(G-azp-goi-to-bet, AN-5vill, BN (inha-); SP (inh-), vEys (G), H (V, G), VocB ); ihauteri (BN-baig; SP, Lar, Añ (G), Lecl, Dv, H (L)); ihautiri (BN, S; Ht VocGr 337, Arch VocGr, VocBN , Gèze, H (BN, S)); iñoteri (AN; Lar, Añ (G), vEys, Dv (G), H (V)); iñuteri (Dv (G), H (V, G)); ioteri (vEys (G)); iñautei (G-goi); iñauti (AN-5vill); irautiri (irautri AN-erro); ihautri; ihantri (?); inhaurteri (vEys (L), H); igautere (Ae); iharteri (H in m. ); ihaurteri (vEys (L), H); ihaurtiri (vEys (BN)); iotegi (AN-larr) Ref.: A (iñaute, jaute, iñoteri); A Aezk 293; VocZeg 286; Lrq /îhâuti/; Satr VocP (iauteri); Garm LexEV 93ss; Echaide Nav 73.
(Empleado en plural o, sobre todo, sing.). Carnaval(es). "Ihauteria, inhauteria, inhartea, le temps de carême prenant" SP. "Carnestolendas, iñoteriak, iauteriak" Lar, Añ. "Carnaval, iñauterie" VocZeg . "Ihauteriako azken egunak" Dv. "Temps de Carnaval, de masques" H. "Algunos, los más (B,...), concretan esta palabra a los tres días de carnaval; otros (G-to,...), se valen de ella para designar todo el tiempo que media entre Reyes y Cuaresma" A. "Iñauteri, los tres días de carnaval" VocB . Cf. AA CCErac 180: "[Iñuteria] deitzen diogu onela urte berritik austerrerañoko denborari, eta beste leku batzuetan deritza iñoteriak, iauteriak, aratuzteak, zanpanzartak"; cf. A BeinB 53: "Emen aratusteak deritxe, Probintzia-aldean iñoteriak edo iñauteriak, Naparroan iagoteak"; cf. Or Eus 174 nota: "Iñauteri iru egunena da". v. inaute. Tr. Documentado ya en Belapeyre al Norte y Mendiburu al Sur. La forma más empleada por los autores septentrionales es ihauteri, que se documenta tbn. en algún texto meridional moderno (Oskillaso, Lasa (Poem 69)); hay ihautiri en CatLav, Laphitz, Elissamburu, J. Etchepare (Bur 182), Etchamendy (243) y, junto a ihaurtiri, en UskLiB; ihautri e ihantri en sendos textos de BN-baig de Herria, e irautiri en un texto de GH (1923, 120). Al Sur predomina con mucho la forma iñauteri; hay iñoteri en Mendiburu (junto a iñauteri ) e Iztueta; iñuteri, junto al menos frec. iñauteri, en Aguirre de Asteasu. Lo emplean con -a constitutiva Cardaberaz (Eg III 322 iñauteriako ) y Duhalde. Al Norte lo encontramos siempre en sing., salvo en el ej. de Herria de 1959; al Sur, hay tanto sing. (Aguirre de Asteasu, Iztueta, etc.) como plural (Mendiburu); ambas posibilidades aparecen en algún autor como Echagaray. En DFrec hay 24 ejs. (12 septentrionales) de ihauteri y 2 de iñauteri.
Elizaren gogoari iarraikiteko, zer egin behar da Ihauterian? Bp II 40. Ihautiria da [...] gaixtakeriako denbora bat libertinenzat. CatLav 380. (V 184) Iñoteriak edo Yoteak. Mb JBDev 257. Iñauterietako mozorroen edo irriz jauntzirik dabiltzan gizatxarren aintzurak. Mb OtGai 9, 88. Iñuteriko lasaikerietan. AA I 144. Urtean beñ da iñuteria. AA III 485 (tbn. 369, 552, etc.). Alberdanian ganaduen eran iñauterian. Ib. 631. Eztiteke hemen berex, ez gazte-denborarik, ez ihauteriarik, ez eliza-bestarik, ez ezteietako egunik. Dh 304. Donostiarrak oi dira beti / umore onean oitubak, / Iñauterian ageri dute / bertako kanta soñubak. Echag 115. Iñauteriyetako festak. Ib. 80. Izanik bada iñoteria / apropos artako jarria, / kantuz plazara gatoz danzari / gaur Tolosako gazteria. Izt Po 138. Zure jan edanetan sobre izan zite, ihautirian, eliza besta, ezteietan, beste egünez bezain untsa. UskLiB 75s. (tbn. en UskLi 61) Ihaurtiria maneria berhezi batez saintüki igaran ezazü. Ib. 80 (tbn. en UskLi 66). Ihautiriko azken egunetan. Laph 246. Beneziyan ez da alako iñauteririk izaten. EE 1885a, 223. Ihautiriko maskak. Elsb Fram 162. Iñauteriyetako gurdi-karrozen festa. Iraola 104. Gabonak dirala, iñauteriak dirala. Ag G 348. Ez gira bada oraino ihauterian! Barb Sup 115. Ihauteri karakotxak. Zub 115. Iñauteriyetako bestak / alai pasatzera. Yanzi 66. Illabetez aurretik asi ziran "La Fraternal" ta "Unión Artesana"-koak urte onetan Iñauteri gogorrak egin bear zituztela. Anab Don 128. Tolosako iñauterietako jo-aldi zoro aietarik bat joaz. Ldi IL 16. Sukaldean ere dantzatzen baitziran iñauteri-dantza ook. Or Eus 164n. Ihauteri-zoroaldi zoroeneko arrats batean. Mde Pr 106. Ihantrietan usaian bezala aurten ere ukan dugu plazerra gure kartierrean ikusteko "Kahatoxak". Herr 5-3-1959, 1 (acaso por ihau-: cf. infra otro ej. de Herr). Iñauteri egun batez. AZavala ( in Goñi 10). Ihauterietan, arpegia estalduta zualarik. Osk Kurl 184. Ihautria xarmanki bururatu da gure herrian. Herr 20-2-1964, 2. Paskuaz ilbera / iñuteiz ilberri, / ire ama eztek / gose ta egarri. Canc. pop., G-bet Iñauterietan jazteko aproposak. TxGarm BordaB 52. Ihauteriaz kanpo igande batez, Zaroko gazteak bere klarinetarekin dantzarazi. Larre ArtzainE 235.
v. tbn. Noe 68. EusJok II 141. Muj PAm 27. Munita 125. Zait Plat 14. Berron Kijote 191. Zendoia 110. Ihauteri: HU Zez 66. Ihautiri: EZBB I 27.