1.
(
gral.; Ht VocGr , Lar, Añ, Gèze, Dv, H; -nz- Lcc, SP <-ns->, Arch Gram 15, VP 19r, VocBN
),
dantzalari (
Urt V 2 y 5, Añ),
jantzari
Ref.:
A; Lrq /dancái/; Iz R 402; Etxba Eib ; Elexp Berg ; Gte Erd 73.
Danzante, bailarín (sentidos prop. y fig.). "Baylador" Lcc. "Choragus" Urt V 2. "Choreutes, saltalária, dantzalária" Ib. 5. "Danzador, danzante", "saltarín, saltatriz", "bailador" Lar. "Dantzari ederra da (G-azp)" Gte Erd 73.
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur, desde Axular; la forma
dan(t)zalari se encuentra en Añibarro (
MisE 92, 117, 140). En
DFrec hay 148 ejs. de
dantzari .
Neskatxa dantzari bati.
Ax 258 (V 172).
Ihiztariak, arranzaleak, pilotariak, dantzariak, nekhatzen dira, trabaillatzen dira; eta alabaiña trabaillu hura guztia bestatzat hartzen dute.
Ib. 488 (V 315).
Sonulariaren etxean oro danzari.
"Tous sont danseurs"
.
O Pr 409 (v. tbn. Saug 165).
Au dok Mutilbalz, Bergarako danzari koplaria.
Acto 237.
Ekusten dituzu fest batean danzari ederki apaindu jaunziak.
Mb IArg I 377.
Alaba hau zen gaztea, ungi egina eta dantzari handia.
Lg II 160.
Nork naikodú emastéki erakutsia, ibildária ta danzária?
LE Prog 118.
Emakume dantzarija ta kantaarija bardinak dira gizonak galduteko.
fB Olg 77.
Alako dantzari naaste zaleentzat.
JJMg BasEsc 134.
Gorputz egunean ezpata dantzarien soñua eta erreberentzia, Done Juanez pordon dantzariena, errietako Done godartarien egunetan brokel dantzariena.
Izt D 61.
Arzaiak izan arren / gure danzariyak, / dira guztiz lirañak, / datoz txit galaiak.
Echag 81.
Dantzariaren arhina! / Eztük ez bürian mina!
Etch 310.
Au bai komedia! / Dirurik itsuaren / txakur dantzaria.
It Fab 122.
Alaba dantzaria ibai izoztu batera erori eta ormak lepoa ebaki zion.
Lard 399.
Jaundone Joani-Batistaren burua dantza baten eta dantzari lohi baten saria izan dela.
Arb Igand 144.
Ondo ondo biortuta / ardi dantzaria.
Azc PB 69.
Au entzun ebanean, atorra zaardunak seiña beeganean itxi ta ederrak emon eutsazan neba dantzariari.
A BGuzur 110.
(s. XX)
Üskaldün dantzariak.
Xikito 1.
Ama zango makur, / Alabara eder / Eta semea dantzari.
Garral EEs
1917, 108 (adivinanza de la viña).
Bizkorra zan bera, dantzari nekegabia.
Kk Ab I 30.
Aspaldiko soinulari eta dantzariak.
Barb Sup 62.
Dantzariak arrotzen zuten auts zuriaren artetik.
Mok 19.
Neska dantzariek erortzen dira ikaraz.
Or Mi 133.
Dantzariyaren premiyua.
Tx B II 37.
Berrogoi yantzari horiek trebeenetan hautatuak dira.
Zub 116 (86 dantzarier).
Dantzari galtzadunek bertzalde kriskitinak beren ahur-barnetan joz.
JE Ber 94.
Ba dirudi zerriak artza dantzaria.
Or Eus 138.
Orzi dantzariak ttunttun-hotsetik / ixuri daroaz suzko uhinak.
Mde Po 61.
A zan dantzaria, dantzaririk iñor izan ba da!
Erkiag Arran 39 (36 jantzari).
Geienaz neska dantzarien jazkera, gorpuzkera, ibillera ta abar maxiatu dituzte.
MAtx Gazt 71.
Horrela Juhañe Casenave-k itzultzen deie debrueri pastorala zaharretan zuten tentatzaile kargua eta ez daude dantzari huts.
Lf (
in
Casve SGrazi 17 (10 jantzari
)
).
Eurak ziran aña neska dantzari artu ebezan.
Ker Iud 21, 23 (Ol neska dantzari).
Soiñua ixildu ta baltseo dantzariak, asko neska ta mutillak, alkarri laga.
Etxabu Kontu 75.
Ume alaia ta jostalaria baitzan. Dantzaria ere bai, bere aita bezelaxe.
TxGarm BordaB 133.
Dantzari trebe baten edo herri-jaietako suen antzera, atertu gabe ari da askatzen txinpart goriak.
MEIG II 93.
v. tbn. SP Phil 372. AB AmaE 411. Urruz Zer 98. Lh Yol 39. ADonostia Itzald II 11. Ox 149s. Enb 112. MendaroTx 36. Yanzi 73. Etxde JJ 177. BEnb NereA 234. Anab Aprika 33. Larz Iru 16. Uzt Sas 317. Xa Odol 37. Gerrika 49.
Ur motel arrea, ez bere erritan utzi zituzten erreka txixtor dantzarik bezelakoa.JAIraz Bizia 42.
(Como complemento predicativo).
"Pela, muchacho bien vestido, que baila sobre los hombros de un hombre, gizon baten sorbaldan dantzari dan mutilla
"
Lar.
Edari maitagarria, tristearen alegria; / alaitzen dezu begia, / kentzen melankonia; / mutua ipintzen kantari, / eta errena dantzari.
Meagher (
in
Onaind MEOE 245
).
Ostatietan kantari, plazetan dantzari, / Gaiaz eta egünaz, bethi paseiari!
Etch 398.
Pozkida betean sagardoz aserik guztiak jarriko ziran dantzari.
Izt C 179.
Oiala kendu barik / begiak dantzari, / esan eutsan guztia / doña Pepitari.
Azc PB 158.
Zugaztietako adarrik gorengoetan miruak dantzari.
Ag AL 105.
Kantari, dantzari, ta neurririk ezpada, lau ankan, e?
Ag G 312.
Erabilli duenak / dirue dantzari.
EusJok 82.
Jaxintoren dantzak ikusirik, bera ere dantzari ta abestuaz.
Alz Txib 90.
Hegaldunak dantzari, / Xinhaurriak lanean.
Ox 90.
Amestegiko alaba / gurekin emen dantzari!
EA OlBe 20.
Milla ta bosteun sorgin / dantzari Zugarramurdin.
SMitx Aranz 215.
Sorginen leizean, / lizun, bilhuts-gorri, / bilhoak haizean, / neska bat dantzari.
Mde Po 17.
[Jolasuntzia] aize apurraren zeragaz dantzari ziarduan barrako itsas-kolkoan.
Erkiag Arran 96.
Zarrak poztuten dituz, / gazteak dantzari, / eskarrak gure euskaldun / txistulariari.
BEnb NereA 222.
Su andia eukan-da, ura laster asi zan berotuten ta dantzari be beingoan poll-pollka gozoan.
Bilbao IpuiB 44.
Oso lan gaitza bukatu dut oraintxe, eta nerbioak dantzari daduzkat.
Arti Ipuin 75.
Txoriek itzi dituen kimak / alantxiz dagoz dantzari.
Gand Elorri 164.
Ain zoro diardun / dantzari, beti zut. / Geitxo egin al-dun / ezkutuan txurrut?
NEtx LBB 351 (se refiere al mar).
Gorantza doia keia, zuri-zuri, jantzari biribilketaetan.
Alzola Atalak 81.
Bere doñuak poztu balitu / bezela brillak dantzari.
Olea 59.
Guztiak umore onez, zar da gazte dantzari.
Gerrika 215.
Baina kantari eta dantzari --eta zahatoari eragiten-- ari direino ez dira, dirudienez, gehiegi oroitzen ez Itsasoaz ez etxe gaineko hipotekaz.
MIH 310.
v. tbn. Laux AB 57. Iratz 149.
2.
"Aguzanieve, nevatilla (Lf GAlm 1953, 47)"
DRA
.
3.
(L, BN, R ap. A
),
jantzari (BN ap. A
).
"Trompo, juguete de niños"
A.
v. DANTXARI
(b).
4.
(BN-baig ap. A
),
dantzalari (R ap. A
).
"Agallas de roble con las cuales juegan los niños"
A.
v. DANTXARI
(c).
DANTXARI,
TXANTXARI .
(Formas con palatalización expresiva).
a)
Danzante, bailarín (sdos. prop. y fig).
Melon antxinako organista buapo ark ta Lorentxo dantxariak biak alkar arturik atera debe.
GavS 7.
Beruetetik dugu Urtxupe aizkolari / --enborraren gaiñean txori bat txantxari.
Or Eus 15.
Txuriz ta gorriz jantziak / irabioka or dabiltz beste / ega-lili dantxariak.
EA OlBe 25 (v. tbn. 90).
Arren, egazti ariñ, / leoi, orein txantxari, / ibar, mendi, ugalde, / euri, aize, sargori, / esnai ta amets artean / gau latzaren zaindari!
"
Gamos saltadores"
. Or ( in
Gazt MusIx 199 (Gazt jauzkale, Onaind jauzkari
)
).
b)
(BN ap. A), TXANTXARI (R ap. A). "Trompo, juguete de niños" A.
Txantxarie baño geiago gelditzen eztena duk ori.
"
Ése no para más que un trompo"
.
(AN-larr)
Inza Eusk
1928 (II) 100.
Maxiolaria Yainkoak zigorkatzen dik, eta ezpain-uxtu batekin txantxaria bezala dantzarazten.
Or Mi 7.
c)
(L-ain, BN ap. A). "Agallas de roble con las cuales juegan los niños" A.
DANTZA-DANTZARI
(Estar, etc.) bailando. v. DANTZAN.
Dantza-dantzari bedartzan.
Laux AB 18.
Ardua eta atsua / bijak dantza-dantzari.
Ib. 63.
Ardi-esneaz egiñiko gatzatu zuria, azpil sabel-andi batean dantza-dantzari.
Erkiag Arran 119 (v. tbn. BatB 80).
DANTZA-MANTZARI.
Dantza-mantzari altxa zuen su-besoak.
Iratz 182.
DANTZARI-BURU.
El que encabeza el baile.
Dantzari-buru Dabid ikusiko yunagu, ta bigarren buru Donibane Ebangelaria.
Or QA 207.
DANTZARI-LAGUN.
Compañero de baile. v. DANTZA-LAGUN.
Ba dirudi zerriak artza dantzaria; / [...] / dantzari-laguna du oin-abe zutia, / gaurko zeinbait dantzaren iduri egokia.
Or Eus 138.
DANTZARI-TALDE.
Grupo de danzantes.
Dantzari-talde, Baco-iarrak, / nâspil zoroan zuti-baldarrak, / esku goituan ontzia ardo...
Ldi BB 114.
Beroien laguntzalle kaskarot izenekiko dantzari talde bikain bat.
Etxde JJ 173.
Berriro aldabaia yoka zatozke dantzaritaldean.
Ol Ier 31, 4.
Dantzari-taldea bezain biribil eta bipil begitantzen zitzaizkien itz eta esanera egokiak.
Zait Plat 112.
Grupo de danzas folclóricas.
Dantzari talde bat juan ei zan Plaentxiara.
SM Zirik 40.
Dantzari talde bat sorturik Jeannot Nesprias gaztearekin, dirua ere bilduko zutela orobat.
Larre ArtzainE 164.