OEH - Bilaketa

782 emaitza dantza bilaketarentzat

Sarrera buruan (119)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
neska.
tradizioa
Tr. Documentado en textos meridionales desde finales del s. XVI; su uso aumenta considerablemente durante los ss. XIX y XX. Al Norte es algo menos frecuente y se documenta sobre todo a partir del s. XIX (antes en Sauguis, Oihenart, Pouvreau y AstLas . En DFrec hay 145 ejs., uno de ellos septentrional.
sense-1
1. (gral.; Lcc, SP, Urt II 81, Lar, Añ, Izt 76r, H, Zam Voc ) Ref.: A; EI 70, 307; Echaide Nav 230; Iz ArOñ (moño), Ulz , Als (neskí), To; Etxba Eib (neska, neskia); Gketx Loiola 38; Holmer ApuntV; EAEL 38; Elexp Berg; Gte Erd 109, 231.
Muchacha, moza; chica; en ocasiones aplicado tbn. a las niñas. "Jeune fille" SP. "Muchachona" Lar. "Zangarilleja, neska zatartsua " Ib. " Neskak alde batetarik, muthikoak bertzetik, les filles d'une côté, les garçons de l'autre. [...] Gizonki bat nahi zuen, sortu zitzaion neska, il voulait un garçon, il lui naquit une fille" H. "Muchacha. En R sólo llaman así a la de servicio" A. "La chica de unos 18 años para arriba" Iz Ulz. " Neskí, la moza (de los 14 años arriba)" Iz Als. " Neskia ederra zure alabia " Etxba Eib. Cf. Ech 61v: "De donde se saca, que no es en mi lenguaje andrea el nombre de la mujer, sino otro, que es neskaa y la moza neskamea, que quiere decir neskaumea, que es, hija de la mujer. [...] después por que pareció que la pronunciación de neskaa era tosca y al parecer grosera para quien es tan delicada y polida, se quedo solamente para las mujeres ordinarias y de servicio". Cf. VocNav s.v. nesca y neskaundi. v. neskatxa.
Neskea zara zu ta ni gizona. Lazarraga A17, 1187r. Neskea ta eskea, nekea ta kaltea. "Moza" . RS 274. Neskeak iru itz egunean ta biak bere kaltean. "La moza" . Ib. 374. Indak mika bat orban baga, diada neskea gaxpaga. Ib. 174. Nola nizaz / motil-gisaz, / ziren, iraganean / zerbitzatu / et'ohatu / neska ororen gainean. O Po 7. Zeren baita hain haitu, / eta zeren garhaitu / prestuz eta ontarzunez, / berze nesk'oro baitu. Ib. 34. Neska erabilia asturutsu. O Pr 331. Neska hartzen ari dena saldu doa, galdatzen ari dena da galdua. Ib. 332. Enzunezazu nola geien neskak, emakumeak eta jende gazteak minzo diren. SP Phil 284 (He 285 neskatxa). Neskak, egiñaz damuturik eta negarrez gelditu beharrean egin zuen beste lan gaistoago bat. Mb IArg I 245. Dantzarako eske juakozan andriari edo neskiari, egiten deutsazala milla azinoe ta menio indezente. fB Olg 65. I ezkonduko / az iñondi / neska aberats / zintzoagaz / lau milla dukat / yaukanagaz. Zav Fab, RIEV 1907, 536. Gezurtiari darraizko gezurtiak [...], neska arinei ergelak. Hb Egia 136. Galai bana artuta / joan ziran bi neska. Ud 31. Burdia ioian beti irrintzaka / neska atsotuen moduan. Azc PB 360. Enpleatzen ez bada / gazterikan neska, / pasa bearko ditu / makiña bat kezka. Urruz Zer 102. Nik ikusiko det neska txar orrek aitortzen duan bere pekatua. Ill Testim 13.
( s. XX) Gixonak eta andra, mutil eta neska, / danak pozez beterik Mireni abeska. Enb 32. Ezkondu zan berau andiki arteko neska arroputz bategaz. Kk Ab II 72. Bertso berri polit bat / biar nuke jarri, / neska erdi zartuen / konsolagarri. Tx B III 36. Zutik eta gogo-ernari zegoen neska xorra. 'Fille de champs' . Or Mi 103. Neska bat Artxilandon / ardi-zain dabila. Etcham 140. Pago bakarti bati neska pertxentaren tankera artu nion. Ldi IL 29. Mutillekikorik ezer ez nekian neska ezjakiña izanda. TAg Uzt 297. Mutil eta neska / edonundik batzen dira egitera festa. SMitx Aranz 215. Amaren alegiña baiño gorestenago zun neskame zaar batena, aren aita bizkarrean eramana baitzun, aurrak neska aundien bizkarrean bezala. "Grandiuscularum puellarum" . Or Aitork 226. Mattinek berak aitortzen zizun, nesketarako trakets ta kankallua ez-ezik lotsati ta bildurtia ere ba-zala. Etxde JJ 119 (cf. infra NESKATARA). Lotsatuta gelditu da nunbait neska, urratsak arindu dituela bistan bai-zegoen. Txill Let 32. Neskaren bati errekaua eitxia baño ez-palitzok, laster eingo gendukek. SM Zirik 126. Neskatillatan artu nai die / neska eldueiri gaiñak. And AUzta 119. Logurea kentzen zion neska batek. Osk Kurl 184. Neska arabiarra txilaba soñean. Anab Aprika 16. Oartuko ziñan, noski, munduan batzuk neska zirala ta besteak mutil. MAtx Gazt 28. An ibiltzen ziran neska ta mutil dantzan. Salav 41. Neskak pareka dituanak, eztik zurruta bearrik. NEtx LBB 147. Dantzan asitakuan / neskari ez eldu / ta anima galdu. Uzt Sas 111. Entzun ditut euskaraz gu bezala mintzo / berexkuntzarik gabe neska ta mutiko. Xa Odol 232. Apur bat kontuak esan, neskak neskakin eta mutillak mutillakin. JAzpiroz 126. Julia, Nabarnizkue, neska ona ta fiñe. Gerrika 22. Mutilak gogoko duen neska, edo neskak mutila, ikusten duenean hango apak eta laztanak! MIH 310s.

v. tbn. Saug 150. CartNav 141. Cb Eg III 361. AstLas 33. AA I 543. Gy 271. Bv AsL 143. Xe 216. Otag EE 1884a, 123. Elzb Po 208. Apaol 81. JanEd I 104. Moc Damu 26. A BGuzur 148. Echta Jos 178. Iraola 15. Ag G 304. EusJok 18. ArgiDL 128. Muj PAm 36. Alz Bern 52. Ox 182. Barb Leg 129. Laux AB 84. ABar Goi 56. EA OlBe 111. JAIraz Bizia 18. Zerb Azk 30. Mde Po 17. Erkiag Arran 137. Bilbao IpuiB 236. Arti Ipuin 77. Basarri 164. JEtchep 51. Ugalde Iltz 41. Larz Iru 108. BEnb NereA 232. Ibiñ Virgil 116. Alzola Atalak 39. Mattin 138. Lasa Poem 104. Berron Kijote 181. Etxabu Kontu 28. Ataño TxanKan 128. Onaind STeresa 92. Larre ArtzainE 279.
azpiadiera-1.1
(Usado para expresar el sexo de la recién nacida). " Neskia jaixo jaku " Etxba Eib.
Ala andrea ditxabaga / sortu bazan neskaetan! Lazarraga A25, 1197r. Bi haurrek, muthikoak eta neskak, sorthu beharko zuten egun bertsuetan. Hb Egia 11. Esan eiskuzu mutilla ala neskea ixango dan argitara urteteko dagon seintxua. Kk Ab I 27. Sei haur ukan zituen, lau mutiko eta bi neska. JEtchep 53. Desiratzen dut etor ditezen / neska eta mutikuak, / osagarri-dun, umil ta goxo, / ait-amak idurikuak. Mattin 77.
azpiadiera-1.2
(Como segundo miembro de comp.).
Ekusten dugu otoitz eta debozi fundamentuzkorik beinzat egiten ez dituen andre neska, ispillu ta apainket ta erakeri dela. Mb IArg I 374. Dantza zoro baten arabil, / usu aldatuz jolas-neska. NEtx LBB 248.
azpiadiera-1.3
(Mg PAbVoc 226, Dv, H).
"Por eso no quieren oir las honestas doncellas neska o neskia, moza, sino neskatillia o moza en pelo" Mg PAbVoc 226. "En AN, G, L, R, S y en algunas zonas de V es algo mal sonante, como que las mozas en V tienen un dicho tradicional para replicar a quien las llama así: Neskak Araban, las mozas en Alava. Ellas se llaman y quieren ser llamadas neskatilla, en cambio en BN-baig neskatilla es muchacha de mala conducta" A.
Ez nas ni neskia, neskatilla utsa baño. Mg PAb 53 (v. otro ej. de PAb s.v. neskatilla). Dinot, neskaak, ezkondubagako emakumiak gaiti, neskatillaak ez esatiarren. fB Olg 50. Ez daukeen legez, ez lotsarik, ez modestijarik, ez onestidaderik, ezin emon legijue egijazko errazoian neskatilliaren izen ondrauba, ez bada neskiaren izena. Ib. 50s.
azpiadiera-1.3.1
(Con adjs. como lohi, zantar... ). v. infra NESKA GALDU.
Neska zantar jausi ta garbitasuna galdubak, zapijakaz estalduta burubak. Mg PAb 95. Aragijaren sugarrijago andikijeen bigirara daruezan andra edo neska loijak gaiti. fB Olg 117s. Bulharretik belhaunera / haragi biok ikhara, / jauzten zaitut, neska lizun! Mde Po 96.
azpiadiera-1.4
(Precedido de posesivo). Novia, amante.
Nere neska gelditzen da / lehen zen bezala Aneta. Gy 16. Zu eta zure neska txar ori, mikeletean erdian joan bear dezute gaur kartzelara. Ill Testim 12. Gau hunetan zaitut ene, / larru legun eta zuri, / bulhar samur, sabel guri, / nire neska Oianone. Mde Po 95. "Nere" neska zetorkigun. Txill Let 33. Neure neskiari kartia egingo al diok? Salav 72.
azpiadiera-1.5
(Empleado como vocativo). " Izan deigun bakia, neska! " Etxba Eib.
Neska (dice el cirujano a una criada de la ventera) atera egin azunbre bat ardao. Mg PAb 53. Langosta amak behiñ zerron alabari: / Neska, zer dun planta hori? Gy 270. Ez ezan esan txorakeriarik, neska... barberuak esan din okerrena igaro zala. Apaol 52. Neska, ekatzan bazkariya! Iraola 14. Mandaburuko indianua / etorri omen den, neska, / atzo nigatik ibilliya da / soltera nagon galdezka. Tx B II 43. Oi neska axuna! / Zerraldo orretan illik daroie / geure bijotzen maitetasuna. "Joven engañadora" . Laux BBa 84. Neska, ori al dezu dena? JAIraz Bizia 112. Omenik gabe okerrik bizirik ene neska! '¡Oh hija, hija!' . Zait Sof 39. Ez zekiñat ba, neska, erantzun zion zakar xamar aitonak. Ugalde Iltz 39. Neska, orregaitik ez da negarrik egin bear. Erkiag BatB 53. Zorigaiztoko neska! Zernolako zoroaldiak io zindun! Ibiñ Virgil 49. Neska, neska! Irekin ibiltzen ere, bildurtu egiten naun. NEtx LBB 200. Neska, au den kotxe-pilla eta jendearen ibilli bearra! TxGarm BordaB 114.
v. tbn. Zav Fab RIEV 1907, 94. AB AmaE 30. Ag G 269. Jaukol Biozk 4. Kk Ab II 155. Or Mi 11. TAg Uzt 123. Zait Sof 33. Arti Tobera 288. Auspoa 39, 87. Larz Iru 140. BAyerbe 136.
azpiadiera-1.6
(Como primer miembro de comp.).
Fiestarik fiesta, erromerijarik erromerija, neska arterik neska arte, bere arimia ta beste askorenak galduten. JJMg BasEsc 11s. An zebilen neska sail batek. Or Mi 132. Neska-amets gozoa. Or Eus 40. Etxera sar ta poza gaintzen da / neska-amonen biotzetan. "Abuela y nieta" . Ib. 88. Maite zaituztet / hamabortz urtheko neska / haur segailok, gazi-gezok. Mde Po 37. Neska-gela ixilean. Ib. 13. Engrazi zer neska modu zen igarri zioten. Etxde JJ 90. Andregaia zer neska tankera zan somatzeko. Ib. 87. Bere neska-adiskideekin eta beste mutil batzuekin. Erkiag Arran 119. Neska-sorgina, oi-erregina, ernatu zuen ortuak. Arti MaldanB 207. Arabara Oñatitik joaten ziran neska kuadrillak gari ebatera. And AUzta 75. Neska-abots mehe batekin. Osk Kurl 175. Neska-laguntze ez, neska-galtze deituko nioke nik. MAtx Gazt 73. Illunabarrean, neska-taldeak etxeruntz asiak dira. Ib. 72. Neska demonio orren deabrukeriren bat degu au. NEtx LBB 161.
azpiadiera-1.7
Muchacha virgen, doncella. Cf. Ip Hil 4: "Neskan-egüna deithürik izan da gure leheneko aitez, uste izateko beita erran nahi ükhen diela eüskaraz Birjinaren egüna, neskaren egüna". Cf. infra NESKA-AMA.
Adiñean oso eldua zan ta bere senarrarekin neskatandik zazpi urtez bizi izanda. Ol Lc 2, 36 (He neskatxa zenetik, Dv neskatxa zelarik, Or neskatxetatik;birjinitateaz geroztik, Brunet birjiñatasuna ezkero ). Neskea mendietan zear ibilli zan negarrez, neska geratu bear ebalako. Ker Iud 11, 38 (Dv dontzellatasun, Ol neskatasun ).
azpiadiera-1.7.1
Soltera. "Fille par opposition à la femme mariée. Oraino neska nelarik, étant encore fille" H. Cf. neskazahar.
Lekaime-edo ez joatekotan, beti neska gelditzeko asmoak aurretiaz izan ezik. Erkiag Arran 108.
azpiadiera-1.8
(Seguido por un nombre propio).
Ostera Mati, maitte zenduan, / neska Kostantzi artzako. Echta Jos 232. Zinkunegiko neska Petrakin / ezetz ezkondu Prantzesa. Tx B 139.
sense-2
2. (V-gip, G-nav, AN-5vill-erro, R) Ref.: A; Echaide Nav 231; Iz Als (neskí), R 310; Etxba Eib.
Criada, sirvienta. " San Pedroi anrilzizaiyon da lan asko, zeinti etxe aundiya zan da ta neski ber eta kapitan baten alabi artu zein neska " Iz Als. " Biar asko batzen jako eta neskia artu dau " Etxba Eib.
Urruneko neskak anderauren hots. "Servante" . O Pr 473 (tbn. en Saug 188). Onik onean / bere neska / larri datorko / "Ai andrea, / gure etxea / suak artu dau / sugatetik: / gara galdu". Zav Fab, RIEV 1907, 536. Etxeko andre ohia / neska antzara-zaiñ batzuen / eta mutill urde-zaiñen / konpaiñian ezarria. Gy 204. --Esango zizun neskak ni zein naizen. --Zein neska? --Esan nai det, neskamiak. Iraola 111. Neska arek, asarreturik, etxeko andere ua samiñarazi nai ukan zun, ez sendarazi. Or Aitork 227. Neskaak bazkaltzen zeudenian isillik joaten zitzaien [señoria] sukaldera ze jaten zuten ikustera. And AUzta 62s.
sense-3
3. "Au fig., instrument de fer suspendu sur le feu du foyer et terminé en croc, pour soutenir le manche des poêles, les anses des marmites" H. v. neskame (3), neskato (4).
azpisarrera-1
AITZAKI-NESKA. Concubina.
Aitzaki-neska atetik sartzen nabaritu zuan. "Coima" . Berron Kijote 180.
azpisarrera-2
ATSEGIN-NESKA. Prostituta.
Hoteletako / hirur-ehun frankotako geletan / atsegin-neska nekhatuak. Mde Po 92.
azpisarrera-3
NESKA-AMA.
azpisarrerakoSense-3.1
a) " Neskama, fille-mère" H.
azpisarrerakoSense-3.2
b) Virgen María.
Jaungoiko-Semia, agur, / agur, agur Jaunaren Ama, / agur, Zeu, Gixon deuna, / Neska-Amaren ezkona zara. AG 2419.
azpisarrera-4
NESKA-BANDERA. Mujer desenvuelta. Cf. bandera.
Or bada neska bandera bat, aspuak baña belarri txarraguak ditu eta ordu guziyetan kantari ari da. Iraola 14.
azpisarrera-5
NESKA-DANTZA. "(V), contradanza (aurresku) bailada por mujeres" A.
azpisarrera-6
NESKA GALDU (L, BN, S ap. Lh; Lar). Muchacha perdida, muchacha de mala conducta, de mala vida; prostituta. "Mozcorra, neska limuria, galdua, mozkorra" Lar. Cf. neskagaldu.
Egiñ jatzu emakume edo neska galdubaren bekokija. JJMg BasEsc 103s. Jaialdi ariek alaitzeko, Donostitik bertatik eraman izan zituen bein baño geigotan neskagalduak ere. TAg Uzt 174. Kristoren gorputzkin dan bat, neska galduaren gorputzkin egiten dulako. MAtx Gazt 42.
azpisarrera-7
NESKA GARBI. Muchacha decente, limpia; virgen, doncella.
Dontzella guztietan hoberena, ederrena, neska garbiena. Arti MaldanB 209. Zer gertatu ete yaka neska garbi izandakoari? Erkiag BatB 178. Mutil lizun batek ez du neska garbi batekin ezkontzeko eskubiderik. MAtx Gazt 35.
azpisarrera-8
NESKA GAZTE (V-gip ap. Elexp Berg). Muchacha joven. v. NESKA KOSKOR.
Neska gazte bati Xenpelarrek jarriyak. Xe 188. Neska gazte aldratxo bat dua bidezabaletik barriketa andiyaz. Kk Ab II 154. Neska gazte bat / segan jokatu nayian. Tx B I 232. Arles-ko neska gazte batzuk. 'Filles' . Or Mi 49. Neska gazte batzuentzat / jolas-bide txarrak. Yanzi 216. Urtero-urtero, neska gazte eder bat zugaitz bati lotuta uzten zuten. Etxde JJ 94. Haren gibeletik ibilia zen neska gazte baten ixtorioa. JEtchep 51. Oraingo neska gazte / askoren jantzia, / gorputza estaltziari / ziaro utzia. Uzt Sas 258. Bi neska gazte eder iruditu zitzaizkion edo bi dama zoragarri. "Doncellas" . Berron Kijote 45. Mutrikura-edo oiñez joan eta etorriaz ibilten ziran neska gazteak. Etxabu Kontu 17. Neska gazte itxurazko guztiakin banan-banan itzegin zuan. TxGarm BordaB 181.
v. tbn. Ag G 181. Barb Leg 129. ABar Goi 42. TAg Uzt 201. Mde Pr 291. Anab Poli 126. Erkiag Arran 106. And AUzta 119. Gazt MusIx 191. Alzola Atalak 45. Mattin 138. Xa Odol 283. Ataño TxanKan 148. Onaind STeresa 69.
azpisarrerakoSense-8.1
Apaindu bei gorputza / neska gaztetan lez / ta eukiko dau gizona / zoratu ta pozez. Azc PB 259s.
azpisarrerakoSense-8.2
( Nexka gazte; forma con palat. expresiva).
Yeloskuan bizi dela / nexka gazte anitz, / nik ez nitzazke sala / publiko ez balitz. Bordel 168. Espos-laguntzat hautatu zuen / nexka gazte bat beharra. Etcham 151. Zure urratsen segi / nexka gazteak doaz. Or ( in Gazt MusIx 200 ). Urkoitar nexka gazte bat, Serora Xurietan hila. "Jeune fille" . Ardoy SFran 21. Nexka gaztia naiz, baña / nai det esplikatu. Mattin ( in Uzt LEG II 205 ).
v. tbn. Lap 215 (V 97).
azpisarrerakoSense-8.3
(Con suf. dim.).
Maiatzeko jai-artsaldetan an oi dijuaz neska gaztetxo guziak. Urruz Zer 118. Neska gaztetxu bat agertzen dala añeketan estartia-gora. Kk Ab II 88. Neska gaztetxo bat sartu zan Ojanguren erretratistianera. SM Zirik 50.
azpisarrera-9
NESKA KOSKOR (V-gip, G-bet). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Zt (comunicación personal). Niña crecida; adolescente. "Bialdirazu neska koskorra sagar batzuk emon deixorazen" Etxba Eib. v. NESKA GAZTE; cf. NESKA KOXKOR.
Etxea utsik, umezai zeukaten neska-koskor batek alde egin ziotelako. JAIraz Bizia 96. Nola ezagutu nai duk amabi urtetsuko neska koskor bat. Etxde JJ 240. Mayi, amabost urteko neska koskorra, etxekoetan gaztiena. Ib. 27.
azpisarrerakoSense-9.1
Niña. v. NESKA KOXKOR.
Zortzi urteko neska koskor pertxenta bat. Etxde JJ 92.
azpisarrera-10
NESKA KOSKORRETAN. "Siendo muchachita" A Apend. Cf. NESKATAN.
azpisarrera-11
NESKAKOTZAT EGON. "Reputada, neskakotzat egon, estar reputada por muchacha" Izt 105r.
azpisarrera-12
NESKA KOXKOR. "Neska-koxkorra, hasta hacia los 10 años" Iz ArOñ (s.v. neska). "Mutil-koxkor, neska-koxkor, aundixeagoak diranean: mutil-koskor, neska-koskor" Zt (comunicación personal). "Neska koskortua, neska txikia" ZestErret. Cf. NESKA KOSKOR.
Poxpolintxo berria neska koxkor zoragarri bat egokitu zen. Etxde JJ 180. Neska koxkor bat, beltza, lurrera erori zan. Anab Aprika 89.
azpisarrerakoSense-12.1
( Nexka koxkor ).
Nexka-koxkorren moduban lepotik beera meralla zinzilik zubela! Moc Damu 25. Maria amaika urteko nexka-koxkorra degu. MAtx Gazt 45. Seaska inguruan zortzi nexka koxkor dantzan egiteko prest. NEtx LBB 314.
v. tbn. Alz Ram 77. Anab Poli 81.
azpisarrera-13
NESKA-LAGUN.
azpisarrerakoSense-13.1
a) Compañera (de chica).
Jantzarazoetara joaten zan [Mari Jesus] auzoko neska lagunakaz da etzan eurakandik aldenduten. Echta Jos 42. [Kantua] gure gazte denporan neska-lagun danok kantetan geiñune. Alzola Atalak 93. Itaune egiten zion [Theresari] eskolako maisu eta neska-lagunen gainen. Mde HaurB 58. Au, Anbrosioren amak egin zidan erregaloa [...]. Beste au, berriz, ango neska lagunak. TxGarm BordaB 115s.
azpiadiera-1.1
(Con palat.).
Yolandak beste ainbeste zuen nexken aldetik. Nexka lagunen abotsak eta istillua. NEtx LBB 149.
azpisarrerakoSense-13.2
b) Pareja de baile (de un chico).
Errian beste bi autetsi bear izan ba lira bere, ezin zeitekezan egokiagorik aurkitu [aurreskuko] buruzagion neska-laguntzat, atera zituenak baiño. Erkiag Arran 44.
azpisarrera-14
NESKA-LAGUNDU. Acompañar a casa a una muchacha. (No empleado con formas verbales personales y siempre con sust. vbal.). "Ordubeteko bidian joan neskalaguntzera ta ordaiña, deskidau ezkero, belarrondokua izaten zuan" Elexp Berg. "Maijñat aldiz ibili giñan neskalauntzen" ZestErret. Cf. NESKA-LAGUNTZE.
Bakoitza bere lekuetarantz abiau neska-laguntzen, arean bere, aurreskuari dagokionez, mutil bakoitzak gonadun berea ebalako. Erkiag Arran 47. Gero Pazkoazkoa egin bear da bildurrak, neska-laguntzen izan zalako, penitentzi aundia izango ote zuan. BasoM 73. Etorri zait lagun bat, neska laguntzera joango al nintzan esanez. BBarand 79.
v. tbn. BAyerbe 65.
azpisarrera-15
NESKA-LAGUNTZA. Acto de acompañar a una muchacha a casa.
Illunpetako neska-laguntzak / bapo astindu zizkigun [apaizak] . Zendoia 177.
azpisarrera-16
NESKA-LAGUNTZE (V-gip ap. Elexp Berg). Acto de acompañar a una muchacha a casa. "Beiñ neskalaguntzatik etxerakuan estatara jausi nitzuan" Elexp Berg.
Ona emen, gaztetxo, Euskalerriko neska-laguntze sonatua. MAtx Gazt 73. Neska-laguntzea, berriz, len baño areago indartzen ari zaigu toki askotan. Ib. 71. Neskak garaiz etxeratzen ziran. Eta neska laguntzea izaten zan orduan. Zendoia 44.
azpisarrera-17
NESKA-LORE. "Neska-loria, mujer virgen" Elexp Berg.
azpisarrera-18
NESKA MOTZ (V-gip, G-azp). Ref.: Elexp Berg; ZestErret. Moza, muchacha, adolescente; niña. "Nun ete dabill gure neska-motza" Elexp Berg. v. NESKA GAZTE, NESKA TXIKI.
Joakiña badakizu, beste neskamotz Donostian puska batean serbitzen bere osabarekin izan dana. CartAnd 388. Aizkeneko urten iruitu zitzekon neska motz bat mantentzeko aime bazala. Otag EE 1884a, 122. Neska motz masaill zuri gorri, sagar panpandoja bezelakuakiñ. Alz STFer 117. Bere gazte-denborako neskamotzak. "Mozas" . Mok 16. Jesus! Ara nola saindutu zaigun gure neska motza! Deabrua baño makurrago da ta olako saindukerikin etortzea...! TP Kattalin 189. Aldi artan, au, amaika urteko neska-motz ederra zen. Etxde JJ 222.
v. tbn. Berron Kijote 173 (47 neskamotz).
azpisarrerakoSense-18.1
(Con palat. en el segundo miembro).
Ai, ai gure neska motxa! Moztu diote mototxa. Illun du begi zorrotza. NEtx LBB 140.
azpisarrera-19
NESKA-MUTIKO (V-gip, AN-5vill). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 109. (Pl.). Muchachas y muchachos; muchacha y muchacho. "Amak neska-mutikuk nai zittun (neska bat eta mutiko bat) (AN-5vill)" Gte Erd 109.
Neska-motiko batzuk, mirabe egin zunaren senideak noski. Etxde JJ 159s. Ipiñeburuko neska-mutikoak sei kilometroko bidea egin-bearra eukien. Akes Ipiñ 9. Sasi-eskola egiteko edonoiz gertu egon oi ziran neska-mutikoak. Erkiag BatB 18.
azpisarrerakoSense-19.1
(Con palat.).
Gorderik uzkur zauden Bidarrain nexka mutiko xoraldak. Ox 31. Eure begiz nexka-mutikook ezagutu bitarteko. Ldi IL 15. Nexka-mutikoz beteko lirake kale ta kaia. NEtx LBB 310. Neska-mutiko txikien poztasuna! Onaind STeresa 20.
azpisarrera-20
NESKA-MUTIL (V-arr-gip, G-azp, AN-gip, B).
azpisarrerakoSense-20.1
a) Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 109.
(Pl.). Chicas y chicos, muchachas y muchachos; chica y chico. "Neska mutillak zeuden (mutil bat eta neska bat) (V-arr-gip, G-azp, AN-gip, B), neska mutil taldea zegoen (G-azp, AN-gip), [...] neska mutil mordoska bat (AN-gip)" Gte Erd 109. "Ze familixa daukazue? Neska-mutillak" Elexp Berg.

Neska-mutillen danzak. Mb IArg I 223. An dabilz neska mutilak auzitan, dabeena ta ez dabeena kastetan alkarren gorrotuan, berba emona ukatu deutsalako. fB Ic III 328. Onenbestegaz aldendu zirean neska mutillak bata besteagandik. Ag Kr 113 ( G 42 neskamutil ). Neska mutillak berriz / aruntz jun, onuntz jira, / an ibilliko dira / ta gu begira. Tx B 195. Neska mutillak ez dira asarre. "Jóvenes" . Or Eus 84. Bekoz beko zeuden seska artean neska-mutil biak alkarren ondoan. TAg Uzt 101. Bapatean neska mutil guziak gizaseme billakatzen zirala bururatu zait. Txill Let 87. "Prakazar!" esan oi eutsen barre gurarik neska-mutillek. Bilbao IpuiB 69. Herri honetako andre-gizon, neska-mutil eta atso-agure guztiek jakin bezate. Arti Tobera 264. Neska-mutil bi. BEnb NereA 63. Ekintza Katoliko-taldeetan dauden neska-mutil jator eta senar-emazte zintzoak. MAtx Gazt 12. Neska-mutillak len ziñeenak / orain alkarturik bertan. FEtxeb 146. Neska-mutillen jolasa ori izaten zan. BBarand 10. Hor ditugu Detxepare eta Oihenart aseak neska mutil gaztetxoei irakurtzea komeni ez zaizkien hamaika gauza esan zituztenak. MIH 298. Neska-mutil gazteen lana ez delako [...], gizon hazi-helduena baizik. MEIG IX 101 (v. tbn. II 133).
v. tbn. AB AmaE 421. Azc PB 62. A BGuzur 113. Echta Jos 246. A Ardi 61. JanEd II 58. Mok 17. Kk Ab II 160. Enb 36. Lab EEguna 117. SMitx Aranz 216. Etxde AlosT 16. JAIraz Bizia 44. Mde Pr 370. Anab Poli 109. Bilbao IpuiB 69. And AUzta 124. Erkiag BatB 35. NEtx LBB 13. Alzola Atalak 78. Mattin 24. Ataño TxanKan 231.
azpiadiera-1.1
(Con palat.).
Ibiltzen zekiten aur ta nexka-mutillak, jauzi ta zapart. A Ardi 64. Nexka mutil bik masustondo edo edozein zugatzetan kabia arkitzen dutenetik ez dela urte bete igarotzen aiek Elizaz elkartu gabe. Or Mi 22.
v. tbn. Lab EEguna 89. NEtx LBB 260.
azpisarrerakoSense-20.2
b) "Marimacho. Tabernarako nai bezelako neska-mutilla " Etxba Eib.
azpisarrerakoSense-20.3
c) Afeminado.
Neskekin bethi ikusten zutela ta neska-muthiltzat hartzen zuten. Osk Kurl 64.
azpisarrera-21
NESKA ONA JARRI (En contexto exclam.). Enfadarse (una mujer).
Neska ona jarri yakon Petronila bere asmo txarrok igarri eutsozanean! Bilbao IpuiB 258.
azpisarrera-22
NESKA-PANPOT. Muchacha de cara redonda y rellena. "Zuen Lierni ikusi dot, eta aura dago neska-panpota" Elexp Berg (s.v. panpot).
azpisarrera-23
NESKA-PAZKA. "(G-bet), niñera" A.
azpisarrera-24
NESKA PERKATX. "Neska perkatxa, la chica diligente y trabajadora" Iz ArOñ (s.v. perkatxa).
azpisarrera-25
NESKA PUBLIKO. Muchacha pública, prostituta.
Erri askotan itxi izan ditu justizijak etxe ezagunak, zeintzubetan bizi ziran neska publiko ta eskandalosaak. JJMg BasEsc 150.
azpisarrera-26
NESKA-SENTI, NEXKA-SENTI (G-azp). Interés, atracción por las chicas. "Instinto sexual, sex appeal. Mutiko oiek ez dira oraindik jaietan kalera joaten, ez daukate oraindik nexka-sentirik. Si el caso vale, valdrá también a la inversa, mutil-senti, tratándose de muchachas" Gketx Loiola.
azpisarrera-27
NESKATAN.
azpisarrerakoSense-27.1
a) Durante la juventud, en los años mozos (de una mujer).
Izan bedi emaztea / neskatan zana lez / ta eztau egon bearko / bakarrik negarrez. Azc PB 259.
azpiadiera-1.1
Siendo soltera. " Harek bi ume ekarri zittun, neskatan izandakuak " ZestErret .
azpisarrerakoSense-27.2
b) (V-gip), NESKETAN. "Ligatzen edo hartan saiatzen, bederen. Neskatan gogorra zuan Kaximiro" Elexp Berg. v. NESKATARA.
Oiek esaten duten bezela / gu ez gabiltza nesketan, / billeratikan atera eta / pitarra eraten bestetan. Tx B I 268.
azpisarrera-28
NESKATAN EGIN.
"Mutila neskekin edo neskarekin batekin ibiltzea eta alderantziz. Gaur e ezteu bate neskatan in " ZestErret (s.v. in ).
azpisarrera-29
NESKATARA (V-gip, G-azp, AN-gip), NESKETARA (BN-arb). Ref.: Elexp Berg; Gte Erd 65 y 230. A estar con chicas, a ligar. "Goldenera joaten giñuztan neskatara" Elexp Berg. "Leitzako neskatxengana goaz, [...] neskatara Leitzara (G-azp, AN-gip), nesketara (BN-arb)" Gte Erd 230. "Neskatara joan da (G-azp)" Ib. 65. v. NESKATXATARA.
azpisarrera-30
NESKA TXIKI. Niña, moza. v. NESKA GAZTE, NESKA KOSKOR, NESKA MOTZ.
Zazpi urteko neska txiki bat. Arr May 114. Mariatxo zan sei urteko neska txiki eder bat. Urruz Zer 115. Neska txikiak bere panpiña maitekiro goxatzen duen bitartean. Vill Jaink 133. Neska txiki politak / zuan agur egin. Insausti 337.
v. tbn. Anab Poli 13. Albeniz 112.
azpisarrerakoSense-30.1
(Con palat.).
Ikusi det arrokatik ia putzuratuan zagoala nexka txiki bat. Ill Testim 27.
azpisarrera-31
NESKA-ZURREAN, NESKA-ZURRIAN. Buscando chicas, frecuentando chicas.
Gerrari lasai bat neska-zurrian eta bekatuaren bideetan dabillela sinistea ez oi da izan juizio gaizto andia. AA II 211.
azpisarrera-32
NESKETAN. v. NESKATAN.
azpisarrera-33
NESKETARA. v. NESKATARA.
azpisarrera-34
NEXKA (G-to-bet, AN-gip-5vill, L-côte, B, BN-ciz-baig, S; Lar, Dv, H), NIXKA (AN-gip). Ref.: A; EI 70; Gketx Loiola (moduztatu); EAEL 38; Gte Erd 71, 231. (Forma con palat.). Niña; muchacha. "Rapacilla, nexka txotilla" Lar. "Nexka potxoa, grasse fillette. Nexka ukhan duzu ala muthikoa? avez-vous eu une fille ou un garçon?" H (s.v. neska). "Parixko erara moduztatzen da nexka ori" Gketx Loiola 44. "Zein nixka pollita (neska koskorra) (AN-gip)" Gte Erd 231. v. ejs. de nexka- s.v. NESKA GAZTE, NESKA KOSKOR, NESKA-LAGUN, NESKA-MUTIKO, NESKA-MUTIL, NESKA TXIKI. Tr. Documentado en Duvoisin, Zalduby, Joannateguy y en autores septentrionales y meridionales (algo más frecuente) del s. XX. En la mayoría de los casos la palatalización parece tener valor expresivo o diminutivo, pero no todos los ejs. son lo suficientemente claros al respecto. En DFrec hay 6 ejs. de nexka, 4 de ellos septentrionales.
Hartu zuen nexkaren eskua eta jaiki zen haurra. Dv Mt 9, 25 ( TB, Leon, BiblE neskatxa, EvL neskatxa gaste, Ker neskatilla ). Hamalau urtheko nexka bat / deitzen zena Bernadeta. Zby RIEV 1908, 291. Hamar urtheko nexka bat. Jnn SBi 68.
( s. XX) Agertu zen zorioneko nexka au. Goñi 60. Nexka bazera, izan ziñezke, bear bada, izen aundiko irakaslaria. ArgiDL 6. Ezkontza hori bai muthikoak bai nexkak burhasoen baimenarekin egin zutela. Ox 191. Ez naiz ari ametsetan, ez, nire oiñetan daukat, au da, nire nexka da. 'Mon enfant' . Or Mi 142. Maritxo bezelako nexka elizakoi batean ez degu ondo arkitzen. Alz Ram 44. Hauta zazu bai nexka prestu bat eta girixtino ona. Etcham 226. Bi nexka maitagarrier eta muttiko pollitari udareak eskainiz. JE Ber 31. Nexka ez dago illik, lo baño. Ol Mc 5, 39 (Dv, Or nexka; Lç, He, Leon, BiblE neskatxa, TB haur xume, Ker neskato ). Yo ta ankaz gora bota ditek nexka gaxoa. Ldi IL 18. Nexka bakarrik, esna, Aingeru / Begiraria bezala. "Moza" . Or Eus 312. Horra nun, hainbertzenarekin, nexka bat hurbiltzen zaion. Zerb IxtS 33. Ni bezalako berrogoi nexka / elgarrekilan bagira, / gure berrogoi amak zerutik / ama-serorei begira! Lf Murtuts 46. Bertan piztu nexka irriparrez, / xaloki itzeztuz gañera! SMitx Aranz 219. 30 urteko gizon baten eta 11 urteko nexka baten elkar maitatzea. Mde Pr 192. Eskatu zuten nexka, ezkon-adiña baiño bi urte gaztego ta atsegin zitzaigulako, egon giñauden. "Puella" . Or Aitork 148. Zuriz jantzia, arpegia bakarrik ageri zuala, mutilla baño nexka obeto zirudiana. Anab Aprika 42. Galatee nexka ariñak alakoak, sagar bat iaurti dit. "Puella" . Ibiñ Virgil 39. Goizik esposatzen ziren nexkak orduan. Ardoy SFran 59. Alde banetatik sartzen dira. Nexka, eskui-aldetik eta mutilla ezker-aldetik. NEtx LBB 193. Jai bakoitzean nexka berria ikusten zaitut maitatzen. (Canc. pop. in NEtx LBB 327 ). Aiñ ederra zan nexkaren ederra, azi-ala, amarena gogora ekartzen zigun. "Niña" . Berron Kijote 138. Nexkak laster egin zuen bere amaren etxera. Bibl Gen 24, 28 (Urt neskatxa gazte, Dv, Ur, Ol, BiblE neskatxa, Ker neska ). Hor bazen oraino hamabortz urteko nexka bat. Etchebarne 68. Azken aldera nexkaren eskutikako lerro pare bat, zuzen baino okerrago amaren esanera eginak. MEIG IX 98.
azpisarrerakoSense-34.1
(Usado para expresar el sexo de la recién nacida).
Oraindik eztakigu nexka edo mutilla izango dan, diyo senarrak. Iraola 38. Nexka bat izan zuten, Maria Balentina eman baitzioten izena. Barb Leg 67. Zure gogoa litzakela mutilla ba da Andoni izatea ta nexka ba da nere izena ipintzea. JAIraz Bizia 119. Ara, ba; mutikoa espero genduan, baiña nexka jaio da ta emen dezu. NEtx LBB 17.
azpisarrerakoSense-34.2
(Empleado como vocativo).
Beldurrik ez, nexka! Lh Yol 26. Ire edozein itz, nexka, iñongo kantak baño zoratzenago din nere belarria. 'Jouvencelle' . Or Mi 19.
azpisarrerakoSense-34.3
(Como primer miembro de comp.).
Ageri ere dire ordun andere garatuen artean, nexka-saldoak eultze gisa. Or Mi 41. Mutillak nexka-zorabiotan galduak. NEtx Antz 118. Taupaka dabil nexka biotza. NEtx LBB 318.
azpisarrerakoSense-34.4
Virgen, doncella.
Kinodope eta Likorie, bata nexka, bestea lenengoz Lukine'ren naigabeak egaria. "Virgo" . Ibiñ Virgil 114.
neska
<< MUTIL-DANTZA 0 / 0 OILAR-DANTZA >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper