Harremana

    OEH - Bilaketa

    783 emaitza dantza bilaketarentzat

    Sarrera buruan (119)


    Sarrera osoan (496)

    Emaitza kopurua 500 elementura mugatua
    Euskaltzaindia. OEH. Orotariko Euskal Hiztegia
    goiburua
    inon.
    tradizioa
    Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. En textos guipuzcoanos y vizcaínos se documentan indistintamente iñon eiñun. En suletino la forma más general es ihun ; hay tbn. inhun en Eguiateguy (212), ihon tbn. en Eguiateguy (77) y Etchahun (78) y nihon en Archu (Fab 203). En textos bajo-navarros y labortanos se documentan nihon y nehon. Dechepare y Oihenart usan ehon. Nihun y nehun, que casi no aparecen hasta el s. XX (hay nihun en Zalduby y nehun en Hiriart-Urruty (Zez 12 nehungo )), son bastante más frecuentes en dicho siglo; aunque nehon sigue documentándose en el s. XX, nihon casi desaparece de los textos (hay algunos ejs. de Barbier y Zerbizari, que tbn. emplean nihun ). En textos alto-navarros hay yonere en Beriayn, yondik en F. Elizalde (30), iondik en un sermón de Goñi de finales del s. XVIII (FLV 1991, 159), nion en Lizarraga de Elcano (Doc 128) e iñon ere en un texto de principios del s. XIX; ñon es la variante roncalesa de Mendigacha. En DFrec hay 88 ejs. de inon, 14 de iñon, 11 de inun, 12 de iñun, 6 (5 septentrionales) de nehun, 3, sept., de nihun y 1, tbn. sept., de nihon.
    sense-1
    (H (V); iñ- V, G, AN; Dv H); nehon (AN, BN; Dv (s.v. nihon), H); nihon (L, B; SP, Dv, H); ehon (H, A); inun (iñun V, G-azp, S; Dv, H); ñon (R); ehun (R-uzt); ihon (Sal); ihun (S; H); nehun; nihun (Dv (BN), H) Ref.: A (eun, iñon, iñun, ion, nehon, nion, ñon); Lh (ihun, iñun); Etxba Eib (iñun); Elexp Berg (iñun); ZestErret (iñun).
     En ningún lugar, en ninguna parte (en contextos negativos); en alguna parte (en contextos interrogativos y condicionales); en cualquier parte (con comparativo). "En aucune lieu" SP. "Avec négation exprimée ou sous-entendue, nulle part, en nul endroit" H. "Euntik eztur karen berririk" A. "Iñun bada sagar earrik, horko errege-sagarrak dira" ZestErret. v. INON ERE.
    Uste badozu iñon ez dala / a ta zu lako beste bi. Lazarraga (B), 1201v. Daritza nihongo ez jauna. "Llámase el señor de ninguna parte". Volt 155. Hezurrak xehatu arren laster dire osatzen / eta zauriaren merka ezta nihon agertzen. EZ Man I 111. Ni maite nuen, nik maitenik dudana / ezt' ehon hauzu hurbiltzera nigana. O Po 22. Brasarik eta kharrik baizen / eztiat nihon kausitzen. Gç 161. Belen guztian / eztute iñun aurkitu / ostaturikan. GavS 10s. San Lukek etzuen hura gabe nihon onik. Lg II 91. Guazan aurrera inun gelditu baga. Mg PAb 187. Eztiat ihun ikusten. Xarlem 888. Ihun sos bat ebatsi gabe. Etch 234. Ez da mundu onetan / iñon naziorik, / Jaungoiko bat badala / aitor ez duenik. It Fab 159s. Otsoak, haxeriak etziren janhari beha nihon egoiten. Arch Fab 203. Pariserat itzultzen da nihon baratu gabe. Laph 109. Gezurra besterikan / eztator iñondik. EusJok II 126. Gure Iñazi ezi daikeanik / iñon al da prantzesik edo ingelesik? AB AmaE 273. Eta pekataririk / nor iñon aurkitu lei / gorra danik zeure dei / maitagarriari? Azc PB 39 (Ur PoBasc 267 iñun). Ni nago osagarriz beterik, eztud ñontik minik sendi. Mdg 126. Au da urdekeri bat iñon ikusten eztana. Iraola 17. Eztago iñun euskal-etxekoandrea bezelakorik. Ag G 55. Iñun katurik ikusten badabe arrika egiten dautsoe. Kk Ab I 57. Lapurren artian iñun baño agintari-biar geiago ixaten da. Ib. 116. Elizaurrera iritsi arte ezkinan inun gelditu. A Ardi 64. Galtza-dunikan balin bada iñun / neri segan jokatzeko. Tx B I 225. Bere ogi alimaletik koskoa doi-doia gelditzen zitzaion orai, eta nihon fortuna guti zuen ordu arte eginik. Barb Leg 139. Nihork ez du behinere nihun aiphatu bere hutsez urrikiturik hil zen ala ez. Zerb IxtS 59 (cf. Ipuinak 83 nihon). Iñon baldin bada ementxen ageri da garbi. Or Poem 519. Gure euskera puntu ortan errexa da, errexik iñun baldin bada. Or (in Gazt MusIx 16). Nik ez det ikusi iñun an bezela dirua jokatzen. Salav 105. Lagun maiteagorik / nik ez daukat iñun. Uzt Noiz 76. Orrelakorik iñon bazegon, / beti bagendun partia. Uzt Sas 149. Iñon izango al da ortaraiñoko saiets-ezurrik? Berron Kijote 206. Ez zitzautan iduritzen hor baizik nihun bizia egiten ahal zela. Etchebarne 73. Iñun etxakon ikusten ez golperik nun artu ebanik, ez odol piskarik. Gerrika 142. Argirik nehon ez ageri. Larre ArtzainE 136. Mendekotasun hori, inon ohartzekotan, mugaldean ohartzen zen. MEIG VII 41. Inun ez da idatzia eta hitzegina berdina. MEIG IX 53.
    azpiadiera-1.1
    (Al final de una serie).
    Ez Baionan, ez Kanbon, ez Orzaizen, ez nehon. HU Aurp 113s. Ez Bilbaon, ez Parisen, ez Nizan, ez iñun eztira olgau mutiko koskor orrek baño geiago. Kk Ab I 58.
    azpiadiera-1.2
    (Con reduplicación intensiva).
    Berritz ere itzuliko direla hunat, nihun, nihun ez baititake hobeki jan. Zerb Azk 27.
    azpiadiera-1.2.1
    Ibilli bai ta bai egon, / ez dut arkitzen iñ-iñon. Astiria Ol 44s.
    azpiadiera-1.3
    (Con negación sobreentendida). "De pas d'un endoit, nihongoa" Urt Gram 53 (cf. infra INONGO). v. INON ERE EZ, INON EZ.
    Balentria bertzenak urrun hedatuak, / eskaldun berthuteak nihon aiphatuak. Hb Esk 5. Itsas-untzi berezia nun zen ageri? Nihun! Ardoy SFran 208.
    azpiadiera-1.3.1
    (Con gehiago).
    Azkenik badakizu eliza guziak hetsi zituztela. Nihon gehiago aldarerik ez tabernaklerik. Arb Igand 109.
    azpiadiera-1.4
    (inontan).
    Gauz oiek erriya ontan / ez daude denda iñontan. Bil 87.
    azpiadiera-1.5
    (Precedido de beste).
    Bertze nihon ez baidute deusik igurikitzen. Gy 72. Zeñetan arkitutzen dan / beste iñon ez dan arri bat. Bil 91. Bertze nihon ez delako mintzaia hura. Arb Igand 32. Ez dizut jarriko eskurik ez or eta ez beste iñun. Iraola 131. Aitzgorriko bizkarretik ikusten dana ezta beste iñondik gure Euskalerrian ikusten. Ag G 10. Jesukristo zeruan beste iñon ez al-dago? KIkG 21. Iri batzuetan beste iñon baño mirari geiago egin izan zituen Yesusek. Ir YKBiz 154. Beste iñun ikusi ez dedan zugaitza ere antxe billatu det. Munita 104. Gogo-barnean badaude iru auek, eta beste iñon ez ditut ikusten. Or Aitork 324. Beste iñun eztakien dantza bedegar au. Erkiag Arran 36. Ez billatu beste iñun ongiaren sorterria. Vill Jaink 93. An bezin jende euskaltzalerik / bai ote da beste iñun? Uzt Sas 56 (307 iñon). Ameriketan gertatzekoak dira, ez beste inon. MEIG I 163.
    v. tbn. Beste iñon: Eguzk GizAuz 63. Bertze nihun: JE Ber 42. Bertze nehun: Ox 177.
    azpiadiera-1.5.1
    (Seguido de bestetan).
    Ezen zure konsolazionea eta probetxua nihon bertzetan bilhatzen baduzu, kalte sentituko duzu maizenik. SP Imit II 7, 3 (Mst beste gizonetan, Ol bertze iñorgan). Hura ezpaitu gutiago argitzen nihon bertzetan argi ezpaleza eta hura xoilki argi baleza baino. SP Phil 532. Eliz barrunbean baizik, ez da iñon bestetan bekatuen barkamenik. Ub 151. Kristabaren sor-leku / lege berrikoa, / toki iñon bestetan / ez bezelakoa. Echag 264.
    azpiadiera-1.6
    (En contextos afirmativos). En algún lugar. v. nonbait.
    Gonbidatu ditut sei ingles, berririk neon denean lasterrenik sentitzen duenetarik. CartEsp 457. Zure eskupean dituzu, alde eragiteko, iñondik sor ditezkean gereizeai. Lar SAgust 16. Bildu zituzten Parisat Egyptoako niniaren altxatzeko nihongo bide, zubi edo erreketan ziren inginadore ahul, onxko eta hautuak. Hb Egia 150. Egi kaxkar auek esan nai nituan iñon, erderaz, baña. Ldi IL 107. Lêndik elkar jotzea gertatu duk iñun. Or Eus 29. An aurkitzen baitute iñon ainbat txera. "Como en el mejor". Ib. 12. Inongoa ezagutuz, ots, Elade ezagutuz, euskal-gogoa areago ezagutuko dugu. Zait Plat 2. Merkeagoak, hutsalagoak, deusezagoak direla guretar frankorentzat, guztira jota, etxekoak kanpoko inongoak baino. MEIG VI 169.
    azpiadiera-1.6.1
    (Precedido de beste).
    Badirudi gure errian arrogarritzat artzekoa ote dan beste iñon lotsagarri litzakena. Ldi IL 50.
    azpiadiera-1.7
    (Precedido de kasik).
    Xirola alegera hura nihun ez gehiago ageri... ez eta irrintzinarik ere kasik nihun. Zby RIEV 1908, 85. Kasik nehon ikusten ez dena. HU Aurp 119.
    azpiadiera-1.7.1
    (Con kasik pospuesto).
    Predikua ere frantsesez... Besta hiru egunetan nihun kasik erreboteko partidarik gehiago jokhatzen. Zby RIEV 1908, 84.
    azpiadiera-1.8
    (Con gehiago pospuesto).
    Deus etzela bizirik nehun gehiago / Noe-ren itsas-etxe zabaletik kanpo. Ox 19. Geroztik, ordu arte hilarazten zituen eritasun hartarik bederen, ez da nihun gehiago haurrik hiltzen. Barb Leg 25.
    azpiadiera-1.9
    (Con superlativo). Cf. INON DIRENAK.
    Nihon den laborantzarik argituena. Dv Lab 263. Hango jendea nihon den pobrena dela, eta hango lurra iguzkiaz kiskailia, nihon den agorrena dela. Laph 201. Bera da bitarteko / iñun dan onena. Xe 160. Izanik ere nehon den haur-altxatzale, argitzalerik hoberena. HU Aurp 138. Iñon dan gizonik zuzen, zorrotz, zintzoena zan. Alz Ram 28. Iñon dan aurreskugintzarik azkarrena izan zan uraxe. Erkiag Arran 42. Ogeina korte, iñon arrapatu zituan gogorrenak. Albeniz 245.
    azpisarrera-1
    INONDIK; INONDIK ERE.
    azpisarrerakoSense-1.1
    a) (nihondik SP), NIHONDIK ERE (iñondike G-azp; inundik ere G-azp; ihunti-ere S; nihondik ere Dv). Ref.: Lrq; Gte Erd 178; ZestErret. (En contextos negativos). De ninguna manera. "Ihuntik ere (S; Eskual 1352), en aucune façon" Lh. "Ihunti-ere (semi-nég), 1.º de nulle part. 2.º par nulle part. 3.º nullement" Lrq. "Inundik ere ezin leike! (G-azp)" Gte Erd 178.
    Bigarren doaia da alako aro ta sasoiean geratzea, non iñondik ere eziñ izan dezakean kalte eta nekerik txikiena ere. AA III 582. Ez da iñundik nire asmua bardindu nai izatia gizon santu oneekaz. JJMg BasEsc 268. Ezta inundik bere bardindu biar Jaungoikuaren egijagaz [...] gizonak dinuana. Astar II 36. Eta, makila nihundik ezin geldiaraz! Barb Leg 65 (Sup 39 nihuntik). Etzitzaioten nihundik iduritzen. Zerb IxtS 43. Ez bainuke nehondik ere nahi ene lanaz [...] balia daitezan. Mde Pr 63 (183 iñondik ere). Ezta dontzelleziarik / inundik ere urratu, / zerren alu-lore gabe, / neskak diraden sortu. Arti MaldanB 203. --Zinez, ez duzu muntra on batentzat sos hori emaiten ahal? --Ez. Ez, nihundik. JEtchep 30. Egungo bakhartasun bakhetsuak eztu iñundik orhoitarazten denbora hartako Bilboko kai bizi bizia. Osk Kurl 125. Ez dut, iñondik ere, hori utziko. Lab SuEm 187. Enetzat oren goxoa / hau etzitaken nehundik. Xa EzinB 28. Nihundik ezin esplikatuz. Etchebarne 33. "Izeko Antoni" izenez ezagutu neban, baña ez zan iñundik izeko. Gerrika 16. [Hori] ez da inondik ere hizkuntzarentzat kaltegarri. MEIG VI 134.
    v. tbn. Iñundik ere: Vill Jaink 138. Gazt MusIx 61. Iñundik: Etxde AlosT 52. Vill Jaink 104. Nihundik: Zby RIEV 1908, 758.
    azpiadiera-1.1
    (Con negación sobreentendida).
    Dioscorek nihundik nahiko zuen alabak bere Jainkoa arnega zezan. Zerb Azk 109. Nola pentsa nezakean hori! Iñondik ere! Lab SuEm 173.
    azpiadiera-1.2
    (En contextos condicionales). De alguna manera.
    Inundi albadai, eragotzi bere aurrian inor gaiti gaiski esatia. fB Ic II 199. Balinbada ordean nihondik ere tokiaren gainean eraiteko molderik, hura daiteke lanik zuhurrena. Dv Lab 328. Al domingo siguiente / joan nintzen plazara / [...] para decirle algo / niondik al bada. (AN-arce). EI 386. Ene Aita, iñondik al badikete [sic], urrun zazu nigandik edal-ontzi (nekaldi) au. Ir YKBiz 467. Ezta atzean geldituko, iñundik al badau! Alzola Atalak 92. Garbi ta txukun gorde ditzagun / al baldin bada iñundik. Olea 225. Txarrari alde egin nai beti / iñondik al baldin bazan. Uzt Sas 61. Iñondik al ezkero / arimak salbetan. Ayesta 131.
    v. tbn. BAyerbe 30. JAzpiroz 75. Iñundik: JanEd II 108. Kk Ab II 71. Enb 195. NEtx Antz 93. Erkiag Arran 89.
    azpiadiera-1.3
    (En contextos interrogativos). "Akaso euskaldunak zarete?; inondik ere euskaldunak al zerate? (G-azp-goi)" Gte Erd 8.
    azpiadiera-1.4
    (En contextos comparativos).
    Harek ihuntik merexi dian beno haboro konsolatzekua. Mst III 52, 1 (SP bat ere, Ch merezitu gabe, Ol iñola ere).
    azpisarrerakoSense-1.2
    b) (En contextos afirmativos). Sin duda. "Izotz beltza indik iñondike!" ZestErret .
    I ezkonduko / az iñondi / neska aberats / zintzoagaz. Zav Fab RIEV 1907, 536. Iñondik ere gizon au Jaungoikoaren semea zan. Inza Azalp 70. An dauzka, iñondik ere, antziñako leku jakiñak. Mok 13. Kristau ori oso gaiztoa da iñondik ere. Ir YKBiz 287n. Oiu orrekin il dana, Jaungoiko da iñondi. Or Poem 549 (Eus 285 iñondik). Mundu zabal au asmatu ta besarkatu al izan duenaren begi zorrotza salatzen digute, iñundik ere. Vill Jaink 50. Mira-eragiñez lotua neukaten iñondik ere. Berron Kijote 193. Hori bederen egia da, inondik ere. MEIG VI 171.
    azpisarrera-2
    INONDIKAKO.
    (Adnom. de inondik).
    azpisarrerakoSense-2.1
    a) (nihondikako SP (sin trad.), Urt Gram; nihondiko SP). "De pas d'un endoit, nihongoa, nihondikakoa" Urt Gram 53.
    Nehondikako laguntza arrotzik gabe. Arb Igand 13.
    azpisarrerakoSense-2.2
    b) INONDIKO (iñun- V-gip ap. Elexp Berg). "De todas partes, de cualquier procedencia. Santa Lutzietan, iñundiko ijitto guztiak juntatzen die. Iñundiko katai guztiak aldian zaroian jantzitta" Elexp Berg.
    Argi guzietan arkitzen dana, izandu diran eta oraiñ diraden eta gero izango diraden iñondikako argi guzietan ere sortuko dana. Lar SAgust 5. Inondikako hitzak [...] erabiltzeaz gainera, eskubide osoa dugu hitz horien zentzua eta adiera ahal adina hedatzeko eta zabaltzeko. MEIG VI 61.
    azpisarrerakoSense-2.3
    c) De ninguna clase.
    Iñondiko eskubiderik euki baleude suite bakotxentzako zati barrie ta bardine eskatuteko. Akes Ipiñ 27. Iñondiko eskubiderik ez. Gerrika 101.
    azpisarrerakoSense-2.4
    d) (Con superlativo).
    Xenopontak dakarrenez, inondiko gizonik xaloena ta bakunena zenuke Sokrate. Zait Plat 81.
    azpisarrerakoSense-2.5
    e) (Uso sust.). Enormidad.
    Eskutitz anonimuak, iñundikuak esanez. Gerrika 278.
    azpisarrera-3
    INONDIK ERE EZ; INONDIK EZ. "(De ningún) modo, iñondik bere o ere ez" Añ.
    Ezelan bere ez. Inundi bere ez. Inok bere ez. fB Olg 129. Deadar egiñ eben zala Matxiñena / zaldia, ta iñondik bere ez Txantonena. AB AmaE 307. Ez, ori ez da gertatuko, iñondik ere. TP Kattalin 189. (Asarre.) Au iñondik ez! Ezta urrik eman ere! Lab SuEm 201. Ez, ez da bazterrean utzi ez, inondik ere ez. MEIG IX 73.
    azpisarrera-4
    INONDIK INOLA.
    De ninguna manera.
    Ezin isildu zuen / iñundik iñola. Xe 156.
    azpisarrerakoSense-4.1
    Nehondik neholere ez ditakela hori legea izan. HU Zez 136. Nehondik neholere ezin bildu zuen ezkontzerat. Ib. 37.
    azpisarrerakoSense-4.2
    (Con edo intercarlado; en contexto no negativo).
    Baña iñundik edo iñola / al bazintezke etorri. Auspoa 60, 48.
    azpisarrera-5
    INONDIK INOR. Alguien.
    Euskaldun aundi bat izan jaku, iñundik iñor izan baiaku euskal-jakinzale erriko jendien artean. Alzola Atalak 111.
    azpisarrera-6
    INONDIK INORA (V, G). Ref.: A (iñondik iñora); Etxba Eib (iñundik iñora); Elexp Berg (iñundik iñora); ZestErret (iñundik iñora). "(msLond), de ninguna manera, por más esfuerzos que se hagan" A. "Iñundi iñora izan eziñ laikian gauzia, ez batera ta ez bestera" Etxba Eib. "Festetan askotan eo beti iñundik iñoare osau ezinda ibilli ohi dia; beti allau ezinda" ZestErret.
    Etzion tiratu nahi iñondik iñora gurutzeari. Zab Gabon 62. Eziñ inondik iñora biatzetik atara. Ag Kr 193. Etzion iñondik iñora pakean utzitzen. Ag G 232 (AL 141 iñundik i.). Iñondik iñora nik ezin ulertu diat ba. Alz Burr 38. Trabes ezin igaro / iñundik iñora, / tarras eraman gendun / lau ankakin gora. And AUzta 122. Obligazioaren arrastorik ezta iñondik iñora emen nabari. Vill Jaink 80. Ez yat iñundik iñora komeni busti-antzik. Erkiag BatB 12. Gerrak ez dakar onik / iñundik iñora. KarlLB 330. Aitzarte artan gora, muturka, iñundik iñora bidea erabaki ezinda. AZink 82. Azkeneko den edo dirudien germano horri ez diot inondik inora igertzen. MEIG V 78.
    v. tbn. Iñondik iñora: Zam Man 48. Auspoa 61, 73. Ataño TxanKan 124. Amez Hamlet 82. Iñundik iñora: Ezale 1898, 250b.
    azpisarrerakoSense-6.1
    (Con eta intercarlado).
    Zenbat dan eziñ konsideratu / iñondik eta iñora. Auspoa 61, 100.
    azpisarrera-7
    INON DIRENAK (A Apend ); INON ZIRENAK. "Iñun zireanak, todos" A Apend. "Iñun zireanak esan eutsazan (V-m), le dirigió grandes insultos. Iñon direanak esan dautsaz (V-ger-ple-m)" A EY III 305. "Nik iñon diranak iri eginarren (V-ple-m), aunque te haga yo enormidades" Ib. 283. "Inon diranak esan, bereak eta asto zarrarenak esan (V)" Zait Sof II 153. "Iñundienak, lo habido y por haber, las de Dios. Kuartelian iñundienak ein zotsen. Iñundienak esaittu telebisiñotik" Elexp Berg.
    Gustijen aurrera iñun diranak ataraten dabezala. Kk Ab I 68. Perugaitik iñun direanak eta ez direanak esaten ebazala! Bilbao IpuiB 44 (202 iñon direanak). Inon diranak idazten ditu. Zait Plat 117. Purgok eta iñun diranok artzen. SM Zirik 15. Beste atxaki gogor bat iñun diranok esateko Itun orren aurka. Gerrika 272.
    azpisarrerakoSense-7.1
    "Iñon diran miserien ta kalte guzien leizean natza" Lar (s.v. abismo).
    Ehizi eta bai abre, / nihon diren guztiak. Hm 94. Iñon ziran doakeri, gaiztakeri, idolatria ta bekatuz guzia betea. Ub 51. Iñon diran etsai itzontziak. Izt C 15. Iñon ziran aterabideak, menditarteak, erregebideak. Or SCruz 55. Iñun direan gexo-muetak / berari dautsez ekarri. Enb 87. Iñun direan ausardikeriak edo balentikeriak esaten. Kk Ab II 10. Iñon diran triskantzak egin eutsezan. Otx 36. Iñon diran guzurrak asmau, esan eta zabaldu. Eguzk GizAuz 88. Bere senarrarentzat iñon diran zerrikeriak esaten. Anab Poli 56. Iñon diran aztarrenak eta zantzuak emaiten ditu. Or (in Gazt MusIx 42). Beren bizitzaren erdia gaixo-etxean miñez, eta iñun diran naigabe-klase danak jaso bear. Insausti 266.
    azpiadiera-1.1
    (Con superlativo).
    Eskriturak ez ditu neurtzen iñon diran Santurik andienak zeruan diraden argiakiñ? Lar SAgust 3. Iñon diraden jaki obenak. MendaroTx 203.
    azpiadiera-1.2
    (Precedido de beste).
    Beste iñun diran Eleizaak inprimierazotzen ditue ateratzen dituen kantaak. GavS 6.
    azpisarrera-8
    INON ERE (V-gip (iñun), S (ihun); Urt Gram (nihon ere), Lar (iñon bere, iñon ere), H (+ nehon ere, ehonere)). Ref.: Lh (ihun ere); Lrq /ĩhũnnẽ [oxítona]/; Etxba Eib (iñun bez). (En frases negativas). En ningún lugar. "Nulle part, nihonere" Urt Gram 411. "Egun guztian billa ibilli gara eta iñun bez dogu agertu" Etxba Eib.
    Estaltzeko ez izanen ehon ere lekhurik. E 57. Ezen Iainkoak saindu hilei gure aiutatzeko kargurik nehon ere eztraue eman. Lç Ins E 2r. Joan zen leenik yonere gelditu bage. Ber Trat 111r. Jesus Haurra etzutela / nihon ere ikhusi! EZ Noel 83. Baiña gaixtoak eztu nehon ere segurantzarik edireiten. Ax 436 (V 284). Kezka samiñ batek utzitzen etzion pakean iñon ere. Lar SAgust 14. Nihon ere ez da zure obra handiak bezalakorik. Brtc 269. Ta sordeitza zena, hurik ez ihunere batzen. Egiat 159 (212 inhun ere). Iñon ere ez dutela jan izan egazti guriagorik. Izt C 196. Sakabanatuak bizi dira, iñon ere erririk egin gabe. Lard 548. Orbanik iñon bere etxakon ikusten. AB AmaE 378. Minik ñonere bage. Mdg 135. Elurra ari zun eta iñon ere lurmenik ez. Or SCruz 59. Ez baita nihun ere kausitzen / ez zorion bat hobia. Etcham 35. Ezeguala iñon be au lako lurralderik. Kk Ab II 185. Ezin dodaz aurkitu iñun be. Alzola Atalak 111. Eskapatzeko pasagunerik ez, nihunere. Larre ArtzainE 53.
    v. tbn. Iñon ere: AA III 509. ASJU 1992, 196 (AN-5vill). Echag 68. It Fab 51. Arr May 121. Ag G 47. Lh Yol 42. Ir YKBiz 33. Yanzi 173. Iñun ere: BAyerbe 39. Iñon be(re): Añ EL2 210. Ag AL 159. Bilbao IpuiB 215. Ihun ere: Xarlem 61. Iñun be(re): Ag Kr 176. Echta Jos 348. Enb 201. Nihon ere: SP Phil 256. Dh 158. Nihun ere: JEtchep 15. Nehun ere: Etcham 221.
    azpisarrerakoSense-8.1
    (Con reduplicación intensiva).
    Gure lagijak nun dira? / Eztira agertzen iñun-iñun be. Enb 48.
    azpisarrerakoSense-8.2
    "Quand il s'accompagne de ere, la terminaison casuelle peut être prise par ere. Nehoneretik ez zaiku agertu" Lh.
    azpisarrerakoSense-8.3
    (Precedido de beste).
    Erri zelebre onetan gertatzen eztanik ezta beste iñun be gertatzen. SM Zirik 119.
    azpisarrerakoSense-8.4
    (En contextos no negativos). En algún sitio.
    Erakustak ehon ere nor den ogengabia. E 247. Zer da mihi gaixtoaren / nihon ere parerik? Hm 125. Nihon ere ikhusten baduk / Birjinaren iduria, / beirauk, ez pasa, erran gabe / humilki: Agur, Maria. Gç 139.
    azpiadiera-4.1
    (Con superlativo).
    Bilduko dezu iñon ere nerekiko bildu dan uztarik ederrena. Lar Carta a Mb 280. Kisua ere ateratzen da mendi oetan, iñon ere dan oberena. Izt C 56.
    azpisarrera-9
    INON ERE EZ (VP 39v (iñon ere ez), Lar (iñon ere ez, iñon bere ez, nihon ere ez), Añ (nion), H (nehon ere ez)). (Con el vb. elidido). En ninguna parte.
    Guk iñun bez, azkenean beintzat. Ag Kr 20. Zapuskeri bako baserrittarrik, iñon bez. Otx 39. Nehun ere ez bezalako gerthakari bat. Lf Murtuts 18. Aren erdi-tokia non-nai legoke, aren lerrobilik inon ere ez. Zait Plat 44. Non zegoen sasoi hartan gipuzkeraren nagusitasun hori? Inon ere ez. MIH 381.
    azpisarrerakoSense-9.1
    (Precedido de beste).
    Ez iturrian eta beste iñun be ez. Alzola Atalak 46.
    azpisarrera-10
    NIHONEREKO (L, BN, Sal ap. A; Dv); NIHUNEREKO (BN ap. A); NIONEKO (B ap. A). "Infini, sans nombre; extraordinaire; incomparable. Nihonereko ulitxaketa ethorri da" Dv. "Extraordinario, sorprendente" A.
    Zure majestate nihonerekoaren aintzinean agertzera ausartzen naiz. Dv LEd 149 (Cb Eg II 81 andiaren). Gaztigu nihonereko guziak bota didazkidatzu gainera. Ib. 205 (Cb Eg II 114 kastigu mota guziak). Zoroen ostea nihonerekoa da. "Stultorum infinitus est numerus". Dv Eccl 1, 15. Bidea osoki hetsia zaukutelakotz arbola handi batek eta haren gainera bildu eta metatu ziren nihon-ereko lasto, taula, abar, alhorretarik khendurikako uzta eta bertzerik zer-nahiz. Prop 1892, 115. Harat heldu zaizko, goiz-arratsetan, nihunereko gizon xahar, atso ximurtu eta haur mukitsu guziak bere untzien bethetzerat. Zerb Metsiko 212.
    azpisarrera-11
    INON EZ (Con el vb. elidido). En ningún lugar.
    Ardaua inun ez obia, ta edan ala. Mg PAb 75. Iñun ez legez ta goxago amaituten zitubeen solo ta basuetako biarrak. JJMg BasEsc 95. Zeru dena izar, hedoi xume bat nihon ez. Hb Egia 38. Gure mintzaira zaharra eta nihon ez bezalakoa. Arb Igand 29. Bertze bat nehon ez bezalako mintzaia. HU Aurp 195. Io zirean su-kanpak / ta surik inon ez. Azc PB 258 (Ur PoBasc 220 iñun). Noiz, nun da zetan izan zan erruduna? Iñozbez da iñunbez a gizajoa! Echta Jos 164. --Bere gela non dagon? --Iñon ez. Iraola 41. Jo eskuin, jo ezker, nihun ez onik! Barb Sup 18 (77 nihon ez). Egun-eunez yantzia / berrikusi naiez, / bira ditut begiak, / bira, baña... iñon ez! Ldi BB 62. Gaixo Manex! Xokolet-minez nehun ez zagoken! Lf Murtuts 10. Ene begiak orotan aren billa, ta ua iñon ez. Or Aitork 81. Umezurtxoak aterpe epelik iñun ez. NEtx LBB 222. Gazte guziak kalera eta / iñon ez gauza onikan. Uzt Sas 119. Euskal herri osoan zabaldua dago hura; hau, berriz, euskal lurralde batean lehen, eta orain, agi denean, inon ez. MIH 345s.
    v. tbn. Iñun ez: Ag Kr 44. Munita 64. Nihon ez: Dv LEd 219. Nihun ez: Zby RIEV 1908, 85. Ardoy SFran 189. Nehun ez: Ox 69.
    azpisarrerakoSense-11.1
    (Precedido de beste).
    Sari eder hetan bereziki ta bertze nihon ezpezala da ageri Jaunaren botherea. Dh 171. Elizan beste iñon ez bezelako modu on eta begiramentua. Arr May 109. Beste iñon ez ainbat negarra dan emez. Ldi BB 82. Beste iñon ez bezela, nunbait, / maitatzen ditu erriak [laisterkariak] . Basarri 70. Bakar-bakarrik zure onduan, / munduan beste iñun ez. Olea 66.
    azpisarrera-12
    INONGO.
    azpisarrerakoSense-12.1
    a) (AN-gip ap. Gte Erd; Añ, Dv (nihongo), H). (En contextos negativos). Ningún. "(En ningún) lugar, (G, AN) iñongo lekutan ez" Añ. "Iñongo mutill gazteak ez dira gurekin berdintzekoak" H. "Inongo etxetan, en casa de ninguna parte" A Morf 582. "Inongo beldurrik gabe joan naiz (AN-gip)" Gte Erd 166. Tr. Poco usado al Norte, donde sólo lo encontramos en Etchahun, Hiribarren, Zerbitzari (Metsiko 326 nihungo), Xalbador y Larre (ArtzainB 225 nehongo ). El sust. al que acompaña suele aparecer indet. o (en caso absoluto) con el suf. -(r)ik. En caso absoluto det. lo hallamos en Hiribarren, Orixe (Tormes 55), M. Atxaga (Gazt 21) y Xalbador; con vb. pl. lo emplean Hiribarren, Villasante (Jaink 18) e Ibiñagabeitia. Lo usan con sust. en casos locales de decl. det. Iturriaga y Lardizabal; no está del todo claro si iñongo gerretan que aparece en Arrese Beitia es det. pl. o indet.; cf. ib. 75 milla gerretan, pero 237 iru berbatan.
    Barkoxen ükhen afruntia ihunko aphezek ez eman. Etch 477n (en otra vers. Barkoxen bezala aphezek ez tratatürik izan). Ez dauka beldurrik / iñongo aldetik. It Fab 201 (tbn., con la var. iñungo, en Aran SIgn 215 y ArgiDL 167). Iñongo eskolatan beñere sartu bageko Gipuzkoatar oen [...] epaira zorrotzak. Izt C 216. Nihongo ostatutan ez da arlotatzen. Hb Esk 87. Nihongo haurrak ez du buru zuhurrago. Ib. 86. Ezdiruri nihongo arthek ahantzarazi diotzatela oraino Yainkoari lurreko beharrak. Hb Egia 41. Ots izugari, arteraño alakorik iñongo gerran entzun etzan erakoa. Lard 129. Ez naiz iñongo arima, egiaz zure Jenobeba [...] naiz. Arr GB 103. Iñongo beartsuri limosna bat egiten ez utziaz. Ib. 15. Faustiño, ez dakit nik iñongo gerretan, / Gurean gertau zanik gertatu ete dan. AB AmaE 253. Bestearentzat ezegoan iñungo osabiderik. Ag Kr 158. Eztau iñongo erregiñak alango sarrerarik iñon egin. Ib. 218. Etzala iñongo jokotan berriz sartuko. Ag G 130. Zoritxarreko ori zantar orrekin bizi da, Erini-ren iñongo beldurrik gabe. Zait Sof 19. Iñungo laguntzarik gabe ta txit estu. SMitx Aranz 212. Gure baratzako lurra iñungo errietako lurrik aberatsena baño emankorrago baita. Etxde AlosT 8. Itz onek euskeraz esan nai duana iñungo beste izkuntzek ez bait-du ain ederki adierazten. Lek SClar 129. Teillatu ori aidean legoke, iñungo aberik eta ormarik eusten eztiola. Vill Jaink 7. Iñungo maitasunek, iñungo ezkontzak eluke aren gogorik makurtuko. Ibiñ Virgil 117. Iñungo otzek ez didate eragotziko. Ib. 63. Guk eztegu iñungo zalantzarik ortan. NEtx LBB 122. Ez du euskarak egundaino kalterik ekarri nehongo fedeari. Xa Odol 240. Iñongo kristau-buruk ez luke-ta orrelako naasketarik beregan jantzi bear. Berron Kijote 21. Lana guztiok merezi dogu, / ez da iñongo eskerrik. FEtxeb 200. Nihuneko alderdikeriarik gabe. Larre ArtzainE 224. [Gaiak] ez ditu inongo hizkuntzalarik [...] xurituko. MEIG V 90.
    v. tbn. Iñongo: Otx 150. Amez Hamlet 82 (ap. DRA; la ref. es incorrecta). Eguzk GizAuz 48. Or Aitork 262 (245 iñungo). Erkiag Arran 90 (164 iñungo). Or in Gazt MusIx 34. Ayesta 123. Inungo: Arti MaldanB 207. Iñungo: Kk Ab I 109. KIkG 11. Eston Iz 94. Gand Elorri 127. Ostolaiz 111. Gerrika 35.
    azpiadiera-1.1
    (Precedido de beste).
    Eztuzu beste iñungo zelaietan ikusiko ainbat gurdi. Ibiñ Virgil 86. Ez Juanarekin eta ez beste iñungo emakumerekin sortu zezakean benetako ezkontzarik. NEtx LBB 35. Bertze nehungo laguntzarik gabe. Casve SGrazi 11. Honi eskerrak, beste inongo sailek ez duen aurrerapidea baitu Auspoa-k. MEIG III 94.
    azpisarrerakoSense-12.2
    b) (En contexto afirmativo, acompañado de adj. superlativo).
    Guziak aphez batzuk nihongo onenak. Hb Esk 116. Semeak ere ditu nihongo maitenak. Ib. 147. Puttiko nihongo trufaririk handiena. Hb Egia 131. Maian jarrita, zer gura ta axe / Bertora etorten yaku. / Aixiak, barriz iñungo onenak, / Geiau zer daiket eskatu? Enb 195. --Dakartzun berria ez al da txarra! --Bai zera! Inongo ederrena. Zait Plat 111. Inongo idazlerik andiena bilakatu zan. Ib. 109.
    azpisarrerakoSense-12.3
    c) (En contexto afirmativo, acompañado de guztiak). Todos. Cf. INON DIRENAK.
    Iñongo edertasun guztiak neurri barik daukazalako. KIkV 16. Iñungo bikaintasun guztiak. KIkG 11. Nolaz gero lo, ai ene? [...] badirudi-ta iñongo deabru guziak nerekiko izan dirala gau ontan. "Todos los diablos". Berron Kijote 183.
    azpisarrerakoSense-12.4
    d) (En contexto afirmativo). Grande, enorme, espectacular.
    --Bere zuzenbidean eta eskubidean dago herria... --...inungo toberak egiten badizkio! Arti Tobera 270.
    azpisarrera-13
    INONGO INON. En ningún lugar (en contextos negativos).
    Azke dan gogorik iñongo iñon ez ei dago. Eguzk GizAuz 47. Oraingo ugazabok eta oneik langilleai damotsezan alogerok bein betiko kendu bear ei dira, estadua baño beste ugazabarik iñongo iñon laketu baga. Ib. 144.
    azpisarrera-14
    INON GUTI; NIHON GUTI (A). En pocos sitios.
    Gure tokietan nihon-guti dira heiak garbirik. Dv Lab 215. Nehon guti du egundaino erakutsi bere burua. HU Aurp 172. Nola ikusten baitut zuek gizon batzu zaretela nihon guti diren bezalakoak. Barb Leg 130 (Sup 1 nehun guti).
    azpisarrera-15
    INON GUTXITAN. En pocos lugares.
    Herri poetak badira beste lekutan ere, baina inon gutxitan gure artean bezain ugari eta jator. MEIG II 48.

    inon

    inon
    << inola 0 / 0 ipini >>

    Egoitza

    • B
    • BIZKAIA
    • Plaza Barria, 15.
      48005 BILBO
    • +34 944 15 81 55
    • info@euskaltzaindia.eus

    Ikerketa Zentroa

    • V
    • LUIS VILLASANTE
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

    Ordezkaritzak

    • A
    • ARABA
    • Gaztelako atea, 54
      01007 GASTEIZ
    • +34 945 23 36 48
    • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
    • G
    • GIPUZKOA
    • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
      20018 DONOSTIA
    • +34 943 42 80 50
    • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
    • N
    • NAFARROA
    • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
      31002 IRUÑEA
    • +34 948 22 34 71
    • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

    Elkartea

    • I
    • IPAR EUSKAL HERRIA
    • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
      64100 BAIONA
    • +33 (0)559 25 64 26
    • +33 (0)559 59 45 59
    • baionaordez@euskaltzaindia.eus

    Euskaltzaindia

    Hizkuntza baliabideak

    Azkue Biblioteka eta argitalpenak

    Orokorrak

    • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
    • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
    • +34 944 158 155
    • info@euskaltzaindia.eus
    © 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper