Harremana

    OEH - Bilaketa

    782 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    zakur.
    tradizioa
    Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII. En la tradición vizcaína sólo se encuentra en msOñ y, citado, en Moguel. En DFrec hay 52 ejs.
    sense-1
    I. (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (G, AN, B, L, BN, S, Sal, R; Lar, Mg Nom (G), Añ (G), H; -kh- Arch VocGrNom , Gèze, Dv, H). Ref.: A; EI 88; AtSac 52; Iz Ulz (aittu); EAEL 86; Gte Erd 17, 71, 143, 268.
     Perro. "Le grand chien" Arch VocGr . "Il se dit d'un gros chien" H. "Perro grande, a diferencia de xakur o txakur, que es pequeño" A. "Zakur (AN-gip, L-sar, BN-ciz), perro grande" EI 88. Cf. Deen I 158 securra, y II 130 sackura 'foca' (relacionado tal vez con itsas zakur). Aunque en algunos ejs. podría tener valor aumentativo, en la mayoría parece ser término no marcado. v. txakur, xakur.
    Zaitzen ditu [ardiak] berez ta bere zakur erneekin gau ta egun. Mb IArg I 309. Arzanora edo zakur amorratu itsusi baten figuran etorri [deabrua] . Cb Just 98. Zertzat idukitzen nauk? Uste duk naski zenbeit zakhur naizela. Lg I 279. Ifinten dozu zakurra bere [erbiaren] susnan. msOñ 157r. Zakur rabioso baten aunka. (19). LE-Ir. Txakur andiak gatik esaten da zakurra, txikiak gatik, txakurra. Mg PAb 175. Ezkonduak biziko dira zakurra ta katua elkarrekin loturik biziko lirakean bezala. AA II 90. Zure zakhurrari jaterat ematen diozu, eta Jesu-Kristo gosez hiltzerat utziko duzu? Dh 227. Bere zakur andiaren ipuinak kontatuaz. Izt C 251. Zakurrezko tropela bat. Gy 164. Zakurra naizala uste al dek, makilla utsarekin niganatzeko? Lard 165. Zakhur bat ohi zabilan goseak hila. Dv Dial 21 (It, Ur, Ip txakur). Zakur leial batek izan lezazkiken poz eta umiltasunakin berakin. Bil 164. Bakhotxak bazuen bere ihiziko zakhurra. Elsb Fram 141. Zere etxetikan botatzen banazu zakur bat banitza bezela. Apaol 113. Büstana gibelin dü zakhürrek bezala. Xikito 9. Ene zakur eta ihiziko lagun maitearen izena. JE Bur 17. Arako Mister il zana, zakur bat bezelaxe il izango zan. A Ardi 52. Etsitu zuen zakur bat bezala ilen zutela. FIr 146. Anima salbo zakur gosiak / diraden bezelakuak [ijituak] . Tx B II 66. Zakur bi jolasean jauzika. TAg Uzt 151. Auzoko zakurraren pleinua. Lf Murtuts 47. Gizonak naiago dula bere zakurrarekin itzegin. Or QA 197. Ba, eta zu, dirudunekin hortan phartzuer. Zu zakur handien xakur! Larz Iru 146. Marmola-fabrikako zakur aundi bat. Salav 12. Zakur txiki batzuek / zikinduak loitan. Uzt Sas 114. Denak eni beha jarri ziren, eta zakur batzu bezala oldartu zitzauzkitan. Xa Odol 37. Bordako atakan zakur txiki bat omen zegoan. JAzpiroz 24. Barnetxeko zakurrak, pasatzean, ez ginituen izitzen. Larre ArtzainE 43. Zakur batek ere ez luke irentsiko. MEIG IX 108 (ref. a la sopa).
    v. tbn. VMg 3. It Fab 20. Hb Esk 218. Arr GB 34. Aran SIgn 112. PE 101. Noe 37. EusJok II 129. Zab Gabon 36. Sor AuOst 97. Jnn SBi 3. Zby RIEV 1908, 769. HU Aurp 75. Iraola 130. Ag G 65. StPierre 35. Zerb Artho 500. Inza Azalp 43. Barb Sup 109. Ox 120. Muj PAm 34. Mok 16. Jaukol Biozk 106. TP Kattalin 181. Zub 64. Yanzi 53. Lek EunD 26. Ir YKBiz 136. JMB ELG 67. Iratz 103. Zait Sof 191. Mde Po 57. Etxde JJ 20. Anab Poli 89. Txill Let 29. Basarri 151. Arti MaldanB 201. JEtchep 98. And AUzta 105. Osk Kurl 138. Ibiñ Virgil 102. Lab SuEm 198. Ardoy SFran 230. Mattin 110. Azurm HitzB 39. Berron Kijote 31. Ataño TxanKan 68. Balad 173.
    azpiadiera-1.1.1
    Nombre de una constelación.
    Zezen, izar-moltsoa, jorraillaren 17an azaltzen da eta Zakurrarena 30ean itzaltzen da. Ibiñ Virgil 81.
    azpiadiera-1.1.2
    (Usado como insulto). Cf. infra (II, 1).
    Beti zakur-kristaua deitzen zion [moruak] . Inza Azalp 122. Eraman zazue zakur au emendik eta datorrela bertzia. Izeta DirG 78 (hablando de un malhechor). Zakurra ez bestena! Lab SuEm 194.
    azpiadiera-1.1.3
    (Ref. a personas maliciosas). "Zakur aundi, malicioso (ANc)" Inza RIEV 1928, 54. "Zakur ona ori! (AN-gip) [...] zakur tzar gaiztoa da ori (AN-gip)" Gte Erd 285. Cf. infra (II, 2).
    Elkarrekin ba dute zenbait mintzo zuur; / bata azeria bada, bestea da zakur. "Perro viejo". Or Eus 29.
    azpiadiera-1.1.4
    (Como primer miembro de comp.).
    Bada R edo r errea bere garraztasunagatik zakur letra esan oi da. Cb EBO 22. Itxu zakur-iltzalle madarikatua. It Fab 257. Deitu omen zion zakur jabeari. Izt C 252. Zakur-makurre ta andre negarra, biek peto. (AN-larr). Inza Eusk 1926 (3-4), 4. Zakur kalapita hura entzutean. Zub 64. Lekunberri, zakur-erri. Or Eus 61. Pala-jatsekin urrundu zuen zakur-mokordoa. Lf Murtuts 20. Oñatiko zakur-pesta. Basarri 151 (hablando de un concurso de perros de pastor). Zakur-nagusieri. Anab Aprika 68. Zakur-adoreari buruz makurrago gertatzen dira, ez, ordea, zaldi-adoreari buruz. Zait Plat 97.
    azpiadiera-1.1.5
    (En diversas exprs.). "Beste zakur batek zaunka egingo lioke (G-azp)" Gte Erd 236.
    Beste zakur bati ezur ori, Patxi! Apaol 97 (con el significado de 'engáñale a otro con eso'). Ura bizi izan bazan, beste zakurrak zaunka egingo ziakan! Iraola 99. An ere eguzkitan erreriko artorik eztu inork jaten eta zakurrak ankutsik ibiltzen aldira. A Ardi 12. Or-emen alertze-sail batzuek baleuzkate, beste zakurrek zaunka egingo lieteke berai ta abereai, zenbait eraso-aldi gogorretan. Munita 72. Zakur salatie da ori! (AN-araq) 'Erne ta ots-egille danaz'. Inza Eusk 1972, 94. Ori, zakur ixillen antzekoa duk. (AN-ulz). Inza NaEsZarr 967. Erakusketa bear bezela / moldaturik bagenduke, / agian beste zakur batek gaur / zaunka egingo liguke. Olea 141.
    azpiadiera-1.2
    2. (AN, L, BN ap. A ).
    "Galbana" A. "Zer zakhurra dutana!, se dice del que no tiene ganas de trabajar. Herr Erran zahar" DRA . v. ZAKUR BELTZ.
    A zer zakurre arrapatu dun. (AN-ulz) "¡Qué galbana tienes!". Inza Eusk 1928, 275.
    azpiadiera-1.3
    3. Gatillo. "Zakhur (L, BN, S), chien du fusil" Lh.
    sense-2
    II. (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. Vil.
    [El odio de Dios] solamente kabi daike arima zakur batean. (199). LE-Ir.
    azpiadiera-2.2
    2. (B ap. A ; -kh- H).
    "Gizon zakhurra, homme fourbe, dissimulé, dangereux, traître, etc." H. "Malicioso, marrajo. Ankartean puztana daraman zakurraikin baiño geiago eztaiteke fiatu gizon zakur orrekin" A.
    Nik diot ez direla segurki, ontsa urrun da, errepublikano guziak ohoinak, falsu zakhurrak. Elsb Fram 149. Zakurra basa bezain zakurrago ez daitekela. FIr 159. Bentaria, leen esan bezela, zakur samarra zan. "Socarrón". Berron Kijote 50. Arako egille zakur arena izango da [errua] . Ib. 112.
    azpiadiera-2.3
    3. Impúdico.
    Ez ditake deus ere asma basagorik, zakurragorik, zikinagorik. Herr 22-8-1963, 4.
    azpisarrera-1
    ZAKUR-AMETS.
    Fantasía, ensueño. v. ZAKURRAREN GAUERDIKO AMETS.
    Barruan erabillezan gogoetak [...] zakur-ames edo katu-ames biurturik, utsean geldituko ete? Erkiag Arran 147. Infernuetara jaistea zakur-amets edo sorginkeria hutsal bihurtu da. MIH 323s.
    azpisarrera-2
    ZAKUR HANDI.
    Perra gorda, moneda de diez céntimos de peseta.
    Errialian paper / egunerokua; / orain lau zakur aundiren ordaiñ / gezurra naikua. MendaroTx 203. An beti bazkari ona izaten zan, da prezio berdiña: amairu zakur aundi. JAzpiroz 36.
    azpisarrera-3
    ZAKUR AR (AN-gip-5vill, B ap. Gte Erd 17 ).
    Perro macho.
    azpisarrera-4
    ZAKUR-ATSO.
    Bil adi Rocanarekin eta Rubicanako Elisabetekin; oa Zakur-atsoarekin zubiren baten pean iru arriren gañean eltzaria egostera! 'La Chienne'. Or Mi 93.
    azpisarrera-5
    ZAKUR AUZKARI.
    "Perro de presa, zakur auzkaria" Lar.
    azpisarrera-6
    ZAKUR-BELAR.
    Nombre de cierta planta.
    Odolak garbitzeko: sorgin-iratz, astigar, karraskillu, zakur-belar eta abar. Ugarte Obaria 190.
    azpisarrera-7
    ZAKUR BELTZ.
    Pereza, galbana. "Zakur beltza etorri zaio (alfergura) (AN-gip)" Gte Erd 13. v. ZAKUR NABAR, supra I (2).
    azpisarrera-8
    ZAKUR-DANTZA.
    Nombre de cierta danza de Navarra. "Es danza muy rápida de ritmo binario, y al igual que el fandango se baila con las parejas sueltas y enfrentadas" CEEN 1971, 204.
    azpisarrera-9
    ZAKUR EPERTARI.
    "Perro perdiguero, [...] zakur epertaria" Añ. v. EPER-ZAKUR. .
    azpisarrera-10
    ZAKUR-EZTUL.
    azpisarrerakoSense-10.1
    a) (L, B). Ref.: A; Izeta BHizt2.
     Tos ferina. "Zakurreztule, txarra da" Izeta BHizt2.
    azpiadiera-1.1
    "Zakurreztula, la tos mala (G-to)" Iz To (s.v. eztul ein).
    Etika da gizon hori. Ez duzuia aditu horren zakur-estula? Larz HilEspos 102.
    azpisarrerakoSense-10.2
    b) "(B), tos fingida" A.
    azpisarrera-11
    ZAKUR-IGERI.
    "Zakur-igiri (AN-gip), nadar braceando como los perros" A.
    azpisarrera-12
    ZAKUR-JENDE.
    Ezagutzen zaituztet bai, zakur-jende maltzur oiek. "Fementida canalla". Berron Kijote 102. Onelako zakur-jendeak iraiñen bat egiten digula ikusten duzunean. "Canalla". Ib. 165.
    azpisarrera-13
    ZAKUR-JORNALEAN.
    Sin retribución, sin sueldo.
    Atzerritarren mende / gabiltza lanean, / soldatarikan gabe, / zakur-jornalean. FrantzesB I 80.
    azpisarrera-14
    ZAKUR-KATU. (Uso pl.). Perros y gatos.
    Ez ote dakite kaleko zakur-katuek ere. MIH 388.
    azpisarrera-15
    ZAKUR-MAHATS.
    Uva silvestre.
    Zer bilhakatuko othe da zakur-mahats, zurilarri, ontzen ez den hura? Eskual 3-1-1913 (ap. DRA ).
    azpisarrera-16
    ZAKUR-MAITE.
    Amante de los perros. "Zakurmaitea da (G-azp)" Gte Erd 192. "Kattalin zakur maitea da (G-azp)" Ib. 217.
    azpisarrera-17
    ZAKUR-MIHI.
    "Zakurmi (R), cinoglosa; litm., lengua de perro" A.
    azpisarrera-18
    ZAKUR-MUTUR.
    Agresivo.
    Idazle ua ez dut iñoiz ere iduritu margul, ille luze, begiak azpikoz gora iraulita, azkengabera begira, baizik ere ao-beltz, bizargorri, begi-ikara ta zakur-mutur. Nor-nai zirikatu ta axukatzen diardu. Zait EG 1954 (5-8), 93.
    azpisarrera-19
    ZAKUR NABAR (AN-5vill, BN-baig). Ref.: A; Gte Erd 13.
     "Zakur nabarra leporaino iganik du (BN-baig), se le ha subido al pescuezo el perro abigarrado, la galbana" A. "Gaur zakur nabarra dauka (AN-5vill), zakur nabar ederra zeukek orrek (AN-5vill)" Gte Erd 13. v. ZALDI URDIN.
    azpisarrera-20
    ZAKUR-OHE.
    "Zakhurrohe, lit sale, lit de chien" Hb.
    azpisarrera-21
    ZAKUR-OGI.
    Zakur-ogia yaten genian; eta, il naiagorik, sarraskira giñoiazean, Prantziren izenagatik. 'Pain de chien'. Or Mi 94.
    azpisarrera-22
    ZAKUR OROTS.
    Perro macho. "Zakhurrohots, chien" Hb (Lhande transcribe erróneamente zakhur-ots).
    azpisarrera-23
    ZAKURRARENAK ESAN.
    Cantar las cuarenta.
    Antzerkigille aundi onengatik orrelako kritika zorrotz eta gogorra egiten ba du, ez da arritzeko gu, komerigille koskorrengatik, zenbaitek, zakurrarenak esatea. Lab Egan 1966 (1-6), 7.
    azpisarrera-24
    ZAKURRAREN GAUERDIKO AMETS.
    Esperanza, ilusión vana. v. ZAKUR-AMETS.
    Gure esperantzak / osoro txakurraren / gaberdiko ametsak. It Fab 41. Gure esperantzak eta gaberdiko zakurran ametsak berdin... Apaol 47.
    azpisarrera-25
    ZAKURRAREN IPURDIRA, ZAKURRAREN IPURDIAN BARNA, etc.
    (Ir, mandar, etc.) a freir espárragos. "Zoaz zakurran ipurdian barna (AN-gip), zakurraren iphurdirat igorri du (BN-lab)" Gte Erd 303.
    Azkenerako, zakurraren ipurdira biali bear izan diat. Ldi IL 16. Zakurraren ipurdira diela! (AN-larr). A EY III 290. Zoazte zakurraren ipurdira denak! Len ere naiko iseka egin didazute. Ataño MLanak 138. Zakurraren ipurdira bidal bitza [...] zin-itz guzi oiek. Berron Kijote 118.
    azpisarrerakoSense-25.1
    Zakurraren i... bijoala edo ta gaseko giltza zabalik utzi dezala. Lar SuEm 173.
    azpisarrerakoSense-25.2
    Etzekiñat ze abertzale klase izan ditteken bere erritik geota urrutio ies diona. Zakurran ipurtzuloko abertzalea eiñen dun au, azkenean, martxa ontan seitzen bado. PPer FLV 1987, 190.
    azpisarrera-26
    ZAKURRAREN MAINGU.
    --Zer du ez etortzeko? ---Zer duen? zakurraren maingia. (AN-araq) 'Ez etortzeko aitzakiak ateratzen dituanaz, gogo txarrez etortzen ez danaz'. Inza NaEsZarr 99.
    azpisarrera-27
    ZAKURRAREN PUTZ.
    Cosa que no vale nada.
    Anparatu nai det nere / lagun andaluza, / zerbait bazalakoan / ta azkenean utsa, / orrek ez dik balio / zakurraren putza. Tx B 57. Geroztik emen dabil / gure andaluza, / argiñ ona zala ta / zakurraren putza. Ib. 20.
    azpisarrerakoSense-27.1
    "Véte a la porra [...] Zakurren putza iretzat (AN-larr)" A EY III 325.
    azpisarrera-28
    ZAKURRAREN SALARA, ZAKURRAREN GELARA.
    (Ir, mandar) a freir espárragos.
    Ganbelu anaien kontra aterako danik, naiz jan-edanian, naiz borroka [...] datorrela oraiñ; eta bestela dijoala zakurraren salara. Urruz Urz 12s. --Baña nora joan biazu, gizona? --Nora juango naiz? Zakurraren gelara...! Auspoa 26, 28.
    azpisarrera-29
    ZAKURRAREN BIOLINA, ZAKURREN BIOLINA.
    "Véte a la porra, [...] zakurren biolina iretzat (AN-larr)" A EY III 325.
    Zakurreen biguliñe! (AN-larr) 'Esan edo egin den erokeri baten ondorean'. Inza NaEsZarr 546. Zakurren biguliñe iretzat! (AN-ulz) 'Oa pikuetara!'. Ib. 1926.
    azpisarrera-30
    ZAKUR-TALDE, ZAKUR-ALDE.
    Jauría de perros.
    Baduzu xizpa on bat, zakhur alde on bat? Darthayet Manuel 338 (ed. 1876) Zakurtalde bat bere begira dago. EG 1958, 66.
    azpisarrera-31
    ZAKUR TXIKI.
    Perra chica, moneda de cinco céntimos de peseta.
    Zakur aundia esaten zitzaion amar zentimokoari, ta zakur txikia bost zentimokoari. JAzpiroz 130.
    azpisarrera-32
    ZAKUR-TXOKO.
    Caseta de perro.
    Arkitu nuen gela koxkorra, etxe aren atzeko baztarrean ol zarrakin eta latakin egiña zan [...]. Neri ederki dirua jasotzen ziraten, zakur-txoko arrengatik. Zubill 135.
    azpisarrera-33
    ZAKUR URRIXA.
    "Zakhurrurrix, -rriz, chienne" Hb.
    azpisarrera-34
    ZAKUR USNARI.
    "Sabueso, [...] eizeko zakur usnaria" Lar.
    azpisarrera-35
    ZAKUR ZAHAR.
    azpisarrerakoSense-35.1
    a) "Zakur zar, malicioso (ANc)" Inza RIEV 1928, 154.
    azpisarrerakoSense-35.2
    b) Experimentado.
    Juanes ordea zakur zaharra zen mendi aietan barrena eta ekaitzari axut egiñaz, etzun amor eman nai gora bidean. Etxde JJ 233.
    azpisarrera-36
    ZAKUR-ZAUNKA.
    Ladrido de perro.
    Zakur saingak iduriko karrasia batean sartzen dira. StPierre 37. Zakur-sainga bat ere ez nihundik. JE Ber 102. Belarrietara datorzkigun zakur-zaungak. TAg Uzt 78. Ez duzia entzun deus arrabotsik edo zakur saingarik, zuen etxe inguruan? Larz Senper 84. Zakur-zaunka, kanpai-dunbadak ta bestelako oiu ta karraxiak. Lab SuEm 214. Baiña deiak etzuan zakur zaunkarik esnatu. NEtx LBB 97. Aiek zakur-zaunkak eta eupatekoak! TxGarm BordaB 108.
    azpisarrera-37
    ZAKUR-ZAUNKATU.
    Ladrar.
    Zakur zaunkatzen bazekiten [sofistak], bear zutenean, bai orixe: beren mingain luzeari, ostera, aginka egin bide zioten maiz; toki onean saltzen zuten beren gezurra, Atenain alegia. Zait Plat 151.
    azpisarrera-38
    ZAKUR-ZULO.
    Escondrijo.
    Emen etziok denbora galtzerik i zakur-zuloetan ibiltze'itzanian bezela. Anab Poli 42.
    azpisarrera-39
    ZAKUR ZURI (L-ain).
    "Tramposo" A.

    zakur

    zakur
    << ZAHAGI-DANTZA 0 / 0 ZARTAGIN-DANTZA >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper