Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    neskatxa.
    tradizioa
    Tr. Documentado a partir de Leiçarraga en todas las épocas y dialectos excepto en suletino. La forma general es neskatxa, aunque neskatx se documenta ya desde el s. XVIII, gralmente. en textos guipuzcoanos. En DFrec hay 31 ejs. de neskatxa.
    sense-1
    1. (V-arrig-och-m-gip, G, AN, L, BN, Ae, S; SP, Urt Gram 27, Lar, Mg Nom 67 (G), Añ, Arch VocGr , VocBN , Dv, H, VocB ); neskatx (AN-5vill-ulz); neskax(a) (AN-larr-5vill-araq, L, B, BN). Ref.: A (neskatxa, nerabe); Lh (neskaxa); Echaide Nav 230; Etxba Eib; EAEL 38; Gte Erd 231.
    Muchacha, moza, chica; niña. "Le G dit à l'indéfini tantôt neskatx et tantôt neskatxa" Dv. "Neskatila bat, neskatxa bat egin da, elle est devenue (faite) grande fille" H. "(L-arcang), mutila, neskatxa, de 15 a 30" EI 70n. "Antxe ikusi nuen / neskatxa bat dantzan" Etxba Eib. Cf. VocNav s.v. nescacha. v. neska, neskatila, neskato (2).
    Ekharri izan da haren burua platean eta eman zekión neskatxari eta hark presenta ziezón bere amari. "Fille". Lç Mt 14, 11 (He, Dv, Echn, Ur, Ol, Leon, Or, BiblE neskatxa; Ip, Ur (V) neskatil(l)a, Ker neska). Neskatxá ezta hil, baina lo datza. Lç Mc 5, 39 (He, Leon, BiblE neskatxa; TB haur xume, Dv, Ol, Or nexka, Ker neskato). Jende onak, othoi, entzun / zatzue gure hitzak, / ez gaitzatzuela arbuia / zeren garen neskatxak. EZ Noel 33. Neskatxa dantzari bati. Ax 258 (V 172). Morroin, neskatxa, bai senton / eta berze guztiok. Hm 98s. Ala neskatxa ttipito hau, / neskatxa hagitz argia! Gç 132. Mutilak libre, neskatxak eurak paga dezeela danzea. Acto 86. Edergarriz betea bizi zen Dama ta neskatx arroa. Mb IArg I 205. Tenta bidean arkitzen dan edozein neskatx. Mg CC 164. Begira, neskatx ta mutill gogortuak elkarrekin eratzotzen dituzun? AA II 83. Ez du aitortuko neskatxakiñ edo mutillakiñ jolasean ibiltzeko egarri ta pasioa. AA III 631. Zubek, andre ezkondu, / neskatxa ta alargun. FrantzesB I 75. Fineesek il zuen neskatx lotsa galduko aren aita. Lard 105. Korrika joan zan bada neskatxa eta bere amaren etxean esan zuen aditu zuen guztia. Ur Gen 24, 28 (Dv, Ol, BiblE neskatxa; Urt neskatxa gazte). Neskatxa banintz eta majoa falta / ikhazkinik ezkontzaz ez niro trata. "Jeune fille". ChantP 92.
    ( s. XX) Neskatx batek baño geiagok egiten zion agur bizia, abegi esankorra. Ag G 138 (ib. 135 neskatxa). Garbia aur zanean, garbia gaztetan, neskatx zanean bezin garbia ezkondu ondoan. Inza Azalp 58. On izaitea aski du neskatxa batek, serora joan behar duela entzuteko. Barb Sup 53. Euzko-neskatxa erdeltzaliak / Txadin-en itzok zeuentzat artu. Enb 202 (tbn. 202 neskatx). Neskatxa da ta urdiñez / yantzita ziyoan. Ldi BB 56. Baziran an ere amaika neskatx apain. Ldi IL 67. Neskatx eder au andregai duzu? Or Eus 229 (63 neskatxa). Mutil eta neskatx, zar eta gazte, zure izena goresten dute. Or Aitork 173. Jaungoikoaren aurrean bearturik zegola orbandu ziñan neskatxa emaztetzat artzea. Etxde JJ 100. Neskatxak, adiskideekin yoanda, bere neskatasuna mendietan deitoratu zun. Ol Iud 11, 38 (Ker, BiblE neska). Ez ziarduan neskatxa arek bere amodioaren agerpena gordeten. Erkiag Arran 149. Neskatxa garbiak dira, / hemendik desagertu. / Ezta dontzelleziarik, / inundik urratu. Arti MaldanB 203. Neskatx bazera, jantzi zaite apain eta egoki. MAtx Gazt 80 (31 neskatxa). Naiadeak, dakigunez, ur gozo, ibai ta iturrietako neskatx babesleak ziran. Ibiñ Virgil 50. Dianeren ur-neskatx laguna. Dianek iturri biurtazi zun. Ib. 64. Neskatx ederrak utzi ditugu negar-malkotan gure zai. NEtx LBB 369 (199 neskatxa). Ai, zeñen neskatx zoragarriak! Olea 64. Andere espos ohoragarri, / umila eta eztia, / orai artean neskatxa zinen, / orai zira emaztia. Mattin 77. Neskatxa aietako bateri. "Damas". Berron Kijote 55. Neskatxa polita berau eta bildur gabekue. Gerrika 73. Leturiak ongi ezagutu zuen neskatxa batenganako maitasun berorik ere ez zaio ernatzen. MIH 336. Zirku-gizon arlotea [...] eta etxekoek honi saltzen dioten neskatxa erdi inozoa. MEIG I 173. Neskatxa ezkonberri bihurturik. MEIG VI 182.
    v. tbn. CatLav A 8v (V 9). Lg I 370. Mih 25. LE Matr6 261. Añ EL1 135. VMg IX (91 neskatx). Dh 73. fB Ic II 231. TB Mt 9, 25. Echag 224. AstLas 68. MarIl 84. It Fab 193. Izt C 28. Gy 121. Hb Esk 180. Dv LEd 253. Bil 70 (106 neskatx). Aran SIgn 80. PE 57. Ud 115 (116 neskatx). Xe 167. Elzb Po 220. Sor AKaik 113. AB AmaE 319. Bv AsL 102. Apaol 114. Elsb Fram 160. Jnn SBi 72. Zby RIEV 1908, 773. JanEd I 96. EusJok 148. Azc PB 63. Moc Damu 16 (30 neskatx). Iraola 41. JE Bur 96. Balad 227. A Ardi 101. Noe 95. JanEd II 80. Lh Yol 20. Ox 154. Jaukol Biozk X. Tx B I 171 (256 neskatx). FIr 158. Alz Ram 78. Lab EEguna 68 (100 neskatx). Ir YKBiz 206. Laux AB 72. TAg Uzt 282 (23 neskatx). Lf Murtuts 29. Leon Mt 9, 25. SMitx Aranz 190. JAIraz Bizia 46 (29 neskatx). Munita 33. Zerb Azk 79. Mde Pr 87. Lek SClar 103. Txill Let 32 (29 neskatx). Basarri 139. And AUzta 43. Osk Kurl 20. Larz Iru 110. Onaind in Gazt MusIx 206. Gazt MusIx 155. BEnb NereA 35. Salav 51. Etxba Ibilt 457. Uzt Sas 204. Xa Odol 322. Lasa Poem 80. Azurm HitzB 46. Lf in Casve SGrazi 12. Neskatx: Cb Eg III 364. Afrika 95. Arr GB 121. Urruz Zer 90. Zait Sof 96. Anab Poli 136. Gand Elorri 136. Ataño TxanKan 126. Onaind STeresa 69. Larre ArtzainE 251.
    azpiadiera-1.1
    (Usado para expresar el sexo de la recién nacida).
    Batzuek dioe, aurrak sortzen danean bertan artzen duala anima [...]; besteak berrogeigarren egunean, mutilla bada, eta larogeigarrenean, neskatxa danean. AA II 118. Zabaletan beste aurtxo bat ez izatea, alaba, neskatxa. Ag G 67. Etxean aurra jaio zitzaien ta neskatxa zan. Ib. 68.
    azpiadiera-1.2
    (Como primer miembro de comp.).
    Neskatxa arzaiñ debotak, / hunat laster egizue. Gç 78. Sentitu zan berriz ere atean soñua eta neskatxa-pillo bat asi zan kantatzen. Zab Gabon 44. Neskatxa mordo baten erdian. Apaol 123. Bilduko ziren herriko muttil ttipi eta neskatxa haur guziak heien inguruetarat. Elsb Fram VI. Zer ongia egin dezaketen elgarri, Goaña bezalako neskatxa multzo batek! Barb Sup 57. Maitetasun-azia, / ene udaberria, / neskatx-tankerakoa / ta urdiñez yantzia! Ldi BB 62. Neskatx-aizea buruan sar zaik / pinpirin agertu naiez. "Caprichos de muchacha". Or Eus 181. Neskatx-billera batean. EA OlBe 41. Neskatx abots bat. Mde Pr 141. Gizaseme ta neskatx billera ikaragarria zegoan. Anab Poli 94. Nik ez dakit zer neskatx klase dan. Uzt LEG I 284.
    azpiadiera-1.3
    (Empleado como vocativo).
    Zuk, neskatxa, Jaunak eta Eliz Ama Santak nai duen bezala, artu nai badezu ezkonzako Sakramentua. AA I 600. Ur piska bat eman / beaidazu, neskatxa, / nik edan dezadan. It Fab 235. Neskatxa, sinhez nazazu, / zoazi aitziñat, xuhurra baduzu. "La fille". Gy 200. Neskatx, jaiki zaite. Bereala jaiki eta ibilliari eman zion. Lard 391. Beraz, neskatxa, gazte denboran / gogorik ezta izandu? Tx B II 35. Neskatxa, iri mintzo natzain, yaiki adi. Ir YKBiz 99. Kaia matte dozu, neskatxa? "Mozuela". Laux AB 32. Eraztun batek bildu lezake, / neskatxa, zure gerria. Or Eus 143. Neskatxa, othoi emanen dautazu ur xorta bat edaterat? Zerb IxtS 21. Ezazu kemen, neskatxa! Biotz on! Zait Sof 17. Neskatxak, maite zaituztet / hamabortz urtheko neska / haur segailok. Mde Po 37.
    v. tbn. Xa EzinB 101.
    azpiadiera-1.4
    Virgen, doncella. Cf. Or MB IX: "Nik ez dut oso baztartu Birjina; baña geienetan bildurrik gabe erabili dut neskatxa".
    Neskatxa zenetik. He Lc 2, 36 (Dv neskatxa zelarik, Or neskatxetatik; Lç birjinitateaz geroztik). Luzaroan ezkontza-uztarriari lotuke neskatx iraun zunagandik. 'Virgen'. Zait Sof 143.
    azpiadiera-1.5
    [Astere] burni-aroan, gizasemeek zegizkien gaiztakeriz lotsatua ortzira goratu omen zan, an Neskatx deritzan izar-moltzoa eraturik. Ibiñ Virgil 44.
    sense-2
    2. (G-bet, AN-5vill-erro, B, BN-ciz-arb-lab, S; Dv (L-côte)) Ref.: EI 70n; Echaide Nav 231; Gte Erd 230.
     Criada, sirvienta.
    Errebeka eta bere neskatxak iganik beraz kameluen gainera, jarraiki ziren gizonari. Dv Gen 24, 61 (Ur, Ol, Ker neskame). Bera zala neskatxa, bera etxekoandra. AB AmaE 248. [Nagusia] zalako beti goix jagi zalea, / atsegintzen jakona neskatx langillea. Ib. 419. Irten-bezperan etxekoandreak gurasoen etxean bazkaltzeko baimena eman zion neskatxari. NEtx Antz 157.
    v. tbn. Iraola 113.
    azpisarrera-1
    NESKATXA EGON. Estar joven, estar lozana.
    Mikaelak ere ez du ezer galdu. Au bai dagoala neskatxa. Apaol 33.
    azpisarrera-2
    NESKATXA GAZTE.
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) (Deen I 6, VP). Muchacha joven, moza. "Soltera" Deen I 6. "Moza" VP 66r.
    Neskatxa gazte bizkaitarrek ezkon artean eztute buruko illea mozten, ez estaltzen. ES 110s. Neskatxa gaztea goazen lasterka. Urt Gen 24, 28 (Dv, Ur, Ol, BiblE neskatxa). Neskatxa gaztek maitatu behar dute bakhartasuna eta erretiramendua. CatLav 389 (V 187). Neskatxa gaste bat, iguzkia baiño distiantagoa. He Phil 179 (SP 176 neskato gazte). Hartu zuen eskutik neskatxa gazte hura eta neskatxa yaiki zen. TB Mt 9, 25 (EvL neskatxa gaste; Ker neskatilla). Siquem-ek Israeltar neskatx gazte au errian ikusi zuenean, gogoan sartu zitzaion. Lard 44. Neskatxa gazte bat besoetan estutzera. Apaol 114. Neskatxa gazte bat, Madaleina Chabri izena zuena. Elsb Fram 82. Mundakako emakume / neskatxa gaztea / edo eulea izaten da / edo ioskilea. Azc PB 236. Ara, neskatx gaztiak / zuentzat bertsuak, / bistan daukazkitenai / petxu ta besuak. Tx B II 106 (107 neskatxa gazte). Neskatx gazte artaz bada / asko gustatua. Yanzi 181. Badakik, mutilletan ere, neskatxa gazteentzako bigunbera samarra nindukan. Ldi IL 18. Aurretik igarotzen zaizkion neskatxa gazteak tentatzen du bere griña. NEtx LBB 141 (NEtx Antz 55 neskatx gazteei). Amodioa nik ere badut / neskatxa gaztiarentza [sic] . Mattin 139. Neskatx gazteren baten ondoren abillela. Ataño TxanKan 13. Neskatxa gazte garbi bategan / Espirituak sortua. Ayesta 106. Neskatxa gazte-itxurak utzitzeko ordua baduzu. Zu ez zara neskatxa gaztea, emaztea zara, ama. MEIG IX 108.
    v. tbn. Lg I 222. VMg IX. AA III 532. Dh 55. It Fab 235. Hb Egia 73. Bil 104. Zab Gabon 85. Elzb Po 220. Arr May 178s. Arb Igand 141. Balad 221. Ag G 173. Barb Sup 60. JanEd II 23. Enb 181. JE Ber 94. Alz Burr 19. MendaroTx 204. Lab EEguna 70. Or Eus 58. Zerb IxtS 21. Mde Pr 333. And AUzta 119. Salav 82. Uzt Sas 240. Azurm HitzB 45.
    azpiadiera-1.1
    (Con reduplcación intens. de gazte).
    Neskatxa gazte-gaztek ere, gogotik pairatu badituzte ifernuak asma-araz zetzaken thormenta gisa guziak. Dh 182.
    azpiadiera-1.2
    (Neskatxa gaztetxo).
    Gizonakin ibilli gabeko emakume eta neskatx gaztetxoetatik ere ogeita amabi milla katibu eraman zituzten. Lard 105.
    azpiadiera-1.2.1
    (Neskatxa gazteño).
    Arrigarria da, noski, gizon zentzundun batek, [...], neskatxa gazteño batekin gauzak ain burugabe erabilli nai izatea. TAg Uzt 193s.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) Joven criada, joven sirvienta.
    Etxeko mirabe edo neskatxa gazte batek Monicaren aurkeria onen berri bazekien. Cb Eg III 365.
    azpisarrera-3
    NESKATXA-LAGUN. Compañera (de chica). "(B), compañeras de la esposa cuando se casa" A.
    Ekusiko du arako emakume edo neskatx ergel desonesta ark, nola dijoan eskuiera doatsuen artera urlia bere neskatx-laguna. AA III 541 (v. tbn. 528 neskatxa-lagun). Gorde zaitez, Maitetxo [...] / baiña jo, ugarte arrotz, / deslai doanaren neskatx-lagunak. "Las compañas / de la que va por ínsulas extrañas". Onaind (in Gazt MusIx 206). Iudar neskax-lagunak! Or (in Gazt MusIx 199).
    azpisarrera-4
    NESKATXA-MUTIL (Pl.). Muchachas y muchachos, chicas y chicos.
    Ez joateko dantza naastu ta neskatx mutillen artekoetara. Mg CC 144. Begira, gaizki bizitu ziñan urte aetan sarritan joaten ote ziñan festetara, eztaietara edo neskatxa mutillen batzarreetara. AA II 142. Lau illobatxo gazte / nik nere etxian, / neskatxa mutillakin / zeuden sukaldian. JanEd I 108. Elgoibarko Azkaraten, / neskatx-mutillak zesto baten, / atso-agureak beste baten. JanEd II 52. Iñolaz ere ezin lezazke ontzat eman neskatx-mutillen goizegiko artu-emanak. MAtx Gazt 34.
    azpisarrerakoSense-4.1
    (N.-mutiltxo).
    Auzokoetako neskatx mutiltxoak alkarrekin genbiltzanean. Mg CC 177.
    azpisarrera-5
    NESKATXA-SAIL. "Grupo de muchachas" A Apend.
    azpisarrera-6
    NESKATXETAN. Detrás de las chicas, buscando la compañía de chicas.
    Iru ogei ta zortzi / urte dauzkat baña, / oraindik ere neska- / txetan, alajaña! Yanzi 144.
    azpisarrera-7
    NESKATXATARA (neskatxetara AN-gip; neskaxtara AN-5vill). (Ir) donde las chicas. "Igandeetan neskatxetara joaten gara (AN-gip), neskaxtara (AN-5vill)" Gte Erd 65. v. NESKATARA.
    azpisarrera-8
    NESKATXA ZAHAR. Mujer adulta soltera, solterona. v. neskazahar.
    Neskatxa zahar eta tzar harrek masakraaraziko du Suleau, bertze bost gizonekin. Elsb Fram 83.
    azpisarrera-9
    NEXKATXA (L-côte; nexkaxa G-nav). Ref.: A (nexkaxa); EI 307. (Formas con palat.).
    Saindutzat zagokaten nexkatxa batek zion. Laph 48. Oroitzen zituan [...] nexkatxak Urkiolan esan zizkion itz zoragarriak. Ag G 243s. Mutilen ondoan, nexkatxak, lerroka ta izketaz eta parrez zetozen. Lh Yol 18. Hiretzat dituk irriak, soak, / nexkatxek hiri beren besoak. Ox 114. Horra nun nexkatxa boz bat airez aire doan. Iratz 58. Xabier-en eriotz-berriak zizta zuan zorrotz nexkatxaren biotza. NEtx Antz 158 (v. tbn. LBB 132). Nexkatxa, emen plaza eta an dantza. EZBB II 68.

    neskatxa

    neskatxa
    << neska 0 / 0 ninfa >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper