Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    lohi.
    tradizioa
    Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur desde el s. XVI. Lo(h)i es prácticamente la única forma atestiguada en los textos (con aspiración al Norte y sin ella al Sur); hay logi en un sermón baztanés del s. XVIII y en otro salacenco recogido por Azkue. En DFrec hay 6 ejs. de lo(h)i.
    Onom.: Scilicet Loiçtaran. (1150) Arzam 330 (cf. en onomástica aquitana Lohitton, Lohixsus).
    sense-1
    I. (Sust.).
    azpiadiera-1.1
    1. (L, BN, S; Volt 36, SP, Urt V 270, Lecl, Arch VocGr , VocBN , Gèze 321, Dv, H, Foix; loi V, G, AN, Ae, Sal, R; Lcc, VP , Lar, Añ (G), H (V, G)); loe (AN-arce); logi (B, Sal; VocB ); lodi (Sal) Ref.: Bon-Ond 138; VocPir 124; A (loi, logi); EI 38; Lrq; Iz R 395; ZMoso 65; Izeta BHizt (logi); Gte Erd 175.
     Barro, lodo. "Boue" SP, Foix. "Loitan zikindua, encenagado" VP 55r. "Légamo, el lodo pegajoso [...]. Loi itsaskorra" Lar. "Chapotear en el lodo o agua, ura edo loia txapalatu, oñeztatu" Ib. "Cieno", "lama, el cieno que hace el agua" Ib. "Encenagamiento, loian, lokardan irabiatzea" Ib. "Enlamar, cubrir de lama las tierras, como lo hacen las inundaciones, loitu, loiez bete, estali" Ib. "Barro, lodo" Lar, Añ. "Lohiaren erdira erori da, il est tombé dans le margouillis" Dv. "Logi haundiek bide bazterretan. Zapatak logiz beteak" Izeta BHizt. "Loi egin da (busti) / lotu gara / loiz urde egin gara (AN-5vill)" Gte Erd 175. Figura tbn. en el vocabulario de LE Doc. v. istil, lokatz. Tr. Documentado desde Leiçarraga. Apenas aparece en textos vizcaínos (sólo lo hallamos en Iturzaeta, Erkiaga y Gandiaga).
    Thu egin zezan lurrera eta egin zezan lohi thutik eta lohi harzaz frota zitzan itsuaren begiak. Lç Io 9, 6 (TB, LE, Dv, Ol, Or, BiblE, IBe, IBk lo(h)i; He basa, Leon ixtil, Ker lokatza). Nola idortasunak <idar-> bilzen baitu haiñitz herrauts, urak egiten du gero haiñitz lohi. Volt 137s. Ahoa idekirik beharrietaraño / gormantari sartzen dio lohi eztarriraño. EZ Man I 107. Iondone Petrik, are gehiago konparatzen du halakoa lohira hidoiztatzera bihurtzen den urdearekin. Ax 470s (V 305). Ikhas ezazü ümiliatzen, lür eta lohi zirena eta besten ororen huñpetan izaten. Mst III 13, 2 (Ip, Ol, Leon lo(h)i; SP istill, Pi lupetz). Bertan belaunikaturik, ur ta loi egiña lurra egonagatik, egin diotela agur andi humil bat. Mb IArg I 391. Ni ez naiz lurreko auts puska bat ta loi itsusi laster lurrak jan bear nauena. Cb Eg III 277. Dihuru bat galdu izan duzu, ziozu Seint Jeromak, eta lohian eta satsukerietan idireiten duzu. AR 279. Alabadere lohian bethi inharrausi eztenak zerbait liroke erran hartan. Egiat 217. Iruzkiak urzendu argizaria eta gogorzendu logia. BaztSerm1 362. Zer da, Jauna, gizona [...] ezpada loiez, zikinkeriaz eta arrez beterikako ontzi nazkagarri bat? AA III 340s. An dijoaz igesi, / bera eta gora, / batzuek loi azpira, / besteak kanpora. It Fab 61. Loia eginda, begiak igortzi zizkidan eta esan zidan [...]. Lard 414. Urdeak bezala lohian ihauskatzen direla. Dv Dial 42 (It loiean, Ip lohian; Ur lokatzan). Lohia da lur pozi bat uraz guritua. Dv Lab 280. Biriak loiez betiak daude leporaño. Sor AuOst 70. Batzuek deitzen zioten erua, bestiak tiratzen zioten loia, guztiak egin biar zioten zerbait desprezio. Bv AsL 46. Urradura heietarik ufaka badoa kea eta gero ixtila edo lohia, goiti burrustan. HU Zez 15.
    ( s. XX) Ura artzeko zegon ontzia're loiez eta larriz beterik. Goñi 72. Zarpa, iñauteri askotan ateratzen dana artza jantziyan loitan garbi garbi dantzatzera. Iraola 98. Gudu tokiko lohi guzia nerekin nuen oraino soineko guzietan. StPierre 23. Besoak loi gorriz orakatuak. Lh Yol 11. Loiaren ordez urrea, txabolaren ordez jauregia. Inza Azalp 114. Errekan, orai, urak, goitika, baderama lohi gaitza. Ox 63. Io zerri ori emendikan, loiez orakatua dago. FIr 159. Lohirat zoan lili ederra / aldaxketan da gelditu. Etcham 99. Astian iñoiz juntatzen gera / faltatu gabe jaietan, / Ama gaxua gora altxatzen / sartu ez dedin loietan. Tx B II 170. Ditazken dirdira gaixtoak oro bazituen urak; guneka, berdaatsa eta lohia nausi. JE Ber 79. Txerri biziak sartzen ditu gero ixtil eta lohi baizik ez zen putzu handi batean. Barb Leg 128. Loi artan utzi dute beorrek / oiñaren atz zaguna. "Lodo". Or Eus 328. Elur au bean loi biurtzen da / goi ontan berriz iturri. EA OlBe 53. Gure zango gaizoek zer etzuten ikusi hango lohi zuri hotzean! Zerb Gerlan 52. Jauntziak lohiz belztuak. Iratz 136. Agoztegitik elki ta logian sar. (Sal) "Salir del pajar y meterse en lodazal". A EY III 168. Ur erreka mehe bat jausten zen, harroketan sartua, nihun ere lohi putzu bat gabe. JEtchep 15. Krobitxet zuri garbia / lohi zikinez beterik / lurrean datza. Arti MaldanB 230. Etxe kaxkarrak eta loi ta egurrezko etxolak lurra jota. Anab Aprika 28. Otzaren aur garbiak / loia eban bildur. Gand Elorri 188. Oinak artetan hango ur eta lohi zafletan erroraino sartuz. "Boue". Ardoy SFran 191. Ur-bazterra irristala zegon, dana loiez betea. "Cieno". Berron Kijote 222. Oiñetako bat loitan utzita atera nintzan zulo artatik. AZink 77. Daitezkeen soinuen lohi moldegabetik eskutada bat hautatzen eta moldatzen du hizkuntzak. MEIG VI 101. Lohia eskua bete zabaltzeko modua izan du eta lohia baino kiratsagorik ere bai. MEIG VIII 35.
    v. tbn. Tt Onsa 85. LE Kop 154. Etch 304. ChantP 182. Elzb Po 186. Jnn SBi 24. JanEd I 41. Prop 1897, 122. FLV 1988, 281 (Larrainzar, 1905). Iraola 131. Jaukol Biozk 67. Lab EEguna 91. Zub 43. Loram 101. Ir YKBiz 329. Erkiag BatB 45. Uzt Sas 114. EZBB II 14. JAzpiroz 137.
    azpiadiera-1.1.1
    (H; loi- H (V, G)).
    "Terre pétrie avec laquelle on fait les poteries communes, les pisés, etc. [...]. Loiz ta arriz egindako orma, mur fait des pierres et de boue. En ce sens on dit encore buztina; argile" H.
    azpiadiera-1.1.2
    Thü egin zian lürriala eta aho-gozo hareki egin zian lohi-lohi buxi bat eta lohiaz fretatü zütian ütxiaren begiak. EvS Io 9, 6.
    azpiadiera-1.1.3
    Idazlanetan, ordea, lohi-tartean zebiltzan har edo txitxare zirelako haiek gora begira egoten ziren beti, izar dardartiekin ametsetan. MIH 363.
    azpiadiera-1.2
    2. (loi- V-gip ap. Etxba Eib; Añ). (Fig.). Impureza, indecencia, mancha, mácula, mancilla, tacha; pecado. "Deshonestidad, [...], loi-zikinkeria" Añ. "Bere izenari ezarri detsa loixa" Etxba Eib.
    Nondik heldu da haiñberze lohi eta lizunkeria. Volt 137. Eroriz geroztik bekhatuen lohira, / handik laster ilkhitzeko hau duk bide segura. EZ Man I 22. Haragiaren lohian ez sartzeko [...] Iainkoari gogoz eta bihotzez othoitz egitea. Ax 366 (V 241). Berriz bere leheneko aphetitura bihurtzen baita: hala bihurtzen da halaber, bere leheneko tokira, tornura eta lohira. Ib. 390 (V 255). Gu loan atrapaturik, bekhatiaren lohiala egotzirik, ifernuko phena eternaletara ioan eraziteko. Tt Onsa 168. Ükhezü pietate eta idoki nazazü lohitik. Mst III 20, 2 (Ip, Leon lohitik; SP istilletik, Ch basatik, Ol lokatzatik, Pi lupetsatik). Aisa utziko dituzu erio gaistora daramaten gauzak eta aragiaren loi zikin laburrak. Mb IArg I 62. Nere loiak garbi itzatzu, nere leortasuna eze ezazu. Cb Eg III 304. Judatarrak, heren bekatuen loi zikiñak kentzeko, legeak zionez, garbitu oi ziran. Ub 73. Nola uste dezu garbitu anima lengo bekatuen loi, zetaka ta ugar guzietati? Mg CC 188. Iturri bat animaren loi guziak garbitzen dituana. AA III 521. Pekatubaren loi edo orban <nor-> baga aurkituten dan arima. JJMg BasEsc 23. Ene bekatuen loi atsituak garbietako. Añ EL2 103. Beharria berdin [xanyatzea] adarrera, / eta egitea lohia / inozentzia garbia. Gy 68s. Noiz eta deblauki bekhatuaren lohian baltsaztatu izatu bainaiz. Dv LEd 11. Ikusten dut dena lohiz, bekhatuz, Jainkoaren damuz eta hasarrez bethea. Ib. 170. Mihi pozoinatu batek ixtilean eta lohian ezarri zuen Jesusen espos garbia. Jnn SBi 73. Ilhunbetan, gaizkian, lohian pulunpatua dago mundua. Lap 161 (V 71). Joan nintzan Alexandriako hirialat eta han ene arima lohian nahasi nian. Ip Hil 120. Sarnaren loia da pekatuaren loiaren iduri bat. Itz Berb I 53 (loitasunaren en la versión vizcaína). Ana zeure amak artu zenduzan / bere erraietan garbirik / ez zendun zeugaz mundura ekarri / lenengo loien asirik. Azc PB 41 (Ur PoBasc 252 jatorrizko pekaturik).
    ( s. XX) [Kalbino] loiean ondaturik bizittu da. Inza Azalp 96. Lohian lohi, bazterrez bazter, makhur, gaizki zabilana / argian argi, aldaratu zen barkhatzailearengana. Ox 73. Nor nahi gertha, gizona den ber, ez baitute ahalgerik / erakusteko sal-gei direla; bainan erostunetarik / badoazinak deus bildu gabe, lohiarenaz bertzerik. (Interpr?). Ib. 72. Hor, euskal-mugan geldi-araziz ipar-aize hilgarria, / ez duzu hemen sartzen utziko gezurra eta lohia. Iratz 180. Ene loiean ondaturik eta itsurik ez bainenkusan garbitasunaren argia. Or Aitork 151. Hegiaphaliaren izen garbia loiez zipriztindu. Etxde JJ 99. Giza-mingaiñak esan ezin aiñako gertakariak izan oi dituzte, lurreko loiez arimea garbitu ta maite-suan gorituz doanean. Onaind (in Gazt MusIx 157). Zure anima erabat loitan zikindua [dago] . MAtx Gazt 48. Egungo itxura eta lilura guzien erdian, lohian itotzeko irriskuan diren [gazteak] . Ardoy SFran 306. Etxeko izena oraindik geiago loitan ito dezazun. NEtx LBB 67. Seigarren onek galerazten du / aragizko pekatua [...] / askok agindu oitan / ibillitzia loitan / daukate aukeratua. Uzt Sas 216. Horregatik maite ditut gaurko gazte asko: tentaldiaren ihesi ez dabiltzalako, lohiaren beldur ez direlako. MIH 78. Ez da lohirik gabe egiazko giza-maitasunik. Ib. 263.
    azpiadiera-1.2.1
    Nahiago nuen, ugariago delako, Kardaberazek dakarren lohia eta zarpailkeria. MEIG V 103.
    azpiadiera-1.3
    3. (S ap. A ; O VocPo, SP (S), Dv, H).
    "Corps" O VocPo. "Cuerpo" A. "Gorputza. Lohia saindua" SP. Cf. lohadar. Cf. MEIG VII 87: "Ez dut ere hitz pare bat esango hain atzendurik daukagun lohi zaharraren alde".
    Iesus Krist ikhusiren duk iustuen konpañian / bortz zauriek distiatzen diotela lohian. EZ Man I 135. Martirio handiz gure penatzen da lohia / eta arima da bere etsaiaren hirria. Ib. 114. Arima da lohiaren buruzagi handia. Ib. 99. Ofrendatu darotzugu haren lohi saindua. EZ Man II 51. Joseph Pilatusi zure lohia eskatzen. OracinoD 13. Zure lohiaren (erraiten da gorphutzarentzat) argizagia da zure begia. HeH Lc 11, 34 (Lç, He, TB, Dv, Brunet, Leon, Or, Ker, BiblE gorp(h)utz, Ol soin). Nere arima ezpain hegira ethorririk, uzten duenean nere lurrezko lohia zurphildua eta hormatua. Dv LEd 277. Ezari beitzian debriaren büria emaztiaren lohin (edo khorpitz) gañen. ArmUs 1893, 30. Bere loian (gorputzean) alde onik ez duala eta biziko dan usterik ez duala esaten dik Sendalariak. Sabiag Y 1933, 422.
    azpiadiera-1.4
    4. (loi Añ, Izt).
    Suciedad; mancha. "Barreduras, [...], loi batuak" Añ. "Mancha" Ib. "Loixa, la suciedad" Iz ArOñ.
    Utzi zuen burutik oñeraño zauriz betea ta anitz aldetik loi-zikiña ta materi ustela zeriola. Mb IArg I 195. Maiz ekusi dezute / kristal garbian / nola sartu ta erten / oi dan argia, / ahi aur ederra! / Ausirik gabe, / ta loirikan batere / utzirik gabe. GavS 12s. Artuten da itxuski edo eskobia garbituteko loi edo autsak. Mg CO 17s. Ez dozu gura ikusi zaijezan zeure arpegijan orban ta loi bategaz, ezpada beriala garbituten zara. Ur MarIl 82. Kanta dezagun bera degula / loirik gabeko lorea. AB AmaE 141. Atzazaletan loirik / geldituten bada, / mokor baten ganean / gonan kenduten da. Azc PB 69. Kuartelien soñekuak loie badauko, bendeziñua; [...] oñetakuak garbi-garbirik ezpadagoz, bendeziñua. Kk Ab II 158.
    azpiadiera-1.5
    5. "Loi ortzetakoa, neguijón [='caries']" VP 56v.
    azpiadiera-1.6
    6. "Mingañeko loia, sarro de la lengua" VP 63v.
    azpiadiera-1.7
    7. "Caspa, buruko zaia, loia, zolda" Lar (in Aq 1338).
    azpiadiera-1.8
    8. (loi G-nav, AN-gip-larr-5vill-araq-arce-erro, L-sar, Ae; Añ (G), H (V, G)) Ref.: A (loi); EI 51.
     Pantano.
    azpiadiera-1.9
    9. (V-gip).
    "Kaldurrixo ['colgajo antes del celo de las vacas'], loi luzeak dindilizka" Iz ArOñ (s.v. kaldurrixo).
    azpiadiera-1.10
    10. "Loia, dedo medio o cordial (Humboldt, pág. 97)" Garate Cont, RIEV 1933, 99.
    sense-2
    II. (Adj.).
    azpiadiera-2.1
    1. (L, BN, S ap. A ; Dv, H; loi V, R ap. A ; Lar, Añ, H (V, G)); logi (B ap. A ).
    Sucio, turbio, inmundo, embarrado. "Asqueroso", "puerco, sucio", "sucio", "turbio" Lar., Añ.. "Bazofia, [...], ondakin loia" Lar. "Poluto" Ib. "Ur lohia, eau trouble. Arno lohia, vin trouble. Par extension, sale, malpropre. Athorra, arpegi, esku lohiak, chemise, figure, mains sales" H. "Karrike guzie loie dago" Iz Ulz. Tr. Documentado desde RS en textos meridionales (con mayor frecuencia vizcaínos); al Norte lo encontramos en Etcheberri de Ziburu, Axular, Etchahun, Duvoisin, Hiriart-Urruty, Etchamendi e Iratzeder.
    Urde loiak zitaldu. "El puerco encenagado ensucia". RS 47. Sehaskatzat Iaunak duela / manjatera lohia. EZ Noel 52. Erauntzi dut behin athorra lohia, nola bada berriz iauntziko dut? Ax 471s (V 306). Zerion materi loi hau kenzeko zuen oial ta zapi mea zen tell-puska ta ladrill-zati bat. Mb IArg I 195. Lurreko abere loi guziak baño loiago ta nazkagarriago zure gorputza izanik. Cb Eg III 384s. Agertu bear zuen Eleiza atarian janzi loi, pobre ta zerbait urratuakin. Mg CC 154. Naiago dituzte Ijituko zingura basatuetan arkitzen ditzaten ur loi ta zatarrak. Ib. 255. [Jauna] artu dezu zere ezpaiñ loi eta barrunbe nazkagarrian. AA I 419. Orrako karkaba ustel, atsitu eta loi orretara bota nai dozu nire odola? Astar II 237. Lepra loi astun batek estaldu eban gorputz guztian. fB Ic II 192. Arpegi ederrera txistu ta gorro loi atsituak egin eutsezan. Añ EL2 218. Pekatuaren lokatsa eta zingira atsituaren erdijan, abere loi baten gisan. Ur MarIl 16. Berezitu ezazute bada zuek ere zamari garbia loiagandik eta egazti garbia loiagandik. Ur Lev 20, 25 (Dv xahu ez denetik, Ol satsutik, Ker garbi ez danagandik, BiblE kutsatuetatik). Jauna, bada gauza loirik egundaño jan ez det. Lard 498. Aberea baino lohiago den batengatik, nik Jainkoa utz dezadala! Dv LEd 186. Alkondarea loia, astegunekoa. AB AmaE 234. Sartzen dira eguerdian / ostatu loi baten / irabaziko dana / iaten eta edaten. Azc PB 238. Kainaberak dauko / kurtzelu bat loia / atsituten dabena / ke baltzagaz goia. Ib. 86. Antxen dakusgu jantzi loi, izerdi usai ta begirune gaiztoko [langilleak] . Ag G 216. Bere burua urruti aldean ikusten [zuan] [...] minbera, loi ta zirpiltsu, kemenge ta motel. Ib. 328. Au bai tamala...! Oianetako / ur garden leuna, loi dan uragaz / alkartuta...! GMant Goi 92. Ibilli ta ibilli etxe loi-zarrera eldu ta barrurantz begiratu eban. Altuna 16. Beitu zugatz aren azpijan jezarritta dagon eskale ziztrin-loi a. "Foul". Ib. 96. Soñeko loia ugari. Enb 165. [Apez-gaiak] munduko keldar / lohiaz zikindu. Etcham 77. Izpi-garbijak dargi / euren gorputz loia. "Sucios". Laux BBa 50. Bidea bat da, ez loi, ez zulo, / oiartzundun arri gogor. "No enfangado". Or BM 52. Denak zerk ote ditu gaur hola usaintzen? / Lohitik heldu dira, lohi itzultzeko. Iratz 85. Odei baltz arre, ur loiaren kolorekoz bete zan zeru ingurua. Erkiag Arran 162. Sartuko dira, nire gorpua / datzan obian, ur loiak. Gand Elorri 168. Pozoin-kalteak senda / ta arnas loia're txau dezadan. Gazt MusIx 119. [Etxea] ez da gauza aundirik, loi dago. Onaind STeresa 85. Goixien gosari legez, ur loi apur bat. Gerrika 105.
    v. tbn. Etch 376. Alz STFer 129. HU Zez 47. Itz Azald 188. Bilbao IpuiB 14.
    azpiadiera-2.2
    2. (Urt I 48, Dv, H; loi Añ, Izt, H (V, G)).
    Indecente, impuro (ref. gralmente. a los pecados de la cane). "Tocamiento de manos, [...]. Si son impúdicos, eskuka loiak, [...] eskutasun loiak" Añ. "Conversaciones torpes, berbaldi loiak" Izt. "Au fig., sale, ce qui offense la pudeur" H. v. ezain, lizun. Tr. Usado desde principios del s. XVII en todos los dialectos literarios.
    Huts lohienez diozu garenean lizundu, / konfesio egitera eztugula berandu. EZ Man I 21. Libra beza ene bihotza amudio lohi eta gutizia desordenatu guzietarik. Ch III 4, 2 (SP, Ol (-iz-) gaixto, Pi oker, Leon lizun). Adamen bekhatuaz geroz gure sortzea lohia zela eta madarikatua. CatLav 375 (V 181). Jolasket loi-lizunean ta anima gaisoa zikinzeko diran beste anitz gauzetan. Mb IArg I 117. Artzen du bere atsegintz loietarako bidea. Mb IArg II 332. Or arturikako atsegin labur ta gusto loi ta lotsagarriak zeñ garesti kosta zaizkidan! Cb Eg II 147. Kastidadeaen kontrako pensamentu eta deseo loiak. Oe 1115. Bihotza lohi denean, kanpoko garbitasuna sepultura xuritu baten pare [da] . Lg II 182. Begira emen, [...] euki dozunez eskuka loi edo tokamenturik edo gauza zikinik zeuk zeure gorputzaz. Añ EL1 134. Ez dira geldituten bestelango atsegin zantar, berba loi ta kaltegarrijetan. Mg CO 244. Hizketa loi edo jostatze edo ukitze aragizkoak. Gco I 433. Begira, izan ote dezun itz loi desonestoak aditzen egoteko oitura. AA II 144 (III 629 itz loi zikiñak). Debrua da gisa berezi batean Izpiritu lohia. Dh 186 (271 debru lohi). Begaz esan dan dantza loi ta naastaubetara, premina andi bat bagarik [...] duazanak, egiten dabee pekatu mortala. fB Olg 122. Ez leuke batek pensamentu loi, orakada zikin eta berba atsitubetan jausi gura. Astar II 16. Pintura loi, zikin eta atsitubai begira daguanak, bada onek bere pekatu mortal egingo dau. Ib. 137. Enea bezalako arima lohi bat. MarIl 73. Pekatu loi edo aragiazkorik ez egitea. CatBus 25. Amorio loia gorroto biurturik. Lard 194. Esku eman zioten ezpiritu lohien gainean. Dv Mt 10, 1 (He, IBe lohi; Lç, Ol satsu, TB, EvL, Ip gaisto, Echn, SalabBN, Leon gaixto, Samper, Ur, Ker zikin, Or, IBk likits). Zer burugabekeria, lan lohi edo erho hutsari Ebanjelioko egiari baino hobeki jarraikitzea. Dv LEd 220. Nasaikeria zale zarean Asia loia, / nok artu daike zugaitik damu puskaren bat? AB AmaE 440. Jainkotzat adoratuak ziren, krima lohi, zikin eta tzar guzien egileak. Lap 159 (V 70). Jaundone Joani-Batistaren burua dantza baten eta dantzari lohi baten saria izan dela. Arb Igand 144. Naste edo alkartasun loi bat. Itz Azald 171. Bere keñubak dozak loiak! / Ontzi-gibelan kentzen yozak / alkondara ta parka urdiñak. Laux AB 92. Irain loiak agotik zeriozkala gelditzen zan zotinka. TAg Uzt 64. Barriro artu ninduzun / erizun loi usteletan. 'Me cubriste con fétida y viscosa corrupción'. Gand Elorri 178. Burutapen lizun eta gogo loi asko dituzula esango didazu. MAtx Gazt 52. Au da ba jazorikua, / gau-jolas loien zale danentzat / gogoan artutekua. BEnb NereA 162. Lagun urkoa maite ez bada / zelan bizi gu, anaiak? [...] / Anai artean agertzen diraz / gauza zikin eta loiak. FEtxeb 168. Giza-bizitza narrasa, zitala, lohia da maiz, baina ez berez hala behar duelako. MEIG IX 107.
    v. tbn. Harb (ed. 1690) ap. H. Urqz 77. Arz 44. Lar SermAzc 54. He Gudu 118. CatElg 157. CrIc 172. CatLlo 45. Ur CatArrig 81. Aran SIgn 71. Monho 110. JJMg BasEsc 121. Hb Esk 227. Arr May 68. CatJauf 6. Ag EEs 1917, 170. KIkV 72. ArgiDL 92. Inza Azalp 58. Enb 59. Etxde JJ 166. Erkiag Arran 144.
    azpiadiera-2.2.1
    (H; loi Añ, H (V, G)).
    Lujurioso, indecente, deshonesto, impuro (ref. a personas). "Torpe, deshonesto" Añ. "En parlant des personnes. Emazte lohia, femme impudique; 4. immonde, qui n'est pas pur, qui est déclaré impur par la loi religeuse" H.
    Eri ninzenik sendatu nauzun, lohi ninzenik xahutu, galdu ninzenik ediren. Harb 196. Lohiak eta desonestak pulunpatuko dire bikhezko eta sufrezko tulunbio irakituetan. Ch I 24, 3 (Mst, Ip lüxüriusak, Ol zantar, Leon lizunak). Gezurti gaisto, ezkontzen zikingarri, gizon loi bekatuz galdua! Mb IArg II 332. Nere baitan pitx zazu presuna lohiei aldaratzen ditzotzuten khar bethierekoen beldurra. Mih 23. Gizon bat librau zan infernuko Gaiskin loi edo zikiñeti. Mg CO 115. Hanbat adiskide lohi, batak bertzea bilhatuz, batak bertzeari amor eginez, behar bada asko denboraz bekhatupean ehortziak. Dh 162. Ama loijaren alabia loija. fB Olg 59. Juzgauko zaitu Jaingoikuak desonestuba, loija ta atsituba zarialako. fB Ic II 235. Ez dozu ikusten loi bat, nosbait konpesau arren, leengo berdetasunak ta aragijaren erako pekatubak erakusten ditubala? fB Ic III 274. Gizon loi, atsitu ta arima galduko [bat] . Astar II 9. Espiritu Santubak, [...] lapurrak gustijak daukaz lapurtzat, ordijak orditzat, loijak loitzat. Ib. 180. Rodriges, Bisigothen errege lohia, / mendetan odolezko nigar ithurria. Hb Esk 49. Nork zainduko ditu lohi, ohoin edo hiltzaleak? Hb Egia 37. Gathibu lohi bat bezala nik hestutu eta karrotaturen haut. Dv LEd 85. Sekula gauz onik ez, lohi ta alferrak. Oxald (in AstLas 73). Izan zaizte urrikalmendutsu, lohieri eta atsegin tzarrak bilhatzen dituzteneri. Lap 208 (V 93). Egiaz, lohiek dute ardurenik atzemaiten eta hortakotz da gaitz hori askitto hedatua hirietan. JE Med 131. Iñor beti loi, norbera garbi, / Zu obendi, neu donia. Enb 174. Garbiak soilik dauke zurekin [Birjinarekin] / zer ikusirik, loiak ez. Gand Elorri 140.
    azpiadiera-2.3
    3. logi.
    "Eztut ikusi au baño gizon logiagorik, eztaere bertze ori baño sumarragorik (B), no he visto hombre más flojo (inactivo) que éste" Inza Eusk 1927 (1-2), 150. "Flojo, inactivo" (B). Inza NaEsZarr 177.
    azpisarrera-1
    HATS LOHI.
    Demonio, diablo, espíritu maligno.
    Ats loia (deabrua) gizon batengandik atera danean, toki idor ta urgabetan barna ibiltzen da. Ir YKBiz 167. Ats loiai ere agintzen die ta men-egiten diote ta aldegiten dute. Ib. 83 (v. tbn. 228).
    azpisarrera-2
    BURDIN-LOHI v. burdina.
    azpisarrera-3
    LOHI-HAR.
    "Loiar (G-azp), gusanillo que se cría en las marismas" A.
    azpisarrera-4
    LOHI-HARTZAILE.
    "Loi-artzaille, paño sufrido que disimula las manchas (V-m)" a Apend . v. LOHI-ESTALI.
    azpisarrera-5
    LOHI-BURDINA.
    "Loi-burni, guardabarros" BeraLzM.
    azpisarrera-6
    LOHI EGIN.
    "Loi egin da (busti) / lotu gara, loiz urde egin gara (AN-5vill)" Gte Erd 175.
    azpisarrera-7
    LOHI-ERTZ (loi- Lar ( H)).
    "Cazcarrias, erpak, loiertzak" Lar. "Rabos que coge el vestido" Ib. "Extrémités de vêtements salies de boue qui s'y attache" H.
    azpisarrera-8
    LOHI-ERTZATU (loi- Lar ( H)).
    "Cascarramiento, erpatsua, loiertzatua" Lar. "Vêtement à extrémités boueuses" H.
    azpisarrera-9
    LOHI-ESTALI.
    "(V-ger), litm., oculta manchas. Se dice de las telas en las cuales se conocen poco las manchas" A.
    azpisarrera-10
    LOHI ETA HARRI.
    "A piedra y lodo, loi ta arri" Lar.
    azpisarrera-11
    LOHI-EZKONTZA.
    Unión pecaminosa.
    Eiheragaraiko gaztañadian egiten dutela beren loi-ezkontza. Etxde JJ 123.
    azpisarrera-12
    LOHIKO.
    Pecaminoso.
    Eta gizon tzar batzuk, berthuten etsaiak, / bantatzean herrien lohiko pasaiak, / zer beharko du egin emazte flakoak, / ezbaditu ekhartzen zimendu sendoak? Hb Esk 173.
    azpisarrera-13
    LOHI-KOLORE.
    Marrón, color de lodo.
    Gorputz guztia lohi-kolore, mihia beltz eta begiak hits. Mde Pr 92.
    azpisarrera-14
    LOHI-LAKARDA.
    "(G-to), lodazal" A. v. lokarda.
    azpisarrera-15
    LOHI-ORE.
    Barro, masa de barro.
    Aldare-alzinean zego arri andibát, zein sanduak oñés ukituzuenekó beraxtuzé nola balitz loi oreáskoa, de manéra ezi artan geldituzire señalaturik oñen kúntzeak. LE JMSB 285.
    azpisarrera-16
    LOHI-ONTZI.
    Orinal.
    Oepian eukan loi-ontzija artuta, bentanara urten da, ango loijak jaurtegi eutsazan. fB Ic III 374s.
    azpisarrera-17
    LOHIRIK.
    (Estar, etc.) sucio, turbio.
    Loirik bazagoz garbitu zaitez leenago penitenzijako iturrijan. Astar II 233. Abarka baga sarri, alkondara loirik, / arpegia sekula garbitu bagarik. AB AmaE 217. Badauke loirik / etxean oirik, / garbituteko eztauke / inoiz iaboirik. Azc PB 106. Arri koxkor artian / ura loirik dua. "Sucia". Laux BBa 86.
    azpisarrera-18
    LOHI-TANTA.
    "Logi-zarta, logi-tanta (B), salpicadura de barro" A.
    azpisarrera-19
    LOHI-ZARTA.
    "Logi-zarta, logi-tanta (B), salpicadura de barro" A.
    azpisarrera-20
    LOHIZKO (Dv, H).
    "Qui est de boue" Dv. "Lohizko tupina, pot de terre" H.
    Hobenen mendi guzia beharko duela jasan, / eta lohizko ondarra dena beharko duela edan. Ox 78.
    azpisarrera-21
    LOHI-ZULO.
    "Loi-zuloa, pantano" VP 56v. "Lohiziloa, bourbier" Lecl.
    Loizulo ta sasiak gaindi. Lh Yol 3.
    azpisarrera-22
    LOHI-ZUPU (Dv ( A)); LOHI-ZIPU (T-L).
    "Lohi-zupu, coenum, bourbier" Dv. "(L?, BN?, cenagal" A.

    lohi

    lohi
    << lodi 0 / 0 lohikeria >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper