Azpisarrerak (sarrerak) (119)
ikusgarri.
Tr. Documentado en Argaignarats (como adj.), Pouvreau (como sust.) y, a partir de mediados del s. XVIII, sobre todo en autores meridionales. En DFrec hay 35 ejs. de ikusgarri y 5 de ikuskarri .
I. (Adj.).
1. (gral.; Lar, Añ, Dv), ikuskarri (V-gip), ekusgarri, ekuskarri, ekusigarri Ref.: A; Lrq; Iz ArOñ (ikúskarri); Etxba Eib; Elexp Berg .
Digno de verse, admirable. "Espectable, digno de ser mirado y visto" Lar. "Extraño, raro" Lar, Añ.
Hartan zintuen ikhusten / obiet ikhusgarriak. Arg DevB 30. Gurutze Santuaren mirari ikusgarria. Cb JMJ 17. Kanpotik ain delaik ikusgarria. (319). LE-Ir. Zan bai ekuskarria / Egunoro ipintzea / Utsik gabe arrautzea. Mg ( in VMg 92 ). Emakume [...] ain ikusgarri. Astar II 274. Aulki guziz ikusgarria. Lard 83. Alvernako mendiya da ikusgarria. Bv AsL 146. Ikusgarri omen zen haren kuraia. HU Aurp 159. Menditar batentzat beti ikusgarri ixan oi diran gauzaen ondotik. Kk Ab I 51. Uri ikusgarri onetan. A LEItz 134. Zoin ikusgarri bazterrak. Ox 31. Uri eta gauza ikusgarrien zabalkundea. EAEg 11-10-1936, 20. Dorrea ikusgarriago da. Zerb Azk 16. Ez zuten iñoiz orren lan ikusgarria egin. Anab Poli 112. Jentearen azkar ibilli bearra ikusgarri yaka. Erkiag BatB 170. Ori katedrala dek. Ikusgarrienetakoa. TxGarm BordaB 48. Arjentinaren zaindari daben Ama Birjiña, ikusgarria benetan. Gerrika 239. Jendea heldu zen elizarat ikusgarri goxo eta prestu batetara bezala. Larre ArtzainE 264. Beti izaten dira ikusgarri John Hustonek egin eta gidatzen dituen filmak. MEIG I 186.
v. tbn. Añ LoraS 9. fB Ic I III. Zav Fab RIEV 1907, 97. Echag 254. Izt C 84. Dv LEd 199. Arr May 9. Zby RIEV 1908, 89. Muj RIEV 1907, 544. Echta Jos 294. Goñi 113. Xikito 11. Iraola 107. Ag G 102. Alt EEs 1912, 245. J. B. Ayerbe ib. 59. A Ardi 67. Belaus Andoni 22. Lh Yol 17. Arrantz 108. Etxeg Itzald II 88. Inza in Jaukol Biozk XV. Tx B I 170. JE Ber 43. Lek EunD 19. Ldi UO 29. Sabiag Y 1934, 25. Ir YKBiz 79. JMB ELG 48. TAg Uzt 92. EA OlBe 57. Zait Sof 95. JAIraz Bizia 12. Munita 45. Mde Pr 329. Etxde JJ 103. Txill Let 115. Bilbao IpuiB 31. Akes Ipiñ 28. Basarri 151. Osk Kurl 83. Etxba Ibilt 467. Alzola Atalak 72. NEtx LBB 95. Ardoy SFran 227. Uzt Sas 351. Berron Kijote 140. Etxabu Kontu 226. Ataño TxanKan 203. Ikuskarri: Mg PAb 128. Ant JesBi 58. Altuna 18. Or Mi 90. JAIraz Bizia 106. Ekusgarri: Echag 88. Zab Gabon 105. Ekusigarri: Echag 87.
2. (Ht VocGr 437, Lar y Añ (s.v. visibilidad), H (-kh-)), ekusgarri. Visible.
Beraren edertasuna [...] ekus diteken baño ekusgarriagoa. Mb OtGai I 65. Eurok [konfesoreak] dira Jesusek itxi eutsuezan Angeru ikusgarriak. LoraS 38. Elexa ikusgarri bat. Astar II 45. Espainian zen [iguzki-histura] hau orotan baino ikusgarriago. HU Zez 95. Damuak izan bear dau sentikorrak edo ikusgarriak. Itz Azald 141. Landaen arima ikusgarri. Or Mi 71. Estigi beltzaren eta lurpeko iratxoen ikusgarri. "Styx atra uidet" . Ibiñ Virgil 74.
v. tbn. Inza Azalp 87. Zait Plat 31. Erkiag BatB 118.
ikuskarri. Evidente.
Egi au ain ikuskarrija da, edonok dakijala. (1897). AG 1018.
"Que l'on peut regarder sans inconvénient" H.
3. "Visivo" Lar.
II. (Sust.).
1. (V, G ap. A; Lar, Añ, Dv, H (-kh-)), ikuskarri (ikh- Lecl), ekusgarri (R ap. A), ekuskarri. Escena, espectáculo; cosa digna de verse; panorama. v. ikusgai, ikusgailu, 1 ikuskari, ikuskizun, ikuspen.
[Tenplu bizia] zeina baitzuen lurrean altxatu bere handiresunaren ikusgarri bat [...] bezala. " Espectacle" . SP POB 37. Esan egidazue, arren, iñoiz ere sortu dan alako ikusgarririk. Lar SermAzc 48. Ekus nitzaken nekerik andienak eta ekusgarririk andi-txar-gogorrenak. Mb IArg I 153. Ikhusgarri hunek laztu zuen Dabit. Lg I 301. Ikusgarri andi au / Azpeitiyan dago. FrantzesB II 64. Eureen begijei [emakumeak] eskintze arren ikusgarritzat. JJMg BasEsc 191. Eclips erdarak deitzen dian ikhusgarri bat. Chaho AztiB 13. Jesus oraindik ere Jerusalendarren ikuskarritzat agertu bear zan. Lard 457. Iñazio ikhusgarri bat zelakotz. Laph 73. Ze ikusgarri ederra! Ag Serm 74. Zer ikusgarri polita egongo aizen mingaña kana laurden bat kanpora deala! Apaol 101. Non nahi zuk eta nik [...] lapar sasipe bat baizik ikusiko ez ginuen tokian agertuko zaizkitzun [...] hiru, lau ikusgarri. HU Aurp 98. Ikusgarriaren ederra! Ayerb EEs 1912, 179. Au ikusgarri ezti gozoa. Enb 126. Elgarrekin zoin-gehiagoka Loiolako ikusgarriez. JE Ber 74. Ikusgarri begi-mingarriak. Or QA 131. Eliza barneko ikusgarri zenbeit. Zerb Azk 14. An, ezta emakume ezkonduak, ikusgarriren bat duten bitartean, ez dira kalera ateratzen. Anab Aprika 55. Gaiztoaren ondo egotea [...] eguneroko ikusgarria dugu. Vill Jaink 106. Mendiko gure etxe zar artan ikusgarri ederra arkitu zin. Ataño TxanKan 176.
v. tbn. Cb Eg II 193. Egiat 173. LE Ong 81v. fB Ic II 277. Añ EL2 193. MarIl 108. Izt C 73. Prop 1876-1877, 121. Ud 121. Camp EE 1882a, 67. Bv AsL 93. AB AmaE 386. Zby RIEV 1908, 411. Elsb Fram 82. Jnn SBi 45. Arb Igand 147. HU Zez 15. Lander RIEV 1911, 594. EEs 1914, 104. A Ardi 39. ArgiDL 94. TAg Uzt 92. Munita 71. Mde HaurB 54. Anab Poli 46. Bilbao IpuiB 240. Akes Ipiñ 21. Arti Ipuin 48. And AUzta 120. Erkiag BatB 127. Ikuskarri: Rob in Onaind MEOE 444. Arr GB 84. Or Mi 67. Enb 47. Ekusgarri: Echag 48. Arrantz 125. Ekuskarri: Or Eus 15.
Espectáculo, función; obra de teatro.
Bear ditu jostaketak, baña ez ekuskarriak. Izt D 147. Zeremonia saintü hurak diogü eztirela ikhusgarri hüts. CatS VIII. Dantza eta ikusgarri pekaturako-bide-emongarriak. Itz Azald 103. Billera eta agiriko ikusgarriak. "Espectáculos públicos" . EAEg 11-10-1936, 21. Antzokiko ikuskarriak erakartzen zuten. Or Aitork 54. Hamasei ikusgarri bazituzten jujatzeko. (In Arti Tobera 262 ). Par-eragiteko ikusgarria egina zeukan. Zait Plat 17.
v. tbn. AB AmaE 55. Or Aitork 54. NEtx LBB 69.
"Actor in comœdia, komediánoa, operadórea, ikhusgárria " Urt I 118.
(B, S ap. A ; Gèze (-kh-), Dv, H (-kh-)).
Prodigio. " Ikusgarri bat galdetzen du (H), il demande un prodige" Dv. En el lenguaje bíblico suele querer significar 'prodigio hecho con valor de signo o señal'; de ahí la acepción "señal" que da Azkue, citando a Uriarte (Mt (G) 16, 4).
Judizio aurreko ikusgarriak. EL1 38. Eta zer beste ikusgarririk denbora artan gertatu zan? Gco I 144. Moises [...] ikusgarri aiekin arritu zan. Lard 90. Ikhusgarri handi bat agertü zen zelian. "Signum" . Ip Apoc 12, 1 (Ur (G y V), IBk ikusgarri;signo, He gauza miragarri, Ol ikuskizun, Ker ezagugarri, IBe seinale). Oh ikusgarriaren handia! Dv LEd 88 (Cb Eg II 43 mirari). Ikuskarri ta arrigarri asko egiñaz. KIkG 18. Zeruko ikuskarria zen. Or Mi 119. Ikusgarri bat nahi ginuke zuk eginik. Leon Mt 12, 38 (Ip miraküllü).
Visión.
Ordukoz izan zuan ikusgarri au. Bv AsL 176s.
Ejemplo. " Jainkoak ikusgarritzat ematen diote bertze gizoneri, Dieu la donne en exemple aux autres hommes" Dv.
Onen ikusgarriak dakusguz Eskritura santuan. MisE 167.
2. (B, BN-mix ap. A ; VocBN .(-kh-)Dv).
Regalo. "Cadeau que les malades, notamment les femmes acouchées, reçoivent de leurs parents ou des amis que les visitent" VocBN . v. ikusari, 1 ikuskari (I, 3).
Ikusgarritako presentazkiogun geuren gorputz arimak. (171). LE-Ir. Huna bi andre, ongi urrundik, ikusgarriekin ethorriak. Barb Sup 88. Sari ederra izanen duzu [...] eta gainerat oraino, ikusgarri zerbeit. "Étrenne" . Barb Leg 22.
3. "Extrañez, extrañeza, singularidad" Lar.
4. "Visibilidad" Lar, Añ.
III. (Adv.).
"Admirablemente. Ikusgarri jausten jatzu soñeku ori " Etxba Eib.
IKUSGARRIAN. Vistosamente.
Lau alabakaz, bata baño bestea zaldi zoliagoaz da ikusgarrian apainddurik. Echta Jos 314.
IKUSGARRIKO (Foix ap. Lh). Vistoso; magnífico. "Hau da hau ikhusgarriko ehorzketa!" Lh.
Ikusgarriko zaldi eder biren ganean. Echta Jos 313. Ogoño deritxon ikusgarriko atxmendia. Ib. 27. Ikuskarriko gela batera. Otx 124.
IKUSGARRIZ. Prodigiosamente, milagrosamente.
Gai ülhünian ezta / ez, ageri ekhirik; / huntan agertzen zaikü / ikhusgarriz elkhirik. UNLilia 11.
IKUSGARRIZKO. Vistoso; digno de verse.
Lirio guri ziñan denporan / ikusgarrizko loria. AB AmaE 190. Nola udaberrian apaintzen dan guzia ostoz, belarrez da lora ikusgarrizkoz. Ag Serm 372. Aurpegia, goizeko eguzkiak jota bezelaxe, ikusgarrizko argitan zuela. A Ardi 124. Ikusgarrizko neurtizlaria. Enb 193. Ikuskarrizko gauza zela-ta. Or Mi III. Ikusgarrizko ereztun bat. Otx 65. Bart bai ikusgarrizko sua. Erkiag BatB 15. Urrengo eguartean bertan bota genin ikusgarrizko gaztain ura. Ataño TxanKan 99. Ikusgarrizko elurtea etorri zitzaien. TxGarm BordaB 119. Edurretako eleiz berria / ikusgarrizko bitxia. Ayesta 140. Ikusgarrizko aizkora-jaia irten zan. Insausti 171.
IKUSGARRIZKOAK IKUSI. Sufrir muchas penalidades.
Ikuskarrizkoak ikusia [Santa Ageda] [...] zintzo izateko. Or MB 860.

Egoitza

  • B
  • BIZKAIA
  • Plaza Barria, 15.
    48005 BILBO
  • +34 944 15 81 55
  • info@euskaltzaindia.eus

Ikerketa Zentroa

  • V
  • LUIS VILLASANTE
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6.
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus

Ordezkaritzak

  • A
  • ARABA
  • Gaztelako atea, 54
    01007 GASTEIZ
  • +34 945 23 36 48
  • gasteizordez@euskaltzaindia.eus
  • G
  • GIPUZKOA
  • Tolare baserria. Almortza bidea, 6
    20018 DONOSTIA
  • +34 943 42 80 50
  • donostiaordez@euskaltzaindia.eus
  • N
  • NAFARROA
  • Oliveto Kondea, 2, 2. solairua
    31002 IRUÑEA
  • +34 948 22 34 71
  • nafarroaordez@euskaltzaindia.eus

Elkartea

  • I
  • IPAR EUSKAL HERRIA
  • Gaztelu Berria. 15, Paul Bert plaza.
    64100 BAIONA
  • +33 (0)559 25 64 26
  • +33 (0)559 59 45 59
  • baionaordez@euskaltzaindia.eus
  • Euskaltzaindia - Real Academia de la Lengua Vasca - Académie de la Langue Basque
  • Plaza Barria, 15. 48005 BILBO
  • +34 944 158 155
  • info@euskaltzaindia.eus
© 2015 Your Company. All Rights Reserved. Designed By JoomShaper