Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    lodi.
    tradizioa
    Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. La forma general es lodi. La var. lori aparece al Sur, gralmente. en textos populares (la hallamos en Bilintx, AzpPr , Pello Errota y en el catecismo de Irún traducido por C. Otaegui, y junto a lodi en fray Bartolomé, JanEd , Iraola, Txirrita, Uztapide, Ataño TxanKan (10) e Insausti (62)). En DFrec hay 20 ejs. de lodi.
    Onom.: Domingo de Lodias. (1234) GLarr SJ 251.
    sense-1
    I. (Adj.).
    azpiadiera-1.1
    1. (gral.; Lcc, Volt 83, Mic 7r, SP, Urt I 102, Ht VocGr 355, VP , Lar, Añ, Arch VocGr , Dv, Gèze 334, H, VocB ); lori (G-azp-to; VP ) Ref.: Bon-Ond 155; Mdg 163; A; Lrq; Iz Ulz; Iz Als; Iz To (loriye); Holmer ApuntV; ZMoso 70; Elexp Berg.
     Gordo; voluminoso. "Gorda cosa, gauza gizena, lodia" Lcc. "Gruesa cosa, gauza lodia, gizena" Ib. "Basta cosa, no delgada, gauza lodia" Ib. "Besoko lodiena, morcillo" VP 11r. "Soka loria, maroma" Ib. 87v. "Abultar en significación como neutra, parecer de bulto o volumen alguna cosa, aundia, andia, lodia izatea, iduritzea. Abulta mucho, aundia, lodia da, dirudi. Demasiado abulta, geiegi da aundi, lodi, aundiegi, lodiegi da" Lar. "Amondongado, lodi, gizena" Ib. "Salchichón, saltxitxa lodia" Ib. "Gordo, abultado, grande", "craso", "pingüe" Lar, Añ. "De pierna gorda o flaca, zanka lodi, zankame" Añ. "Gros, qui a de volume, de la circonférence. Beso lodia, gros bras, [...] zuhaitz lodia, gros arbre, lepho lodia, gros cou. [...] Gerri lodia, taille épaisse. [...] Gros, épais, opposé à mince et fin. Hari loditik oihal lodia, de gros fil, grosse toile" H. "Lodi, recio" Mdg 163. "Ari lodi bet, un hilo grueso" Iz Ulz. "Lodi samarra, un poco grueso" Iz Als. Cf. MEIG VI 103: "Hona batekoak eta bestekoak: [...] 'tartià' baina 'artiá', 'lotiyà' baina 'loriyá'".
    Noizere baitzare arbola lodi baten trebesean apartatuko zaizko leihorrari. INav 20. Nere bekatu gaiztoen kate lodiak. Mb IArg I 200 (v. tbn. kate lodia en Lard 63). Haritz lodi eta adartsu [bat] . Lg I 316. Gatxago izango da pekatu askoren orapillo lodi bat urratutia? Mg CO 113. Yosten zaituez esku-oñetati burdiñazko untze lodiakaz. Añ EL2 205. Zezenak bear ditu izan bizkarra zabala, lepoa lodia. It Dial 92s (Ur, Dv, Ip lodi). [Zezenak] bilhua llabür eta lodi. Ip Dial 93 (It, Ur, Dv lodi). Bizar lodi gogorrak. Izt C 193. Orok zoiñ-gehiagoka, / phazota lodi kolpeka. Gy 91. Ogia lodi den tokian, ondoa mehar, bihia txar eta guti. Dv Lab 55. Galtza hari lodiz egin batzuek. Hb Egia 19. Iru gurutze egitia eskuñeko eskubaren biyatz loriyarekin. (Irún, 1863). BOEans 640. Uraxen mokordua / guztiz atsegiña, / luzia ta loriya. JanEd I 101. Nere aita lanean beti izan zan ari, / baña etzuan poltsa iñoiz izan lodi. AB AmaE 402. Adiñ aundiko gizona ta gorputzaz lodi. Bv AsL 181. Zangar lodi, gorphutz lerden, / larru garbi sanoa. Zby RIEV 1909, 108. Oinak gurutzeari josi zituzten itze lodiek arima bera ere zilhatu baitzioten Mariari. Jnn SBi 45. Eskopeta ordez zeramaten esku makilla lodi bana. Apaol 75. Emazteki bat pizkorra, zangar besoak azkar, gerria lodi. HU Zez 33s. Ardi ari edo ule lodiagaz egindako oial zati edo mantarrak. Ag AL 23s.
    ( s. XX) Atso gerri lodi, gonamotz, esku zikindun [bat] . Ag Kr 12. Budaren irudi lodi tzar asko. AZavala (in Goñi 14). Taketa lakoxe zigarro lodi ta gogor bat. Kk Ab I 102 (3 enbor-lodidunak). Garbitu ta gordiak / dauzke ezurtzarrak, / kontu aundiyarekin / lodi ta mearrak. Arrantz 110. Haitz lodi baten pean. Ox 175. Etsaiak arrizko labe lodi batzuen gerizan zauden. FIr 140. Kanoi kurlo bat dugu begien aitzinean, besoa baino luzexago, ixterra bezain lodi. JE Ber 58. Ikusten baitet argi-argi, ukabilla añako izki lodiez, egunkari orren izen berbera. Ldi IL 71. Lepoa lodi, burua txiki / ziza are eguterakoa. "Grueso". Or Eus 194. Euri-tanta lodiak dakartzi lenengoz aizeak egoetan. TAg Uzt 131. Handi, lodi, abartsu, zer arbola! Lf Murtuts 22. Goi-errukia tanto loditan asi zan. SMitx Aranz 63. Zañak lodi, sakon eta ugariak ditu. Munita 44. Inguruz ogeita amar zentimetro baño lodigo dan guzitik irutik bi izango dira nagusiarentzat. Ib. 109. Ikusten zuen [...] estudiatzen... burmuin lodiak nekatzen. Mde HaurB 83. Erantzun zion begietatik malko lodi batzuk zerizkiola. Etxde JJ 65 (254 malutak eder ta lodi). Odeiak tantaka asi ziran, tanta andi, lodi, astun, usaintsuak jaurtiaz. Erkiag Arran 164. Mendi-mazela pherdetan belarrak lodi eta gizen dira. JEtchep 46. [Belarriak] ain ziran zabal lodi / ikaragarriak. And AUzta 123. Nere besoa baño lodiago zan. Osk Kurl 125. Euri-jasa tellatuz, / muñotan beera ugolde lodi. "Largos ríos". Gazt MusIx 125. An dijoa gure mutilla ukullu aldera soka lodi bat eskuetan duala. NEtx LBB 179. Gük beste alde jauzazirik / harri lodiak botxetan. "Grosses". Casve SGrazi 68. Arkaitz lodi bat jarriaz itxi zuten sepultura. "Gruesa peña". Berron Kijote 162. Arte-arbol batetik adar lodi bat artu [zuan] . "Pesado ramo o tronco". Ib. 97. Goiko ezpana, meia ta arteza, bekoa lodia ta zerbait jausia. Onaind STeresa 12. Gatozen harira eta haria ez da hemen listaria, baizik soka lodia. MIH 217. Arrazoi sendoen bila abiatzen garenean, aurki aurkituko dugu ezkutu bat, lodia bada bederen, aski eta gehiegizko arrazoia izan daitekeena. MEIG VII 191.
    v. tbn. Mat 203. CrIc 81. JJMg BasEsc 114. Jaur 164. It Fab 34. Arch Fab 211. ECocin 11. Elzb PAd 9. Elsb Fram 166. Arb Igand 31. Azc PB 246. Echta Jos 246. Urruz Zer 84. A Ardi 39. Noe 125. Lh Yol 9. ArgiDL 35. Mok 16. Zub 25. Barb Leg 145. Otx 127. Etcham 155. Zerb IxtS 48. Mde Pr 93. Arti Ipuin 49. Anab Poli 93. Bilbao IpuiB 167. Salav 33. Alzola Atalak 82. Olea 78. Uzt Sas 192. Ataño TxanKan 96. Ostolaiz 133. Larre ArtzainE 48.
    azpiadiera-1.1.1
    (Uso pred.).
    Hala xirripatto bat lehen mehe zena, / baratze xokoz xoko ixillik zuana / ur lagunez egina ibai izigarri, / garhaitiar doazu, eder eta lodi. Camoussarry ASJU 1988, 417. Kaka galanki in det / eder eta lodi. JanEd I 112. Sedazko garriko ederra / lodi daukazana ariak. Azc PB 118. Lodi datozkion saiets-adarrak eta sardetzera dijoazenak, lenbaitlen kendu. Munita 86.
    azpiadiera-1.1.2
    Txurrut, txurrut asi da / urlia edaten, / [...] mingaña lodi / itzak zeñek aditu / orduan ari? Izt Po 65.
    azpiadiera-1.1.3
    (G-nav, B, S; Lar, Añ, Izt 56r, H); lori (V-gip) Ref.: Lrq; Etxba Eib (lori); Gte Erd 49.
     (Ref. a seres animados). Obeso, gordo. "(Hombre) repolludo, gizanpa, giza txiki lodia" Lar. "Gordo, de muchas carnes", "gordinflón", "grueso, corpulento" Lar, Añ. "Corpulent. Gizon lodia, gros homme. [...] Gros, gras, qui a de l'embonpoint. Emazte lodia, femme grasse" H. "Idi lodia, gros bœuf" Ib. "A gizon lorixa da zuen senidia" Etxba Eib. "Munia era gruesa, pero baja. [...] motza da baña lodia (G-nav, B)" Gte Erd 49.
    Gorputza duelarik / luzekara, halarik / xuxen du et'ezta lodi, / ez mehe soberarik. 'Grosse'. O Po 31. [Ispilluan] ikusiko dezu zere itxurapen edo irudia, [...], lodia bazera, lodi modukoa. Mg CC 198. Lumati, allatsu, lodi, mardoa, / guretzat izango dok, gaur eperra. Zav Fab, RIEV 1907, 532 (v. tbn. el mismo ej. en VMg 95). Begira zuk dakizun / gizon lodi ari. It Fab 165. Lazkaun omen zegoen egun aetan Bikario gizon lodi andiren bat. Izt C 248. Gizon bat guztizko lodia. AB AmaE 305. Lodien kulpak ditu / pagatutzen miak. Urruz Urz 62. Orain, lodi ta galanta agoanean, abegi ta arrera txarra egingo daustak? A BeinB 73. Kontze galantenak / egin eban seme bat / lodi ta bizkorra. Azc PB 149. Andi ez txiki, argal ez lodi, / neskatillatxo lerdena. Echta Jos 233. Igual da --diyo loriak--, nola altxatzeko asmorik ez detan... Iraola 22 (97 lodi). Bizkaitar atso lodi eskale batek aditu zuan. Urruz Zer 86. Bazterrek dir-dir argi dezaten etxekandre pruntta bego, / bere jaun lodi puska bezala baso husten ez baitago. Ox 28. Amasei arruako andra lodia. Kk Ab II 32. Gizon lodi bat. Zub 86. Izan zadien San Tomas bat bezen lodia edo aita Eusebe bezen mehea. Zerb Azk 53. Büroko emakumeak / lodiak, orobat meak, / danak dirade itsusi. Mde Po 42. Gizon tipito lodi bat zen. JEtchep 82. Arabiar gizon aundi, zabal eta lodi bat. Anab Aprika 23. Agertu zana ez zan Tutulu, aren alaba lodia baiño. Erkiag BatB 63. Lodia argal baiño geiago. Onaind STeresa 12. Neska lodi [bat] . Osk Kurl 127.
    v. tbn. Ag Kr 29. Lab EEguna 88. Yanzi 164. Gerrika 128.
    azpiadiera-1.1.3.1
    (Uso pred.).
    Gexo bada ta lodija badago beriala sangrau biar da. Ur Dial 76 (It, Dv, Ip gizen). Zaldi gaixoari / nai aña janari / eman zaiozu, ea / jartzen dan lori. Bil 41. Abisatutzen diot / dam'orren aitari, / arto-etxe on batera / bial zala ori / an gustora egon dedin / eder eta lori. PE 76. Burla egin nai diozu / zuk nere aitari, / mokua zorroztu dala / Pello Errotari, / okeletan lori / ote dago ori. AzpPr 74. Lodi bizi, ian barik inoz, / ez afaldu neure aurrean. Azc PB 254 (Ur PoBasc 215 lodija dago). [Pello] zartuagatik dago / potolo ta lori. Tx B 155. Beraz ez dago lodi egon arren / alper juzgatzerik iñor. Insausti 227.
    azpiadiera-1.1.4
    (H).
    (Fig.). Grande, grave, gordo. "Au fig., gros, grave, considérable. Bekhatu lodia, gros péché" H.
    Gorputzaren mantenuko behar handiek karga lodi eta pisu emaiten diote [...] arimari. SP Imit III 26, 4 (Ch karga baitzaizko, Mst phezü handi bat dütüzü, Ip karga dütüzü, Ol nekagarri zaizkio, Pi nekagarri yakoz, Leon poxelu zaizko). Beldurtasun lodi eta larri hura. SP Phil 182. Eldu zitzaion Fernandezi burutik oñeraño humore lodi gordiñ oñazez betetzen zuen bat. Mb IArg II 333. Uste due obrazko pekatu larririk edo lodirik egiten ez duenean, pekaturik ez daukeela. Gco I 432. Ikusten dira ezjakin andiak, ignoranzia lodiak tratuetan. Añ MisE 151. Lanbide lodi oni ekiteko algorik orain orain bezala Uriari arkitzen etzaiolako. Izt C 89. Ohointza lodienak hiretzat arinak. Ox 188.
    azpiadiera-1.1.5
    "Embarazada" A DBols.
    azpiadiera-1.2
    2. (Lar, H).
    Grueso. "Raja, paño grueso de baja estofa, oial lodi bat" Lar. "Angeo, lienzo grosera, sardea, euntzar latz lodia" Ib. "Catorceno paño, oial lodiagoa" Ib. "Épais, par opposition à mince. Ol lodia, planche épaisse. [...]. Hari loditik, oihal lodia, de gros fil, grosse toile" H.
    Tela lodi, tela fina. Volt 266. Ezen nola gaixtagiña bailegoke lothua / eta burdiñazko zepo lodietan sarthua. EZ Man I 101. Ezen gure ganik hanbat da urrun herioa, / untziaren zenbat baita lodi oholatxoa. EZ Man II 143. Eskuetako larrua [...] latz, lodi eta gogor edireiten [zioen] . Ax 32 (V 19). Iesus iaio zekion, / mihiskando oihal lodiz / abel odiz / ohakoa zegion. 'Toile grossière'. O Po 59. Tiña, hazteri zakhar lodi batek hartu zian eta beztitu bere gorpitza. Tt Onsa 52. Bekhanki jeikiten beitira, [...] praubeki hazten, oihal lodiz beztitzen. Mst I 25, 8 (v. infra LODIZ). Zula bedi azpitik murru edo murall luze lodi bat. Mb IArg I 255. Agindu zion Josueri artikiren zituela lurrera murru lodi hek guziak. Lg I 189. Ondo izango da zamau lodi bategaz estalduten badeuskube mai ardao zetakaz zikinduba. Mg PAb 54s. Dantza zaliak azala lodija daukee. fB Olg 34 (Ic III 371 lino lori). Larrua lodia eta aragiari itsatsi gabea. It Dial 92 (Ur, Dv, Ip lodi). Laguntzeko baditu Dathané, Lissardy, / diruz bezala kaskoz zimenduak lodi. Hb Esk 131. Pareta lodiak. Lard 545. Arako hortu, orma lodi eta altuz [inguratua] . Ur BulaAl 31. Iñazioren ganbarako pareta nahiz arras lodia arrailatzen da. Laph 23. Josi ziozkaten barrengo aldetik arabaki lodi batzuek. Bv AsL 185. Oso ederra da jateko bañan du azal lodiya. Sor Bar 30. Kaltza-iake lodi astunak eta narruzko oiñetako zoru-lodiak. A BGuzur 114. Potorrak, millaka ta millaka, sare lodi andi baten irudira. Ag Kr 77.
    ( s. XX) Sasidi ta otariak, estalki lodi azpian zearo gordeak. Ag G 201. Bizkarra eta sahetsak azal lodi batek gordetzen daizko. JE Bur 13. Bi harresi lodi. JE Ber 21s. Zilar-plaka lodi bakotxa. Ib. 62. Zurezko gurutze lodiak soñean eta bidean Andre-Denari agurka eta kantari. FIr 163. Eskerrak nere soñeko lodiari. Anab Usauri 106. Izten dautsodaz Bertola jaun zirolari, neure lau soroko oski lodijak. Otx 97 (v. tbn. Altuna 67 oski lodijak). Larrurik lodienak dira azal-urratu. "Gruesa". Or Eus 251. Hazi zonbeit erori zitzaizkon [...], lurra ez baitzen lodi han, laster sortu ziren. Leon Mt 13, 5 (Dv, Ur lodi; He loditasunik, Ip loditarzünik, Echn etzutelakotz lur gizena). Bere gogoa oro irakurtzen ari zen liburu lodi, azal gorrikoan [zedukan] . Mde HaurB 7. Age lodi orren ganean koruko papar-aurrekotzat dagoan agea. Akes Ipiñ 23. Paper lodia zen eta bakoitzak erreal bat balio zuen. Arti Ipuin 36. Anka-azpian orduan narru lodia eginda egoten zan eta etzan miñik artzen. And AUzta 106. Paketearen azal lodia beingoan urratu. Erkiag BatB 31. Olatuen zartadek etzuten hautsiko leihar lodia. Osk Kurl 130. Paper lodi batean bildu zituen. Izeta DirG 122. Elurrez eta zazpi ukaraiko jela lodiz estalita. Ibiñ Virgil 101. Liburu lodi batean argitaratu ebazan. Alzola Atalak 109. Emengo orma-ziriak / luziak eta loriak. Uzt Sas 89. Jaka lodi bat artuta. Etxabu Kontu 128. [Zuaitz onek] azala lodi ta zimela nola duen. Ostolaiz 45. Betaurreko lodi hura. Larre ArtzainE 200. Atik Zraino hiru sail dauzkat, guztira hamar tomo lodi eta orrialdetan berriz 15 milatik gora. PMuj (in MEIG I 91). Argitara zuten liburu lodia. MIH 221. Horma lodiz babestua. MEIG IX 117 (en colab. con NEtx).
    azpiadiera-1.2.1
    (Tras gen.).
    Ez du inor izutu behar liburuaren lodiak eta trinkoak. MEIG III 56.
    azpiadiera-1.3
    3. (L, S; SP, Ht VocGr 355, Lar, Añ, Arch VocGr , Gèze 330, Dv, H); lori Ref.: A; Lrq.
     Espeso, denso (humo, nube, precipitación, etc.). "Zer dakharku hedoi beltz, lodi horrek?, que nous apporte ce nuage noir et épais?" H.
    Urthean behin baizen garbitzen eztena, neke baita eta gaitz, zeren hark herrautsa eta amaraua lodi baitu. Ax 540 (V 347). [Kometek] eztirudite handiak direla, zeren guregana hurbillago diren eta materia lodiago bati datxeskon baizen. SP Phil 176 (He 178 lodiago). Lanho lodi bat eta grosier bat iarten denian eta formatzen, iguzkiak lurra eztu onsa argitzen. Tt Arima 22. Pirineoko mendiak [...], zeintzuk izen au artu izan zuten, oñazkar ta tximistak botatzen zituzten su lodietatik. 'Espesos'. Izt C 61. Zein lauso lodiak bekatuak sortzen dituen. Lard 192. Nere bista iragaz baliteke arbol oien eta lañu lori arren tartetik. Bil 163. Laiño lodi zabal batek gauza guztiak bere estalpean gorde zituan. Ag AL 162. [Suburdia] ke mataza lodi zikiñ bat kopeta gañean arro arro daramala. Ag G 12. Ipar-axiak ego-alderantz / baztertu dituz odei lodijak. Enb 60. Niri lano lodia / aise zait nausitzen. Etcham 114. Teilatuko lau ixurkiak biziki gora dituzte eta xut, neguko elur-erauntsi lodiek ez ditzaten leher. JE Ber 17. Goiko odeia bezain lodi. "Grosor como el de las nubes". Or Eus 316. Gauerdian asi ziran laño lodiak, ardizarrak iduri. TAg Uzt 107. Lanho lodi batzu. Zerb IxtS 37. Hodei lodien artetik. Mde HaurB 5. Lanho lodi zen. Herr 27-11-1958 (ap. DRA ). Aren aparejuak apurtu ta autsezko odei baltz-lodiak zerurantz bialdu bearra! Bilbao IpuiB 22. Goietan odei biribillak gero ta lodiago, trumon-buruak. Erkiag BatB 112. Ba-joian keia gora, / urreraiño lodi. Gand Elorri 183. Loa atsegiñ eta mendietan itzala lodi. "Densae". Ibiñ Virgil 76. Elur lodi batek doi doia argitua. "Neige épaisse". Ardoy SFran 125. Sortu zen gaua nire baitan / ahoan kabitu ala, / beltzaren zapore lodia / sentitzen nuela. Azurm HitzB 55. Erditsütan phiztürik / sü khe lodi ñabarraillak. 'Épaisses fumées'. Casve SGrazi 130. Elhürra lodi bortian. 'Épaisse'. Ib. 116. Bidean auts-zurrunbillo aundi lodi bat ikusi [zuan] . "Espesa polvareda". Berron Kijote 195. Sugarrezko hodei lodi bat gure gainean tinkatu zen astiro. MIH 298.
    azpiadiera-1.3.1
    (Ref. a la cabellera).
    Illea oraiño / baitzen lodi. "Sa toison était d'une épaisseur extrème". Gy 236. Bere ille lodi kizkurrean, bekoki zabal ederrean [...] aitaren itxura [...] zegoan. Arr GB 106.
    azpiadiera-1.3.2
    (Ref. a la oscuridad).
    Ilhunbe gero lodi bat begi tristeenean / hedoi bat bezala zaio ifintzen aitziñean. EZ Man I 104. Ifernuko illhunbe lodiak. He Gudu 138 (v. tbn. ilhunbe lodi Lg II 85, Dh 86). Gau batez, illun lodian ibaiaren ertz-ertzian erorteko zorian. Bv AsL 118. Iluntasun lodia, urte askotakoa, errekondoetan sortzen dan lañoa bezelako narratsa. A Ardi 109.
    azpiadiera-1.3.3
    (V-gip ap. Etxba Eib ; VP 55v, Lar, Añ, H); lori (V-gip ap. Etxba Eib ).
    Espeso (líquido, pasta...). "Denso, en lo líquido" Lar. "Denso, lodia, gatzatua" Añ. "Esne lodia, lait épais, butyreux. Arno lodia, vin épais, chargé" H. "Morokil orrek lodixa urten dau" Etxba Eib. "Loriegixa eiñ dozu morokilla" Ib.
    Ezpadá áski idikitzen záña lanzétas, odól mea solamente atratzen baita, ez humore lodia ta gaistoa. LE (in BOEanm 368). Guduan hasiz geroz etziteken geldi; / hala odol ixuri gerlatetan lodi. Hb Esk 29. Kuajatuz geroz, desegiten dei guziua, isartan dei zuku lodi batian. Mdg 136. Esne lodi kaikuan, xingar gerrenean. Barb Sup 185. Gizon batek edan dezake eguneko litro bat ardo, ez delarik lodiegi izpirituz. FIr 174. Ardau lodi ta inddartsuz sabela neurri barik bete. Otx 111. Saiets osoan barreiatzen zun / beatz-txikarra bustirik. / Ezur guziak aska lezazke / igurtziz lodiagorik. "Una capa gruesa". Or Eus 88. Beroago ta lodiago egiten zitzaidan odola. Txill Let 104. Salda lodi beltz ura. Anab Poli 76. Amak, bear ba da, ez deutsa kafe lodirik iñoiz emon izango. Erkiag BatB 110. Millazkak anbar lodia ixuri bezate. "Pinguia". Ibiñ Virgil 55.
    azpiadiera-1.3.4
    Nutrido.
    Gizadi mordozka lodia ikusten zan utsune guztiak beteaz. Ag Kr 221.
    azpiadiera-1.3.5
    Zalantzaren arrak narabillelarik ere, lo-zorro lodia aienatzen dut. Txill Let 41.
    azpiadiera-1.3.6
    Tristurak beti kolore diferentea hartzen duela ohartzen da bat: hori zabala batzutan, [...], gorri lodia gero [...] eta horrela infinitoraino. PPer HarriP 61.
    azpiadiera-1.4
    4. Grosero, obsceno. "Gros, licencieux, graveleux. Hitz, elhe, solas lodia, mot, parole, discours licencieux" H.
    Halako amorioa nolazpait dela sensuetarakoa, lodia eta iarria bertute eskas, mudakor eta guti fidatzeko bat aurkitu duen lekuan. SP Phil 397 (He 401 grosier). [Naturalezak] higuin ditu gauza txarrak, lodiak eta latzak. Ch III 54, 8 (SP, Mst, Ip lodi; Ol zatar, Pi zakar, Leon itsusi).
    azpiadiera-1.5
    5. (V-arr, AN-gip, BN-ciz-arb; H).
    Grave, fuerte (ref. a la voz, al sonido). "Boz lodia, grosse voix" H. "Bajoaren ahotsa zuen: nolako mintzo lodia duzun aitatxi (V-arr, AN-gip, BN-ciz-arb)" Gte Erd 36.
    Eskuararen mintzaira behar da izan ez luzegia, ez laburregia, ez mehegia, ez lodiegia. ES 135. Trumoi soñuaren antzeko deadar lodi garratzakaz. Ag Kr 188. Entzuten zuan aitak [...] semien lo-zurrunga lodia. Ag G 25. Elikonde (koro) au irugarrenez eman zutenean, [...] mintzura lodi eder bat nasi zan lengoen artean. A Ardi 109. Begirada itxala, abotsa lodi ta aztuna. Kk Ab I 31. Zuraidarrak berriz / Muske erakuts erhiz, / Xara mintzo lodiz, / Oxalde kantugile, zahar ez balitz! Ox 204. Rafael, kantatzen dezu / boz me ta lodiyan. Yanzi 88. Trumoiaren antzeko zarata lodia entzun eben. Erkiag Arran 145. Abots lodi batek urtetan baeutson urten? Bilbao IpuiB 142. Ihardetsi zuen beltzak bere boz lodiarekin. JEtchep 87. Erantzun eutsan orma-ganetik aots lodidun gizonezko batek. Erkiag BatB 46. Abots lodi ta izukorrez. NEtx LBB 177.
    azpiadiera-1.5.1
    Batzuek mehe edo hitza mehatuz; eta finean bertze batzuek mintzoa lodiegi eginez. ES 133. Abantail bera eramaiten diotela [...] laburkiegi, mehegi edo lodiegi mintzo direnei. Ib. 135.
    azpiadiera-1.6
    6. (Tema nudo, acompañado de numeral y unidad de longitud).
    Bi gorbel behar dire, luzean beso bana eta laurden, zabalean beso erdi, eta lodi orobat beso erdi. (1741). SenperEus 29. Elur erortzea etzan bukatu. Oinbete lodi bazegoan. Ag G 201. [Balia] amabi metro luze, / gerriya amar lodi. Arrantz 108. Orain dagon aria kendu, eta berrogeitaamar milimetro lodi dana ipiñiko baitda. EAEg 21-11-1936, 351. Elurra egin zigun. ogei bat zentimetro lodi. BBarand 134.
    azpiadiera-1.6.1
    (Tras gen.).
    Erhiaren lodi hartzen dugu bakotxak geure basorat. JE Ber 28.
    sense-2
    II. (Sust.).
    azpiadiera-2.1
    (Lar, Añ).
    Grasa. "Crasitud, gizena, lodia" Lar. "Gordura" Lar, Añ.
    [Txerriak] ia lau ontza lodi zedukan / koipia ere jarria. Tx B I 162 (v. tbn. el mismo ej. en SM Zirik 60). Zezinkia ia gauero, zartagiko lodia larunbat oro, lentejak ostiraletan. "Duelos y quebrantos". Berron Kijote 31.
    sense-3
    III. (Adv.).
    azpiadiera-3.1
    1. "(V-ger), mucho, en abundancia. Edurra lodi da, nieva copiosamente" A. "Eztiak lodi balio du, la miel vale mucho" Ayerb EEs 1914, 201. "Errekak ura lodi dakar (V)" DRA .
    Izan du izpiritu eta khar zeruko, / graziaren hazia lodi hedatzeko. Hb Esk 108. Bildu zituen lodi urrezko tresorak. Ib. 132. Ura sartu da lodi / goitik eta betik. JanEd I 82. Jan lodi, bizitzeko guri. EZBB II 10. Izara-artean burua gordeta negar egin eban lodi. A Ezale 1899, 399a. Zer ongi handia Nijer alde huntan egin ahal gindezaken misionest gehiago izanez: Hain da lodi hemen jendea! Prop 1900, 122. Atsegingarri zen, egun oroz, jendea lodi ikhustea, hango eliza zahar ederrean. Eskual 1-1-1909, 3. Sukaldean txingarrak itzalirik, altzari ta zokoetan autsa lodi. A Ardi 20. Elurra lodi, euria adarrez, ostotsak (trumoiak) belarriak gortzeko zorian. Ib. 100. Elurra lodi izanagatik, / han da lekura heldurik. Etcham 243. Ibaiño batek kurritzen du, ura lodi eta barna. JE Ber 74. Opil bat [...] guriñez, gaztaiez eta gaztanberaz ondo ta lodi igurtzi. "In abbondanza". Otx 63. Eultzira sartu ta aurrena astiro / garia lodi baitago. "La capa de trigo está espesa". Or Eus 337. Euria ethorri zen, lodi bezen gozo. Zerb IxtS 65. Keia zeru-alderantz parra-parra ta lodi jaurtiaz. Erkiag Arran 83. Barda elurra erori da berriz. Ez da lodi. JEtchep 75. Lodi dator jendea, / aiz-oialpe urgaña estaltzen. "Cubre la gente el suelo". Gazt MusIx 99. Hartzen zuten kutxatik dirua lodi. SoEg Herr 17-6-1965, 1. Elurra itxu-itxu ari zuala irten giñan. Gutxitan ikusi det alain lodi botatzen. AZink 116.
    azpiadiera-3.2
    2. Gravemente (emitir un sonido).
    Zakur andiak zaunk, zaunk lodi egiten due, berriz txikiak txaunk, txaunk . Mg PAb 175.
    azpiadiera-3.3
    3. Profundamente.
    Begiak itxirik zeduzkan eta harnasa lodi egiten zuen. Mde HaurB 17.
    azpisarrera-1
    HATZ LODI; BEHATZ LODI v. hatz, behatz.
    azpisarrera-2
    EZPAIN-LODI v. ezpain.
    azpisarrera-3
    IPUR-LODI v ipurlodi.
    azpisarrera-4
    LODIAN.
    De profundidad; de grosor.
    Arri onen neurri egiazkoa da, luzean kana bat, zabalean iru kanalauren, eta lodian ogei beatz igaroak. Izt C 74. Ezkurrak iru-lau zentimetro ditu luzean, bi edo iru lodian. Munita 44. Nola arbola aundia zan, iru metro ta geiago zeuzkan lodian. Albeniz 209. Ogei minutu baiño len, [arriak] denak txikitu zituan. Amar bat zentimetro lodian ezarri zuan arria, ta kozkor aundiak. JAzpiroz 77.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Maitetasunak ere, gaztearen izakera osoa luze-zabal lodian igurtziaz, amesez ganezkatu daroa. Erkiag Arran 94. Egitekoa, hiru neurritan (luze, zabal, lodian), bestetan ezin nabari dezaket. MEIG IX 136 (en colab. con NEtx).
    azpisarrera-5
    LODIAREN LODIA.
    Gran gordura.
    Mutil, ire lodien lodie! Narrua betean ago [...] zelan arrano gizendu az orrenbesteraño? Eguzk GizAuz 103.
    azpisarrera-6
    LODI-ARGALEAN.
    "Lodi-argalean, en la gordura [...]. Osasuna eztago lodi-argalean" Zam Man 55.
    azpisarrera-7
    LODIENA.
    "(V-ple), el pulgar" Holmer ApuntV.
    azpisarrera-8
    LODIKO.
    (Acompañado de numeral y unidad de longitud).
    [Aritza] bi metro ta berrogei ta amabi zentimetro lodikoa. Munita 103. Iru bat zentimetro lodiko olakin egiña. JAzpiroz 133.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Con término de comparación).
    Jaun Piroa bezen lodiko zigarretak egiten zituen. Barb Sup 63. Ta eskuetan atzaparra ainbat lodiko makilla. Etxabu Kontu 85.
    azpisarrera-9
    LODI-LARRI.
    Gordo y grande.
    Erraiten da [...] ume aurkhitu hura bere gainean hartzen duela, zenbat ere lodi-larri baita eta eztela hargatik pisuago aitzitik arinago dela egiten duen lasterrean. SP Phil ẽ, 3v. Elefanta animalia lodi-larri bat da. Ib. 411.
    azpisarrera-10
    LODI-LODI.
    (Con reduplicación intens.). Muy grueso, muy gordo (sdos. prop. y fig.).
    Kontu lodi lodi bat ez erorteko bekatu mortalean. Mg CC 232. Irago daruez Mandamentubak [...] ta bakarrik geratuten dira pekatu andi andi, lodi lodi ta edozeini gatx deritxuenetan. Mg CO 243 (tbn. en CC 168). Ez dakit xuxen zenbat erre zituen zigarreta lodi lodi batzuetarik. Barb Sup 35. Ulia atzerantza dana orraztuta kopeta lodi-lodi bat gerriraño jausten yakola. Kk Ab II 98.
    azpisarrera-11
    LODI-LUZE.
    Grueso y largo.
    Iltze lodi luzez gurutze batean nere oñ-eskuak jostea. Mb IArg I 152. Ia oñetarañoko kapa lodi luze tolestua sorbalda gañean. Ag G 70.
    azpisarrera-12
    LODI-MEHE (lori-me V-gip).
    Grosor, espesor. "Onen besteko lori-meia emon biar detsazu txapiari" Etxba Eib.
    [Arri areatsua] luze laburrean, zabal medarrean eta lodi mean txit erraz ifinten [da] [...] neurri guzietara. Izt C 51s.
    azpisarrera-13
    LODIRA.
    En grosor.
    [Zuaitzak] luzera baño lodira geiago emango dizu. Munita 96.
    azpisarrera-14
    LODI-SENDO.
    Grueso y fuerte.
    Orma lodi sendo bat. Itz Azald 11. Ontzi-soka lodi sendoaren antzera biurtua. Ag Kr 87. Eliz-kanpaiak, noizik beingo dumm...dumm!... lodi sendoan. Ag G 362. Ugiñak austen diran moilla lodi sendoraiño. Erkiag Arran 67.
    azpisarrera-15
    LODIXEAGO.
    Un poco más grueso; un poco más espeso.
    Eskual-ginarri, hemen lodixago, han mehexago den hura orotan bardin zail eta gogor. HU Aurp 215. Otsabio-gañean odeimordo lodixagoa ageri zinan, gorrixta, egagurdi antzera. Or QA 63. [Txokolatea] lodixeago eginta patarrarekin bultza nai al dion? Ataño TxanKan 155.
    azpisarrera-16
    LODIXEGI.
    Un poco demasiado grueso.
    Haxeri horrek zien / lodixegi sudurra. Arch Fab 147.
    azpisarrera-17
    LODIZ.
    "Lodiz bestitua, vêtu de grosse étoffe" SP.
    Bizi dira bertzetarik apartaturik, xoil pobreki iaten dute, lodiz beztituak dire. SP Imit I 25, 8 (Ch harroki, Mst oihal lodiz, Ip larriki, Ol soñeko lodiak daramazkie).
    azpisarrera-18
    LUZE-LODI.
    Largura y anchura.
    Zenbatu, gerriaren luzelodiak ikusi ta jaso, ertzak artu, markatu ta abar. Munita 61.

    lodi

    lodi
    << 1 lo 0 / 0 lohi >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper