, ezkillari soñu eginarazi" Urt IV 112. v. SOINU ERAGIN.
Arrira bota zazu [moneda] ta / soñua egin-arazi. Bil 91.
SOINU EMAN. Sonar, emitir sonido, producir sonido. v. SOINU JO.
Eta gauza arima gabe soinu emaiten dutenek ere edo den xirula edo harpa. "Qui donnent son" . 1 Cor 14, 7 (He soiñu ematen dutenek; TB soinu egin ). Nola soinulariak bere gitarraren [...] sokhak erhi puntaz ukhituz [...] bide bezalako soinu emaiten eztutenak behar neurrira eta puntura ekhartzen baititu. SP Phil 521 (He 529 behar bezalako soiñua ematen ez dutenak).
(Con determinantes).
Ezen baldin soinu iakin bat eman ezpadeza tronpeták [...]. "La trompette donne un son incognu" . 1 Cor 14, 8 (TB emaiten badu soinu bat ). Bertzalde, bi letra horiek elgarrekin ere ez dezakete eman soinu xoil hau baizen qu, balitz bezala frantsesez kou . MarIl XI.
Zeren u orrek behar ez den soinua emaiten baitio, hala nola hitz hautan: guizona, guero, etc. MarIl XIII.
SOINU ERAGIN (Urt IV 112). Hacer sonar. v. SOINU EGINARAZI.
Xirolari haize eman eta soinu eragiten zaion manera berean. ES 385. Eztikiago hitzei soinu eragiteko. Ib. 191. Gerrako tronpetari soñu-eragin zion. Lard 128.
v. tbn. AB AmaE 191.
SOINUETAN.
a) Cantando.
Ara oraindino soñubetan [agure kantorea], ta eztira alperrik igarotekuak bere laukuak. Mg PAb 64.
b) (Danzar) al son (de). v. SOINUAN.
Itzu ta tanbolin soñuetan jantzan egin. Echta Jos 195. xilibitu-soñuetan [...] dantzan eraitie! Enb 165.
SOINU ETA SOINU.
a) Tocando continuamente música.
Zitar bat bere eskuan artu ta haritu zen musikan ta soñu ta soñu egiten. Mb IArg I 84.
b) Venga a sonar.
An ari zan arrana soñu ta soñu berez. NEtx Antz 52.
SOINU-IDAZLE. Compositor de música.
Sibelius soñu-idazlea. Alzola Atalak 94.
SOINU JO.
a) Tocar música. (Empleado sobre todo en construcciones del tipo soinu jotzen, soinu jotzeko...). Tr. Documentado al Sur en unos versos vizcaínos de finales del s. XVII; no vuelve a aparecer hasta principios del s. XIX. Al Norte lo emplean Leiçarraga y Haraneder.
Batzuek soñu jotzen, / kantari besteak. Echag 152. Dabid eta beste soñulari eta kantariak Kutxa santaren aurre-aurretik zituztela, soñu-joaz eta dantzatuaz. Lard 188. Zillarrezko tronpetakin soñu-joaz. Ib. 212. Burlaz adar aundiakin soñu jotzen. Urruz Urz 12. Alderdi-eder edo Kasiño aurrera noski, batez ere soñu-jotzeko orduetan. Garit Usand 7. Biboliñakin soñu joten asten dira. Enb 196. Danboliñak gogara joko dite soiñu. "El tamborilero les dará gusto tocándoles diversos aires" . Or Eus 22. Danbolin-andere ta senarra, / bata soiñu-jotzera, bestea dantzara. Ib. 66. Musikalariak ere tresna bear du soiñu jotzeko. Vill Jaink 56. Puskatu zazu tresna eta eztago soiñu jotzerik. Ib. 69. Mendi ta zelaietan barrena kanta-kantari ta soiñu-joaz [ibiltzeko gogoa] . "Cantando y tañendo" . Berron Kijote 82.
(V-gip). Ref.: Iz ArOñ (kukurruku); Etxba Eib; Elexp Berg. (Con determinantes). Tocar música; (precedido de tronpeta, danbolin, etc.) tocar la trompeta, el tamboril... "Soñua jo, ejecutar música. Gau guztian soñua joten dago, bestiak dantzan eiñ deixen, toda la noche está tocando música" Etxba Eib. "Soiñua jo. Akordeoia edo filarmonika jo" Elexp Berg.
Nola baki Marrukok jaiten / soñua txito dulzero / zenduzan etxizaduko. BBizk 4. Baldiñ soiñu deusik seiñalatzen ez duen bat jotzen badu klaroinak, nor preparatuko da gudurat? He 1 Cor 14, 8 (IBk, IBe turutak soinu jakina jo ). Onelakoak dira irakurtzea, eskribitzea, kantatzea, soñua jotzea. AA II 50. Soinuba joteko, erramientak bardinak izan ezarren, soinu guztiak dira bardinak. fB Olg 32. Aien ondoren zazpi apaiz tronpeta-soñua joaz. Lard 111 (200 gerra-soñua jo; v. tbn. Or SCruz 29 turuta-soñua jo, NEtx LBB 217 danbolin soiñua jo ). Ara juan oi da ere bere onran soñu ederrak jotzera erriko musika edo soñulari-taldea. Aran SIgn 84. Zeiñ eztitsua ipar aixetan / joten zenduan soñua. AB AmaE 59 (ref. a una paloma). Sartzen da Dondolo txistu txiki batekin soñua juaz. Alz STFer 121.
(s. XX) Amarmilla dukat, txin-txin soñua joten dabenak. Echta Jos 216. Bere danbolin-soiñurik aukerakoenak joaz. Mok 11. Ni naiz Petiri Danbolin / [...] nik jotzen diet goserik ere / denari soiñua berdin. " A todos toco igualmente mi tamboril" . Or Eus 371. Txistulariak "Alkate soñua" joaz aurretik dituela. Alz Ram 39. Soñu alaia jo ta jo. EA OlBe 20. Iparrak bere soñu biguna / ez dakit nun jo lezaken. Ib. 103. Zelako soñu eztitsu ta zerutarra jo eutsen gero bere txilibituagaz! Bilbao IpuiB 158. Azkenean igarri nuan zein soinu joten zuten sukaldez beste aldean: [...] erderazko kantu bat. Osk Kurl 128. Deabruak oso pozik jotzen du dantzako soñua. MAtx Gazt 66. Oñatin alkateak danboliteroa jarri zuala egun danean soiñua jotzen ibiltzeko kalean, umeak jan gabe engañatzeko. And AUzta 66. Hasiko zaizkizu txistulariak soinua jotzen eta besteak dantzan. MIH 310. [Gor-mutuen antzera ari zitzaigun zinemak] hizketan ez ezik, soinua jotzen ere ikasi zuen. Ib. 328. Nor bere gisara eta batutarik gabe soinua jotzen ari zirela. MEIG VI 35.
v. tbn. Mg PAb 65. Echag 68. A BGuzur 110. Urruz Urz 35. Ag Kr 48. Altuna 32. Lab EEguna 101. TAg Uzt 158. Anab Aprika 24. Vill Jaink 174.
Berze hirur aingeruek ioren dituzten tronpeta soinuakgatik. " Pour les sons des trompettes" . Apoc 8, 13 (He tronpeta jo ).
Denpora guztietan premiña osokua izan da [...] [penitenzija]. Penitenzija onen bidez salbau zirian Adan eta Eba. Soñu au beti legez joten da Eskritura santetan. Mg CO 3.
Tocar el acordeón.
Filarmonika koxkor batekin / Mariano munduz-mundu [...] obe zenduen soñua jotzen / onla ikasi bazendu. Tx B I 257. [Manolo Yaben] soñu jotzetik erretiratu zan da Ernanin jarri zan bizitzen. Neskatxa ta mutil gazteai soñu jotzeko lezioak eman da [...]. Uzt Sas 23.
(Como eufemismo de 'pegar, golpear').
Gaztetxoak diranean atelekaren lekuan onena izango da belarriak luzatzea, eta au asko ezpada, soñua jo bear da ezurrik ez dan lekuan. AA II 86.
Tentar; fanfarronear (?).
Soberbiara etziña izan duanari soñua joko dioe alde onetatik [infernuko etsaiak] . AA III 573. Burruka orretara / ni ez nijua, / damutu egiñ zetak / soñu asko jua, / alkarri barkaiogun / oraindaiñokua. Auspoa 86-87, 79.
b) Cantar (ref. a las aves).
Ustegabeko kukuak jo ziela soñu. Etxde JJ 77.
(Con determinantes). " Kukuak soiñua ongi jotzen du (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 206.
Antxina jo eban ollaarrak goiseko soñuba. Jagi zaite. Mg PAb 67. Mingorra esaten da soñurik joten ez dabelako, dalako mutu ta ixilla. Ib. 179. Bazekiela berak ere Birigarroak adiña soñua jotzen. VMg 16. Baña gaizki jo zion / soñua kukuak. It Fab 55 (v. tbn. Inzag RIEV 1933, 415 kukuak soñua jo). Kukutxuak soñua / aldrebes jo digu. Arrantz 34. Beste kuku batek jo lieke soñua. Etxde AlosT 31. Ollartxo batek jo zuanean / bi bider bere soñua / iru alditan ukatu zuan / San Pedrok bere maisua. Balad 236.
Kilker eta txirritxirriak erdi isildurik zetzaten [...] iru illabetez soiñu joten ekinda gero. Erkiag Arran 10.
c) meter ruido; sonar.
[Antonek] aize batzuek atera zituanian soñu-joaz, bota zion ere Mari Andresi bertso bat era onetan: [...]. Urruz Urz 50 (ref. a un episodio de meteorismo). Kanpanilla txiki bat / alboan bazuan. / Iñork beartu gabe / soñu jotzen zuan. SMitx Aranz 9.
(Con determinantes). " Makiña orrek soñu aundia jotzen du (AN-5vill)" Gte Erd 304.
Orrenbeste jende, / ixilik egoteko / soñurik jo gabe. Xe 179. Errelojuak soñua jotzen du. Gero isilunea. Lab SuEm 214.
SOINUA JOERAZI, JO ERAGIN. Hacer sonar la música, hacer tocar la música.
Limosna ematen dezunean, ez aurretik soñurik joerazo, gaitzestali edo hipokritak eliza eta karrikaetan egiten duten bezala. Lard 382. Itxu bati soñua jo eragiteko txanpon baten jabe etzan. Kk Ab I 76.
SOINU-JOKI. Instrumento musical. v. SOINU-TRESNA.
Nozko dozuez musikariak / soñu-jokiak / bizi zoliak? AB AmaE 372. Mundua gure amonaren soiñu-joiki ura bezelaxe da. ZArg 1958, 66.
SOINU-JOTZAILE, SOINU-JOLE.
a) (G-azp), SOINU-JOLE (V-gip, G-azp, L, BN, S). Ref.: Lh; Iz ArOñ (soñújola), UrrAnz (soñujolía); Gketx Loiola (tranpal); ZestErret (soñujole).
Músico (intérprete). "Musicien, ménétrier" Lh. "Instrumentista" Iz ArOñ.

Itxu, besamotx, erren ta soñu-jotzalle geienak. Ag Serm 428. Soiñu-joilleak eta dantzariak. Urruz Zer 98. Fakir-aren ezkerrean, iru soñu-jotzalle. Anab Aprika 31. Begira, begira dantzari. / Begira soiñu joilleari. / [...] Pandero zarra ta alboka, / biak ari gera joka. NEtx LBB 330s. Bere belarritara eldu zitzaion rabelaren soiñua; eta andik laster soiñu-jolea bera. Berron Kijote 126. Soiñu-joleak, Alegiko Rikardo txistularia bere bi semerekin. JAzpiroz 161. Soinu-jotzaileen erregea. " Musicians" . MEIG IX 103.
v. tbn. Soinu-jotzaile: EA OlBe 20. IBk Mt 9, 23. Soiñu-jole: J. B. Ayerbe EEs 1912, 62. Sabiag Y 1934, 26. Sonü-joile: Const 42. En DFrec hay 7 ejs. de soinujole y 1 de soinu-jotzaile.
b) "Acordeonista. Afaixa daukau soiñu-jole ta guzti" Elexp Berg.
[Manolo Yaben] soñu-jotzalle ona zan. Uzt Sas 23. Txabolan egingo dizkiagu dantzak eta baileak jai-illuntzetan; soñu-joleren bat edo beste beti izaten dek txabolan-eta! BasoM 77. Orduan asi ziran soiñu-joleak ugaritzen, Goierri aldean beintzat. BAyerbe 18. Soinujotzaille xume bat / jarraulki txuri batean. Zendoia 128. Soiñu-jole eta panderista Intxausti anai-arrebak ere urte dexentean erabilli giñuzen. Insausti 318.
v. tbn. S.-jotzaile: TxGarm BordaB 62. S.-jole: TxGarm BordaB 62. Albeniz 154.
An baziran eskuko soiñu-jole pranko. BAyerbe 18.
SOINU-JOTZE.
Acto de tocar música.
Dana da oraiñ soñu jotea, / ai eleixea ! / Argiz betea! AB AmaE 373. Kanpaiak, txupiñak, ereziak, soñu joteak, txaloak. Ag Kr 217. Bertso, soiñu-jotze edo dantzari-txapelketa eta abarretan. Insausti 13.
SOINU-LEKU. Quiosco de música.
Oekin argi-oin burnizkoak / soñu leku ta alkiak. EE 1884a, 45.
SOINU-MAKILA. "(L, BN), baguette pour violon" Lh.
SOINU-MUTIL. Músico.
Berriz ere gogotik ikusiko ditugu holako plekariak. Soinu-muthilek badituzte merezimenduak. Herr 13-9-1962, 3.
SOINU-ORRATZ.
a) Diapasón.
Aide-dardaren soinu-orratz [...] bihurtzen da. " Diapasón" . MEIG IX 132 (en colab. con NEtx).
b) Antena.
Makila gogorrak, azkengabeko soinu-orratzak, korapilo latzak. " Antenas sin fin" . MEIG IX 119 (en colab. con NEtx).
SOINU-HOTS.
a) Sonido, ruido>. v. SOINU-ZARATA.
Zer da, baña, entzuten dodan soñu otsa? Enb 132.
b) (Pl.).
Bearturik al nago bada (zalduna izanik ni) soiñu-otsak ezagutu ta bereixtera, eta pila-otsak zein bai ta zeiñ ez diran jakin bear al dut? " Los sones" . Berron Kijote 227.
SOINURA (Precedido de gen. o tema nominal nudo). Al son (de). v. SOINUAN.
Eta zelai artara tronpeta baten soñura konta al baño geiago persona batu. Arr May 48. Aren abotsaren eta lirearen soñura, ibaiak eurak be lotu egitten ziran. Otx 34n. Ezkillatxoak, aidea urratuz, zabaltzen digu berria; / aren soñura ez da galduko bidean gure erria. NEtx Antz 69. [Txirulen] soiñura, zumar zurrunak mendietatik ietxi-erazten zitun. Ibiñ Virgil 49. Meza erdian txilin-soiñura / biotza bete da amesez. NEtx LBB 277. Jotzen zituan vals ederrak, eta jendea ederki meneatzen zan musika soiñura. AZink 97.
SOINURIK EZA (Det.). Silencio, ausencia de ruido.
Ta zer da ixilla egotea soiñurik-eza baizik? Or Aitork 341.
SOINU-SARI. "Soiñusari (B, BN-baig), pago al músico" A.
SOINUTAN. Sonando.
Orziren ttunttuna dabil soinutan, / ezerezaz gaindi rhythmua heda. Mde Po 61.
SOINU-TRESNA. Instrumento musical.
Makolina, erdi-piano, erdi-xirribika soinu-tresna bitxi bat. Lf ELit 336. Halatsu gertatzen da soinu-tresnekin, adibidez, txirularekin. IBk 1 Cor 14, 7 (IBe soinu-tresna ).
SOINU TXIKI. Acordeón diatónico.
Garai bateko soiñu txikia jotzen zutenetan. Zendoia 127.
SOINUZ. Sonando; tocando música.
Koleraren eritasunaz ukitua sentitzen zenean, aldatzen zela bertze egitekotara, soiñuz eta kantuz hasten zela. Ax 316 (V 210). Eztiago da guretzat, / Maria, zure izena, / ezen ez harrizkotxoetan / xirripa soiñuz doana. 134. Kantatu zituen berak ere harpa soiñuz. Ch IV 1, 8. Emoitantzunian limosna, etzazula nai publika tronpeta sonuz. Hual Mt 6, 2 (Samper tronpeta sonuan). Eskinteak egiñaz abade santuak, / korutik erantzunaz soñuz organuak. AB AmaE 28. Ibaiak kantari, / mendi leizeak soinuz, zeru gaina sutan. Iratz 12. Mendeal eta hegoak soinuz errekaz erreka. Ib. 50. Dantzan goazi eta soinuz / sos egarriz ta urguiluz. Ib. 191s. Ar giten kantuz, soinuz ta pertsuz. Ib. 89. Geroen batean / organuak soiñuz / fuga bat asten du. "El órgano hace sonar una fuga" . Or Poem 517. Zu onesten eta deitzen agotik soiñuz lertzen diran xegunekin. Or Aitork 406.
[Saul] eman zen behin baino gehiagotan haren [Dabiten], bere eskuz, hiltzeko eginbidetan haren aitzinean manyura soinuz hari zela. Lg I 281.
SOINU ZAHAR. Música (aire, melodía) tradicional, popular.
Soñu zar pijoa, / onenetakoa, / jotzen dek txanbolin / aire onarekin. It Fab 204. Eskolatu bageko nekatzalleak supituan itz-neurtuak aiñ egoki ta zorrotz ematea, eta soñu zar konpas desberdiñetakoak utsaldiarik bage dantzatzea. Izt C 217 (v. tbn. 216). Lanbide au ez da erraza adieragiten soñu zarrak beren bersoakin ez dakizkitenai. Ib. 217.
SOINU-ZARATA. Ruido. v. SOINU-HOTS.
Berbotsa joan da ta / galdu da azkenengo / soiñu-zaratea. Gand Elorri 175.
SOINUZ IPINI. v. SOINUAN IPINI.
SOINUZKO. Musical; sonoro.
Halatan ekhartzen deraue instrument soinuzkoen konparazino bat. ES 395. Zer itzez esan zenun, Iauna, egin zenitula? Soiñuzko itzez? Ez; oso bestera. Or Aitork 309. Egun erdiko kanpaia, / biribil, apal, astiro, / soiñuzko pauso aratzez dator. Gand Elorri 63. Argi, dardar, margozko, / euri ta soiñuzko. 'Todo lleno [...] de música' . Ib. 181 (v. tbn. 84).

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper