OEH - Bilaketa

782 emaitza dantza bilaketarentzat

Sarrera buruan (119)


Sarrera osoan (496)

Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
goiburua
libre.
tradizioa
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos, aunque escasea o falta en autores puristas de la 1.a mitad del s. XX. Hallamos la var. libere en Iturzaeta (cf. además libereki en Ros; cf. tbn. Lar: "Libre [...] es bascuence sincopado de libere [...] se dijo de leibere, y significa lo que puede ser y hacerse suyo"). En DFrec hay 128 ejs. (2 septentrionales) de libre .
sense-1
1. (V-gip, BN, S; SP (s.v. libroa ), Urt III 305, VP 55r, Lar, , VocBN , Gèze, H (V, G, AN)), libere Ref.: Lh; Lrq; Elexp Berg .
Libre. v. libro.
Behar dugula borondate libre batez eta gogotik haién suiekzionezko uztarria ekharri. Ins G, 8r. Ama libreaganik jaio ninzan. Lazarraga B15, 1181v. Ordea, gaitzerizkoa natural hunekin izan zuen amorio librea. Ax 272 (V 182). Katigatu ninduzun librea ninzana. CancAmV 1 (v. tbn. librea en contexto similar en EneB y LopeV ). Borondate eta albedrio librea. Cap 80 (v. tbn. borondate librea en EZ Man I 62, OA 61 y Cb Eg III 220). Nardietako arri libreak, bilin bolaka, / ez dira jausten arrokara? AB AmaE 177. Erri libre eder au / lotuta dabe gaur jarri. Ib. 82. Berrogei bidar alkarri esaten / noiz ezkonduko direan, / baina neskeak egon gura dau / uda atan buru librean. Azc PB 116. Azterren librea [= 'interpretación libre'] . Itz Azald 47. Eleiza liberea erreñu liberean. Ib. 53. Ezkontza azke edo librea. Eguzk GizAuz 86. Gizona ezta libre izanen osasuntsua ezten bitartean. Arti Tobera 267. Muga t'elbururik / ertzetan ez daukan / askatasun libre / azkengaberaiño. Gand Elorri 150. Eguneroko bizitza arruntean, beste guztiak bezalaxe, libretzat jotzen dute bere burua. Vill Jaink 75. Deabruak baino libreago zirenak hain domatuak. Lasa Poem 117. Azterketa librearen izarrak bildu omen gaitu [...] Deia-ren inguruan. MEIG VIII 42.
v. tbn. AstLas 31. Etch 142. Xe 201. Txill Let 86. Gerrika 267.
azpiadiera-1.1
(Uso pred.). (Estar, etc.) libre. " Jakiñeko lapur aundixa izan arren libre dabill " Etxba Eib. v. LIBRERIK.
Neure biotz au libre jafindazu. Lazarraga A17, 1185v. Ene senideak libre daoza, / gozatzen dabela libertadea. Ib. B15, 1181v. Gelditzen zela libre. Ber Trat 114r. Ibilterren libreago torpezako gauzeetan. Cap 107. Mihia libre eta sufle du. ES 192. Noiz libratuko ote naiz, nere anima libre ta ariñ zugana igotzeko. Cb Eg III 310. Eleisiak libre emoten dabela bakotxa gura dabenagaz ezkonduteko. fB Ic III 335. Libre bizitu ziran / republika onetan. Afrika 33. Pagatu eta libre / izango giñala. JanEd I 14. Au jauregi guzitik libre eta bere nai-erara zebillen. Arr GB 146. Al daneraneraño saiatu danak / libre du kontzientziya. Ud 138. Buztarri baga, nasai ta libre / bizi ziran bizkaitarrak. AB AmaE 16. Zein pozik libre utziko nion nere eskuan egon balitz uztea. Urruz Zer 53. Lenago libre bizi giñanak / lotu ginduzten katian. Tx B II 86. Alkatiak azke edo libre itxi eban. Kk Ab II 63. Jakin daki aldi baten buruan libre aterako dela. Etxde JJ 66. Libre obeto bizi dala diño. Bilbao IpuiB 204. Rozinantek bere burua libre ikusi zuanean. Berron Kijote 225. [Txepetxak] pentsatu du alde egitea, libre dagoalakoan. BBarand 41. Libre urten da gero. Gerrika 96. Igandeetan libre gelditzen giñan, illuntzeko lista pasatzeko ordura arte. Albeniz 59. Narrazio kutsua dagoenean ere, ordena libreago gelditzen da galdegaiari buruzko lege honetatik. MEIG VI 144. Kontua zen zuk momentu hartan ez zenuela libre ezer egiteko modurik. MEIG IX 69. Ez nintzen luzaroan libre egon. Ib. 95.
v. tbn. ZBulda 46. Lar SAgust 6. Mb IArg I 72. FrantzesB I 139. It Fab 210. Gy 34. Bv AsL 47. Azc PB 200. Mdg 169. Ill Pill 20. EusJok 67. Enb 162. Or Eus 198. Balad 239. Eguzk GizAuz 102. Basarri 145. Vill Jaink 84. Erkiag BatB 19. Azurm HitzB 30. Ataño TxanKan 200. Onaind STeresa 36. JAzpiroz 122. Ayesta 113. AZink 187.
azpiadiera-1.2
(Pred., con complemento en ablativo). Libre (de); exento (de). " Gerlan zerbitzatzetik libre dena " Urt III 304.
Baldin senharra hil badadi libre da senharraren legetik. Rom 7, 2. Beraz, libre dituk haurrak [tributetatik] . Mt 17, 26 (Echn libre dire, BiblE libre daude; He, Ip libro, TB, SalabBN exent, Dv, Ur, HeH, Leon ez dute zor, Arriand azke). Barau egiteko obligaziñorean zein persona dago libre. Cap 58. Enemigoen atzaparretatik libre nagoela! Cb Eg II 74 (Dv LEd 138 libro ). Daramána bizimódu obeágoa ta libreágo galbideetáik. LE Doc 47. Zere burua bekatuaren kargatik libre ateratzen dezunean. AA III 534. Oiek bear dute izan osoki libre multa onetatik. FrantzesB I 97s. Inor bere ez dago libre zer egin santu onetati. fB Ic I 87. Ez dedilla gure artian iñor izan lujurijatik libre. JJMg BasEsc 192. Peligrotika libre / arkitu zanean. It Fab 38. Itz guziz onragarriakin, biziro, gaitzusai guzitik oso libre ta bagetzat Ignazio autortu ta eman zuben. Aran SIgn 103. Hogei eta bat urthiak betherik eztütienak barur egitetik osoki libre dira? CatS 53. Eritasunetik libre. Arr May 66. Iñor ez dago libre desgrazi batetik. Iraola 54. Lau probentziyak kintatik libre / Don Juanek eskatu zuan. Tx B II 53 (v. tbn. Lizaso in Uzt LEG 688 kintatik libre). Ezkonduak bakarrik gelditzen ziran libre dei ontatik. Etxde JJ 180. Bi gizon klase daude lege horretatik libre: aberatsak eta zoroak. Arti Ipuin 65. Españako soldaduska edo morrontza ortatik libre nengoan. AZink 126.
v. tbn. CatLlo 71. Gy 164. PE 88. Yanzi 93.
azpiadiera-1.3
(Pred., con complemento en -t(z)eko ). Libre (para). " Oiñ libre zare nai dozuna eitteko " Elexp Berg.
Nahi ezpadugu ezetz erraiteko libre baikara. Ax 101 (V 69). Apustu ori jokatutzeko / publikoan libre zala. EusJok 67. Beste bat billatzeko / libre zaude, neska. Auspoa 39, 87. Kontua egiña daukazu eta / juateko libre zerade. Uzt Sas 225.
azpiadiera-1.4
(Uso sust.). Persona libre, de condición libre. Leiçarraga (Decl ã 7v) da franko como equivalente suletino de libre.
Ezen eztik heretaturen neskatoaren semeak librearen semearekin. Gal 4, 30 (BiblE librearen; He libro denaren, Dv pelutaren, Bibl libroaren). Ez gara neskatoaren haur, baina librearen. Ib. 4,31. Sklabo guziak eta libre guziak gorde zitezen lezétan eta mendietako hartokétan. Apoc 6, 15 (Echn libre; Ur, Ip jabe). Errege eta libre nintzena, muthil eta gathibu egin bai naiz. Ax 389 (V 254). Gizon batzuk azke edo libre, beste batzuk jopu edo esklabu ziran. Eguzk GizAuz 168. Beren estatuz frank, libre, esklabotarzun herexarik gabe. Mde Pr 51. Hator, librea, / ezagut hezak hodeia. Arti MaldanB 217.
azpiadiera-1.5
(H), liber (Lar).
Libre, sin prohibición; libre, sin impuestos o cargas. "Bienes libres, burgemáticos, on liberak " Lar. " Hamar tabako landare libre dira, dix plants de tabac sont libres, ne sont pas de contrabande" H.
Pilajia libre eman nahi düt / ene jente orori. Xarlem 1222. Zer atera deiteke orretatik? Libre dala luurreko justizijako gizonak isten dabeen gustija? JJMg BasEsc 150. Edozein gauza libre dala uste / emakume alrebesak. PE 45. Sagardo txakoliñak / izan bitez libre, / orien petxarikan / ez da admitible. JanEd I 18. Ori libre duk! Or Eus 307. Ez dezu ezertxo ere debekatzerik nai. Dana libre nai dezu. MAtx Gazt 35. Justizia batzuentzat, / dana libre bestientzat. Olea 241. Dantza onak beti're / libre baidirade, / apaizak orren kontra / iñoiz ez gerade. Uzt LEG II 204. Gaur naiko libre dauden gauza batzuk pekatu ikaragarriak ziran len. Insausti 167.
azpiadiera-1.5.1
Gratis.
Alkate Jauna, ibini bidi legea, / mutilak libre, neskatxak eurak paga dezeela danzea. Acto 86. Okela libre dezu, / ardua ere bai, / sozio orrek zuri / eztizu gutxi nai. Xe 289. Ekintza onetara etorten ziran guztientzako egun guztian autobusa, eta bazkaria libre. Gerrika 201.
azpiadiera-1.5.2
(Tema nudo con izan intrans. unipersonal de 3.a persona sing. y con complemento en -t(z)ea ). (Ser) lícito, (estar) permitido. " Itturri onetatik libre da nai beste ur artzia " Etxba Eib. En AxN se explica sori (200) por libre.
Libre balitz egitia bestiak egiten dabeena. JJMg BasEsc 142. Libre dala nai dabenak nai dabena edo al dagijanak al dagijana gura izatia. fB Ic II 255. Ezta zil (libre) auek yauretxeko diru-kutxara egoztea. Ir YKBiz 483. Enpeñatzia ezpada libre / alperrik degu indarra. Tx B II 53. Gauza ona da erriko jaiak / pozik, alai ospatzia, / baiña ez gero, libre dala-ta / oitura onak galtzia. BEnb NereA 221. Esan zuan etzala libre aizkolariai laguntzea iñolako moduz. Salav 105. Yakindu zun etzela libre militarren kontra bertso kantatzea. Auspoa 77-78, 74.
azpiadiera-1.5.3
(Con egon ).
Libre zegoan zizak biltzea. Albeniz 30.
azpiadiera-1.5.4
(Tema nudo con izan (trans.) o eduki, y complemento en -t(z)ea ). (Ser) libre (de), tener la libertad (de).
Benganza artzea guziok libre bagendu. Gco I 437. Libre eukala juatia. JJMg BasEsc 150. Gordetzia libre du / zeñek beria. AzpPr 41. [Uste dute] libre dutela, nai badute, txokolateran sugurra sart[z]ia. Iraola 41. Guk eztugu zil (libre) iñori bizia kentzea. Ir YKBiz 484s. "Libre" zeukan nai aña jatea. Anab Poli 77. Arabako ganaduak ere libre dauka onera etortea. And AUzta 39. Urbiako zelaietan ganadua sartzea libre duten erriak osatzen dute Parzoneria. Ib. 39n. Libre dauka nai badu / beste aldera juatia. Uzt Sas 233. Guk Oiartzunen ez gendun libre / ortako sega artzia. Ib. 79. Arek libre eukan gura ebanian urtetie. Gerrika 48. Apustuan dabillenak libre du al duan ainbat egitea. Albeniz 68.
v. tbn. Auspoa 97, 81.
azpiadiera-1.6
(Día, momento) libre.
Enterruko egunetik nago berbatuta, leleengo egun librian egiteko. JJMg BasEsc 273. Una libreak urri dituen bizi-modu estu baten sarturik darelako. SM Zirik 6. Egun guztia libre zuan ezkero. TxGarm BordaB 141. Bere ordu libre guztiak. Gerrika 96. Egun libre batzuk noiz arrapatu. Albeniz 12.
azpiadiera-1.6.1
Libre, sin ocupar.
Nola oi librerik ez daukatan. Iraola 17. Garai arretan Laskabonian / zuben ostatu libria. Tx B I 147. Leku bat libre ikusten juat beintzat. SM Zirik 127. Ez dio ajolarik iru oi libre baditugu ere! Lab SuEm 167. An bazegoala kuartoa libre. JAzpiroz 178. Auzuetan libre topetan ziren astuek eta abar artuta. Gerrika 24.
azpiadiera-1.6.2
Libre, expedito.
Frantziara be bidea libre / gutzat egoan orduan. FEtxeb 52. Gure ateak libre dauzkatzu / nai dezunian, alaba. Uzt EBT 115.
azpiadiera-1.6.3
Meza kanpo librean.Insausti 59.
azpiadiera-1.7
(Verso) libre.
Alexaindre, Gerardo Diego ta beste aien sasoikoen lanak, bertso libretan iritxi zutena erakutsi zidaten; eta orduan ekin nion bertso libreak egiteari. NEtx LBB 211.
azpiadiera-1.8
(Baile) suelto.
Gustagarria benetan dantza librea. BBarand 84.
sense-2
2. Soltero.
Nai dala ezkondua, nai donzellea, librea, aidea edo relijiosea. Cap 102. Ea pekatu egin dabeenz andra libreakaz. Ib. 103. Deseatzen debe gizon libre batekin andre edo emakume libre batek matrimonio santua egitea. OA 77. Esplikau biarda konfesiñoan personien estaduba, libria, ezkonduba, senidia [...]. Zuzaeta 67s. Seigarren mandamentuaren kontra persona libre, neskatx edo mutilla erorten bazan. Mg CC 153. Persona libre edo ezkondu batekin. Ib. 118. Libriagaz pekatu egitia baino ezkondubagaz egitia txaarrago da. fB Olg 196. Eztago seguru euren miin infernukotik ezkondurik ez librerik, abaderik ez frailerik. Astar II 189. Erlijinoeko estaduba, birjinen estaduba ta libreen estaduba obiak diriala zeruba irabazteko ezkondubena baino. fB Ic III 325. Nerau Aiatik mutill libria / kostara ezkondu nitzan. PE 135.
azpiadiera-2.1
(Uso pred.). (Estar, etc.) libre, sin vínculo matrimonial.
Donzella garbi ezkondu gabea askatua ta libre dago bere buru osoa Jainkoari emateko. Ub 222. Nola alargunak libre gelditzen diran senarren ilzearekin. AA III 398. Libre zauten gazteak / kontuan ibilli. JanEd II 24. Ba-ezpada ez nitzan / aurreregi sartu, / oraindik libre dago, / nai dubenak artu. Tx B II 165.
sense-3
3. Libertino, licencioso.
Bikarioa dogun legez alegre eta librea. EiBer 532. Ignazio zeraman ontziko itxas-jendea librea ta lotsagabea zan biziro. Aran SIgn 37.
sense-4
4. "De movimientos airosos y libres. Oso pelotari libria da " Elexp Berg.
sense-5
5. Suelto, no compacto.
Izugarrizko ondar librea zegoan arro-arro. Albeniz 73.
sense-6
6. (Mano) suelta (para pegar).
Izeba Martinak esku librea zuan. Keiñua bai ugari, baiña miñik ez. JAzpiroz 137.
sense-7
7. Franco, que dice lo que piensa.
Gure aita len esan dizuet oso librea zala, ta nik arekin prankotan itz egin nuan. JAzpiroz 157.
azpisarrera-1
LIBREAN.
azpisarrerakoSense-1.1
a) "Lotu gabe kanpoan (abereak). Beixak librian eukitzeittue uda guztian " Elexp Berg.
Txakurra librean, usoa aidean. EZBB II 116.
azpisarrerakoSense-1.2
b) Bailar (al suelto).
Baldin badegu / euskaldunen antza / beti librian egin / bear degu dantza. Uzt Auspoa 67, 112.
azpisarrera-2
LIBRE EGIN (Lcc, Lar, Añ). "Libre hecho de siervo, esklaburean libre egin" Lcc. "Libertar, libre egin" Lar y Añ.
azpisarrera-3
LIBREKO (Baile) suelto.
Euskal-dantza librekoak ez ote dira jolas? MAtx Gazt 70.
azpisarrera-4
LIBRERIK (Estar, etc.) libre, en libertad.
Librerik eta ardura baga / oi ta dirade ebili. Lazarraga A1, 1159v. Oi orain itxi librerik. Ib. A7, 1172r. Orai banago librerik. Ib. A14, 1181r. Eskual herriko jendea gelditu zen librerik eta xahurik etsai haukien menetik? ES 98. Bestela interes guztijak / librerik kanpuan, / ondraubak diran partez / edozein lekutan. DurPl 71.
azpisarrera-5
LIBREXEAGO. Algo más libre.
Senideetan gazteena omen zan, eta beti ere etxetik librexeago. Insausti 193.
libre
<< libertitu 0 / 0 likindu >>

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus

Azkue Biblioteka eta argitalpenak

Maximiza tus ganancias en criptomonedas confiando en Bitplex 360, una plataforma diseñada para el éxito.
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
Library zlibrary project
z-library z-lib project
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper