Harremana

    Hiztegia letraka
    Ikus halaber
    Azpisarrerak (sarrerak) (119)
    mutiko.
    Tr. Hasta el s. XIX sólo se documenta la forma mut(h)ilko (mithilko en Belapeyre); a partir de esta época mut(h)iko es la variante más frecuente, si bien aún hay mutilko en Añibarro, Azkue, E.M. Azcue (PB 63), Sabiag (Y 1933, 420) y T. Agirre (Uzt 129). La forma mot(h)iko la emplean algunos autores suletinos (Archu y EvS; cf. mottiko en Constantin, que tbn. usa mutiko), bajo-navarros (unos versos de principios del s. XIX) y algunos guipuzcoanos modernos, como Etxaide, Uztapide (Sas 326) o Insausti (83). Hay motxiko en dos ejs. de Herria . En DFrec hay 84 ejs. de mutiko; hay tbn. 8 de muttiko .
    1. (V-arr-m-gip, G, AN, L, B, BN, Ae, Sal; H; -th- Arch VocGr , VocBN , Gèze, Dv, H), mutilko (gral. (al Norte -th-); SP Dv, Urt III 284, Añ, H (+ -th-)), mitilko (-th- VocBN.(S)Dv (S), H), mitiko (-th- H (S)), motiko (L-arcang, B, BN-ciz-mix-bard, S; -th- H), motxiko Ref.: VocPir 146; Bon-Ond 138; A (mutiko, muthilko); EI 69, 139; Iz ArOñ , Ulz; Echaide Nav 228; Etxba Eib ; EAEL 37, 44, 258; Elexp Berg ; Gte Erd 5, 226, 271.
    Niño; muchacho; mozo. "Petit garçon" SP, Dv. "Hasta 12 años" Iz ArOñ. "Chaval" Elexp Berg. v. putiko. Tr. Documentado desde Leiçarraga; a partir de principios del s. XX es de uso gral.
    Baduk hemen muthilko bat, dituenik borz ogi garagarrezkorik. "Petit garçon" . Lç Io 6, 9 (He muthilko, LE, TB, Ol, Or, IBk, IBe mutiko, Dv, Leon muthiko, EvS mothiko; Ker mutil). Olazeneko mutilkoa. "Muchacho" (Egüés, 1596). ReinEusk 98. Iteundu dakionean gizonari, andreari, mutilkoari edo neskatilleari. VJ 4. Mithilkoak eta neskatilak berhezirik. Bp I 24. Greziako muthilko eta eskolau guztiak eskola zitezila Erresuma bereko hitzkuntzan. ES 402. Bera beno tipiago den muthilko bat. AR 364. Lotan begitandu jakan mutilkoa. Añ MisE 21. Bere aitona bezin / mutiko azkarra. It Fab 110. Mothiko hoiek harriturik / dirade egoiten. Arch Fab 177s. Bost garagar-ogi eta bi ezkalu mutiko batek zeuzkanak. Lard 400. Nik hartuko dut muthikoa. "Puerum" . Dv Gen 43, 9 (Ur, Ol, Ker mutill). Eta mutikoak aitu zituelaik solas ok, goan zen tristatua. Echn Mt 19, 22 (Leon muthiko gazte; Lç, He, TB, Dv gizon gazte, Ur, Hual, Samper, Ol, Or, Ker, IBk, IBe gazte). Mutiko zuzenak bagiña gu izan. AB AmaE 234. Nere hauzoko muthiko bat, ni baino handixagoa. Elzb PAd 20. Hamabi urtheko bertze muthiko bat. Elsb Fram 164. Beren muthiko sorthu berrien Elizarat eremate hori. Jnn SBi 14. Kuku-sagarra lako mutiko gorri gorritxua. A BGuzur 123 (BeinB 64 mutilko).
    (s. XX) Mutikoa besoan ebala. Echta Jos 17. Hogoi ta hamar urtetako mutiko larri bat. JE Bur 107. Eskola-maixu arrua ta mutiko azkarrak. Enb 163. Seme geiena amabi urteko mutiko gotortua. FIr 132. Mutiko argal betaurreko-beltz ori. Ldi IL 23. Itzegingo dezu mutiko baten antzera. ABar Goi 28. Egun hetan etxe batean muthiko bat sortu zen. Zerb IxtS 33. Sei urteko motiko biurria. Etxde JJ 197. 11 motxikoek eta 29 neskatxunek. Herr 11-7-1957, 3. Amar urte inguruko mutikoak. Erkiag Arran 53. Beste muthiko bat kausitu zuen, soldado arropan. JEtchep 98. Mutiko polita [bost-sei urteko aur beltza] . Anab Aprika 76. 92 gizon bazela, 40 motxiko eta Eba xaharraren ahizpa. Herr 10-5-1962, 4. Mutikoa, amar urtedun zanean, Bergarako prailetara bialdu zuten zerbait ikastera. NEtx LBB 36. Mutiko korrek xotin badu. ZMoso 59. Mutiko putiko, axola gutiko. (Ae) 'Umeak berez jostaketaz beste axolik ez' . Inza NaEsZarr 2354. Mutiko lerden, jantzari xotil, soineko ederrez jauntziak. Lf ( in Casve SGrazi 10 ). Ogei urteko mutiko batek. Uzt Sas 188. Zortzi-bederatzi urteko mutikoa. AZink 29. Mutiko zala aita ta ama / makillarekin zigortu. Ayesta 134. Mutikoez mintzo naiz hemen, mutikoena baita esku huskako pilota [...]. Neskak ere han ziren ez urrun. Larre ArtzainE 279. Han jostatzen ari ziren mutikoei. MIH 131.
    v. tbn. (Para textos anteriores al s. XX): Etch 374. Hb Esk 108. Gy 129. Bil 129. ChantP 264. Zab Gabon 36. Bv AsL 181. Urruz Urz 12. HerVal 250. Apaol 98. Zby RIEV 1908, 92. Mutilko: Samper Mt 17, 16.
    Ze mutiko ta ze mutikoste! Kk Ab II 65.
    (Usado para expresar el sexo del recién nacido).
    Bi haurrek, muthikoak eta neskak, sorthu beharko zuten egun bertsuetan. Hb Egia 11. Sei haur ukan zituen, lau mutiko eta bi neska. JEtchep 53. Ara, ba; mutikoa espero genduan, baiña nexka jaio da ta emen dezu. NEtx LBB 17. Bi mutiko ta alabatxoa izan ziran jaio zitzaizkien umeak. Ib. 31. Desiratzen dut etor ditezen / neska eta mutikuak, / osagarri-dun, umil ta goxo, / ait-amak idurikuak. Mattin 77. Etxean premua, mutikoa, sortzen bazen. Larre ArtzainE 49.
    (Usado en vocativo, dirigiéndose a hombres no necesariamente jóvenes).
    Eta uste diat nik, / nere mutikoa, / lan egiten duena / dala txit astoa. It Fab 54. Goliatek [...] deadar egin zion: [...]. Ator, ator, mutikoa, ire aragiak aireko egazti eta lurreko pistien janari laster izango dituk. Lard 165. Hi, mutikoa, apez behar hintzan. JE Bur 104. Aizak, mutiko, pipak eztik sabelik betetzen. Urruz Zer 112. Jokazak gorgor, mutiko; jokazak gogor. A Ardi 139. Galdu gaituk mutikoak, nik etzezakeat ezer egin. Or SCruz 118. Orain, xalto bat gorago, mutikoak, irakurle guziok mail ortara iritxi gaituk-eta. Ldi IL 109. Muthikoa, konpreni zak. Larz Iru 100. Bainan, mutikoa, arrunt ergela hiz. Etchebarne 64.
    v. tbn. Elzb PAd 24. Barb Leg 61. JEtchep 54. Ibiñ Virgil 46.
    " Ontsa duk, muthikoa haiz, c'est bien, tu es un bon gars" H.
    Atharraztarrek etzien ikusi ordiala artino Haritxabalet sotenarekilan. Zer mutikua! Zer gizona! Zer apez ederra! Const 18.
    (Con sentido irónico).
    Beraz, ez zala il esan bearko: ori da zure arrazoikera. Zer mutikoa zu! Or QA 104.
    2. mutilko (Añ (AN) A). Criado.
    Jauregi xarreko mutilko txarra. (Metauten, 1582). ReinEusk2 124. Salba zazu zure mutilkoaren arima hil beharrezko bizitze hunetako perillen artean. SP Imit III 59, 4 (Mst zerbütxari, Ol yoputxo).
    Urrutizkin-banalariak eta mutikoak, gutxienez 200 laurleko illeko. "Botones" . EAEg 16-1-1937, 818.
    MUTIKO BIZI. Vivir como un niño, con costumbres de niño (sin beber, fumar, etc.).
    Amazortzi bat urte artian / bizi bear da mutiko; / osasun ona ak izango du / bere bizitza guztiko. And Auspoa 52-53, 127.
    MUTIKO-DANTZA. "Juego del burro, donde los jugadores o danzantes saltan sobre otro agachado" VocNav.
    Soinu gabe mutiko-dantzan entzun diogu txirula. Arti MaldanB 207.
    MUTIKO GAZTE. Mozo, joven.
    Baigorriko mutiko gazteok / egin baitugu kontzertu. FrantzesB I 12. Kantu hunen emailea motiko gaztea. Ib. 27. Ihizira joan ziren bi muthiko gazte. Arb Igand 100. Herritik soldado joan mutiko gaztei. HU Aurp 111. Hamabortz, hemezortzi urtetako mutiko gazteen gain. JE Bur 171. Geroxago, muthiko gazte paregabea egin zenean. Barb Sup 145. Ezagutu zun provenza-eraz bertsuak egiteko mutiko gaztearen uxia. Or Mi II. Pierre Favre mutiko gazte sainduarekin. Ardoy SFran 103. [Nausia] zen lieutenanta eta mutiko gaztea. Etchebarne 78.
    v. tbn. Laph 246. Elzb PAd 1. Noe 111. Echta Jos 247. Zub 58. Leon Mt 19, 22. Zerb Azk 35. JEtchep 102.
    Arreba zaharrena heldu zautan bere bi mutiko gaztekilan. Zaharrenak, Henrik, hamabi urte eta bigarrenak hamar urte. Etchebarne 35.
    MUTIKO KOSKOR (AN-5vill, BN-arb ap. Gte Erd 226). Mozo.
    Ez Parisen, ez Nizan ez iñun eztira olgau mutiko koskor orrek baño geiago. Kk Ab I 58. Mutiko koskor txuri-gorri ori / asko gustatzen zait neri. EusJok II 70. Mutiko koskorrak amabina duro eta mantenue. EEs 1913, 343. Ala zagolik, yoan zaio ondora mutiko kozkor bat. Auspoa 77-78, 18s. Gu ginen bezalako bizpahiru ehun mutiko kozkor. Larre ArtzainE 136.
    MUTIKO KOSKORTXO. Dim. de mutiko koskor.
    Uxatu ta sakabanatu dira mutiko koskortxuok. Kk Ab I 58.
    MUTIKO LAGUN. Amigo (niño, mozo).
    Amak ittanduten eutsanean nungoa zan mutiko laguna. Echta Jos 60. Mutiko lagunak kokilduta ikusirik. Erkiag BatB 64.
    MUTIKO-NESKATO (Pl.). Niños y niñas.
    Mutiko-neskatoak txanpon-bitzea bukatu ondorean. Ag G 74. Mutiko-neskatuak oiu ta ijutika zeia-ziar ebiltzan. BAizk Ipuin 48. Lenengo mailla edo gradua, amaika-amabi urteko mutiko-neskatoek artzeko moduan. Alzola Atalak 137.
    MUTIKOTAKO. De la niñez, del tiempo de la niñez.
    Bertso onekin amaitutzen da / mutikotako roilloa. Zendoia 42.
    MUTIKOTAN. De niño, durante la niñez. "Mutikotan berde, mutilletan gorri eta gizonetan baltz (masustia)" Iz ArOñ (s.v. masústa).
    Zenbat gizonkeri ez ote zittun egin motikoetan! Etxde AlosT 24. Mutikotan mutil dana / ta gizon mutilletan, / gizonetan mutiko / oi da. And AUzta 118. Gu mutikotan giñan añako / lagun gutxi dek izaten. Olea 111.
    MUTIKOTANGO. De la niñez, de los años infantiles.
    Haur eta mutikotango ibilerak. MEIG III 93.
    MUTIKOTATIK. Desde la niñez.
    Mutikotatik mutil badabil / gizonera ezta iritxiko. And AUzta 118. Mutikotatik asi intzan da / iritxi malla goena. Olea 113.
    MUTTIKO (AN, L-sar, BN-ad-baig-lab; mottiko BN-mix, S). Ref.: EAEL 37; Gketx Loiola (gogo); Gte Erd 226. (Forma con palat. expr.). "Beti bere gogotan ibiltzen den muttikua da Mattin (AN)" Gketx Loiola (s.v. gogo).
    Informaztie xearoki denaz muttilko korren gañan. "De puero" . Samper Mt 2, 8 (Lç haurtxo, He, Dv, Ur, Ip, Echn, Hual, Ol, IBk, IBe haur, Ker ume). Hamabi edo hamahirur urthetako muttiko batzu. Arb Igand 84. 600 (sei ehun) muttiko eta 700 (zazpi ehun) nexka. Prop 1906, 123. Mottikoak ihardetsi zian amari. Const 16. Bi nexka maitagarrier eta muttiko pollitari. JE Ber 31. Ta, ara, bidean, baldarño, / muttiko bat guregana. Ldi BB 150. Gure muttikoa hasten da beraz erhia untzian sar, ahorat ekhar. Lf Murtuts 10. Gure muttikoa, axola guttikoa. (AN-5vill). Inza NaEsZarr 1487.
    v. tbn. Ox 189. Etcham 123. Iratz 116. Osk Kurl 208.

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    pin up casino- Online casino in India

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper