Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    lurrin.
    tradizioa
    Tr. Exclusivamente meridional. Lurrun se documenta en textos vizcaínos y algunos guipuzcoanos; lurrin sólo en guipuzcoanos y en Oskillaso. Hay lurruin en Mendaro Txirristaka y lurruñ en Arrue. En DFrec hay 2 ejs. de lurrin y 6 de lurrun.
    etimologikoa
    Etim. Relacionado con urrin, etc.
    sense-1
    1. (G; VP 58r, H); lurrun (V, G-azp; VP 54r, Aq 148 (G), Izt, H); lurruin (Lcc (-uña), VocZeg 288.(-uñe)) Ref.: A (lurrin, lurrun); SM EiTec1, Iz ArOñ, UrrAnz, Etxba Eib y Elexp Berg (lurrun); Gte Erd 194.
    Vaho; vapor (sentidos prop. y fig.). "Baho" Lcc. "Bahear, echar vaho, lurruña dakar" Ib. "Tenpleko lurrunak beneno utsezkuak ditxuk" SM EiTec1. "Eukalituan lurrunak primerakuak die katarruandako" Elexp Berg. "Kafesneak lurruna botatzen du (V-gip, G-azp)" Gte Erd 194. Cf. JFlor: "Gas, pist-lurriña" (Donostia, 1880).
    Igazko asto illak, aurten lurruna. "Vaporea hogaño". RS 84. Arbi, aketiren ta aza lurruna darijuenai. Mg PAb 59. Asnas-lurriñarekin / berotubaz lastoa. Echag 123. Bustialdiak guztiz onak dira askotan, bai eta ere lurriñak. It Dial 79 (Ur lurrunak; Dv mainhu idorrak, Ip alphorezkoak [mañiak]). Beruagaz igoten dabe lurrunen artian. Ur Dial 110 (It bapore, Dv bafada, Ip alphore). Bere arnasaren lurruñaz aurra berotzen. Arr GB 45 (cf. infra (2)). Jakituria [...] lurrunekoan, tximiztakoan. Itz Azald 209. Lurrunakiñ izerdi aundiak aterazitzea [gaxoari] . Aran-Bago ManMed 230. Birao lurrunean, likiskeri zakarrean lizundu zaiote anima. Ag G 217. Esakune onekaz atera-bidia emon eutsonian bere atsakabe ta asarriaren lurrunari. Kk Ab I 102. intetako erabilteban urak emondako lurruna sudur-zuluetatik gora juaten yakon. Kk Ab II 20. Urdalletik gorantz etorkijuen lurrunaz buruba galdu. Otx 156. Ola-kebide bakar bat ez, ortziaren aratza, izerdizko, nekezko, oñazezko lurrun-gandor zikiñaz lardazten. Ldi IL 47. Lurriña bakarrik igotzen zan lurretik, lur-azal guzia garastatuaz. Ol Gen 2, 6 (BiblE lurrun; Urt baphore). Ibaietatik eta zuaiztietatik jeiki diran lurrunak. Munita 20. Oraindio Espururi lurriñ-apurra zerionan. Or QA 63 (Eus 310 lurrun). San Juan bedarra ipinten da beian bai, ta aren lurruna artu daixela. (V-gip). Gand Eusk 1956, 211 (Elorri 125 lurrun). Ondartza kiskaldutik lurrunak lirlar igoten eban. Erkiag Arran 23. Umetandik eta gaztezaroan iakintza-lurrinetan blei-blei eginda azi zan. Zait Plat 119 (52 lurrun). Oraindik petrolio-lurriña bakarrik billatu dute. Anab Aprika 83. Kristalak sukaldeko lurriñez lauso-lauso agiri dira. NEtx LBB 104. Intxusen kimue egosi, eta aren lurriñen jarri begik. (G-goi). Arin AEF 1980, 65. Lore ta osto uretan egosi ta beraren lurriñarekin baiñoak artu. Ostolaiz 66. Hemengo lurraren lurrina darien gaiak erabili dituelako. MEIG VIII 59.
    v. tbn. AB AmaE 394 (391 lurrun). A Ardi 131. TP Y 1933, 89. Osk Kurl 124. Vill Jaink 31. Lurrun: Azc PB 128. GMant Goi 100. Enb 33. Inzag Y 1933, 419. Loram 80. TAg GaGo 93 y Uzt 77. SMitx Aranz 175. A EY IV 231. Vill in Gand Elorri 13. Azurm ib. 43. Salav 96. Ibiñ Virgil 101. Lasa Poem 108. AZink 131. Gerrika 148. Lurruin: MendaroTx 39.
    azpiadiera-1.1
    (Fig.).Aire, sabor.
    Ikustekoa zan "Garratxa"-ren ondo ta txukun itzegiteko leia [...]: "zentzuko lanbroa", "gaztetasunaren lurrin gozoa". Anab Usauri 101. Elezar oiei darien poesi-lurruna. SMitx Aranz 5. Giza-bizitzari infintu-lurruna erantsi. Vill Jaink 132. Euskal-lurrun gozo garbia darieten dantza auek. MAtx Gazt 61. Basarri-auzoetan bakarrik gorde dute antxiñako egun aien lurriña. NEtx LBB 119. Hitzek [...] badute [...] beren giroa, usaina, lurrina eta sentimen kutsua. MIH 348.
    v. tbn. Basarri XX.
    azpiadiera-1.2
    Gas.
    Lurrun-elak arintza andiagaz [...] ibilten dira. GJaur Pisia 105.
    sense-2
    2. + lurrun (V-gip ap. Iz ArOñ; Izt 120r), lurruin (Lcc). Aliento. "Huelgo, lurruña" Lcc. "Ardáo-lurruna, el olor a vino" Iz ArOñ.
    Zure aoko ardo-lurrunarekiñ orditu izan dirala. Urruz Urz 52. Nere aoko lurrunarekiñ orditzen. Ib. 52. Ao-lurrun gozoa bazter danetara banatzen zutela. Ib. 57. Aoko lurriñaren ikutua. ArgiDL 4.
    azpiadiera-2.1
    lurrun (V-gip, G-azp).
    Mal aliento. "El hedor de la boca" Iz UrrAnz. "Agó-lurruna, el mal olor de boca" Iz ArOñ. "Orrek dauka ao lurruna (G-azp)" Gte Erd 297.
    sense-3
    3. (Lar→Dv, H); lurrun (Dv, H).
    Incienso; sahumerio; perfume. "Perfume, humo, olor" Lar. "Sahumerio" , "sufumigación" Ib.
    Loreak ta lurriñ usai onekoak. Echve Dev 17 (SP Phil 8 kheak). Zerura eskiñitako eliz-lurrun edo intzentsua . Ag Kr 225. Axioin egal-puntan daukok / iñok txastau-bako lurriña. "Perfume". Laux AB 29. Uria ere, opa-lurrin, otoi-eresi ta negar-marraska yario dugu. Zait Sof 57. Jaunaren apaizek lurrin eta ogi eskeintzen diote Jainkoari. (Lev 21, 6). Or MB 515 (Dv isentsu, Ur intzentsu, Ol erre bear, Bibl su-opari, BiblE erre beharreko opari). Jainko-lurrunetan bizkor barneak. "Emisiones de bálsamo divino". Onaind (in Gazt MusIx 208). Galbanum-lurriña erlategian pizteko esango nizuke. "Galbaneos [...] odores". Ibiñ Virgil 113.
    v. tbn. Lurrun: Ker EMeza 333 (ap. DRA).
    azpiadiera-3.1
    Incienso (materia). v. lurringai.
    Buruntza ta lurriña eskuetan artuki. 'Incienso'. Zait Sof 82.
    sense-4
    4. (H); lurrun (H); lurun (S ap. Lh ).
    Olor (refiriéndose siempre a buenos olores). v. urrin.
    Orazinoiak igoten dau Jaungoikuaren aurrera, inzensu errien lurrunak legez. Astar I 61 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Non ere dagoen Jaungoikoa, an dago usai eta lurruñ gozoenen asiera eta jaiet-burua. Arr May 138. Ez da lorerik zeñaren lurriñ txit gozoak izango duen aren asnaseak baña usai oberik. Otag EE 1882c, 448. Gabon-apariarena bezain gozoa / lênaren lurruna zaizu gogoan eda. Ldi UO 56. Lurrin ederrez, usai zabalez / lêrtua du sukaldea. "Tufillo". Or Eus 235. Ziza-lurriña. Ib. 230. Lurrari zerion lurriña arnastuz. Txill Let 50. Lurrin goxo eskeinka ari izaten diran bezela [lorak] . Erkiag Arran 191. Intzentsuaren lurrun gozoak / usaitu gaituzte gaiñez. NEtx LBB 277.
    v. tbn. Lurrun: Gand Elorri 82.
    azpiadiera-4.1
    (H); lurrun (H).
    Mal olor. "Ai, au gorphutz illaren lurriña!" H.
    sense-5
    5. Indicio. "Lurrunen bat egongo da, habrá algún indicio (V-gip)" A Apend.
    Nundik edo andik lurruna artu eben gaztiari gorrotua eutsoen argin erdeldunak. Kk Ab II 175. Zorionaren lurriña al-ziran / ala amets-gezur-agintzak? Jaukol Y 1933, 28. Nik aditzen det emendik / zerbaiten lurruna. Uzt Auspoa 22, 88.
    azpiadiera-5.1
    Sospecha (?).
    Lurrin atsekabia / gogorapen txarra / gabian kendutzeko / eran ardo zarra. JanEd II 12.
    sense-6
    6. "Ez neban itzik egin ez lurrunik, no hablé palabra ni hice demostración alguna (V, msOch 105)" A EY III 275 (tbn. en Izt 34v).
    Ez ementzion lurriñik eantzun. JMB OC II 305 (ap. ELok 198).
    azpisarrera-1
    LURRINETAN. Despidiendo vapor.
    Izerditan da lurrunetan egoten dira elizeak artu al dituan gizaldrak eta geiago. Ag Kr 47.
    azpisarrera-2
    LURRINEZKO.
    a) De vapor.
    Lurrunezko itxal-itxureak [...] urteten eta igoten ikusten dira. Arriaga Lekob 15. Lurrunezko odei zuria. Ldi UO 20. b) De vapor, movido a vapor.
    Oihalezko asko, lurriñezko gehienak [itsas-huntziak]. Osk Kurl 124.
    azpisarrera-3
    LURRIN-INDAR.
    a) Fuerza del vapor.
    Naiz eskuz naiz ur-indarrez naiz lurrun edo bapor-indarrez erabilteko makiñak. Eguzk GizAuz 21. Lurriñ-indarrak darabilzkin bultziei. EAEg 23-10-1936, 119.
    b) Jantzi oietatik darizun lurrin indar zerutarra. "La virtud celeste". Or Poem 519.
    azpisarrera-4
    LURRIN-INDARREZKO. Movido a vapor.
    Untzi lurrun-indarrezko ta orio-loidun bultzakiñei esker. Erkiag Arran 77.
    azpisarrera-5
    LURRIN-IXURKA. Perfumando.
    Lore ta larrosak lurrun-ixurka / dirauen bitartean. "El ámbar perfumea". Onaind (in Gazt MusIx 206).
    azpisarrera-6
    LURRIN-JARIO.
    a) (Adv.). Despidiendo vapor.
    Gure inguru lurra lurrun-yario. Ldi BB 122. Basoaldea beroaren beroz lurrun-jario. TAg Uzt 78. Patsetan blai-eginda zijoazen atsanka ta lurrun-jario. Ib. 148. Goldepean lurrun-iario dagoen zezena. Ibiñ Virgil 104. b) (Adj.). (Lo) que despide vapor.
    Zaldien lepo lurrun-iarioak. Ibiñ Virgil 93.
    azpisarrera-7
    LURRIN-MAKINA. Máquina de vapor.
    Lurrin-makina bateri arrikatz gutxi botatzen badiogu. NekIr 76.
    azpisarrera-8
    LURRIN-MAKINATTO. Dim. de lurrin-makina.
    Pilotuaren agindupean, lurrin-makinattoaz ziarduen itsas-langileek. Osk Kurl 129.
    azpisarrera-9
    LURRIN ON (H; lurrun on H). Perfume.
    azpisarrera-10
    LURRIN ON SALTZAILE (H; lurrun H). Perfumero, vendedor de perfumes.
    azpisarrera-11
    LURRIN-ONTZI.
    a) Incensario. "Lurrinontzi, lurrunontzi, cazoleta de perfumar" Lar DVC 262. "Perfumador, la vasija, lurrikonzia, lurrukonzia" Lar ( H).
    Larraungo otoitzak lurrin-ontzian / bialduz lau aizetara. Or Eus 259. Lurriñontzi bana artu zuten. Ol Lev 10, 1 (Ur intzentsonario, Dv, Bibl isentsuntzi, Ker intzentzu-ontzi, BiblE errautsontzi). Berez behar lurrin-ontzitarako jaioa. MIH 140.
    b) Barco de vapor.
    Ibaiz, gurpildun lurrinontzian (baporean) ibili nintzanean. A Ardi 2. Ikusten dozu lurrun-ontzia / itxaso zear arinka. GMant Goi 33. Arrantzaleak, "Cuatro Amigos" deritxon lurrun-ontziko lagunak. Ort Oroig 101. Kai bertatik orduan / lurrin-ontzi arroa. Jaukol Biozk 44. Juan zan legez lurrun-ontziko / notiñak alikatzera. Enb 193. Lurrun-ontzi batek jaso zituan urrengo goizean itxasgizon biak. TAg GaGo 14. Lengo errota-ontzirik ez zan ta guztiak lurrin-ontziak ziran. Anab Don 256. Oial-ontzi, lurrin-ontzi. Or Eus 397. Lurriñ-ontziak turu ta txistu. EA OlBe 77. Bizkaiko lenengo lurrunontzia Bermeon egin zala. Etxabu Kontu 115.
    azpisarrera-12
    LURRIN-SALTZAILE (H; lurrun H). Perfumero, vendedor de perfumes.

    lurrin

    lurrin
    << lotugabe 0 / 0 1 madari >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper