Tr. Documentado en todos los dialectos literarios (aunque el único ej. vizcaíno es de Erkiaga). Hay likhitz en Pouvreau, Gasteluçar y Belapeyre, y likitx en Arana, Arrue y M. Lekuona.
sense-1
1.
(V, G, AN, B; HtVocGr 420, Lar, Izt, H; -kh- L-ain, BN, S; VocBN, Dv, H);
likitx;
likitz (SP→vEys)
Ref.:
A;
IzetaBHizt2. Sucio."Sucio", "puerco" Lar e Izt."Sucio", "astroso", "asqueroso" Lar."Sale"Ht VocGr y VocBN. .
Bere anbeko likits orrekin.(Pamplona, 1535). ReinEusk 27.
Oiñak zituen lohiak, satsuak eta likitsak. Ax 190 (V 129).
Zeintas aingiruak okatzen ziren yago ezi zápo likitsas ta tzakúr ustél urrínduas. LEDoc 226.
Iturri onetako urak sendatzen ditu eritasun andiakiko asko, eta batez ere legenar zikin, eta maizanre likitsakin tortikaturik daudenak. IztC 81.
Izurrite likits gaizto eriotsu aietakorik batere.Ib. 24.
Ar likitxez betetako zulo bat izango da nere bizileku. ArrMay 43.
Haren usain likits izigarria ez baitzen boketarik ezezta zezakenik.JEBur 14.
Pizti likits bati bezelaxe. TAgUzt 166.
Zeñen tamala Ebro likitsak / [Urbasako ura] ola kirastu bearra!AZink 176.
azpiadiera-1.1
(B ap. Izeta BHizt2; H, VocB; -kh- Ht VocGr 373, Gèze, Dv, H);
likitz (SP→vEys). (Fig.).Lascivo."Vilain"SP.
"Impudique"Ht VocGr y Gèze."Impur"Gèze.
"Deshonesto, lascivo"VocB.
Ozar likitsa. (Larraun, 1551). ReinEusk 44.
Maria Birjina saindua, ene salbatzaillearen ama, ikusirik zu zein garbi zaren, eta ni zein likits, ez naiz ausart zure aitzinean agertzera. Mat 286.
Arren, bada, Iauna, barkha / dietzadatzu hutsak, / guztiz odolezko eta / haragizko likitsak. EZEliç 331.
Haragizko plazer likhitzen ondoan zebiltzanak. SPImit I 24, 3 (Ch lohiak eta desonestak).
Gogo likhitzak bekhatü mortal direia?Bp I 96.
Itxutu ta erori ez zan Manikeo zitalen utsegin likitsetan. LarSAgust 6.
Amodio likhitsa edo amurusia.HeGudu 110.
Gure beitako seindimendu likitsak apaitzeatzen tizi. AR 221.
Bizi dire urrundurik, / atsegin likitsetarik. Monho 146.
Pensamentua ta aoa idikita naikunde edo deseo likitsetara.MgCC 164.
[Lujuria] da gorputzaren gusto edo atsegin likits, loi edo zikiñaren apetitu edo erabageko deseo edo griña gaiztoa. Gco II 38.
Bekhatuan kausitzen duen atsegin likhitsean truk. Dh 220s.
Esan ere ezin ditezkean zatarkeria likits eta loi guziak egin ziezten. Lard 198.
Ikusirik soldadu likitx batzuek neskatxa gaixo bat galzera zijoazela. AranSIgn 34.
Gizon ordi taldeak askai likitsan. SBarojCancB III 322.
Emazteak laguntza du galdegiten gizonari; ez, hunek hari bezala, gorputzeko atsegin iragankor likits bat.JEBur 111.
[Dantzara] asmo likitsakin dijoanak. AnabUsauri 50.
Ezpain likhits, esku lizun, / atseginetan jakintsun [...] / jauzten zaitut, neska lizun!MdePo 96.
Utzi zak emakume likits ori, seme. EtxdeJJ 164.
Atsoen barriketa likitsa. ErkiagArran 145.
Etzan atsegin likitsen mutil Dionisio. ZaitPlat 17.
Ez den, ez den, dudikan gabe, euskalduna ango dantza likitsen zale. MAtxGazt 63.
v. tbn. SP Phil 440. MurSerm 65. Jauregui 236. Gy 231. Dv LEd 85. Etxeg RIEV 1908, 115. Ldi IL 169. Ardoy SFran 230. Likhitz: Gç 165.
azpiadiera-1.1.1
(Uso sust.)."Likitx (G-goi-to, B), mujer mala, zorra"A.
Saiari ikhusi dütüzün hamar adar haiek hastiatüko die likhitsa, bereber eta pikarrai ezariko die. IpApoc 17, 16 (He emazteki galdu, TB ematoroa, Ur lizuna, Dv linburkoia, Ol ematxarra, BiblE emagaldu).
azpiadiera-1.2
Sucio (fig.), despreciable, vil (usado tbn. como insulto)."Soez"Lar.
Fedea da beltzaren / odol egarria, / ondamen, suba, garra / ta lapurreria: / ai, ai, ai likitsak / leoi katamotzak. Echag 167.
Negargarria da txit zezen likits orren adarretan beraren gorputz liraña ikusi bearra.IztC 249.
Aldapa likitz au igota nekatu xamarrak gaudela. AnabUsauri 116.
Likitx, gezur-jario. Alde egizu emendik, edota bestela...LekEunD 29.
Ez dela direlako leku likits horietan [Unibertsitateetan] arte zuzenik eta artezik ez ikasten ez irakasten. MIH 367.
Hainbeste lagun atzipetu dituen kontaketa likits horretan nure burua iraultzeko, falta diren egun, aste eta hilabeteen kontaketa.MEIG IX 95.
azpiadiera-1.3
(-kh- Urt)."Avarus"Urt III 93.
sense-2
2.Viscoso."(V-m), cosa pegajosa. Izerdi likitsa, sudor pegajoso"A.
Ukitzen diona arrastakariren bati edo edozeñ gauza likitsi [...] loia izango da arratsalderaño. UrLev 22, 5.
Sukar handia bada bertzalde, bai eta beti kasik ekartze likits bat sudur-xiloetarik. JEMed 47.
Txuringatik ixurtzen dute gelia bezalako ixurkai likits bat. "Lentum".IbiñVirgil 99s.
sense-3
3.
(Izt, H; -kh- Dv, H). "Porquería, likitsa", "suciedad" Izt."Saleté, ordure. Arno onak bere likhits guzia ondora ematen du, le bon vin dépose au fond toutes ses impuretés"Dv.
"(Sust.). saleté, souillure, impureté"H.
Asko aldiz erraten ohi dugu ez garela deusik: miserabletasuna bera garela, munduaren likhitsak garela. "L'ordure du monde".HePhil 207.