Azpisarrerak (sarrerak) (119)
1 soka.
1. (gral.; Mic 6r, Deen II 68, Urt I 8, Ht VocGr, Lar, VP 86r, Añ, Lecl, Arch VocGr, VocBN, Gèze, H, Zam Voc ; -kh- SP, Dv, H) Ref.: A; Lrq; Iz ArOñ R 293; Etxba Eib; EAEL 127; Elexp Berg .
Cuerda, soga. "Cuerda, cordel" Mic. "Soga" Lar y Añ. "Enjuncar, atar con ramales de junco, iya sokaz lotu" Lar. "Ensogar, [...] sokaz lotu" Ib. "Briaga, maroma con que en los lagares se aprieta el pie de la uva para exprimirla con la prensa. Esta voz parece basconganda, briaga, tolare soka" Ib. "Câble, grosse corde" VocBN. "Ezkilako soka, la corde de la cloche. Zaldia sokhatik eramatea, [...]. Corde de halage, zirgako sokha" H. "Sokhaz lotzea, estekatzea" Ib. (s.v. sokatzea). "1.º soga, cuerda; [...] 2.º (V-m), driza, cuerda con que se izan las velas" A. AxN explica aingura (424) por soka bat. Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. Emplean la forma con aspiración Pouvreau (Phil 506) y Arbelbide (Igand 119). En DFrec hay 35 ejs.
Soka bategaz esku delikaduak loturik lepora. Lazarraga A, 1153v. Penatzeko lanabesak han dire aurkhituak / [...] Tenaza eta mazoak, soka eta garroteak. EZ Man I 103. Ohoin baten gisa altxatu / zuten sokaz lothurik. EZ Noel 95. Ezta aitatuko sokea urkatuen etsean. Mic 12v. Zeinua entzun nahi eztuenak ez soka tira. O Pr 432. Gizonak bere sehaskara / deitzen tik Aingeruekiñ / eta bere troxak trukatzen / amudiozko sokeekiñ. 81 (v. tbn. 84). Eskuko arria bere sok-aballarekin [...] tiratu zion Dabidek. Mb IArg I 349. Etzaio behar bezalako damuz konfesioko sokari itsasten. Ib. 249. Arrastaturik beti kodiziaren sókas. LE Prog 104. Anguraren soka. Egiat 157. Pekatubaren soka ta katiak [urratu] . Mg CO 87. Iru soka alkarregaz biurtubak nekez eteten dira. Ib. 113. Errudun gaisto bat legez loturik soka ta kateaz. EL1 92. Bizkar soill garbian soka batekin zama lotu. Izt C 184. Sansonek, lotuta zeukaten soka biak, ari ustel bat bezala eten zituen. Lard 143. [Mala bat] soka azkhar batez estekatürik. Arch Gram 70. Erantzi zuan soña ta soka bat arturik zatitu zuan bere gorputza. Bv AsL 87. Preso eraman zuten / sokakin loturik. Xe 354. Urkatzeko soka. Apaol 101. Gaixtagin hek iragan zioten soka bat lepotik. Jnn SBi 28. Gizonen batek zerbait egiteko gogo andia daukanean, beragaitik esan oi da: "ori amaraunezko sokeaz eroan leike, gizon ori". A Ezale 1899, 6a. Bale-sokai tiraka / bazan an jendia. Arrantz 35. Ontzi-soka lodi, sendoaren antzera biurtua. Ag Kr 87. Esku-zurdea. Arrañ txikiak artzeko zurdakaz egiten dan soka me ta luzea. Ib. 103n. Mastaren lokarriak edo sokak ebaten. Echta Jos 203. Abarkak josi, artillezko sokak egiñ. Ag G 134. Arpoi ta dinamitak / eta soka-pilla / aguro ekartzeko / etzan jende illa. Arrantz 105. Ezkilaren sokari tira eta tira. Barb Sup 139. Mando bakotxari altzairu-sokatik lotzen diote eraman dezakena. FIr 135. Burdinezko soka. Ib. 151 (v. tbn. A Ardi 39 burnizko soka ). Zaldi sal-geia sokatik / eremanez polliki. Etcham 66. Soka batez bere burua urkatu zuen. Ir YKBiz 482s. Kalamuzko soka bere tinko hartarik ez da kantitzen [...] ilhezko soka aldiz harro hutsa da. Lf Murtuts 19s. Aldapan-gora promesadunak, / sokaz, gurutzez ta katez. SMitx Aranz 128. Metxa-soka eskuan arturik. Lab SuEm 196. [Astoak] soka bat bazuen muturretik lotuta. Salav 102. Soka batekin estekaturik beren ondotik zerabilaten untzixka. Ardoy SFran 246. Txiri bat agin ordotzen barrungo aldetik jarri ta sokakin ondo lotu. JAzpiroz 140. Eta soka bat lotu adarretatik. Gerrika 18. Saski bat jaisten zien sokatik zintzilik. MIH 131.
v. tbn. Ber Trat 11r. Harb 298. Cap 138. Lar SermAzc 51. He Gudu 134. Cb Eg III 288. Lg II 88. Zuzaeta 75. CrIc 148. VMg 22. AA II 194. It Fab 137. Gy 118. Dv LEd 64. Hb Egia 133. Bil 172. ChantP 88. Aran SIgn 20. Zby RIEV 1908, 418. Ud 116. Elzb PAd 81. Sor AKaik 132. AB AmaE 69. Azc PB 255. Noe 68. JanEd I 76. Elsb Fram 137. HU Zez 55. HerVal 170. JE Bur 9. Ill Testim 16. Const 20. Lh Yol 30. Ox 94. Muj PAm 59. Kk Ab II 43. Balad 201. Tx B 213. Or Eus 180. Zerb IxtS 48. JAIraz Bizia 47. Munita 115. Bilbao IpuiB 121. Etxde JJ 18. Erkiag BatB 56. SM Zirik 17. Anab Poli 41. Osk Kurl 145. And AUzta 94. Arti Tobera 287. NEtx LBB 179. Uzt Sas 163. Berron Kijote 157. Ataño TxanKan 72.
Cuerda (de un instrumento, de un arco...).
Hala nola arkuari soka gibelatzean / urrunago arthikitzen baitu fletxa airean. EZ Man I 91. Gitarraren zainak edo sokhak. SP Phil 521 (He 528s gitarraren zurdak ).
Cordón.
[Arrosarioan bihi] guztiak soka batean sarthuak dire. EZ Man II 162. Abarka urratuetatik beatz lodi biak agirian ekarzan, [...] bernetako soka ta oialak bebera iausita. Ag AL 128.
"Cordelière, corde à nœuds que portent les religieux et religieuses de St. François ou les affiliés à l'ordre" H.
Gerriak soka luze batez inguratuak, fraidek edo lekaidek eremaiten duten gisan. Zub 77.
" San Franziskoren sokan sartua, entré dans le tiers ordre (dans la corde) de St. François" H.
(V-gip, G-azp).
Cadena (humana); cadena de danza. " Aurrezkurako, neska-mutillak, alkarri eskutik oratuta, eitten dabe sokia " Etxba Eib. " Soka umiakin itezan, eskua batak bestiai emanda " ZestErret.
Mendirako bide ziorretik gora gizon-soka luze bat ikusi eban. Ag AL 42. Ibai zabalaren ertz bietan gizate soka lodi trinkoa, zubi zar da barria gizon da emakumez beterik. Ag Kr 54. Sokan dauden guztiak dira oñatiarrak. Ag G 196. Aurreskuko sokan joatea oso erreza da, azari dantza besterik ez. Lab EEguna 94. Dantza ortan andrazkoak jarduten dabe soil-soillik lenengo, eta geroago gizonezkoak eroaten ditue sokarako. Erkiag Arran 39 (v. tbn. en contexto similar Kk Ab I 36 y Or Eus 19). Kilometrotako soka giñozan gure aldetik. Gerrika 244.
(Fig.). Retahíla; cuento (de nunca acabar). " Etengabeko soka da hau (G-azp), [...] bukatzen ez den soka (G-azp) " Gte Erd 310 (junto a betiko ixtorioa, beti kontu bera, etc., de otras zonas).
Naiko soka luzea kontatu dizuet. Baña ez da orrekin bukatzen. Albeniz 91. Naiko soka edo istori luzea kontatu det. Ib. 79.
Ni soka libria ta / i maiorazkua, / ni beti morroitxo bat / soldat gabekua. And Auspoa 52-53, 265.
2. "Mesure d'étendue d'un terrain (V, G). Zenbat soka ditu lur onek?, combien de cordes a cette terre?" H.
3. "Partie avant du pédalier dans le métier à tisser" Lh.
4. "Andain, rangée de foin fauché" Lh.
5. Ristra.
Bipher gorri soka bat. Barb Sup 39.
ESKU-SOKA, GALTZERDI-SOKA, LEPA-SOKA, LOTU-SOKA, MENDI-SOKA. v. esku, galtzerdi, lepo, lotu...
SOKA BATEKOAK IZAN, SOKA BATETIK JOAN. Ser (uno) de la cuerda, de la misma cuerda. "Ari berekoak dira (AN-5vill), soka batekoak dira (G-azp, AN-gip), soka batetik dijoaz (G-azp), [...] egur bateko ezpalak dira (G-azp)" Gte Erd 204.
SOKA-DANTZA.
a) (AN-larr, L, BN, S; Hb). Ref.: A; CEEN 1971, 198. "Espèce de danse qui se fait autour des places [...] et l'on se donne la main par l'intermediaire d'un mouchoir" Hb. "[El Ingurutxo de Leiza] tiene tres partes independientes entre sí: soka dantza (danza de la cuerda), [...]" CEEN 1971, 198, v. DANTZA-SOKA.
Hiltzen naizen egunean adiskiden bilkhura, / soka-dantzan ethor bedi ni lo nagon lekhura. Elzb PAd 14. Gauza erreza ezta baserrietan / musikurik egotea / baina guztiak dira maisuak / egiten soka-dantzea. Azc PB 116. Elgarri lothuak, eta soka-dantza lehergarri batean. Barb Leg 137. Goizean ikusi dut dantza bat portitza; / soka-dantza antolatzen ari izan da Apaiza. "Ha formado la cadena" . Or Eus 373. Leitzan irurogei biko giñala soka-dantzan. Or QA 193. Illunabarrean plazan atera zuten soka-dantza. JAzpiroz 195.
b) (sokarantza G-azp). Juego de la comba.
SOKA-EGILE. v. sokagile.
SOKA EKARRI. "Ondorio luzeak ekarri. Roldanen asuntuak oinddio sokia ekarriko dau. Errezena ein ddozu, orrei dirua emotia. Baiña gero orrek sokia ekarriko dau: laster dittuzu beste amar atzetik" Elexp Berg.
SOKA-EMAILE (El) que lanza, tiende una cuerda.
Sok-emallerik [...] hura andik atera lezakenik an ez agerzea ta bitarte artan hura bere gorputzaren astuntasunarekin urpean sarzea. Mb IArg I 248.
SOKA EMAN. "Orenari soka ematea, donner de la corde à un horloge, montre, pendul" H.
SOKA-JOKO. Comba. v. sokasalto.
Neskatoak, an plaza inguruan, soka-jokoan ikotika ziarduen artean. Erkiag BatB 22.
SOKA LASTER (G-to, L-ain, R-uzt ap. A; -kh- Dv, H; sokalistar G-goi). Ref.: A; JMB At (soka-laster, sokalistar). Nudo corredizo. "Nœud coulant, corde à nœud" Dv. "Sokha lasterrez aratxea estekatu zuenak, itho zuen" H (s.v. lasterra). "Lazo con que se logra capturar los animales montaraces o que se han hecho huidizos por haber estado en el monte durante largo tiempo" JMB At.
Bainan burua hedatzean soka-lasterrerat, hor non korapilioa barraiatzen den! Hb Egia 45. Betbetan ezker-aihen zail baten bilhurra, soka laster lephotik ezartzen diote. Prop 1901, 183. Abere gaixoari soka-lasterra eman zioten lepotik. Lf Murtuts 15.
Aitak erakutsia zautan, kabala bat estekan joaitean, korda behar zela laxoan atxiki eta ez sekulan biribilkan edo soka-lasterrean. Larz GH 1959, 88. Urdandeirat sarturik, alimalea gibel zangotik soka-lasterrean hartu [zuen] . Larz GH 1964, 87.
SOKA LATZ. "Sokalatz (V-arr-oroz-m, G-to), cuerda de cerda" A.
Erabili eikezu soka latz moropildu bat garrian. EL2 49 ( EL1 43 ulle latzezko soka moropildu bat ).
SOKA LUZE. "Largo de contar. Soka luzea da ori-ta, itz gutxitan esango det" Gketx Loiola.
SOKA-MAILA (Lar (-all-), Hb, H (-all-)). "Aflechates, cuerdas de que se hacen escalas en un navío, onziko sokamallak" Lar. "Soka malla, corde nouée (à mailles)" H.
SOKA-MUTUR.
a) (V-gip ap. Elexp Berg). "Herri-jaietako jolasa, zezenak lepoan soka luze samarra loturik duelarik kalez kale egiten dena. Paskuetan aurten be badago sokamuturra" Elexp Berg. Cf. Echaide Orio: "Socamuturra: diversión que consiste en jugar con un novillo atado con una cuerda a un punto fijo".
Elkarren gain bultzaka / erri barrenian / baserritarrak ziran / soka-muturrian: / bañan arrantzaliak / bildu ziranian / atzeratu zituzten / umore onian. (Interpr?). Echag 269. [Idiskoa] soka-muturrerako edota an zezen-plazan jokoan ibilteko, bear ba da, ez zan makala izango. Erkiag BatB 50 (v. tbn. 53). En DFrec hay 3 ejs. de sokamutur.
b) "Bout de corde" Hb.
Soka laster lephotik ezartzen diote, eta zuhamu adar baten gainetik iraganarazia baita, soka muthurra sendoki tiratuz. Prop 1901, 183. --Oi! Zer da au? Soka muturra? (Umeari). Zeinda zubetan zaldiya... edo iriya? Alz STFer 131. Soka muturra ontzikoeri eman zioten, beia ibairaño arrastaka eraman ere bai. JAIraz Bizia 47. Bat! bi! Iru! Lau! esanda, norleenka estuari ekin eutsen, sokamuturreko orapilloaz astoak atzealdean joaz. Erkiag Arran 55. Polik soka-muturra burni aietako bateri lotu zion. Anab Poli 24. Naiz Sasetak igari jakin, soka-mutur bat berari eman nion. Alkain 125.
Jokoa egiteko denboran, soka-muturra bere esku artu zuan, eta orrek zer esan nai du? Tronkoa edo egurra, nai zuten bezelakoa ekarri eta plazan jarri. Albeniz 161.
c) Trozo de cuerda.
Ez al dek soka-muturrik patrikeran? Iraola 102. Jertse bat neukan eskuan. Soka mutur bat ere bai patrikan. BBarand 46.
SOKAN.
a) " Aza lerro sokhan egina, rang de choux fait au cordeau" H. "Corder, cordeler, mettre en corde, en forme de corde [...]. Sokan, sokaz ezartzea " Ib. (s.v. sokatzea ).
b) Formando cadena.
Mezondoan mutillak, dantzarako gertu, / auzetxetik atera sokan eskuz-esku. Or Eus 16.
SOKA-PARE. "(L; Hb), une corde (un jeu de cordes)" Lh (pero no lo encontramos en Hb).
SOKAPETIK (AN ap. A; Lar, Aq, Añ, Hb). Bajo cuerda, solapadamente, con disimulo. "(Por debajo de) cuerda" Lar y Añ. "Cuerda por debajo, eskupetik, sokapetik (AN)" Aq 1151. "En cachette" Hb. "Bajo cuerda, trabajar sigilosamente para conseguir algo" A.
SOKA-PUNTA. Cabo de una cuerda.
Urez bete den ta azken-azkenean arkitzen den gizonari gañetik botatzen dioten soka-puntarekin. Mb IArg I 249. Soka puntea Alcor ontzira jaurti eben. Etxabu Kontu 134.
SOKARA. "Tracer au cordeau, [...] sokaz marratzea, sokara marratzea" H (s.v. sokatzea). "Mésurer à la corde, [...] sokaz, sokara neurtzea" Ib. (id.).
SOKA-TIRA. "Sokaren bi aldetatik tira eginez jokatzen den kirol ezaguna. Sokatiria dago San Martizalen. [...] Sokatiran gogorrak die Nuarbekuak" Elexp Berg. Cf. VocNav s.v. soka-tira. Cf. tbn. socatira en Echaide Orio.
Zeuk legez, naikun biren / soka-tira daukat. Gand Elorri 158. Izan be gure bizitza au sokatira baten antzekoa da. Alde batetik Jainkoa ta beste aldetik aragia. EgutAr 10-9-1960 (ap. DRA ). Festa-egunen batean [...], gabean, geienean sokatiran egin bearra edo sokatirarako griña izaten zan. Insausti 111. Belodromoan izan ziran klase askotako txapelketak: sokatirak, aizkolariak binaka, korrikalariak eta abar. Albeniz 184. En DFrec hay 41 ejs. de sokatira, meridionales.
[Burniak] soka-tira eten-zorikoaren antzera, zurrumurruak atzematen daki. "Tenso como una cuerda." MEIG IX 139 (en colab. con NEtx).
SOKAZ. "Corder, cordeler, mettre en corde, en forme de corde, [...] sokan, sokaz ezartzea" H (s.v. sokatzea). "Tracer au cordeau, [...] sokaz marratzea, sokara marratzea" Ib. (id). "Mésurer à la corde, [...] sokaz, sokara neurtzea" Ib. (id.). Cf. supra (1) ejs. de sokaz lotu, etc.
SOKAZKO.
De cuerda.
[Lehoia] sare sokazko batean hartua gelditu zen. Gy 52. Sokazko azote bat artu. Arr Orac 230.
XOKA (Forma con palat. expresiva). "Xoka (L, Hb), corde (dim. de soka)" Lh (pero no lo encontramos en Hb).

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper