Harremana

    Hiztegia letraka
    Ikus halaber
    Azpisarrerak (sarrerak) (119)
    1 mutil.
    Tr. La forma casi general es mutil; la propia de la tradición suletina es mit(h)il , que tbn. se encuentra en los roncaleses Hualde y Mendigacha (126). Emplean mot(h)il (forma que cita en el s. XV García de Salazar), Oihenart y Voltoire, y al Sur Alzaga (Bern 72, en boca de un natural de Goierri) y Uztapide (EBT 34). En DFrec hay 232 ejs. de mutil .
    Onom.: Garsia Mutila. (1130) Arzam 351. Miguel Dominguiz dicto Mutil. (1350) Ib. 351.
    1. (gral.; Lcc, Mic 8r, SP, Deen II 87 <-el>, Ht VocGr 366, Lar, VP 58r, Añ, Lecl, Izt 76r, H; -th- Urt I 11, VocBN , Dv, H), mitil (V-m, S, R; -th- Dv (S), H (S)), motil (G-goi, AN-5vill; Lar, H), futil (AN-5vill) Ref.: VocPir 148; Bon-Ond 138; A (mutil, mitil); ContR 521; Echaide Nav 228; Iz ArOñ , Als , Ulz, To ; Etxba Eib ; Satr CEEN 1969, 211; Holmer ApuntV ; EAEL 37, 258; Elexp Berg; Gte Erd 271.
    Muchacho (en ocasiones aplicado tbn. a los niños); mozo. "Llamaban al mozo en su tierra de vascuence motila " GSalazar (ap. Arzam 351 ). "Sancho López Mutila, que en vascuence quiere decir 'mozo'" IC III 26. "Garçon devenu jeune homme" VocBN . v. MUTIL GAZTE. Tr. Documentado ya en Lazarraga, es de uso gral. entre los autores vizcaínos y guipuzcoanos; entre los navarros y septentrionales es bastante menos frecuente.
    Mutil gose ongurarik / mundu guztian ez ete da? Lazarraga A19, 1190r. Mutil honak buruan zauri, gaxtoak bernazakian. RS 42. Mutil pikaroak janzi eiteko. EgiaK 88. Banzuk, mutil? "Mozo" . Mic 12r. Mutil totillak ederki ukhitzen badu gitarra. SP Phil 447. Mutil batek esan dust / naizla galanta. Gamiz 205. Aikora, mutill! Acto 144. Gertatzen zaio mutil prodigo galgarri, bere aitaren itxetik atera ta urrutiko bazter batera joan zenari, gertatu ta agitua. Mb IArg I 161. Lagun gaizto, neska ta mutil galduakin. Cb Eg III 361. Aguazil etorri dana, ze mutil sendua! Mg PAb 192. Mutillai eman bear zate, albada, eskola ona. AA II 82. Bai gizonak ta bai mutillak, bai andraak ta bai neskaak. fB Olg 50. Ziberuan bada mithil eijerrik. Etch 396. Atera omen zituzten zezena ta mutila plazara. Izt C 248. Arina den bezala muthil Eskalduna. Hb Esk 216. Alik eta ogei ta lau mutillak illotzak gelditu ziran arteraño. Lard 185. Mutil prestua, azkarra eta eskoladuna. Zab Gabon 54. Mutila ezkonduten da / neska maiteagaz. Azc PB 259. Bost urte ta erdiko mutil bat zan. A BGuzur 108. Ikusi leittekean mutillik ederrena, bere ogetalau urtegaz. Echta Jos 237. Argia zan mutilla: oso poliki zekian irakurtzen, bere izena paperean jartzen zuan [...], ta orrela zekizkian beste gauza on batzuek. Ag G 57. Onako mutil-aldra bat Valladolid probintziako erri batera eldu zan. Kk Ab II 169. Muthil bihotz onekoa. Barb Leg 140. Atera zun dantzara mutil batek. TAg Uzt 204. Gabeko eskolara joan zeitekan... neguan, mutil nagusiagoekin batean. Erkiag BatB 27. Askotan [neskak] ez dira oartzen mutillaren griñak zerk esnatu lezazken ere. MAtx Gazt 26. Hor baditek jendarmek muthil bat arrastatua. Larz Senper 20. Mutil jator askoa, zezenak ainbat indar zuana. Salav 103. Azi zanean eta mutil aundi egin. Alzola Atalak 87. Ardangelara sartu zan mutil taldea. NEtx LBB 148. Geienean mutil geiago izaten giñan, eta danak neskakin etorri nai. BBarand 79. Mutil argixe eta edonori arpegia emoteko asko balio ebana. Gerrika 84. Kiroltzale itxurako mutil atsegin eta egoki hau. MEIG I 65.
    v. tbn. (Para autores septentrionales): Etch 686. Arch Fab 233. Gy 54. Bordel 170. Elzb PAd 42. JE Bur 143. Ox 35. Mde Pr 162. JEtchep 61. Xa Odol 322. Larre ArtzainE 350.
    (Usado para expresar el sexo del recién nacido).
    Amaren sabeletik lehenbizi ilkhitzen den muthilla konsekratua izanen zaio Jaunari. " Omne masculinum" . He Lc 2, 23 (Lç ar-ume, Dv muthilki ). Batzuek dioe, aurrak sortzen danean bertan artzen duala anima [...]; besteak berrogeigarren egunean, mutilla bada, eta larogeigarrenean, neskatxa danean. AA II 118. Oraindik eztakigu nexka edo mutilla izango dan, diyo senarrak. Iraola 38. Mutilla al da [aurtxoa] ? Neskatillia? Zer izen ipiñi biar xaue? Ag G 71. Esan eiskuzu mutilla ala neskea ixango dan argitara urteteko dagon seintxua. Kk Ab I 127. Zeñen egun zoragarria izan zuten mutill eder bat jaio zanean. JAIraz Bizia 120. Zure gogoa litzakela mutilla ba da Andoni izatea ta nexka ba da nere izena ipintzea. Ib. 119. Lenbiziko anka-gorria etorri uan mundura, mutilla bera. Ataño TxanKan 153. Lelengoari mutilla bada / Joseba Ander deitzeko. Ayesta 28.
    "¡Ah, qué buena pécora!, a zer mutila!, a zer mutil humanoa! " Aq 654. Cf. infra (4).
    (Usado en vocativo, dirigiéndose a hombres no necesariamente jóvenes, en un plano de igual y de modo informal). v. 2 motel. Tr. Documentado desde el s. XVI, es de uso gral. al Sur desde finales del s. XIX; al Norte sólo se encuentra en los autores que se citan. Cf. supra, con un sentido algo diferente, los ejs. de Micoleta y Barrutia.
    Jo, jo, mutilak, eze gaur duk gure aldia. (Yerri, 1526). ReinEusk2 76. Ea, mutillak, ezker! [...] anaiak, orain eskui! Lar Cor 32. Mutilak, ea, / lanak yakak dirua / onek besteak. Zav Fab, RIEV 1907, 98. Soñuba joaz, kanta, mutillak. Echag 244. Ago ixillik, mutil. It Fab 28. Ilkhi kanpo, muthilak, beso hoiek mira. Hb Esk 59. Mutillak, gisa ortan / zertan zabiltzate? Ud 160. Ez bildurtu mutillak. AB AmaE 99. Ah! hiru gezur hoiek egiak balite! / Ai, ai, ai! mutilla, egiak balite! Zby RIEV 1909, 230. Eztiat ezer agindu, mutill. Ag G 265. Arrayia mutillak, guriak egin yok. Kk Ab I 26. Goizik oherat eta goizik jeik, mutilak, / bihar gu nahi gaitik Axulako beilak. Ox 25. Zer ari aiz, mutil? Or Mi 102. Porteu az, mutil. Enb 191. Ez dut bada uste, muthil. JE Ber 45. Ori dek sasoia, mutil! TAg Uzt 213. Ongi egon zinen zu, mutila! Arti Tobera 270. Aurrera, mutillak! Erkiag BatB 124. Au da sasoia, mutillak! Alzola Atalak 81. Etzak orren kezkarik izan, mutill! NEtx LBB 126. Ea, mutillak, bildurrik gabe. AZink 66. Bai mutilla! Neu be ondo bildurraz egon nok. Gerrika 179.
    (Pl., usado como interjección). "Colocado al comienzo de la frase, expresa asombro, crítica, etc. Mutillaak! mutillak! gure denporan olako bizikeletia euki izan bagiñu " Elexp Berg.
    Mutillak! Egundaño eztet onelako idirik ikusi. Ag G 87. Polliki ari da... mutillak! Ori indarra! Urruz Zer 136. Mutillak, aiek sakiak! Alz Ram 89. Ene mutillak! Nik Basoluzen / ikusi dodan lakorik... Enb 164. Jango dabe arek ta edan... mutillak! Kk Ab II 90. Au dek astelena, mutillak! NEtx Antz 17. Mutillak! Une onetan asi zan benetako ekaitza. Erkiag Arran 145. Bazan ba matrakia etxe aretan! Mutillek! Bilbao IpuiB 145. Baño, mutillak, bai nekagarria dala ganbeluaren ibillera. Anab Aprika 38.
    v. tbn. SM Zirik 110. Osk Kurl 60.
    (Ser, estar) soltero. Cf. Dv: "Jeune homme qui n'est pas marié".
    Perrandes eztakigu ez aberatsa danik, ez mutilla danik. A BeinB 65.
    Mozo (en edad militar).
    Euzko Jaurlaritzaren aginteko lurraldean arkitzen diran mutillak gudaritu ditezela agintzen da. EAEg 16-12-1936, 557.
    2. (V-gip, G-goi-nav, AN, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; Lcc, SP, Ht VocGr 313, Lar, Lecl, H; -th- BN-lab, S; Urt II 81, Arch VocGr, VocBN, Dv, H), mitil (R-is-uzt; -th- BN-mix, S; Gèze, H (S)), motil (AN-5vill; SP, H; -th- H, A (que cita O Pr)) Ref.: Bon-Ond 152; A (mutil, mitil); Lrq (mithil); Echaide Nav 229; Iz Als, Ulz, R 310; Etxba Eib; Satr CEEN 1969, 211; AtBou 367; Izeta BHizt; EAEL 273, 366; Gte Erd 223, 226, 291.
    Sirviente, criado, servidor; empleado. "Monazillo, elexako mutila " Lcc. "Criado que criamos" Ib. " Hori horren mutila da (G-azp, AN-gip, BN-arb)" Gte Erd 223. Cf. ARTZAIN-MUTIL, DENDA-MUTIL, HERRIKO MUTIL, HIRI-MUTIL, itsu-mutil, MUTU-MUTIL, etc. v. morroi (2). Tr. Documentado desde Dechepare, es más usado por autores septentrionales y navarros; entre los vizcaínos y guipuzcoanos es relativamente más frecuente en textos anteriores al s. XIX.
    Muthilek gure zerbitzutan deramate urthia. E 11. Ene muthilla diatzak etxean paralitiko. Lç Mt 8, 6 (Dv, Leon muthil, Echn, Samper mutil, Ip mithil; He, TB sehi, Ur, Ol, Or, Ker, IBk, IBe morroi, Ur (V) otsein, SalabBN zerbitzari, Hual mitil zerbutxari). Zeren salbajeak direala Narbaez enkantadorearen mutilak. Lazarraga A, 1153r. Aurkitu omen zuela alkate Liedenaren mutilareki. (Pamplona, 1596). ReinEusk 97. Az ezak erroia, diratan begia, ta mutil gextoak kendu deike argia. RS 136. Pierres iaunaren motilla naiz. Volt 278 (274 mutilla). Zenturioaren mutila. Ber Trat 95v. Eta obligatu naizen zure muthill bethiko. EZ Man II 13. Nabusiak bere muthila publikoki erreprendi dezake. Harb 171. Onreagaz jaio, onreagaz il, / gizona gizalegen ez beti mutil. (Interpr?). EgiaK 90. Ifernuko su hura Iainkoaren iustiziaren borreroa, azotea eta muthila da. Ax 582 (V 374). Ene mutila, D. Juan xauna, malillea legez da. "Criado" . Mic 14r. Mothil nagiak. O Pr 648. Muthilek hala dakite / eskura begiratzen. Hm 133. Herioa izanen duzu zure muthil eta zu haren Iaun. Tt Onsa 18. Mithil, neskato eta langiler bere sarien eta bekhülarien ükhatzia. Bp I 57. Khanaam biz haren muthil eta zerbitzari. ES 118. Oñatiko Peru Jainkoen mutila. Acto 340. Jo zuen aphezen prinzearen muthilla. " Servum" . He Mt 26, 51. Zer mutil zuzenak edo zer tresna biurriak dabiltzan Nagusiaren inguruan. Lar Fueros 49. Arritu ziran itxeko mutillak eta esan zioten beren nagusiari. Mb IArg I 201. In benáza bere mutil on bát. LE Prog 98. Eman nion ere mithiletarik bata. Egiat 179. Bere esanak egiteko prest egozan mutil ederrak. Mg PAb 216 (VersBasc 18 morroiak). Mithilek orok thü egin zeizien. UskLiB 38. Eleazar, / etxeko mutilla. It Fab 234. Izan zituen ardiak, idiak, astoak, muthilak eta neskatoak. Dv Gen 12, 16 (Urt muthil; Ur mirabe, Bibl esklabo, Ol, Ker y BiblE morroi). Komentuko muthil bat. Laph 242. Berekilan zituztenaz geroz bolanyera, bolanyersa, eta muthil ttipia. 'Le petit mitron' . Elsb Fram 87. Eman behar izan baitzen herri hartako gizon baten muthil. Lap 224 (V 101). Haren mithil leialak ehortzi zian. Ip Hil 188. Huna nun athe ñimiño bat ideki daukun [Loiolako] erakusle muthilak. JE Ber 58. Lohibarreko muthila. "Valet" . Barb Leg 126. Beraz, muthil, ekarkitzu bi kafe [...] eta, Jesus, "koñak" bat enetzat! JEtchep 86. Nagusi bearra, ordea, guzien esku-makil eta mutil gertatzen zan azkenik. Zait Plat 151. Eta Pantxo, bethi hemen muthil dago? Larz Iru 104. Baso-mutillen bizia / daukat ondo ikusia: / mutil juaten dana bezela / berdin nagusia. Uzt Sas 70. Ez da bearra bezalako mutillik (morroirik). (AN-ulz). Inza NaEsZarr 1397. Herrian mutil edo neskato ziren arrotzak. Lf ( in Casve SGrazi 11 ). Ainitz borta kurritu duen mutila ez bide dela hanbatekoa. Larre ArtzainE 260.
    v. tbn. SP Phil 11. El 54. Zuzaeta 66. Hb Egia 124. Zby RIEV 1909, 104. Jnn SBi 91. Arb Igand 119. HU Zez 209. Inza Azalp 45. Ox 37. Zub 63. Ir YKBiz 175. Iratz 74. Zerb IxtS 38. Vill Jaink 32. Ardoy SFran 287. Mitil: Etch 176. Balad 92. Xikito 1. PierKat 48. Mde Pr 124 (69 mutil)
    Ontziko mutilla jaikitzen zan aurrena. Anab Poli 41.
    (Uso adj.).
    Gorputza ahulago eta nausiago; gorputza azkarrago eta mutilago. EZBB I 135.
    (V, G, AN ap. A ; -th- H) .
    (Como segundo miembro de comp.). Aprendiz. " Arotz-mutil, aprendiz de herrero" A. v. HARGIN-MUTIL, ZAPATARI-MUTIL, HERRI-MUTIL.
    Arrantzale-mutilla ontzian diyoa. Goen Y 1934, 92.
    Soldado, miembro de la tropa.
    Lau milla prisioneru, / amar milla illak, / lenengo entradea / Longaren mutillak. FrantzesB I 126. Gazte galai ta joiak / zein balientiak / diran gure mutillak / euskaldun maitiak! Afrika 51. Karlos Kintoren edota Maria Kristinaren mutil bere burua ikusi nai ezik. Mok 5. Soldaduzkoa mutil berriei erakusteko. Or SCruz 102. Liberalen mutil-saillak. Ib. 43. Santa Kruzen bigarren mutil-taldea. Ib. 80. Agintepenan dituzten mutil guzi-guziak jabetu ditezen, arreta aundia izan bezate Buruzagi eta Arduradunak. "Todos los hombres a sus órdenes" . EAEg 29-12-1936, 677. Gure kapitana, ostera bere mutilletara biurtuko uan. Alkain 69. Gure mutillek amorratzen aurrien ziran guztiak apurtzeko. Gerrika 69. Nolako agintea izan dezakeen [...] egiazko agintariak bere mutilen aurrean. MEIG I 188.
    3. (V, G, AN, L, BN ap. A ; Aq, Hb, H (-th-)).
    Sostén. "Tentemozo (G)" Aq 73. "Tilet ou cheville du timon" Hb. " Arraxin-mutil (B), palo que sirve de candelero a la vela de resina" A. v. argimutil, BURDIN-MUTIL.
    4. (BeraLzM).
    Hábil, bueno (haciendo algo).
    Napoleonen anaia, / errege botilla, / traguak edateko / aura zan mutilla. FrantzesB I 125. Topatzeko ederra Txomiñ da mutilla. AB AmaE 405. Mutill ona da, bai, ortarako [ego-aizia, gaztañak botatzeko] . Sor Bar 88. Aurreratute orretan Euskalerriko emakumerik geienak mutillak dira. Ag Kr 131. Mutil ona zan bera gaztañak batuten! Echta Jos 70. Gero be, gauza ariñak eta irakurgarrijak egitteko, mutilla ixan zan gure Kirikiño mattia! Altuna Euzk 1930, 376. Bertsotan, mutilla aiz i! Lab EEguna 112. Mutil onak dira orretantxe Astokillo ta Mandokillo, kontra eiten. Kk Ab II 65. I ago mutila, i, baztarrak irauliz. Or QA 119. I az mutilla, "Mitxin", i az mutilla! Bilbao IpuiB 198. Jakintza esperimentaletan mutil eta txapeldun diren oietakoak. Vill Jaink 34. Aurreskua dantzatu? Ortan gaituk bada mutillak! Auspoa 26, 95. Kape, kopa ta pururik ere etzan paltako. Ortarako mutilla zan Periko. TxGarm BordaB 96. Asko jakina zen Axular eta mutila, gainera, zekiena esaten. MIH 164.
    v. tbn. Eguzk GizAuz 109. Zait Plat 72. NEtx LBB 303. Ataño TxanKan 194.
    Zelango mutilla zu arratoetzarrez beterik dagozan toki edo geleetan lo egiteko! Mg PAb 69. Jokuan be ez zan mutil txarra. SM Zirik 70. Ez aiz mutil txarra i Erromara bulda-diruakin bialdu ta zuzen entregatzeko. And AUzta 102. Mutil ona dago Nikanor, orrelako esanai jaramon egiteko. Erkiag BatB 174.
    5. "(G-bet), rodillo" A.
    HERRIKO MUTIL. v. herri.
    MUTIL-ANDRE. Afeminado.
    Or erabillen beti, "ollue" emendik, "mutil-andrie" bestetik. Kk Ab II 63.
    MUTIL-ARDO (G-azp ap. AEF 1922, 33s). Convite de vino, y en general todos los actos profanos que se celebran en la fiesta de San Pedro en el barrio de Aiztarazu (Aya).
    MUTIL-ASTE. "Mutillaste (V-m), semana sin fiesta intermedia" A.
    MUTIL-BURU. Encargado, capataz. v. MUTIL-NAGUSI.
    Huntarzün eremü handitako baten joan erazteko behar da mithil-bürü bat, eta mithil-bürü haren peko, behar dire mixkandi eta langiliak. Eskual 2-5-1913 (ap. DRA ).
    MUTIL-DANTZA. "Danza típica de Navarra que se baila [...] en los pueblos del Valle de Baztán y Regata del Bidasoa, y que antiguamente se bailó en Lanz, en la Barranca y en el Valle de Ulzama" VocNav.
    Amabi mutil gazte [...] plazan agertu ziran [...]. Ori zan mutil dantza . Lh Yol 30. Bordari baztandarrak eta zuberotarrak beren Mutildantza aipatuak dantzatzen asten diranean. ADonostia Itzald II 12. An ere mutil dantza ateratzen. Or QA 192.
    MUTIL-DENBORA. "Ene mutil denboran, quand j'étais garçon" SP.
    MUTIL-EDADE. "Mocedad" Lcc.
    MUTILETAKO. De la juventud, de la época juvenil.
    Mutilletako poza / ta axolakabea. Ldi UO 47.
    MUTILETAN (V-gip ap. Iz ArOñ (s.v. masústa); Zam Man 57). Durante la juventud, en los años mozos. "Mutilletan, cuando soltero, cuando mozo, en la mocedad. Ori ta ni mutilletan lagun giñean" Zam Man 57. "Umetan zuri, mutiletan gorri, aguratan baltz" A Morf 484. "Mutikotan berde, mutilletan gorri eta gizonetan baltz (masustia)" Iz ArOñ.
    Mutiletan etxeko / ta auzoko piztiak / ilteko egiten dituz / alegin guztiak. Azc PB 344s. Mutilletan ere, neskatxa gazteentzako bigunbera-samarra nindukan. Ldi IL 18. Mutikotan mutil dana / ta gizon mutilletan, / gizonetan mutiko / oi da geienetan. And AUzta 118. Gogoan dozu zelan negarrez / egoten nintzan mutiltan. Gand Elorri 109.
    MUTILETAN EGIN (mutilletan in G-azp ap. ZestErret ).
    Ir, alternar, quedar una chica con uno o varios chicos.
    MUTILETATIK. "Mutilletatik, desde soltero, desde la mocedad. Zu mutilletatik zara olangoxea" Zam Man 57.
    MUTIL GAZTE (V-gip ap. Elexp Berg; VP 62r). Mozo, joven; adolescente.
    Imma zeritzon mutil gazte bat. "Mancebo" . Ber Trat 114r. Iduri onetako muthil gazte bat ikhusten zuenean. Ax 349s (V 232). Ez eztupa ixindien aldean, ez neskatoxea motil gazteen artean. "Garçons" . O Pr 158. Zu mutil gazte bizar bagea ta filistar hura gizon egiña. Mb IArg I 349. Eleisiak ez dau eragozten atso zaar bat mutil gazte bategaz ezkondutia. fB Ic III 335. Isak zuen izena, / ta mutil gaztea / zan denbora onetan. It Fab 232. Gizon zaharra eta hirur muthil gaztiak. Arch Fab 231. Mutil gazte bi estudijetan ziarduenak. Ur MarIl 46. Hogoi urtheko muthil gazte batek. Elzb PAd 31. Amasei urteko mutil gazte bati. Apaol 23. Arranondoko mutill gazte bikañenak, erramuak eskuetan zituela. Ag Kr 54. Amabost urteko mutil gazte bat. Goñi 56. Mutil gazte prestu bat / bere senar hartu. Etcham 171. Fameli ederra azi du bañan / mutill gazte bat diruri. Tx B II 142. Hamasei urtetako mutil gaztearekin. Zerb Azk 113. Lizunkeritan zilipurdika ibillitako mutil gaztea. Etxde JJ 109. Eladeko alde guzietatik etorritako mutil gazteak, ikas-naiak eraginda. Zait Plat 21. Mutil gazte ezpan lodia. Erkiag BatB 175. Eta bestea, bide-jabea, mutil gazte bikaiña, ogei ta bost edo sei urtekoa. BAyerbe 59. 21 urteko mutil gaztea ezagutu nuen. Larre ArtzainE 149.
    v. tbn. Cb Eg III 358. Mg PAb 152. AA III 145. JJMg BasEsc 177. Astar II 289. Izt C 250. Hb Esk 86. Lard 185. ChantP 372. Zab Gabon 67. EusJok II 60. Urruz Urz 43. Arr May 193. Elsb Fram 136. Zby RIEV 1908, 86. Jnn SBi 170. Arb Igand 141. Azc PB 312. Itz Azald 119. Moc Damu 27. Echta Jos 264. Iraola 107. JE Bur 140. Alz Ram 115. Noe 111. EusJok 21. JanEd II 77. Lh Yol 30. Ox 31. Inza in Jaukol Biozk XV. Or SCruz 145. Enb 67. Barb Leg 137. Laux BBa 84. ABar Goi 27. TAg Uzt 159. JAIraz Bizia 22. NEtx Antz 152. Mde Pr 140. SM Zirik 69. JEtchep 83. Arti Tobera 278. Anab Aprika 27. And AUzta 50. Vill Jaink 26. Larz Iru 20. Salav 34. MAtx Gazt 97. Ibiñ Virgil 116. Alzola Atalak 39. Ardoy SFran 149. Balad 63. Uzt Sas 185. Mattin 123. Berron Kijote 67. Etxabu Kontu 85. Ataño TxanKan 218. Mutil gaste: Kk Ab I 20. Altuna 31.
    MUTIL GAZTETXO. Adolescente.
    Artzaintzan zebillen mutil gaztetxoa. Izt C 505. Arteraño mutil gaztetxo, artzantzan baizik etziekiena zan. Lard 163. Bota egiezala labara iru mutil gaztetxuak. Itz Azald 85. Gure baserriyetako mutil gastetxuak. Kk Ab II 164.
    v. tbn. Urruz Zer 57.
    MUTIL KOSKOR (V-gip, G-azp-bet; Izt 67r; mutikoskor AN-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd 226; Zt (comunicación personal). Niño crecido; adolescente, mozo. "Mozalbete" Etxba Eib. Cf. MUTIL KOXKOR. Para ejs. del tipo Gaur ezin esango det mutil koskorrak [='pequeños de estatura'] daudenik (Albeniz 248s), o Leitza aldean mutil koskor [='muchacho fuerte'] bat / asi zan lanean [arri jasotzen] trebe (MMant 100), v. koskor (I, 1) y (I, 2).
    Irugarrena, mutil koskor bat oraindik gazteago beste neska baño. CartAnd 388. Mutil-koskorra zala, zebiltzan bein soka-saltuan. PArt ( in Bil 171 ). Mutil koskor polita, beiak zaintzeko, itaurrean ibiltzeko edo erri ta mendira osterak egiteko morroitxo egokia. Ag G 58. Itotzeko bidean dijuan mutil koskorra uretatik ateratzia. Anab EEs 1919, 64 (Aprika 24 m. kozkor). Badator mutil-koskor bat. "Muchacho" . Ldi RIEV 1929, 208 (Or ib. 7 mutiko, Anab RIEV 1928, 609 morrosko, AIr ib. 601 mutil). Nire mutil koskor au daborduko asi da beronen tantelkerijaren ezaugarri berezijak emoten. Otx 125. Mutil koskor bat, pertz bat eskuan. "Un mozalbete" . Or Eus 340. Amaika onelako burruka, auskaka ta aserrealdi izaten ditue urietako mutil koskorrak euren artean. Erkiag Arran 54. Era ortako mutil kozkorrai / ezta errez erakusten. Uzt Noiz 108. Gu, mutil koskorrak, ao txabalka aieiri begira. Ataño TxanKan 108.
    v. tbn. Aran SIgn 50. Bv AsL 46. Goñi 79. Iraola 64 (61 m. kozkor). A Ardi 138. Kk Ab I 60. JanEd II 93. EusJok 23. Lh Yol 47. Enb 167. Lab EEguna 103. Or Eus 340. Etxde AlosT 25. JAIraz Bizia 20. Akes Ipiñ 20. BEnb NereA 50. And AUzta 65. Mutil kozkor: Etxabu Kontu 117. JAzpiroz 104.
    Niño.
    Bost sei urtetan mutil koskor bat / eskolan asten danian. Uzt Sas 184 (Noiz 108 m. kozkor).
    MUTIL KOSKORRETAKO. De la adolescencia, de los años de la adolescencia.
    Gure umetako oinkada, urratsak eta taka-takak eta mutil koskorretako gizonkeriak eta okerreriatxuak. Erkiag Arran 9.
    MUTIL KOSKORRETAN. Durante la adolescencia.
    Amaika jokaldi egiña da mutil koskorretan Azpeitiko pelotaleku zarrean! TAg Uzt 33. Mutil koskorretan eskolan ikasi nuen. Munita 13. Mutil koskorretan lez / ez dot jolastuko. BEnb NereA 51. Mutil koskorretan baserrian gurasoai laguntzen. MMant 16.
    MUTIL KOXKOR (V-gip, G-bet; mutikoxkor V-gip, G-azp). Ref.: Iz ArOñ; Elexp Berg; Zt (comunicación personal); ZestErret (mutikoxkor). "Mutílkoxkorra, hasta hacia los 10 años" Iz ArOñ. "Mutil-koxkor, neska-koxkor; aundixeagoak diranean: mutil-koskor, neska-koskor" Zt (comunicación personal). Cf. MUTIL KOSKOR.
    Esatea mutil koxkor bategaiti, edo gizon barritsu barbullo bategaiti guzur utsa dala [...] ezta gauza andirik. Zav Serm II 278. Ote dan mutill koxkorra. SBaroj CancB 250. Ez dakagu pakerik soldaru ta mutill koxkorrekiñ. Sor Bar 58. Batixta eta On Jose Erramon mutill koxkorrakiñ. Alz STFer 131. Amabi urtetako mutil koxkor bat. Lh Yol 36. Hamahirur-hamalau urtheko beljikano muthil koxkor bat. Zerb Artho 501. Txikitatik, mutill koxkorrak giñanetik. Etxeg Itzald II 84. Barka ditzagun, damuturik bait daude mutil koxkor oiek. TP Kattalin 197. Mutill koxkorra, urtiak zazpi / kunplitu gabe artian. MendaroTx 25. Ez, konpañeo: nik ez nian orrela esango; nere aldean mutil-koxkorra aiz! Ldi IL 24. Mutil koxkor herbail bat. Mde Pr 73. Eskillasuaneko mutil-koxkorra. SM Zirik 83. Etortzen ziran kaleko mutil koxkorrak sagarrak ostutzera. Salav 31s. Ene hauzoko mutikoxkor batzuk izan ziren protagonista. PPer Harrip 13. Ni mutil koxkorra nintzala, aitona baten etxera bi segari etorri ziran. Insausti 18. Zazpi urteko mutil-koxkor zurbil, mintsuak. MEIG IX 109.
    v. tbn. Iraola 76. Urruz Zer 112. Garit Usand 13. Or Eus 232. EA OlBe 17. Uzt Sas 96.
    MUTIL-KOXKORRETAN. En la infancia.
    Orra, berrogeita amar / ale jatorretan, / zer egiten nituen / mutil-koxkorretan. Zendoia 11.
    v. tbn. Ataño TxanKan 63.
    MUTIL-LAGUN.
    a) (L-ain, B ap. A). "Compañero de boda" A.
    Lagunduten eutseen nobijuari bere mutill lagunak. JJMg BasEsc 260. Neska ta mutil lagun, biko onen antzeko, / ezin asmatu dute dantza au jarraitzeko. " Los compañeros del esposo y de la esposa" . Or Eus 374.
    b) Compañero de servidumbre.
    Zerbitzante arek, atra zen bezen laixter, arpatu zuen bere mutil lagun bat. Echn Mt 18, 28 (Ip mithil lagün; He, TB, Dv, Leon sehi lagun, Ur, Ker morroi-lagun, BiblE zerbitzulagun ).
    c) "Amigo muchacho" Holmer ApuntV.
    Izen geizto asko ezarri ostezan mutil lagunak. A BGuzur 124. Bere gaztetako mutil laguna izan zan batek. Echta Jos 89. Mutil lagunak bereizi tute. Or Eus 182. Mutil lagunak beti zirika zituen Aingeruk. NEtx LBB 149.
    v. tbn. Ugalde Iltz 25. Holmer ApuntV ASJU 1969, 182.
    d) "(B), compañero del mayoral en el baile" A.
    MUTIL-NAGUSI.
    a) (nagosi V-m ap. A; nausi B ap. A; Dv). Mayordomo; capataz, encargado; mayoral. "Muthil nausia, maître valet" Dv. "Sobrestante" A. Cf. Akes Ipiñ 20 mutil nausi y Erkiag BatB 114 mutil nagosi ('mozo mayor, de más edad').
    Apuntatzen die [basagizonak] mutil-nausi batekin. EEs 1913, 343. Mutil-nagosiaren belarrietara eldu zan [izketa] . Or Tormes 9. Aurretik mutil-nagusia. ' Chef des pâtres' . Or Mi 42. Zure ildoa, mutil-nagusi, adoia artuarena da. ' Chef' . Ib. 113. Bai-eta mutil-nausiak zalu erran [langileari] bere gisako euskara berant ikasian. Larre ArtzainE 95.
    b) Oficial del ejército.
    Lizarragaren mutil-nagusi batzuk. Or SCruz 117. Koronel liberala bere lau mutil-nagusirekin. Ib. 56.
    c) Jefe de una cuadrilla o asociación de mozos.
    Goikotxeko seme ori / zan igaz mutil-nagusi. " Capitán de los mozos" . Or Eus 182. Mutill-nagusi zala. " Jefe de la comparsa" . Ib. 288.
    MUTIL-NESKA (Pl.). Muchachos y muchachas. v. NESKA-MUTIL.
    Orien egiteko ta naikunz guzia dela mutil-neskak, eta jai-igandeetan berezkiago, elkar ekustea. Mb IArg I 61. Aski zutela euskaraz idaztea elgarri mutil-neskek. Larre ArtzainE 116.
    MUTIL-NESKATILA (Pl.). Muchachos y muchachas.
    Mutil neskatillentzat / ondo alegria. DurPl 71. Izan zan mutil neskatillen arteko batzakuntza. Mg CO 155. Alkarregaz mutil neskatilok ibili. Astar II 139.
    MUTIL-NESKATO.
    a) (Pl.). Criados y criadas. "Anculi et anculae, muthil-neskatoak" Urt II 82.
    Mutil-neskatoz lenaengoa / bete bear dau etsea. Lazarraga A24, 1196r. Bürzagi bürzagisek, mithil neskatoek, praube, aberats, handi xipi orok. Bp I 126. Nausi etxekoanderek beren mutil neskatoei [doktrina erakutsi] . (Garralda, 1864). BOEae 94.
    b) (Pl.). Muchachos y muchachas.
    Mutil neskatoen junta, olgantza edo batzakuntzeetan. Mg CC 110. Oraiko mutil-neskato gaztek. HU Zez 67. Horra nun aurkitzen zuten lana herriko mutil neskatoek. Larre ArtzainE 245.
    MUTIL-NESKATXA.
    a) (Aq 248). Criados y criadas
    b) (Pl.). Muchachos y muchachas. "Mutil-neskatxiek datoz (V-arr)" Gte Erd 109 (junto a neska mutillak, gazte moltzoa, neska-mutikuk, etc., de otras zonas).
    An zebiltzan elkar-artuak zurrungilloaren antzera biraka mutil-neskatxak. Anab Usauri 53.
    MUTIL ONA EGON, MUTIL ONA JARRI.
    a) "Mutil ona jarri, cabrearse. Mutill ona jarri zuan jokuan tranpa ein zotselako" Elexp Berg.
    Mutil ona etorri yakon etxe-atzeko solotik Ixidro, bere bigarren senarra! Bilbao IpuiB 95. Mutil ona egoan Don Bixente! Ib. 154.
    b) "Mutil ona egon, harro-harro, poz-pozik egon. Bola-jokua etarata mutill ona zeuan Esteban txapela ta kopiakin" Elexp Berg.
    Bada-ezpadan be esan eiozue ori "Prakazarreri". Mutil ona jarriko yatzue! Bilbao IpuiB 70.
    MUTIL-SUSMOAN. Buscando la compañía de los muchachos, detrás de los muchachos.
    Bitxori amasei urte inguruko [...] plasa-neskatil urten bat eta mutil susmoan beti dabillena da. Ort Oroig 93.
    MUTIL TXIKI. Niño. Cf. EZ Noel 166 muthil xipi 'humilde servidor'; cf. tbn. Izt C 245 mutil txiki 'mozo de pequeña estatura'.
    Erriko gaisoak hau ekusi ta bildu zituzten sei urtetik amarreraño zituzten mutil txiki guziak. Mb IArg I 256. Parka eskatuten eutsela, mutill txiki areen pekatu gaitik. Ur MarIl 92. Mutil txikiyak ditu / atzetik millaka, / azanariyo edo / patata tiraka. Bil 131. Florentzian zeguala, iru mutil txiki, gurasuak lagun, juan ziran San Franzisko albistatzera. Bv AsL 86. Ondo ixango litxake [abesti] barrijak egin polito ta egoki, ta mutil txikijei irakatsi. Kk Ab I 61. Kontari daude ez daukatela / mutil txikien bildurrik. Tx B I 119. Mutil txikiak joten! Erkiag Arran 54. Mutillak, su ganetik saltoka asi dira [...]. Gero, mutil txikiak. Gerotxoago, neskato marimutillen bat be bai. Alzola Atalak 81. [Komentuko eskoletan] dirudunen edo ondo egozanen mutil txikiak be ibilten ziran. Etxabu Kontu 9. Seme-alabak artean oso umeak ziran, mutil txikiak eta neska txikia. Albeniz 248.
    MUTIL ZAHAR. v. mutilzahar.
    MUTTIL (Forma con palat. expr.).
    Bilduko ziren herriko muttil ttipi eta neskatxa haur guziak. Elsb Fram VI. Zeinutegiko muttilak. A Ardi 62. Muttil arraunlariak ziotsan Mireiri. Or Mi 117. Sartu, muttil ederrok. Ldi BB 52.

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    pin up casino- Online casino in India

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper