1.
(V-gip, G, AN-gip),
ijitu,
jito (V-gip, G-nav, AN-ulz; Dv),
gito (BN; Dv, H),
kito (B),
kitu (B),
ejito,
zito (Sal, R),
xito (Sal, R).
Ref.:
A (ijito, gito, kito, xito, zito); Iz ArOñ (jitto), Als (jituk), Ulz (jítuat), To; Etxba Eib ; Elexp Berg ; Izeta BHizt (kito); Gte Erd 46, 302; ZestErret. Gitano. Tr. Documentado desde finales del s. XVI. Lo emplean autores guipuzcoanos, navarros y (en menor medida) labortanos; entre los vizcaínos sólo hallamos algún ej. moderno. La forma jito es la más usual en los textos navarros y labortanos. Ijto , que aparece en Axular, podría ser errata por ijito o por jito.
Berze ijitorik ere baduk Baztanen. (Sumbilla, 1597). ConTAV 5.2.5.
Zeren hura da ohoiñen kapitaina, ijtoen kondea. Ax 417 (V 271).
Estirela askotan xitoak ollo-arrapatzalleak. (206). LE-Ir.
LE-Ir. Gero estudiante / eta ijitoak. Echag 187.Sartu zan ijito bat eskian. SorBar 61.
Edonongoa ta iñongoa ez, ijitoak bezela. AgG 353.
Ijito arraza guzia an zan. UrruzZer 29.
Ijito-euskera zala [noka izketa]. AArdi 23.
Ejituen ezkontzia. TxB II 67.
Lepo-beerañoko estalgarri oriekin ijitoak dirudite. AnabUsauri 13.
Jitoa? Buhamisa?LfMurtuts 18.
Jitoek ez dute odol bera. ZerbAzk 14.
Andrearen lagun ijitoa. ArtiIpuin 82.
Ijito-sallak ikusten dira. Basarri 113.
Zituen (ijitoen) gise: azken itze bere. (AN-erro). InzaNaEsZarr 2337.
Inguru oetara zetozen ijito gizajoak pagatzen ziteken larrutik. AtañoTxanKan 195.
Len, denbora batean, ijito geiago ikusten zan.BAyerbe 144.
Nora joan gu burdia artuta / ijitoaren antzean?FEtxeb 45.
Honako ijitoen ahoan ipintzen dituen hauek. MEIG III 132.
v. tbn. Iraola 79. Alz Bern 79. Ayerb EEs 1916, 171. Ill Testim 29. ADonostia Itzald II 30. Noe 70. Tx B II 186. Lab EEguna 109. Or Eus 364. Osk Kurl 86. Erkiag BatB 120. Salav 12. NEtx LBB 208. Uzt Sas 70. TxGarm BordaB 79. Ijitu: SMitx Aranz 20. Etxde JJ 274. Zito: ZMoso 51.
azpiadiera-1.1
(Adj.).Tramposo (en los tratos, negocios)."Karnazero hori ijitto samarra da eta kontuz ibilli, bestela zirixa sartukotsu"ElexpBerg.
sense-2
2.+ ijipto.Egipcio. Ito an bertan ijito guziak. MbIArg I 270.
Ijitoen artean katiberio gogorrean bizitu ziran bitartean. AA I 413.
Ijipto bat ikusi zuen Israeltarra jotzen. Lard 65.
Neskatx ijito Agar-ekin ezkondu. Ib. 16.
Fedeagatik irago zuten itsaso gorria, lur legorra bezela, eta au probatzera zijoazela ijitoak ondatuak izan ziran. UrHe 11, 29 (Lç ejipzianoak, He israeldarrak, Dv egiptoarrak, BiblE egiptiarrak).
sense-3
3.jito. (Usado como euf. de Jainko, en exclamaciones). Osaba Patxikuk esan zuan: --Kauen jito!-- Ori zuan bere maldizioa.JAzpiroz 61.
azpisarrera-1
IJITO-ARROSA.
"Jitoarrósak, las rosas silvestres" Iz Ulz.
azpisarrera-2
IJITO-ARTETIK,
IJITARTETIK.
De entre los egipcios. Israeldarrak ijitartetik Promisioko bazter onetara eraman zituen denboran. MbOtGai III 109.
Ijitartetik irtetean. Ub 26.
azpisarrera-3
IJITO-DANTZA.
"Zarambeque, danza y tañido, [...] ijitudantza" Lar.
azpisarrera-4
IJITO-EGUZKI.
Luna. Ijito-euzkirik ez bada ere, / sortuko dirdir izarra. OrEus 318.
azpisarrera-5
IJITO-EURI(AN-gip; jito- G-nav). "Jito euria [...] llovizna bastante persistente" Satr CEEN 1969, 73. "Ijito-euria ari du (AN-gip)" Gte Erd 111.