Azpisarrerak (sarrerak) (119)
modu.
Tr. Documentado desde Lazarraga y RS , es de uso gral. al Sur (aunque su frecuencia disminuye desde mediados del s. XIX, seguramente por purismo); al Norte se encuentra en CartEsp (donde suelen aparecer rasgos más occidentales), Etcheberri de Ziburu, Goyhetche, unos versos citados por Arbelbide, Oxobi (167), Mirande (Pr 185), Lafitte, Larzabal, Xalbador y Mattin. Emplean modo F. Elizalde (38), Moguel (CC 181), Mendigacha (modo onez) y Yanzi (91), moru EusJok (38) y Txirrita (B I 191), y mou(ko) EusJok (104). En DFrec hay 383 ejs. de modu, todos, excepto uno, meridionales.
I. (Sust.).
1. (V, G, AN-gip, B; SP, Urt I 149, VP , Lar, , Arch VocGr, Hb, Dv, H (V, G)), modo, moru (G-azp) Ref.: A; Iz ArOñ ; Etxba Eib ; Etxabu Ond 104; Elexp Berg ; Gte Erd 46, 62, 201, 235, 250, 264, 272; ZestErret .
Modo, manera. " Hori da modua " SP (sin trad.). " Modu gaiztoa, descompostura" VP 60r (Cf. MODU GAIZTOKO). " Beste modutan, de otra manera" Ib. 9r. "(De ninguna) suerte, [...] iñolako moduz " Lar. "(¿De qué) manera?, [...] ze modutan? " . "(¿De cuántas) maneras?, [...] zeinbat modutara, modutan? " Ib. " Aretxek dauke bartzak iltxeko modu " Etxabu Ond 104. Cf. bizimodu, EGIN-MODU, ETOR-MODU, IBIL-MODU, etc. v. era, molde. Tr. De uso gral. al Sur. Al Norte encontramos algunos pocos ejs. (ninguno suletino) ya desde finales del s. XVI.
Egun askotan nik egin nagon / modu askotan erregua. Lazarraga A21, 1193v. Modu onetan / oi ta berba jaginik. Ib. A29, 1200v. Esan dit semeak erraz egin daitekela Erregeren maiestateak nai badu, Endaiako partera. Dioie; zer moduz, nere fedea, nik eztakit. CartEsp 464. Zerbait modu izanen ezpaitzen biletatxo bat parte orretarat pasatzeko. Ib. 455. Begiratu behar dela ia aiphatu modua. EZ Man II 46. Etxi euskun exenplua eta modu bizi izaiteko. Cap (ed. 1893) 150. Nola egiten dezu krutzearen señalea bigarren modura? OA 13. Esak mutil, modu orretan zek arabil? Acto 292. Erran zazu berze modu bates. El 32. Errezetako modu bat. Urqz 7. Iñolako moduz ezin sosegatu zan. Cb Eg II 191. Modu onetan / ez digu ez ukatuko / deusere ezertan. GavS 16. Modu gontára dibertitzen ta bedeikatzen dá lána. LE Prog 100. Seigarren mandamentubaren kontra modu askotara uts egiten dabeenak. Mg CO 252. Pekatu egiteko moduaren aldetik. Gco II 15. Au da era ta modurik errazena guztientzat. AA III 327. Euki eban onek moduba gau illun baten sartuteko. JJMg BasEsc 179. Baserriko modura bizi badira. Astar II 247. Beste modu batera / baliya zaitez ta. Bil 102. Modu berean ni bere nator / arbola onen azpira. AB AmaE 87. Bide askuan ebakitakuak [leizeak] , miragarrizko moduan. Bv AsL 148. Ganbelu anaiak ez dirala edozeiñ modutako gizonak. Urruz Urz 19. Zenbat modutakoa da fedea? Itz Azald 14. Bernardatxo preso artzeko modurik etzela. Goñi 66. Ibilli-ta-ibilli, azkenerako lengo moduan. Kk Ab I 115. Ezin diteke beste moduz izan. Etxde JJ 137. Asko moduzko burukoekin zijoazenak. Anab Aprika 18. Gabontzak beste modutan aituten dau bizi-modua. Erkiag BatB 154. Eboluzioak prozedura bat, era bat, modu bat adierazten du, eta ez zergati bat. Vill Jaink 52. Bi moduz egin ditake. Lf ( in Casve SGrazi 13 ). Bere burua modu artan tratatua ikusi zuanean. Berron Kijote 180. Uste det ama zana nere erregutzeko moduak errukitu egin zuala. JAzpiroz 170. Hori ez dela mintzatzeko modu hutsa. MIH 321.
v. tbn. (para autores septentrionales) In Arb Igand 22. Larz Iru 74. Mattin 151. Xa Odol 283. Larre ArtzainE 114.
(Tras gen., en caso inesivo o alativo). " Jente gutxi bizi da zure moduan " Elexp Berg. " Lapurren moduen (V-arr), lapurrak bezala (G-azp, AN-gip)" Gte Erd 15. Cf. infra BERE MODUAN, BERE MODURA.
Kristinau egijazko baten moduban [...] lagunduten deutseenak. fB Ic I 312. Agidanian il da / askoren moduban. PE 49. Garbia dala au oituretan, / Bertako erreken moduan. AB AmaE 423. Gizonak emakumeari bere lagunari bezela, eta ez sal-erosi litekean gauzaren moduan, begiratzen. Etxeg ( in Ag AL 5 ). Zure modura, hura ere, etxe-aldeko alaba da. Moc Damu 22. Emezortzi urterekiñ ill zan [...] bularreko gaitzarekin, bere amaren moduan. Urruz Zer 117. Urrezko eurijaren modura lurrera jasateko. Altuna 82. Artzain gaizoen modura heiek / ez dira aise bihurtzen. Etcham 226. Baita aratean be egon ziran luze-luze gora begira, ur azalean anpor edo ol baten moduan. Erkiag Arran 58. Beste denen modura ikusten duzue auzi hau. Vill Jaink 87. Ameriketako artzaien moduan. Salav 29. Kantatzen zinauzkigun xorien moduan. Xa Odol 189. Gure moduan gaiñerakoak ere. BAyerbe 23. Agintariak orain ez dabiz / ordukoaren moduan. FEtxeb 68. Batek eta bestek, Sansonen modura, pilistindar guztiak geurekin batean zapaltzeko agertzen dugun grina bizia. MIH 383.
(Tras -ko ).
Erri guztietako modura, eta guztien gustora onelango liburu txikar baten ezin eskribidu lei. Oe 167.
(Tras tema nominal nudo). "Sacramentalmente, [...] sakramentu modura " Lar. Cf. infra MODUKO (b).
Zerren ez diran [lengo janaren apurrak] artzen jaateko gogoz, edo janari moduan. Mg CC 228. Uste baga legez, eta deskuido moduban. Astar II 112. Ta argiak izar modura [lorak] . AB AmaE 121 (v. tbn. 298). Markes moduan etorri. Tx B 129. Illarte jarraitzeko anaia moduan. Enb 32. Kristau fidel moduan. SMitx Aranz 120. Kuartel modura jarria. Salav 77. Odola bazihoan / iturri moduan. (V-arr). Balad 226. Jolas-moduan asi; baña min artzen danean, ai egiten dek. TxGarm BordaB 68.
v. tbn. AzpPr 117. SM Zirik 35. And AUzta 84. Alzola Atalak 123. Uzt LEG II 338.
(En caso instr.).
Borroka bidez eskura zituen irabazkinak bake moduz parti zitzakeen. MEIG IX 28.
(Como segundo miembro de comp., tras sust.). Clase de, tipo de. Tr. Propio de la tradición meridional.
Bat irabazi, bi galdu, au bere bizitza modu. RS 103. Zein iuramentu modu egin daroen. Cap 93. Beste onelako itzegite moduak. OA 148. Eritasunez edo beste gaitz moduren batez. Mb IArg I 231. Martirio modu gogorrak. Cb Just 41. Ona emen iru euskaldun modu, pranzesa, kiputza ta bizkaitarra. Mg PAb 173. Ez dago zer esan, ze kanta modubak kantau oi diran orduban. JJMg BasEsc 125. Dantza-modu guztiyak. Echag 87. Edozein lan-modu egiteko. Lard 82. Lau izketa-modu edo dialekto. Aran SIgn 200. Ze gizon modu da Urlia iauna? Azc PB 363. Ara emen galdera-modua! NEtx LBB 146. Orduan beste arrantza modu bat be bazan: gabekoa. Etxabu Kontu 119. Denbora heietako ibilpide modu xuhurrez badut zerbait erranik. Larre ArtzainE 153. Zer gizon modu dugu balenziarra? MIH 151.
v. tbn. Oe 89. DurPl 93. fB Ic III 261. Astar II 160. CatLlo 55. Aran SIgn 59. Bv AsL 62. Arr May 175. Goñi 82. EusJok II 145. Enb 171. And AUzta 102. Osk Kurl 31. Vill Jaink 11. Erkiag BatB 29. Ataño TxanKan 14.
Especie de, cosa parecida a. v. infra MODUKO (c).
Burlazko erruki modu bategaz. JJMg BasEsc 177. [Jolas ta erromerijak] geijeenez dirala lujurijako eskola modubak. Ib. 135. Esperanto-modu bat asmatua dik. Ldi IL 17. Erdibana egiteko, errezo-modu bat egiten genduan. JAzpiroz 124. Batere Xalbador edo Mattinen klasa ez zaukaten bertsu moduekin. Larre ArtzainE 110.
Modo correcto, adecuado.
Au está ongi, barinbálu ere kulpa sazerdóteak. Módua dá abisátzea bera nióri adiarazigabe berén edo berze norbaiten medios. LE ( in BOEanm 242 (v. tbn. modua daLoraS 61) ).
Modo (mayor o menor) de una melodía.
Melodiaren edo doñuaren moduari edo erari bagagozkio. Lek SClar 110.
2. Modal(es). Cf. MODU ON, MODU TXAR, MODUZ. v. manera.
Bere hitz-egite ta modu polit eta Jangoikoak ematen zion graziarekin. Mb IArg I 263. Bear etzan moduren bat errekardariari erakutsi, ta biak aserratu ziran. Cb EBO 41. Bere itzetan eta moduetan nazkagarria bada. AA II 78.
Modestia, recato.
Egon elexan errespeto eta modu andiagaz. Oe 119 (v. tbn. 134).
Delicadeza. Cf. MODUZ.
Mimik modu haiñitzekiñ / hedaturik patta surat. "D'une manière délicate" . Gy 120.
3. (V-ger, G-azp, AN-larr) Ref.: A; Gketx Loiola; Asp ANaf .
Posibilidad, medio (material, económico). " Modua daukanak jan daiala oiloa; modurik eztaukanak, artoa (V-ger)" A. " Modua euki bear ortarako " Gketx Loiola. " Modurik ez izan, no tener medios para algo" Asp ANaf.
Eztaukazulako bestiak lezko modurik ezin aurreratu dozu berak beste. Astar II 167. Miserabliak sokorritzeko / orrek baditu moduak. Tx B II 140. Ikastaroa eten bear, aitak modurik etzulako. Or Aitork 40. Ez izanikan ere aberats modurik. Xa Odol 148. Ni pozez nago hatzemanik gaur / alabarentzat modua. Xa EzinB 137. Gure osaba-izebak, aita-amak baiño zerbait modu geiago zuten; da orregatik ni nere senideak baiño mimo geiagorekin azia naiz. JAzpiroz 133.
v. tbn. BAyerbe 72.
" Modu handia du, handirasunez dabilla" SP.
II. (Tema nudo usado como posposición, precedido de posesivo anafórico).
1. Por sí mismo.
Esan liteke beren modu altxatzen dirala [etxiak] . Iraola 83.
2. (Decir) para sí.
Nik orduan pentsatzen nuan nere modu esanez: --Ementxen zegok etxe askotan gertatu izan oi dana! Salav 74. Nere modu esaten nuan: --Au ere ez dek ba! Ib. 85.
HAIN MODUTAKO. Tal, de tal manera.
Añ modutakoa zan Jesus eze ezin zezakion begiratu errespeto andi ta maitagarri bat gabe. Ag Serm 152.
HAIN MODUTAN (Añ (V)). De tal manera (que). "(De) forma que, [...] ain modutan ze" Añ.
--Ze modutan beardoguz sinistu? --Ain modutan zein fede au bagarik iñor ez iustu izan ez salbadu leitean. Cap 26. Ain modutan zein da batek irabaziko baleu era onetako induljenzia [...] igongo leuke artez Zerura. CrIc 165. Lekurik geijeenetan predikeetan da lujurija; ain modutan ze, gaurko egunian zeregiñ andi bat etxian daukanak, aurrez atera daike kontubak. JJMg BasEsc 105. Bada ain modutan dago zabaldurik birauak ezartia, ze ezteutse inok sinistuten. Astar II 65. Ain modutan ondu zan eze, len pekatu guztiz andijak ezeretzat eukazanak, begiratuten eban ardura andijagaz gauzarik txikijenetan. Ur MarIl 79s. Egiten dabena da argitu, limau eta leundu ain modutan eze, zeruko irakatsiyaren atxiñako siniste areek artuten daude fedeko sendotasuna. Ur BulaAl 27 (BulaG 529 alako moduan non). Eta bularra jagi jagirik ipiñi eta / ain modutan, ze bilatzen deutsa kinkin meea / zeñek bertantxe itxiko eban erdibiturik / enkantuna izan ezpaleu biserea. AB AmaE 452s. Bere begiak [...] beti zeuden begira Justiziako Eguzki-Jaungoiko santuari [...]; añ modutan eze [...] etzuan bein ere galdu [...] Jaungoikoagana begiratzea. Ag Serm 175s.
HALAKO MODUAN.
a) (En oraciones consecutivas). De tal manera que.
Halako moduan non guziak baitaude hostian, eta guziak kalitzean. CatLuz 36. Diztiatutzen zuten / guztiz urrutitik, / alako moduan non / ez nezake esan / gure ollar ori zer / kolorezkoa zan. It Fab 70. Alako moduan aberastu zan, non auzoak aren ona ezin eramanaz, asi ziran esetsi edo persegitzen. Lard 31. Gaiztakeria ere berekin zeramaten, alako moduan, non, gizona sortua eta egiña Jainkoari damutu zitzaion. Ib. 7. Egiten ditu alegiñak limatu eta leuntzeko alako moduan, non, zeruko erakutsiaren anziñako siniste fedeko aiek artzen dute ziertotasuna. Ur BulaG 529 ( BulaAl 27 ain modutan eze ). Itxitzen ziran portaleak ere, alako moduan eze, ezin sartu eta irten zitekenan erritik. Zab Gabon 99. Itxura bazuan, / alako moduan, / zer pozez nenguan / erositakuan. Noe 54. Alako moduan arkitzen da nekatua ezik ez dezake aldean pauso bat eman, bada bere aztalak koloka dauzkaki. Otag EE 1882c, 536. Alako moduan ugaritu ziran emailliak eze [...] bukatu zituan [...] lan guztiyak. Bv AsL 53s.
b) En gran manera, mucho.
Ainbeste desafiyo / aditu onduan, / Pilatos bildurtu zan / alako moduan. Xe 356.
c) De la misma manera.
Nik sinisten det Jesus dagoela / altueneko graduan, / ta Ezkioko kontuak ere / kasik alako moduan. Tx B II 120. Da etxeko ganaduan / ere alako moduan: / jelatutako arbi pixka bat / dute itxute onduan. Uzt Sas 89.
HALAKO MODUKO. Igual, del mismo modo.
Pobriak pasa biar / ditu egun latzak, / alako modukuak / askotan arratsak. Uzt Sas 275.
HALAKO MODUTAN.
a) (Con oraciones consecutivas). De tal manera que.
Euki biar da alako era edo modutan nun baldin ostia santuba Abadiaren eskubetatik jausiko balitz, jausi deitian zapi gaiñera. CrIc 141.
b) En gran manera, mucho.
Nire bular au isiotzen deust / Berak alako modutan, / Adimentu au argitasunez / Ainbesteraño betetan. AB AmaE 118.
c) De tal manera.
Guzurra zelan artzen erraz dan geienez, / Bizkorrak errendua oi dabena legez; / Txomin bere bertatik zepoan jausi zan, / Uste uste bagarik alako modutan. AB AmaE 244.
HALAKO MODUZ (Añ). (Con oraciones consecutivas). De tal manera que. "(De tal) manera que, [...] alako moduz non" Añ.
Alako moduz ikaratu zuen [...], ezen esan zion edertuaz: pensamentu nai izan edo konsentitu bat izan zan, ez geiago. Mg CC 134. Alako moduz aserratzen da bekatu mortal baten kontra, non dadukan prestatuta [...] Infernuko sua. Ib. 146. Alako moduz ezik, [...] edozeñek begiratu batean esan leike bi erriak bat dirala. Izt C 113. Argitu zizten biotzak, alako moduz eze, ikusten zuten bestiaren kontzientzia. Bv AsL 78. Zabiltzate munduan alako moduz eze, zuek ikusten zaituztenak ta zuen itza aditzen dutenak, geldi ditezen biotz-ukituta. Ib. 166.
HALA MODU. Modo irregular. Cf. HALA MODUZ (b).
Bertan dator, Don Kijotek zaldun-armak artzeko izan zuan ala-modu parragarria. "La graciosa manera" . Berron Kijote 49.
HALA MODUAN.
a) De cualquier modo.
Errespuesta emango'iot / orain gizonari, / apenas dagon bertan / eskas eta larri, / ez da ala moduan / jolasean ari. Tx B 217.
b) (En correlación con nola ). Del mismo modo.
Nola bildotx bat eman lezaken / arranuban atzaparrak, / ala moduban kendu ziguten / agintzak eta indarrak. Auspoa 146, 38.
HALA MODUZ.
a) (En oraciones consecutivas). Del modo que.
Eta arturik [bota] eskuetan, baldin aitona luze egon bazan, etzan laburrago egon illoba, ala moduz eze, pikea bai, bañan beste gauzarik etzan gelditu. Zab Gabon 67.
b) De cualquier manera, incorrectamente.
Eta, gazteluko nagusia koldar aundi ta sasi-zaldun zala, era ontan ala-moduz uzten bait-zituan zaldun ibiltariak. Berron Kijote 54.
c) A ojo. "Alamoduz esan du (G-azp-goi)" Gte Erd 144.
HALA MODUZKO.
a) (V-gip ap. Elexp Berg). "Deficiente. Orduko labadorak pe alamoduzkuak zittuan da" Elexp Berg. "Barrandero zebillen, baiña itxuria alamoduzkua zan da bota ein zeben" Ib.
Kejaturikan ikusten ditut / iñoiz asko baserritar, / iru edo lau ala-moruzkok / artu dutelako alkar. Auspoa 86-87, 140. Gaurko munduak baidarabilzki / ala moduzko naspillak, / ta gurasuak beren etxetan / eztaude oso trankillak. Uzt Noiz 101. Iñoiz iritxi izan gerade / ala moduzko kasuan, / beñere asarre izatekotan / pranko motibo bazuan. Uzt Sas 279.
Eta, lurrean ardi-larru batzuk zabalduaz, ala-moduzko maaia paratu bait-zuten azkar-azkar. " Su rústica mesa" . Berron Kijote 123.
b) "Adecuado. Txamarra baten premiñan nago. Donostiara juaten naizenian alamoduzkoik ikusten bot, erosi eingot" Elexp Berg. "Ointxe alamoduzko mutil bat topatzen bajonat ezkondu ta kitto" Ib.
c) De algún tipo.
Bular ta bizkar gaiñekoak kendu zizkion, zauriren bat ote zuan ikusteko; baiña ez zion odolik edo alamoduzko aztarnarik ikusi. " Sangre ni señal alguna" . Berron Kijote 68.
BEHAR DEN MODUAN. Como se debe, como debe ser.
Inklinaziñoa edugitea emaiteko bear dan moduan eta bear dan denporan. Cap 74. Umetan buruz ikasi zirian orazinoe batzuk aoz esatia ez da biar dan moduban dotrinia jakitia. fB Ic I 8s. Sakramentuben bat [...] ezin biar dan moduban artu ginaike, Sakramentu dana sinistu baga. Astar II 7. Ziatz eta biar dan moduban zor dozubezan Amarren primizijak pagetako. Ib. 246. Eta biar dan moduan komulgetan dirianak zer geiago egin biar daudee frutu andiyagoak alkanzetako? CatLlo 74. Aizkoran jokatuba / bear dan moduan, / guk biok alegiña / an egin genduan. EusJok 86. Gaztiak ez dakie zarrak bezin ondo berbak alkarri josten, ezta biardan moduan erabiltzen be. SM Zirik 30. Lenauko zarrak guri / erakutsi euskuen / zelan ibil biar dan / zaragi kontuen; / ikasi genduen / biar dan moduen. BEnb NereA 28. Alkarri lagunduaz / biar dan moduan. BAyerbe 89.
Jaungoikua biar eztan moduban adoretan dabenak. Astar II 36.
BEHAR DEN MODUKO. "Bia dan moduko, behar den bezalakoa; ona, kalitate onekoa. Telebisiñua erostekotan bia dan modukua erosi" Elexp Berg. v. BEHAR BEZALAKO.
Au ezta asko fedia biar dan modukua izateko. Astar II 10. Biar dan moduko esperantzia eukiko badogu, Jaungoikuak emon biar deuskulako. Ib. 12.
BEHAR MODUAN. Como es debido.
Athor-has gerriraino, mailu bat eskuan, / Burdina dut bihurtzen gorriturik suan, / Behar moduan. Ox 167.
BIZI-MODU. v. bizimodu.
DEN MODUAN DELA. Sea como sea, en cualquier caso. v. DEN LEGEZ DELA (s.v. legez).
Dan moduban dala, erdi formau ta prinzipijo bat baño ez euki arren gorputzak, [...] batiatu biar da. JJMg BasEsc 21. Ez, geijenian, errazoia agertuteko ta zuzenduteko. Ez bada, dan moduban dala, auzija irabazteko. fB Ic II 167. Erosten dabenari biar leukian baño gitxijago emoten deutsanak, dan moduban dala, pekatu mortala egiten dau. Astar II 165s. Projimuari bere ondasunetan, dan moduan dala, kalte egiten deutsanak. CatLlo 46.
DEN MODUKOA DELA. Sea como sea.
Nai nasaija izan ta nai zintzua izan, nai alperra izan, nai burugina izan, dan modukua dala, bat egin zinian zeure lagunagaz? Bada agaz bizi biarko dozu. fB Ic III 372.
EDOZEIN MODUTAN ERE, EDOZEIN MODUTAN DELA, EDOZEIN MODUTAN. De cualquier modo, de todas formas.
Edozein modutan dala Ironzo izengañekoak adierazten du argi eta garbi. Izt C 499. Edozein modutan be aurrerakada aundiren bat ein dok eure karguan. SM Zirik 32. Edozein modutan ere, jaiotzea nik eztiot iñori eskatu. Vill Jaink 167. Penagarria edozein modutan bere. Erkiag BatB 41. Baiña edozein modutan / dira txalogarri. Insausti 352.
EDOZEIN MODUZ ERE, EDOZEIN MODUZ (B ap. Gte Erd 124; VP ). De todas formas, de cualquier modo. "De cualquiera manera" VP 44r (Requejo traduce "quoquomodo").
Edozein moduz ere, lizentziatze ori gauza aundia izango da. TxGarm BordaB 108.
MODUA HARTU, MODUAK HARTU. Intentar, hacer esfuerzos por.
Gurari onegaz abijetan da bazter onen jaube egiteko modubak arzen. Astar II V. Arzen dau moduba aurkitu dedin lagunen batzukaz. Ib. 145. Ze modu artu dozu zeugandik kenzeko? Ib. 115.
MODUA EDUKI. Guardar la moderación.
--Ze ofizio dauko prudenziak? --Extremu bien artean modua edugitea. Cap 78.
MODUA EGIN, MODUAK EGIN (Con compl. con -t(z)eko). Arreglárselas para, conseguir.
Zetorkien zigorrada gogorrari aldegiñik, beren buruak bizirik gordetzeko modua egin zuten. Lard 114. [Juditek] bere edertasunarekin egiten du modua Holofernesen dendaraño sartzeko. Ag Serm 221. Gure ama zanak etxe artara joateko modua egin zuan. Salav 18. [Irratia] asteko modua, lana pranko artuta, egin zuan. Insausti 43.
(Tras gen.). Procurarse.
Astelenean zoaz Tolosara [...] eta eskupeta baten modua egin zazu. TxGarm BordaB 48.
Intentar, hacer esfuerzos por.
Mantxa gaiztuak garbitutzeko / egiñ ditugu modubak. Ud 147 (v. tbn. 128). Ezkontza ori galerazitzeko moduba egiñ dezan. Moc Damu 23. Urte osua pasatzen duena moduak ezin egiñik paperetan azaltzeko. Iraola 126. Egingo diagu bakarrik bialtzeko modua. Ill Testim 24. Beintzat modua egiña dute / etxe ori saltzekua. Uzt Sas 39. Danak etxera bialtzeko moduak egin balitu, obe genin. Ataño TxanKan 224. Eta besteak, ura ekartzeko moduak egiten. BAyerbe 38.
v. tbn. Arr GB 44. Xe 355. Sor AuOst 64 (Bar 106 moduak e.). Bv AsL 195. JanEd II 84. Berron Kijote 187.
( Modu egin ).
Berriz ikusitzeko / egingo det modu. Bil 48.
MODUA EGINARAZI. Hacer posible, poner los medios para.
Etxera zediñ modua egiñerazi zuten. 'Dispusieron' . Aran SIgn 9.
MODUAGAZ. Moderadamente. v. MODUZ.
Moduagaz trabajuetan tristezea edugitea. Cap 74.
MODUA IPINI. Moderar.
Modua ifini atrebimentuai eta bildurrai. "Moderar" . Cap 78.
MODUAK EMAN. Presentarse la ocasión.
Bertso berriak jartzera noa / ala moduak emanik. Noe 28.
MODUAN Tr. Propio de la tradición meridional. Al Norte sólo hallamos algún ej. en Xalbador (cf. además behar moduan en Oxobi)).
A) (Precedido de frase relativa).
a) De modo que.
Esaten da ulertu din moduan. Cap 146. Geien geien kuartillo ta erdi ardoak igaroko etzaituan moduan. Mg CC 149. Gastu alper erabageak gatik obligaziozko limosnak ezin egin dituan moduan jarten danean. Gco II 58s. Ez dakie [dotriña] beren umeai ongi erakutsi degiezakeen moduan. AA III 590. Garbitzen da ura edan ditekean moduan. It Dial 38 (Ur -n bestian, Dv e Ip -n bezala ). Erakutsi zien [...] ezin ukatu zezaketen moduan. Lard 527. Zigortua izan bedi ori bere, guziok ikusi dagikeen moduan. Or Tormes 111.
v. tbn. Izt C 215.
b) (V-gip ap. Etxba Eib; Lar, Añ). Según, tal como, como. "Según, con verbos" Lar y Añ. "Según viene ésto, [...] au datorren eraz, moduan" Añ. Cf. supra (1) ejs. del tipo zure moduan.
Orain zaoza / gumuta dezun lekuan, / zuelakoak / egon doazen moduan. Lazarraga A26, 1199v. Sinisten dezula [...] Eleiza ama Santuak sinisten agintzen dituan moduan. PredBru (B), 166. Misterio gozosoetan dagoan moduan. Urqz 76. Munduak bearbada sekulan ikusi eztuen moduan. Cb Just 61s. Denborak eta premiak eskatzen duen moduan. Gco II 64. Dagokion moduan. Izt C 240s. Erakutsi zien moduan egiten. Lard 85. Errespetoa guarda dedin / len izan eztan moduan. Afrika 145. Ta neurritu bear dot / dakidan moduan. Azc PB 339. Orrek merezi zuben moduan / bukatu degu batalla. Tx B I 242 (Tx B III 19 moruan ). Opiziala aruntz eta onuntz zebillen, barren artan ibilli zitekean moduan. Anab Poli 63. Bizimodua zerutan dago / ikusten degun moduan. Basarri 133. Oitura zan moduan. SM Zirik 12. Ez agertu ziren moduan. MIH 289.
v. tbn. Iraz 51. Zuzaeta 47. CatB 51. CatLlo 59. It Fab 259. Xe 231. Ud 85. Arrantz 91. EusJok II 21. Bv AsL 28. AB AmaE 285. A BGuzur 139. Enb 62. Txill Let 55. Bilbao IpuiB 24. Vill Jaink 81. Salav 76. Alzola Atalak 90. Etxabu Kontu 195. Ataño TxanKan 153.
(Con reduplicación intens.).
Gaur ikusi dozuben modu-moduan dago. Kk Ab II 99.
v. tbn. SM Zirik 82. Alzola Atalak 56.
B) (Tras posesivo anafórico).
a) A su (mi, etc.) manera.
Oneen guztion biarrik gatxeena eginda daukat neure moduban. fB Ic I VII. Zelan lotsatuko dan Jaungoikuaren aurrian pekatarija, beste kriaturaak euren moduban Jaungoikua ziur serbiduta, berak serbidu ez dabelako. Ib. 13. Ta ospaten eben pozgarriakaz / ordiak euren moduan. Azc PB 76. Arako Robinsonen entzutea edo, ba eban Nikanor-ek; eta bere moduan Diego Montesen irudiaren erraiñu-distirak amesez ezarten zituan, bere asmamen zoranga gaztean. Erkiag BatB 19.
(Con bere ). En cierto modo.
Bere moduan Bizkaia / bigunago ezta bapere. BBizk 20. Bada gurarija bere moduban amai bagakua da. fB Ic II 265. Bardin, bere moduban, esan biar da gizonezkuak gaitik. JJMg BasEsc 104.
b) Por su cuenta, por sus propios medios.
Afizionátu ta usátu lanoietara trabajátzeko bere móduan bizitzeko, ta izatekó emastéki protxúskoa. LE Prog 118. Emongo deutsagu ofizijo bat, ta bere moduban bizi dedilla. JJMg BasEsc 213.
c) Moderadamente.
Egingo dodaz al daidazan limosnak, baña bere moduan; au da, eztot eurekaz emongo biderik iñori alperrak urteteko. LoraS 162. Ezkonduai dagoten kastidadea bere moduan ederra da, ta ezkonduak gordetzen badue garbitasun osoa [...], da guztiz ederra. AA III 393. Jaten ondo eta edaten bere moduan emanik alaitu ta pizkorturik txit. Izt C 249.
C) (Precedido de sintagma vbal. con suf. -).
(V-arr, G-azp, AN-gip). Ref.: Gte Erd 160, 30. Como para; de modo que. Cf. ESATEKO MODUAN.
Ez dira alkar ikusten, beintzat berba egiteko moduban. Mg CO 78. Gauzaren bat egin nai balu [...] gurasoa agitz aserra erazotzeko moduan. Gco II 14. Jarri ditzatela berpertatik aginde oek bear dan bide zuzen egokian irozotzeko moduan. Izt C 140. Esan zuan ingurukuak aditzeko moduan. Bv AsL 86. Iñok entzuteko moduan. A BeinB 72. Begiak ikusteko moduan egin biar dirala gauza oiek. Ag Serm 289. Erromerira joateko moduan beltzez janzita. Moc Damu 5. Ezkozubez arrapau gauza andirik emoteko moduan. Kk Ab I 62. Alimentua ekarri diyot, / artzeko moduan bada. Tx B II 135. Irri dagite lêrtzeko moduan. Or Eus 53. Basetxeak ber-eraikiak eta bizitzeko moduan ipiñiak izango diran arteraño. EAEg 13-6-1937, 1806. Berritsuek beren izkera belarri-zulotik sartzeko moduan itzegiten bazuten ere. Anab Poli 71. Iñok ez igartzeko moduan. SM Zirik 103. Aitagurea esaten badezu nik entzuteko moduan. And AUzta 100. Noizbait ibili banaiz zu naigabetzeko moduan. Xa Odol 80. Medikuagana joateko moduan jarri giñan. BBarand 140. [Tellatua] egun baten konpontzeko moduan ebanak suberte aundia izan eban. Gerrika 119. "Atseginez irakurtzeko moduan" eskeini nahi zizkizuten itzultzaileek. MEIG III 101.
v. tbn. It Fab 202. Aran SIgn 216. Xe 366. Noe 32. EusJok II 61. Sor AKaik 117. Apaol 61. Ldi IL 83. Ill Testim 14. Altuna 79. Alzola Atalak 137. Berron Kijote 149. Ataño TxanKan 112.
(Tras -rako ).
Eta jiran beste [guardasol] txikiyaguak sal-bentarako moduan. Alz STFer 112. Ikusten nazu mendirako moduan jantziya ez nagola. Ill Pill 6. Badakizue noiz jarri nintzan barre-algararako moduan. Bilbao IpuiB 108. Komulgatzian jarritzen gera / noranairako moduan. Uzt Sas 184. Asko kosta zitzaion lanerako moduan jartzea. BAyerbe 82.
v. tbn. Or QA 59. Salav 76.
D) (No precedido de frase relativa, ni de).
Como.
Urtero moduan. SM Zirik 103. Beste askotan moduan. Ib. 24. Bere andriari be, andra guztieri moduan. Ib. 24s. Bizi nai lutekenak / markesa moduan. Auspoa 39, 89. Ogei urtera urreratuz, jaiak, erromeriak eta neskatxak asko buruan, sasoian sasoikuak moduan. Gerrika 40.
MODU BATERA EDO BESTERA (AN-gip ap. Gte Erd 124). De cualquier modo, de todas formas.
MODU DONGAKO. Indecente, desvergonzado.
Zeinbat danza modu dongako? Mg CO 131.
MODU EMAN. Dar forma, formar.
Bada, iauna, zure eskuok egin baninduen eta modu emon deusteen. Cap (ed. 1893)154s.
MODUETAN (En contextos exclamativos). De qué manera. v. MODUTAN.
Ta baita iruntsi bere, ta moduetan ganera! Mutillak! Erkiag Arran 121. Errefiñau egin zara, Nikanor, eta moduetan gero! Erkiag BatB 149.
MODU-EZTI. "Modestia" Izt. Cf. Lar, que deriva modestia de modu y ezti.
Modu-ezti andiarekin pozkida betean joan ziran Jauregira Ministro ta andizkiak Errege Jaunari bere esku biguñ indartsuan muñ egitera. Izt C 365.
MODU GABE. v. modugabe.
MODU GABEKO. Inmoderado.
Nuharroinsko baitut maiz apetitoa / eta yan-xaharra modu gabekoa. Gy 158.
(Persona) inmoderada.
Barubari, ta orazinoiari jarraituten badeutsa, modu bagekotzat [dauka deungiak] . fB Ic II 224.
MODU GAITZEAN. Terriblemente.
Bion artean amiltegi sakon bat egon zen, modu gaitzean bata besteagandik separatu zuena. Arti Ipuin 76.
MODU GAIZTOAN. De mala manera, con malos modos.
Aren kontra modu gaistoan biurtzen zan andreak. Cb Eg III 374.
MODU GAIZTOKO. Inmoderado.
Kodizia eta deseo iustizien kontrakoak edo modu gestokoak. "Desordenadas" . Cap 53.
Indecente.
Danza donga edo modu gaistokuak. Mg CO 133.
MODUKO Tr. Documentado exclusivamente en la tradición meridional.
a) (Precedido de frase relativa). Tal como.
Bere noblezeari toketan jakazan modukoak. Urqz 26. Berak uste eban modukua ez dalako. fB Ic III 371. Dantza beste lekutan / ez dan modukoa. Echag 170. Izendatu dedan moduko billeraetan. Izt C 239. Zegozkien moduko oia ta eguneroko jakirik maneatuena. Aran SIgn 78. Nik bein ez bein ezautu eztodan modukoak. A BeinB 57. Nor da gizona gutxi / diran modukua. MendaroTx 443. Euren burua gordetako euki oi daruen moduko oial sendo zati bategaz. Kk Ab II 32. Zaran modukua. SM Zirik 50. Lagun aundi batek beste bati esan oi deutsazan moduko kontuekin. Gerrika 231. Jana ere naiko juxtu eta al zan modukoa. Insausti 301.
v. tbn. JJMg BasEsc 141. Astar II 82. Añ EL2 19. Bv AsL 163. Bilbao IpuiB 8. Etxabu Kontu 60.
b) (Precedido de gen.). Semejante a, similar a.
Oneek modestija guztija galdurik, mutillen moduko eginda. Mg CO 241. Eureen moduko lagun gaiski azitakoz etxia beteta. fB Ic I 327. Beste persona tonto batzubeen artian dago eureen moduko oitura tonto bat. JJMg BasEsc 255. Gure etxekoandrearen modukoren bat izango zan hura ere; diruba izan ezkero kontentu. Moc Damu 27. Emakume bat, panderuen moduko arpegi batekin. Iraola 28. Izenaren modukoa bada, eztek izango gaiñ gañekoa. Urruz Zer 113. Tiburtxion semea, nere moduko alproja bat. Ill Testim 8 (v. tbn. tras posesivo Urruz Zer 26, Kk Ab I 68). Plateraren moduko arkaitz zabal bat zan. Salav 94. Beti izan da kristiñau ona, eta eruan daben bizitzaren moduko eriotzeagaz joan da. Alzola Atalak 79.
v. tbn. Tx B I 26. In Uzt Noiz 56.
Berorrek ere noiz edo berriz egin izan dituela nere moduko bekaturen batzuek [='como los míos'] . g CC 125 ( CC 181 niriak legezko pekaturen batzuk ).
c) (Precedido de tema nominal nudo). Especie de; que tiene aspecto de; que hace la función de.
Gaztiak edo gazte modukuak. Mg CO 120. Gorde zitubala kutxa onzi moduko baten. Mg PAb 185. Bijua aztubagana, esan deijozan agin arteko murmurija moduko orazinoe batzuk. Astar II 39. Bi mirari moduko garaimen ederrak iritxi zituen bere itzaldiaren bidez. Aran SIgn 80. Kaballero moduko bat. Sor Bar 90. Komediante moduko / kuadrilla bat fiña. Ud 85. Amar urteko mutill antxume moduko bati deitzen ziyon. Iraola 20. Au zan señora moduko bat. Ib. 64. Tximistia letxe yuen dan arren, erreparau dot txirringa moduko batzuk izan diriala. Kk Ab II 121. Sala moduko egon-leku batera. Etxde JJ 12. Ofizinan berriz, eskribitzeko-makiña moduko batekin neskato bat eukitzen ei eben. SM Zirik 106. Geienak trintxera moduko pendiza edo lubaki luze baten txokonean zeuden. Salav 83. Gero torero moduko bat etorri zan zapi gorri batekin. Ib. 50. Saietsetan pareta modukoa egin. BBarand 37. Gosari moduko ori be kendu. Gerrika 19. Parabola moduko berriketaldi honek. MEIG VI 126. Eraskin moduko batean. MEIG V 101.
(Tras adj. o similar).
Oro bat, begiratzen badezu artez ispillu batera, ekusiko dezu zere itxurapen edo irudia, guzia zere irudikoa; lodia bazera, lodi modukoa, beltza bazera edo txuria zeran bezelakoa. Mg CC 198. Urregorrizko moduko uleak eta edurraren antzeko esku zuriak eukazana. Alzola Atalak 39.
(Tras sust. vbal. det.).
Euskal-dantzariak euskeraz ez jakitzia: ogi auts-utsik mausta-mausta jatia modukua dok. SM Zirik 41. Oraiñela eskuetan artu-ta lurrera txixa eitia modukua dok. Ib. 41.
d) (V-arr-gip, G-azp, AN-gip). Ref.: Gketx Loiola (samartu); Gte Erd 61. (Precedido de sintagma con suf. -t(z)eko). Como para.
Etzeukan Obispu Jaunak Franziskori emateko moduko elizarik. Bv AsL 79. Gogoratzeko modukoa altzan! Ill Testim 5. Daukon aogoxoz edonor zirikatzeko modukoa [bei-atzazal egosia] . Or Tormes 81. Guziak arriturik uzteko moduko erantzunak. Ir YKBiz 198n. Ogeitabost kartutxo sartzeko moduko kartutxo-zorro bategaz. EAEg 8-1-1937, 756. Arkaitzak eurak be ikaratuteko moduko orru izugarri bat. Bilbao IpuiB 53. Iñor mintzeko moduko itzik / oso gutxitan esana. Basarri 29. Eguzki-erraiñuari berari itzal-egiteko modukoak [urre-ariak] . Berron Kijote 179. Gogoan izateko moduko eguna. BAyerbe 98. Elixie be osorik eruateko moduko grua aundi bategaz. Gerrika 166. Ez ziren [...] askoren buru-bihotzak asebetetzeko modukoak izan. MEIG VI 76.
v. tbn. Tx B I 224. Anab Poli 72. SM Zirik 107. Arti Ipuin 59. And AUzta 79. Vill Jaink 114. Erkiag BatB 100. Alzola Atalak 123. Uzt Sas 159. Etxabu Kontu 37. Onaind STeresa 118.
(Precedido de -rako ).
Bein baiño geiagotan, neurrira edo arraira denporaz sartu zan ala sartu ez zan, eztabaidarako modukoa izaten zan, eta ortik asarreak. Etxabu Kontu 118.
e) (Precedido de posesivo anafórico). Especial, particular; peculiar, raro.
Beren [=bere] moduko aize batek, nik bein ez bein ezautu eztodan modukoak, putz egiten eutsan suari. A BeinB 57. Ondo beren moduko latiñakaz dakik, Erroke, arren egiten. Ib. 41. Aditzera ba zuten, erriko agure xaarren batzuk beren moduko izkuntza mordoillo bat lardastu zutela gaztetan. Mok 20.
MODU ON (Añ, Izt 74r). Modestia, recato; decencia.
Eskatzen ere da begietako lotutasun edo modu ona. Mg CC 229. Zoaz [danzara] ta ibilli zaite modu onarekin. Ib. 145. Modestia, moduzkotasuna edo modu ona. LoraS 174. Bear danean ixiltasuna, eta hitz egin bear danean modu ona edukitzeko. Gco II 87. Egon beti modu onagaz Eleixan. Ur MarIl 92. Elizan beste iñon ez bezelako modu on eta begiramentua. Arr May 109. Onerazpen, itzal eta modu onagaz [komulgetara joan] . Itz Azald 159.
v. tbn. CatLlo 84. Legaz 52.
Cortesía, educación.
Ez zeuntsan modu onagaz, arpegi onagaz berba egiten? Astar II 28. Erantzun bide zion / modu onarekin. It Fab 25. Umiaren abegi samur, edertasun ta modu onak euken Dominika konort baga legez. Ur MarIl 116. Adierazorik aurrez eurai onduen deritxuen legez, baña errespeto ta modu onagaz. (1864). BBatzarN 169.
Moderación. " Modu ona, mesura" VP 62r.
Jan eta edanean fin ona, neurri ona eta modu ona gorde eragiten diguna. Gco II 57. Aziak diranean [umeak], atelekatu bear dira modu onarekin, eta denbora egokian. AA II 78s. Zeuben artian olgeetia ta alegreetia modu onagaz. fB Olg 24.
MODU ONEAN.
a) Cortésmente, educadamente; con buenas palabras.
Esaten eutsala modu onean. EgiaK 88. Jarten da berba egiten modu onian. Mg CO 50. Itzegiñ zion anima onek modu onean. AA II 193. Modu onian preguntau zetsan. SM Zirik 79. Franzis mintzatzen zen apal eta modu onean. Izeta DirG 108. Ain modu onean eskatu zaidanari erantzunaz. Berron Kijote 148.
v. tbn. EusJok 29. Etxba Ibilt 480.
Modestamente, recatadamente.
Mezako denboran egon ote zeran modestia ta modu onean. AA II 59. Begiak modestiaz eta modu onean badarabilzkit. Arr May 68.
b) Justamente, legítimamente.
Bestek baño geiago edugiten deseatzea modu onean. " Por vía justa" . Cap 53. Gurasoak, nagusiak eta kargudunak modu onean aserratzen diranean. Gco II 47. Modu onean enpleazten [ondasunak] . Ib. 32. Ondasun areek modu onian irabazi. Astar II 157.
c) Moderadamente.
Onerako kastigatu bear danean ere, ori modu onean egin bear da, ta ez abereen gisa. Cb Eg III 370. Mankatu gabe [korputza] modu onean zilizio, baraur ta disziplinakin. Mg CC 148. Ardoa modu onean edatea. AA III 364. Nosbait modu onian olgeetia. fB Olg 26.
d) (V-arr). En buena posición económica. "Modu onean daus orreik" Totor Arr.
Zerbait modu onian eukijan dagozanak [senar emaztiak] . fB Ic III 351.
e) (AN-larr; moru o. G-azp). "A buen precio" Asp Leiz2. "Erropa moru onian ikusi deu" ZestErret.
Txit modu onean [eramaten dute arria]; iru edo lau errealean ifinten dute [...] erribilduetan. Izt C 54. Topatu det sukalkin bat guztiz modu onian eta berorrek baño ere obeto jana maniatzen dakiana. Bv AsL 52. Oso tela bikañak dira ta modu onean datoz. NEtx Nola 16. Modu onean eskeintzen zuan iñork erosi nai bazukean. NEtx LBB 62. Modu onean erosten bada, saldu ere errez egingo dala, irabazbidea utziko du-ta. (In EZBB I 124 ).
MODU ONEKO.
a) "(Hombre de) forma" Añ. "Agraciado en sus palabras" Ib.
Mesede egin digue igarotzen dotoreak ta aitak ta arrebak, guziak modu onekoak. CartAzp 125. Garaitzalleak begirune ta modu onekoak Iñigo erituarekiko izan ziran. Aran SIgn 9.
"Modesto" Añ.
b) +MODU ONETAKO (VP). Moderado. "Mesurado" VP 62r. "Modu onetako jana, moderada comida" Ib. 62v.
Berba egin dagijeela [monjak] modu oneko alegrijagaz. fB Olg 24.
c) Apropiado.
Beragaitik janzi modu onekorik ez omen zitzaion arkitzen, toki agiriko batera aurkeztutzeko. Izt C 248.
d) "Modu oneko jendea da, es gente de buena posición económica" Gketx Loiola.
MODU ONEZ. De buenas maneras, amablemente.
Ark modu onez konsolatzen eta paketzen bazuen ere. Aran SIgn 26. Modestak modu onaz bendau badau aita. AB AmaE 320. Modo onez erran zabein Otsoari. Mdg 170. Modu onez bai, aditzen?, asarretu gabe baiñan kalera botako dut. Lab SuEm 177.
MODURA.
a) (Tras posesivo anafórico). A su (mi, etc.) manera.
Beren modura aserratu ziran, ta ezin besterik egin, ta deadarrari biak eman zioten. Cb EBO 31. Alere soseguz au artu nai det, eta nere modura begiratu. Cb SIgn II 100. Egin bada errána guziék berén modurá aplikátus gauzagebetára. LE Prog 102. [Ingeles-kanta bat] beren modura euskeratu. A BGuzur 118. Nik nere eskubideak nere modura ulertzen ditut. Vill Jaink 84. Auzoko andra bateri entzunikoa neure gazte denboran, eta neure modura esanda. Alzola Atalak 148. Neronek nere modura bengatzen ditut nik, neri egiten zaizkidanak. Berron Kijote 190.
b) (Tras frase relativa). De modo que.
Guztiai min emongo deutseen modura [guzur ta saltsak] kontetia. fB Ic II 211.
(Tras -t(z)eko ).
Aitaren gelan eta etxeko beste alderdiren baten txandaka argi egiteko modura ipiñita geunkan. Etxabu Kontu 205. Orri andi bat frontoian ipiñi nai eben, iñok ez artzeko edo kentzeko modura. Ib. 59.
c) (Tras frase relativa). Tal como, como. Cf. supra (1) ejs. del tipo zure modura, etc.
Buketaren usaia sala guziyan banatzen dan modura. Bil 161. Al daben modura atsedetera. AB AmaE 364. Geuk egin biar ditugu geure legiak, gura dogun modura . Or Eus 110. Bizia, lur ontan ezagutzen dan modura, ezta gai gure yoranak asetzeko. Vill Jaink 124. Bertso-saio luze bat egin genduan, orduan gure modukoak aritzen ziran modura. Insasusti 331. Astarloa frantziskotarrak zion modura. MIH 223.
v. tbn. Azc PB 330. Anab Poli 64. Uzt Sas 197. MMant 63.
MODUTAKO. "Modutako, a zer nolako (harridurazkoetan), menudo. Modutako soiñokua zeroian Pilik (berezia)" Elexp Berg. "Modutako atxurra laga dostazu (eskaxa edo)" Ib.
MODUTAN. "Modutan, de qué manera, hay que ver cómo. Modutan gaiztotu jatzu eskuko heridia" Elexp Berg. "Modutan azi da aspaldian zuen mutilla" Ib. v. MODUETAN.
MODU TXAR. Desvergüenza, falta de recato.
Lotsa-bagetasuna edo modu txarra berba-egitean, begiratutean, ibiltean. LoraS 191. Eleixako albuetara begiratute, eta modu txar, berba alper, apaindurija ero edo karidaderik eza. Ur MarIl 94.
MODU TXARREAN.
a) Ilegítimamente.
Batu begiz gizon batek [...] ondasunik ugarijenak, bada modu txarrian bada, ain dago pobre zein da lauzuri ezpaleuka. Astar II 163.
b) De malos modos, groseramente.
Eta [billetien enkargatuak] diyo oso modu txarrian. Iraola 130. Erran zuen modu txarrean. Izeta DirG 77.
MODUZ.
A) (Adv.).
a) Amablemente, cortésmente; respetuosamente. "Agraciadamente" Lar.
Allega zaiteze altarera astiro ta moduz. LoraS 60. Ara ze bakean, ze moduz dagozan eskola-mutilak. Ib. 95. Ostia santua artuteko egon bear dozu moduz, geldi geldi. EL2 173s. Hagitz moduz eta oneski / deithu zuen bere etxera. Gy 35. Jakobek Labani espa oiek moduz aditu. Lard 40. Nungoa nintzan iakin nai eben / eta esan neutsen nik moduz / --Bizkaian bere labankeriak / gazterik ikasten doguz. Azc PB 126s.
b) Moderadamente. "(Con) cuenta y razón, kontuz eta moduz" Lar y Añ. "Moduz egin, moderarse" VP 62v.
Kontuz ta moduz egozten zaien Jainkoaren hitza artzeko, gordetzeko, azitzeko, ta eunetan anbat emanarazteko. Lar Carta a Mb 280. Aski moduz eta neurriz mintzatu ginen. MIH 376.
c) "(Vc), con destreza" A.
d) A buen precio. "Moduz erosi giñuan etxia" Elexp Berg. "Trajia nehiko moruz erosiet" ZestErret. v. MODU ONEAN (e).
Or daude moruz / baztar danak betiak / Mari ta Peruz. (Interpr?). Tx B III 74.
B) (Precedido de vb.).
a) (Con suf. -t(z)eko ). De modo que.
Ipiñi eban iñok ez igarteko moduz. Kk Ab II 175.
b) (Precedido de frase relativa). Como.
Zuberotar batek behar den moduz kantaturik. Mde Pr 185.
MODUZKO.
De modo (gram.).
Moduzko adberbioak. DicM 33.
NEURE MODUAN, NEURE MODUKO, NEURE MODURA. v. BERE MODUAN, BERE MODUKO, BERE MODURA.
ZER MODU (V-gip ap. Etxba Eib). ¿Qué tal? (fórmula de saludo). v. ZER MODUZ.
Nere arratseroko / ametsa, zer modu? Bil 48. Kaxo osaba! Zer modu... ondo? Moc Damu 28. Zer modu, adiskidea? Tx B I 33. Zu ere emen Doña Maria. Zer modu? Lab EEguna 78. Agur, Bixente. Zer modu? Larz Iru 72. Hola! Zer modu, Axura? Auspoa 97, 16.
v. tbn. Urruz Urz 24. Alz Bern 67. Berron Kijote 187. JAzpiroz 63.
Aitarekin zer modu izaten zera. Alz bern 73. Abaltzisketan zer modu? Muj PAm 57. Zer modu dago alaba, señorita Garatzi? Lab EEguna 66.
ZER MODUKO (Adnom.). ¿Qué tal?.
Zer modukoa iduritzen zaizute? Zab Gabon 28. Zer moduko gizona zen? Izeta DirG 49.
v. tbn. Etxba Ibilt 461. Vill Jaink 167.
Zer modutako. Moc Damu 23.
ZER MODUTAN. ¿Qué tal?. Cf. zer modutan 'de qué modo' en VJ 6, JJMg BasEsc 37, Astar II 246, CatB 67, CatLlo 40, Echag 100 y Xa EzinB 130.
Zer modutan zabiltza, / kaixo, Uztapide? Basarri ( in Uzt LEG I 215 ).
ZER MODUZ. ¿Qué tal? "Biajia zer moduz? (G-azp, AN-5vill), biaje(a)n zer moduz (AN-gip), [...] zer moduz atzo? (G-azp, AN-5vill, B)" Gte Erd 232.
Zer moduz bizi zera / Udarregikua? Xe ( in Ud 24 ). Zer moduz zaude an? Arr May 190. Ator ikusitera / zer moduz naguan. Enb 161. Aspaldi ontan zer moduz dabil / Don Juan amerikanua? Tx B II 186. Zer moduz bizi zera? Or QA 86. Zer moduz dijoa ba gerra ori? Salav 55. Ta? ze moduz gure Martiñekin? NEtx LBB 20. Zer moduz dago Saturdiño? Ataño TxanKan 256. Zer moduz ibiltzen aiz? Albeniz 71.
v. tbn. Arrantz 77. JanEd I 84. Urruz Zer 144. EusJok II 64. Uzt Sas 154. Ze moduz: Arti MaldanB 216.
(Usado como fórmula de saludo).
Zer moduz, Anjel? NEtx LBB 143. Kaixo, Patxi, zer moduz? Zendoia 47.
ZER MODUZKO (Adnom.). Qué tal.
Eriotzaz beste aldean zer moduzko arrera egingo zaion. Vill Jaink 57. Ta zer moduzko gizona zeran / eztet oindik ikasia. Mattin 150. Zer moduzko andrea dek: ona? BBarand 167.
v. tbn. TxGarm BordaB 158. Albeniz 229.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper